ng 6
ươ
Ch N PẾ U NỐ
N i dung
ộ
Các khái ni m ệ
Các y u t
hình h c c a n p u n
ế ố
ọ ủ ế ố
Phân lo i n p u n ạ ế ố
V n đ u n n p ch ng l n
ấ ề ố ế
ồ
ấ
Ý nghĩa c a n p u n trong nghiên c u đ a ch t ấ
ủ ế ố
ứ ị
I. Các khái ni mệ I. Các khái ni mệ
N p u n là m t d ng c u t o u n cong, k t qu c a N p u n là m t d ng c u t o u n cong, k t qu c a ấ ạ ấ ạ
ộ ạ ộ ạ
ả ủ ả ủ
ế ế
ế ế
ố ố
ố ố
s bi n d ng d o c a các c u t o m t l p, m t phi n ự ế s bi n d ng d o c a các c u t o m t l p, m t phi n ự ế
ẻ ủ ẻ ủ
ấ ạ ấ ạ
ặ ớ ặ ớ
ế ế
ạ ạ
ặ ặ
ho c các c u t o m t nguyên sinh khác trong đá. ho c các c u t o m t nguyên sinh khác trong đá.
ấ ạ ấ ạ
ặ ặ
ặ ặ
Các n p u n liên quan ch t ch đ n quá trình ép nén Các n p u n liên quan ch t ch đ n quá trình ép nén ặ ặ
ẽ ế ẽ ế
ế ế
ố ố
Chúng có th xu t hi n đ n đ c ho c thành m t Chúng có th xu t hi n đ n đ c ho c thành m t ộ ộ
ệ ệ
ể ể
ặ ặ
ấ ấ
ơ ơ
ộ ộ
chu i kéo dài v i kích c khác nhau. chu i kéo dài v i kích c khác nhau.
ớ ớ
ỗ ỗ
ỡ ỡ
T l
c a các n p u n
ỷ ệ ủ
ế ố
fifi hi n vi hi n vi c n có thi c n có thi T l ỉ ệ ể T l ỉ ệ ể ế ị ợ ế ị ợ t b tr giúp đ phóng đ i ạ t b tr giúp đ phóng đ i ạ ể ể
ầ ầ fifi trung bình trung bình quan sát đ quan sát đ c b ng m t th c b ng m t th ng t ng t i quy mô v t l i quy mô v t l ượ ằ ượ ằ ắ ắ ườ ườ ớ ớ ế ộ ế ộ
quan sát đ quan sát đ ỷ ệT l ỷ ệ T l ỷ ệ ớ fifi T l l n T l l n ỷ ệ ớ ượ ượ c trên b n đ đ a ch t và l n h n ơ c trên b n đ đ a ch t và l n h n ơ ồ ị ồ ị ả ả ấ ấ ớ ớ
II. Các y u t II. Các y u t
ế ố ế ố
hình h c c a n p u n ọ ủ ế ố hình h c c a n p u n ọ ủ ế ố
Đi m đ nh (Crest) ỉ
– Là đi m cao nh t trên m t t ng đã cho c a ể ộ ầ ủ ể ấ
Đi m đáy (Trough)
i) n p u n trên m t c t d c c t qua n p u n (n p l ế ố ặ ắ ọ ắ ế ố ế ồ
– Đi m th p nh t trên m t t ng đã cho c a ể ộ ầ ủ ể ấ ầ
Di n vòm (Hinge Zones)
n p u n trên m t c t d c c t qua n p u n (n p lõm) ế ố ặ ắ ọ ắ ế ố ế
ệ – V trí u n cong l n nh t trên b m t ớ ề ặ ấ ố ị
m t t ng đã cho c a n p u n ủ ế ố ộ ầ
Cánh n p u n (Limbs) ế ố
– Là ph n hai bên c a n p u n n i ti p ủ ế ố ố ế ầ
v i ph n di n vòm ớ ệ ầ
II. Các y u t II. Các y u t
ế ố ế ố
hình h c c a n p u n ọ ủ ế ố hình h c c a n p u n ọ ủ ế ố
Đi m vòm (Hinge point)
– Là v trí có đ cong c c đ i trên
ự ạ
ộ
ị
m t t ng đã cho (đi m chuy n ti p gi a hai cánh)
ể (Plunge)
ả ề
ữ ố
ể ộ ầ Đ ng b n l ườ ộ ầ
M t tr c
ặ ụ – M t ch a t
ế ng n i các đi m vòm trên ườ ể ng kéo dài c a n p u n ủ ế ố ươ ng vòm xác đ nh cho các ị
ể – Là đ cùng m t t ng đã cho theo ph ặ ủ ế ố
ứ ấ ả ặ
ườ ớ
ầ
ố
ng th ng giao gi a m t tr c và m t ữ
ặ ụ
ườ
ặ
ẳ
t c các đ t ng đá c a n p u n (là m t chia l p u n thành hia ph n ầ b ng nhau) ằ Đ ng tr c ườ ẳ
ụ – Là đ ph ng n m ngang ằ
Các y u t Các y u t
hình h c c a n p u n hình h c c a n p u n
ế ố ế ố
ọ ủ ế ố ọ ủ ế ố
M t tr c ặ ụ
Di n vòm
ệ
Đi m đ nh
ể
ỉ
Tr cụ
Cánh
Đi m u n
ể
ố
Đi m đáy
ể
Y u t Y u t
hình h c c a n p u n hình h c c a n p u n
ế ố ế ố
ọ ủ ế ố ọ ủ ế ố
B n l B n l
(Plunge) (Plunge) – Là – Là ả ề ả ề
ng vòm c a n p ng vòm c a n p đ ườ đ ườ ủ ế ủ ế
u n khi vòm c a n p ố u n khi vòm c a n p ố ủ ế ủ ế
u n nghiêng so v i m t ặ ố u n nghiêng so v i m t ặ ố ớ ớ
ph ng n m ngang ằ ph ng n m ngang ằ ẳ ẳ
Các y u t Các y u t
ế ố ế ố
hình h c c a n p u n ọ ủ ế ố hình h c c a n p u n ọ ủ ế ố
Đ dài n p u n (Wavelength) – Kho ng cách gi a các
ế ố ữ ả ộ
Biên đ (Amplitude) – M t n a kho ng cách t
đi m đ nh ho c đi m đáy li n k ề ề ể ể ặ ỉ
m t đi m ộ ử ả ộ ừ ộ ể
Ph
đ nh đ n m t đi m đáy k ti p ể ỉ ế ế ế ộ
ng nghiêng (Vergence) – Ph ng nghiêng c a m t ươ ươ ủ ặ
tr c n p u n ụ ế ố
ủ ế ủ ế
ấ ấ
C u trúc c a n p u n ố C u trúc c a n p u n ố N p u n chính (First-Order Folds) – Là n p u n ch ủ ế ố
ấ ứ ấ
N p u n th c p (Second-Order Folds) – Là các n p ế hai bên cánh c a n p u n ủ ế ố
ể ở
ỏ ơ
M t bao (Enveloping Surface) – Là m t cho phép (hi u
ặ
ệ i n p u n
ế ố
ệ ủ
ứ ấ ớ ế ố
ế ố đ o (l n nh t) ạ ớ ế ố u n nh h n phát tri n ố chính ặ ch nh) quan h c a các n p u n th c p t ỉ chính
Các n p u n và m ng chi u c u ế ầ Các n p u n và m ng chi u c u ế ầ
ế ế
ạ ạ
ố ố
ạ ế ố ạ ế ố
III. Phân lo i n p u n III. Phân lo i n p u n 1. Phân lo i c b n 1. Phân lo i c b n
ạ ơ ả ạ ơ ả
ự
ựD a trên các tiêu chí: D a trên các tiêu chí:
Th n m c a cánh n p u n so v i cánh kia và so v i m t Th n m c a cánh n p u n so v i cánh kia và so v i m t ớ ặ ớ ặ ế ố ế ố ế ằ ế ằ ủ ủ ớ ớ
chu n n m ngang ằ chu n n m ngang ằ ẩ ẩ
Th n m c a m t tr c Th n m c a m t tr c ặ ụ ủ ủ ặ ụ ế ằ ế ằ
Th n m c a tr c n p u n Th n m c a tr c n p u n ụ ế ố ủ ụ ế ố ủ ế ằ ế ằ
Tu i t Tu i t ổ ươ ổ ươ ng đ i và th n m c a các đá b u n n p ị ố ế ủ ng đ i và th n m c a các đá b u n n p ị ố ế ủ ế ằ ế ằ ố ố
1. Phân lo i c b n 1. Phân lo i c b n
ạ ơ ả ạ ơ ả
NÕp låi (anticline) lµ
mét nÕp låi trong ®ã ®¸ giµ
nhÊt n»m ë nh©n cña nÕp
uèn
NÕp lâm (syncline) lµ
mét nÕp lâm trong ®ã ®¸ trÎ
nhÊt n»m ë nh©n nÕp uèn.
1. Phân lo i c b n 1. Phân lo i c b n
ạ ơ ả ạ ơ ả
NÕp v ng ồ (antiform) lµ
ng lên phía mét nÕp lồi h ướ
đ nh n p u n ế ố ỉ
NÕp võng (synform) lµ
ng mét nÕp ph n lõm h ầ ướ
ườ ườ
ợ ợ
ng h p không xác ng h p không xác c tu i c a các đá c u thành ấ c tu i c a các đá c u thành ấ
Chú ý trong tr Chú ý trong tr đ nh đ ổ ủ ượ ị đ nh đ ổ ủ ượ ị n p u n ố ế n p u n ố ế
xu ng đáy n p u n ế ố . ố
1. Phân lo i c b n 1. Phân lo i c b n
ạ ơ ả ạ ơ ả
NÕp vâng låi (antiformal syncline) lµ mét nÕp låi mµ
®¸ trÎ nhÊt n»m ë nh©n cña nÕp uèn
NÕp vång lâm (synformal anticline) lµ mét nÕp lâm
trong ®ã ®¸ giµ nhÊt n»m ë nh©n cña nÕp uèn
1. Phân lo i c b n 1. Phân lo i c b n
ạ ơ ả ạ ơ ả
NÕp uè n trung g ian (neutral
fold) lµ mét nÕp uèn
trong ®ã:
trôc nÕp uèn c¾m th¼ng ®øng hoÆc; mÆt trôc cña nÕp uèn
n»m ngang
trôc nÕp uèn c¾m song song víi gãc dèc cña
mÆt trôc.
1. Phân lo i c b n 1. Phân lo i c b n
ạ ơ ả ạ ơ ả
Ph c n p l i ứ ế ồ (anticlinorum) là m t n p u n l n, có chi u r ng ộ ế ố ớ ề ộ
i vài km, có hình thái l t ớ ồ i, bao g m nhi u n p u n nh h n c a ề ế ố ỏ ơ ủ ồ
nhi u b c có b c sóng và biên đ khác nhau. ề ậ ướ ộ
T ng t nh v y v i ph c n p lõm ươ ự ư ậ ớ ứ ế
1. Phân lo i c b n 1. Phân lo i c b n
ạ ơ ả ạ ơ ả
ứ N p u n cân x ng
ế ố
(symmetrical fold) là m t n p
ộ ế
u n trong đó cánh c a n p ố
ủ ế
u n có chi u dài b ng nhau, ố
ề
ằ
m t tr c là phân giác c a góc
ặ ụ
ủ
t o thành gi a hai cánh và ữ ạ
vuông góc v i m t bao
ặ
ớ
1. Phân lo i c b n 1. Phân lo i c b n
ạ ơ ả ạ ơ ả
NÕp uè n kh«ng c ©n xø ng
(asymmetrical fold) lµ nÕp uèn
mµ c¸c c¸nh cã chiÒu dµi kh¸c
nhau, mÆt trôc kh«ng nhÊt
thiÕt ph¶i lµ ph©n gi¸c cña gãc
liªn c¸nh, vµ mÆt trôc n»m
nghiªng so víi mÆt bao.
1. Phân lo i c b n 1. Phân lo i c b n
ạ ơ ả ạ ơ ả
NÕp uè n ®¶o (overturned
fold) lµ nÕp uèn trong ®ã mét
c¸nh bÞ ®¶o lén vµ c¾m cïng
mét phÝa so víi c¸nh kia. MÆt
trôc cña nÕp uèn nµy còng
n»m nghiªng.
1. Phân lo i c b n 1. Phân lo i c b n
ạ ơ ả ạ ơ ả
NÕp uè n n»m (recumbent fold) lµ nÕp
uèn cã mÆt trôc n»m gÇn ngang hoÆc
ngang. C¸c nÕp uèn kiÓu nµy kh«ng
nhÊt thiÕt, lµ nÕp uèn ®¼ng tµ
NÕp uè n ®¼ng tµ (recumbent fold) lµ
nÕp uèn n»m cã mÆt trôc n»m gÇn
ngang hoÆc ngang song song hoÆc
gÇn song song víi thÕ n»m hai bªn c¸nh
2. Phân n p u n theo hình d ng trên m t c t ặ ắ 2. Phân n p u n theo hình d ng trên m t c t ặ ắ
ế ố ế ố
ạ ạ
NÕp uè n trßn (rounded fold) lµ nÕp
uèn cã sù thay ®æi mét c¸ch tõ tõ
gãc c¾m cña bÒ mÆt bÞ uèn nÕp
xung quanh vßm nÕp uèn, ®íi vßm
t¬ng ®èi réng.
2. Phân n p u n theo hình d ng trên m t c t ặ ắ 2. Phân n p u n theo hình d ng trên m t c t ặ ắ
ế ố ế ố
ạ ạ
ố
ế
ữ
NÕp uè n g ãc (angular fold) ho c ặ n p u n ch “V” (che vron fold) lµ nÕp uè n cã s ù thay ®æ i ®é t ngé t híng c¾m cu¶ bÒn m Æ t uè n nÕp xung quanh vß m . Đíi vß m t¬ng ®è i hÑp hoÆ c thËm chÝ trïng víi ®ê ng vß m .
2. Phân n p u n theo hình d ng trên m t c t ặ ắ 2. Phân n p u n theo hình d ng trên m t c t ặ ắ
ế ố ế ố
ạ ạ
ế ố
ế
ẳ
N p u n gãy (kink folding)- ch nh ng n p ỉ ữ u n v i các cánh ố ớ ng đ i th ng t ố ươ và có chi u dài ề không cân x ngứ
ế ố ế ố
ạ ạ
2. Phân n p u n theo hình d ng 2. Phân n p u n theo hình d ng trên m t c t ặ ắ trên m t c t ặ ắ
NÕp uè n s o ng s ong (parallel fold)
lµ nÕp uèn cã chiÒu dµy cña c¸c lãp
bÞ uèn nÕp ®o theo chiÒu vu«ng
gãc víi mÆt líp t¬ng ®èi ®ång nhÊt.
2. Phân n p u n theo hình d ng trên m t c t ặ ắ 2. Phân n p u n theo hình d ng trên m t c t ặ ắ
ế ố ế ố
ạ ạ
NÕp uè n t¬ng tù (similar fold) lµ nÕp uèn cã chiÒu dµy ®o song song víi mÆt trôc b»ng nhau-còng cã nghÜa lµ sù uèn cong cña c¸c bÒ mÆt bÞ uèn nÕp kh¸c nhau lµ nh nhau.
2. Phân n p u n theo hình d ng trên m t c t ặ ắ 2. Phân n p u n theo hình d ng trên m t c t ặ ắ
ế ố ế ố
ạ ạ
ế ố ộ N p u n h p
(box fold) là lo i ạ
n p u n c p đôi ế ố ặ
trong đó 3 m t c t
ặ ắ
n p u n t o thành ế ố ạ
3 c nh c a hình ủ
ạ
ch nh t ữ ậ
2. Phân n p u n theo hình d ng trên m t c t ặ ắ 2. Phân n p u n theo hình d ng trên m t c t ặ ắ
ế ố ế ố
ạ ạ
N p u n đi u hòa
(harmonic fold) – là n p u n có hình d ng
ế ố
ề
ế ố
ạ
không thay đ i gi a các l p khác nhau trong m t c t ặ ắ ớ
ữ
ổ
N p u n không đi u hòa
(disharmonic fold) - là n p u n không có
ế ố
ề
ế ố
quy lu t gi a các l p khác nhau trong m t c t
ặ ắ
ữ
ậ
ớ
N p u n đi u hòa
ề
ế
ố
N p u n không đi u hòa
ế
ề
ố
2. Phân n p u n theo hình d ng trên m t c t ặ ắ 2. Phân n p u n theo hình d ng trên m t c t ặ ắ
ế ố ế ố
ạ ạ
i
ẽ ẹ ớ
ế ố ế
ặ
ế ố ộ ớ (intrafolial fold) – là các n p u n riêng r h p t N p u n n i l p đ ng tà v i m t tr c song song v i m t phân phi n trong các đá ớ ặ ụ ớ ẳ không có s u n n p. ự ố ế
ườ
ng xu t hi n trong ệ
ấ
Th
các t ng đá bi n ch tbi n ế
ế
ầ
ấ
d ng tr
t d o, trong môi
ạ
ượ ẻ
tr
ng nén ép và l u bi n
ườ
ư
ế
(drag fold) là ng dùng cho các
ữ ườ
ế
N p u n kéo theo ế ố thu t ng th ậ n p u n không cân x ng thành t o ứ ạ ố t c c b , do k t qu c a l c tr ượ ụ ộ ế ả ủ ự th ng đi cùng v i các đ t gãy ườ ứ ớ ho c các n p u n b c cao h n ơ ố ặ
ế
ậ
Ki uể M
Ki uể Z Ki uể S
Ki uể W
3. Ph©n lo¹i the o s ù ®Þnh híng cña nÕp uèn 3. Ph©n lo¹i the o s ù ®Þnh híng cña nÕp uèn 4. Ph©n lo¹i dùa v µo ®é më cña nÕp uè n 4. Ph©n lo¹i dùa v µo ®é më cña nÕp uè n
5. Phân lo i theo hình thái c a l p b u n trên m t ặ 5. Phân lo i theo hình thái c a l p b u n trên m t ặ
ủ ớ ị ố ủ ớ ị ố
ạ ạ
ọ
ọ(Đ c sách) (Đ c sách)
IV. V n đ v u n n p ch ng l n IV. V n đ v u n n p ch ng l n
ấ ề ề ố ế ấ ề ề ố ế
ồ ồ
ấ ấ
Là hi n t Là hi n t ng các n p u n b u n n p nhi u l n, trong ó ng các n p u n b u n n p nhi u l n, trong ó ệ ượ ệ ượ ế ố ị ố ế ế ố ị ố ế ề ầ ề ầ đ đ
các pha u n n p sau làm u n cong các n p u n thành t o các pha u n n p sau làm u n cong các n p u n thành t o ạ ở ạ ở ố ố ố ố ố ố ế ế ế ế
pha tr pha tr c. ướ c. ướ
ủ ế ố ủ ế ố
ứ ị ứ ị
II. Ý nghĩa c a n p u n trong nghiên c u đ a II. Ý nghĩa c a n p u n trong nghiên c u đ a ch tấch tấ
ự ự ự ồ ự ồ ấ ủ ấ ủ ố ố
ế ạ ế ạ i đ i đ ả ượ ế ả ượ ế ể ậ ể ậ ị ị
D a vào s ch ng l n c a các pha bi n d ng u n và các D a vào s ch ng l n c a các pha bi n d ng u n và các c ti n hóa đ a c u t o đi kèm chúng ta có th lu n gi ấ ạ c u t o đi kèm chúng ta có th lu n gi c ti n hóa đ a ấ ạ ch t khu v c ch t khu v c ự ự ấ ấ
ế ố ế ố ấ ạ ấ ạ
C u trúc n p u n là nh ng c u t o quan tr ng đ i v i s C u trúc n p u n là nh ng c u t o quan tr ng đ i v i s ố ớ ự ấ ấ ố ớ ự tích t tích t ọ ữ ọ ữ d u m và các lo i hình khoáng s n khác d u m và các lo i hình khoáng s n khác ụ ầ ụ ầ ỏ ỏ ạ ạ ả ả
