Đề án Thạc sĩ Kế toán: Tổ chức kế toán tại Viện Kỹ thuật nhiệt đới

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:98

Thêm vào BST

Báo xấu

3
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề án "Tổ chức kế toán tại Viện Kỹ thuật nhiệt đới" nhằm xác định mức độ ảnh hưởng của các yếu tố, đánh giá thực trạng tổ chức kế toán tại Viện Kỹ thuật nhiệt đới, từ đó chỉ ra những ưu điểm, hạn chế còn tồn tại, nguyên nhân của những tồn tại đó. -Thông qua nghiên cứu thực tiễn, đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả tổ chức công tác kế toán tại Viện Kỹ thuật nhiệt đới trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề án Thạc sĩ Kế toán: Tổ chức kế toán tại Viện Kỹ thuật nhiệt đới

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ -------------***------------- LÊ THỊ TRANG NINH TỔ CHỨC KẾ TOÁN TẠI VIỆN KỸ THUẬT NHIỆT ĐỚI ĐỀ ÁN THẠC SĨ NGÀNH KẾ TOÁN CHƯƠNG TRÌNH ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Hà Nội - 2024
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ -------------***------------- LÊ THỊ TRANG NINH TỔ CHỨC KẾ TOÁN TẠI VIỆN KỸ THUẬT NHIỆT ĐỚI Chuyên ngành: Kế toán Mã số: 8340301 ĐỀ ÁN THẠC SĨ NGÀNH KẾ TOÁN CHƯƠNG TRÌNH ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG CÁN BỘ HƯỚNG DẪN: TS PHẠM MINH TUẤN XÁC NHẬN CỦA CÁN BỘ XÁC NHẬN CỦA CTHĐ HƯỚNG DẪN CHẤM LUẬN VĂN Hà Nội - 2024
LỜI CAM ĐOAN Tôi đã đọc và hiểu về các hành vi vi phạm sự trung thực trong học thuật. Tôi cam kết bằng danh dự cá nhân rằng nghiên cứu này này do tôi thực hiện và không vi phạm yêu cầu về sự trung thực trong học thuật. Tác giả Lê Thị Trang Ninh
LỜI CẢM ƠN Đầu tiên, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới các thầy cô tại Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc Gia đã chỉ bảo tận tình, truyền đạt những kinh nghiệm và kiến thức, hỗ trợ cho tôi trong thời gian học tập cũng như thời gian thực hiện luận văn này. Đặc biệt, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến TS. Phạm Minh Tuấn, thầy đã chỉ bảo, ủng hộ và tận tụy hướng dẫn, truyền đạt những kinh nghiệm và kiến thức quý báu giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn đến cán bộ, viên chức của Viện Kỹ thuật nhiệt đới đã tạo điều kiện thuận lợi, nhiệt tình giúp đỡ tôi trong việc thu thập số liệu và các vấn đề liên quan trong quá trình nghiên cứu và thực hiện luận văn. Sau cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến gia đình đã luôn tạo điều kiện tốt nhất cho tôi trong quá trình học tập cũng như quá trình thực hiện luận văn. Do thời gian và những kinh nghiệm nghiên cứu khoa học còn hạn chế nên luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót. Vì vậy, kính mong nhận được những đóng góp ý kiến của Quý thầy cô, bạn bè cùng toàn thể những ai đang quan tâm đến vấn đề nghiên cứu của đề tài để bài luận văn được hoàn thiện hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn.
MỤC LỤC DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ....................................................................... i DANH MỤC BẢNG ........................................................................................ ii DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ ................................................................... iii MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC KẾ TOÁN TRONG ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÔNG LẬP CÓ THU ........................................................ 5 1.1. Tổng quan nghiên cứu ................................................................................ 5 1.1.1. Nghiên cứu ở nước ngoài: ....................................................................... 5 1.1.2. Nghiên cứu ở trong nước ........................................................................ 7 1.2. Cơ sở lý luận ............................................................................................. 9 1.2.1. Khái niệm về đơn vị sự nghiệp công lập có thu...................................... 9 1.2.2. Đặc điểm tổ chức hoạt động của đơn vị sự nghiệp công lập có thu ....... 9 1.2.3. Cơ chế quản lý tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập có thu ........... 10 1.3. Khái quát về tổ chức kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập có thu..... 13 1.3.1. Khái niệm tổ chức kế toán .................................................................... 13 1.3.2. Vai trò tổ chức kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập có thu ........... 14 1.3.3. Nguyên tắc tổ chức kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập có thu .... 15 1.4. Nội dung tổ chức kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập có thu .......... 16 1.4.1 Tổ chức bộ máy kế toán ......................................................................... 16 1.4.2 Tổ chức tài khoản kế toán ...................................................................... 17 1.5. Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả tổ chức công tác kế toán ............... 17 1.5.1. Những yếu tố khách quan ..................................................................... 17 1.5.2. Những yếu tố chủ quan ......................................................................... 18 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1................................................................................ 18 CHƯƠNG 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................................ 19 2.1. Quy trình nghiên cứu ............................................................................... 19
2.2. Phương pháp thu thập dữ liệu .................................................................. 19 2.2.1. Phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp .................................................. 19 2.2.2. Phương pháp thu thập dữ liệu sơ cấp .................................................... 23 2.3. Phương pháp phân tích dữ liệu ............................................................... 24 2.3.1. Phương pháp thống kê........................................................................... 24 2.3.2. Phương pháp so sánh............................................................................. 25 2.3.3. Phương pháp phân tích, tổng hợp ......................................................... 29 2.4. Các chỉ tiêu nghiên cứu chủ yếu sử dụng trong đề án ............................. 30 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2................................................................................ 31 CHƯƠNG 3. THỰC TRẠNG TỔ CHỨC KẾ TOÁN TẠI VIỆN KỸ THUẬT NHIỆT ĐỚI .................................................................................... 32 3.1. Tổng quan về Viện Kỹ thuật nhiệt đới ..................................................... 32 3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển tại Viện Kỹ thuật nhiệt đới ............ 32 3.1.2. Chức năng, nhiệm vụ của Viện Kỹ thuật nhiệt đới............................... 33 3.1.3. Đặc điểm tổ chức bộ máy quản lý của Viện Kỹ thuật nhiệt đới ........... 34 3.1.4. Các mảng hoạt động tại Viện Kỹ thuật nhiệt đới.................................. 35 3.2. Thực trạng quản lý tài chính tại Viện Kỹ thuật nhiệt đới ........................ 36 3.2.1. Cơ chế quản lý tài chính tại Viện Kỹ thuật nhiệt đới ........................... 36 3.2.2. Các nguồn thu tại Viện Kỹ thuật nhiệt đới ........................................... 37 3.2.3. Các nguồn chi tại Viện Kỹ thuật nhiệt đới............................................ 37 3.3. Nội dung tổ chức kế toán tại Viện Kỹ thuật nhiệt đới ............................. 39 3.3.1. Tổ chức bộ máy kế toán ........................................................................ 39 3.3.2. Tổ chức công tác kế toán ...................................................................... 42 3.4. Thảo luận kết quả nghiên cứu .................................................................. 58 3.4.1. Những thành tựu đạt được..................................................................... 58 3.4.2. Một số hạn chế và nguyên nhân chủ yếu .............................................. 59 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3................................................................................ 63
CHƯƠNG 4. GIẢI PHÁP ĐỀ XUẤT, KIẾN NGHỊ VÀ KẾT LUẬN ..... 64 4.1. Quan điểm, mục tiêu, định hướng về hoàn thiện bộ máy tổ chức kế toán tại Viện Kỹ thuật nhiệt đới ................................................................................... 64 Viện cần xây dựng dựa trên thực trạng và yêu cầu phát triển của đơn vị trong bối cảnh hiện nay. Cụ thể: ............................................................................... 64 4.2. Các giải pháp đề xuất hoàn thiện tổ chức kế toán tại Viện Kỹ thuật nhiệt đới .................................................................................................................... 64 4.2.1. Hoàn thiện tổ chức bộ máy kế toán tại Viện Kỹ thuật nhiệt đới .......... 64 4.2.2. Hoàn thiện tổ chức công tác kế toán tại Viện Kỹ thuật nhiệt đới ......... 65 4.3. Kiến nghị và đề xuất ................................................................................ 69 4.3.1. Điều kiện về phía Nhà nước.................................................................. 69 4.3.2. Điều kiện về Viện Hàn lâm khoa học và công nghệ Việt Nam ............ 70 4.3.3. Điều kiện về Viện Kỹ thuật nhiệt đới ................................................... 70 KẾT LUẬN .................................................................................................... 72 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 73
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Ký hiệu Ý nghĩa BCQT Báo cáo quyết toán BCTC Báo cáo tài chính Bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm y tế, BHXH, BHYT, BHTN, KPCĐ Bảo hiểm thất nghiệp, Kinh phí công đoàn BTC Bộ Tài chính CCDC Công cụ dụng cụ GKCM Giao khoán chuyên môn GTGT Giá trị gia tăng KHCN Khoa học công nghệ NLĐ Người lao động NSNN Ngân sách nhà nước SNCL Sự nghiệp công lập TK Tài khoản TKKT Tài khoản kế toán TNCN Thu nhập cá nhân TNDN Thu nhập doanh nghiệp TSCĐ Tài sản cố định UNC Ủy nhiệm chi Viện Viện Kỹ thuật nhiệt đới VPP Văn phòng phẩm i
DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Bảng các chứng từ bắt buộc theo thông tư 107/2017/TT-BTC ................ 20 Bảng 3.1. Tổng hợp nguồn thu tại Viện Kỹ thuật nhiệt đới từ năm 2020–2021 ...... 37 Bảng 3.2. Tổng hợp số liệu Chi tại Viện Kỹ thuật nhiệt đới năm 2020 -2021 ........ 38 ii
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Sơ đồ 2.1. Trình tự lập và luân chuyển chứng từ kế toán ......................................... 20 Sơ đồ 2.2. Sơ đồ hệ thống sổ kế toán theo hình thức kế toán nhật ký chung ........... 21 Sơ đồ 2.3. Trình tự ghi sổ kế toán theo hình thức kế toán Nhật ký - Sổ cái ............. 22 Sơ đồ 2.4. Trình tự ghi sổ kế toán theo hình thức kế toán Chứng từ ghi sổ ............. 23 Sơ đồ 2.5. Tổ chức bộ máy kế toán theo mô hình kế toán tập trung ........................ 26 Sơ đồ 2.6. Tổ chức bộ máy kế toán theo mô hình kế toán phân tán ......................... 27 Sơ đồ 2.7. Mô hình tổ chức kế toán vừa tâp trung vừa phân tán .............................. 29 Sơ đồ 3.1. Sơ đồ bộ máy Viện Kỹ thuật nhiệt đới .................................................... 35 Sơ đồ 3.2.. Sơ đồ tổ chức bộ máy kế toán của Viện Kỹ thuật nhiệt đới ................... 39 Sơ đồ 3.3. Trình tự lập và luân chuyển chứng từ thanh toán công lao động ............ 51 Sơ đồ 3.4. Trình tự lập và luân chuyển chứng từ Tài sản cố định ............................ 52 Sơ đồ 3.5. Khái quát trình tự sổ kế toán theo hình thức nhật ký chung .................... 56 Sơ đồ 4.1. Sơ đồ bộ máy kế toán của Viện Kỹ thuật nhiệt đới sau khi thay đổi ...... 65 Biểu 3.1. Trích dẫn phiếu chi số 131 ngày 26/10/2023 ............................................ 43 Biểu 3.2. Trích dẫn Phiếu thu số 23 ngày 04/8/2023 ................................................ 44 Biểu 3.3. Bảng chấm công lao động theo phòng ...................................................... 45 Biểu 3.4. Mẫu Ủy nhiệm chi ..................................................................................... 46 Biểu 3.5. Danh sách nhận tiền ................................................................................... 47 Biểu 3.6.. Hóa đơn mua vật tư hóa chất .................................................................... 48 Biểu 3.7. Giao diện phần mềm Mimosa .................................................................... 55 iii
MỞ ĐẦU Bộ máy chính quyền nhà nước được tổ chức thành một hệ thống thống nhất theo nguyên tắc tập trung dân trung dân chủ bao gồm Chính phủ và chính quyền cấp địa phương, mỗi cấp chính quyền có quỹ ngân sách nhà nước riêng để thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình. Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu chi của nhà nước trong dự toán đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định và thực hiện trong một năm để đảm bảo thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của nhà nước. Cơ quan Tài chính và Kho bạc nhà nước có trách nhiệm quản lý ngân sách nhà nước, các quỹ khác và tài sản của nhà nước ở các cấp ngân sách. Để quản lý ngân sách nhà nước có hiệu quả, cần phải được cung cấp thông tin kinh tế kịp thời và đầy đủ. Các đơn vị dự toán và các cấp chính quyền phải tổ chức bộ máy kế toán ngân sách phù hợp để thực hiện chức năng cung cấp thông tin và chức năng kiểm tra, kiểm soát các hoạt động kinh tế. Trong quá trình hoạt động, các đơn vị hành chính sự nghiệp dưới sự quản lý của Đảng và nhà nước phải có nhiệm vụ chấp hành nghiêm chỉnh Luật Ngân sách nhà nước, các tiêu chuẩn định mức, các quy định về chế độ kế toán hành chính sự nghiệp do nhà nước ban hành. Chính vì vậy, công việc của kế toán trong các đơn vị hành chính sự nghiệp phải là tổ chức hệ thống thông tin bằng số liệu để quản lý và kiểm soát nguồn kinh phí, tình hình sử dụng quyết toán kinh phí, tình hình quản lý và sử dụng các loại vật tư tài sản công, tình hình chấp hành dự toán thu, chi và thực hiện các tiêu chuẩn định mức của nhà nước ở đơn vị. Đồng thời, kế toán hành chính sự nghiệp với chức năng thông tin mọi hoạt động kinh tế phát sinh trong quá trình chấp hành ngân sách nhà nước tại đơn vị hành chính sự nghiệp được nhà nước sử dụng như một công cụ sắc bén trong việc quản lý ngân sách, góp phần đắc lực vào việc sử dụng vốn một cách tiết kiệm và hiệu quả cao. Qua thực tiễn vận hành cùng với sự thay đổi trong cơ chế quản lý tài chính theo hướng hội nhập với nền tài chính về kế toán công quốc tế và đặc biệt là xu hướng cải cách tài chính công đã và đang thực hiện chứng tỏ tổ chức công tác kế toán chưa 1
đáp ứng được đòi hỏi ngày càng cao xét trên cả hai góc độ hiệu quả công việc kế toán và hiệu quả quản lý tài chính. Cùng với thời gian thực hiện Thông tư 24/2024/TT- BTC ngày 17/4/2024, nay cần thiết phải đánh giá lại thực trạng tổ chức kế toán hành chính sự nghiệp. Mặt khác, trong giai đoạn hiện nay, Nhà nước đã có những chủ trương tạo lập cơ chế tự chủ cho các tổ chức KHCN tạo đà cho hoạt động khoa học phát triển cũng được thể hiện trong “Chiến lược phát triển Khoa học, Công nghệ và đổi mới sáng tạo đến năm 2030” Quyết định 569/QĐ-TTg ngày 11/05/2022 như sau: “Sửa đổi, hoàn thiện quy định pháp luật về cơ chế tự chủ của các tổ chức khoa học và công nghệ công lập. Nghiên cứu giao kinh phí cho các tổ chức khoa học và công nghệ công lập dựa trên đánh giá định kỳ kết quả và hiệu quả hoạt động, gắn với thực hiện phương thức Nhà nước đặt hàng, đấu thầu thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ và cơ chế khoán kinh phí đến sản phẩm cuối cùng theo kết quả đầu ra; giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm của tổ chức khoa học và công nghệ công lập trong xây dựng cơ cấu tổ chức, tuyển dụng, sử dụng nhân lực, sử dụng kinh phí, thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ. Với những chính sách chung của nhà nước thì việc chuyển đổi mô hình của các viện nghiên cứu từ chế độ bao cấp sang cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm của tổ chức KHCN công lập là điều cần thiết để tạo động lực trong thời kỳ đổi mới.Vì vậy, hoàn thiện tổ chức kế toán tại các đơn vị này càng là yêu cầu cấp thiết để quản lý tốt tài chính trong điều kiện cơ chế mới, nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng kinh phí nguồn ngân sách cấp cũng như nguồn thu tại tại đơn vị, thực sự góp phần quản lý có hiệu quả nguồn tài chính trong các đơn vị nghiên cứu khoa học. Tại Viện Kỹ thuật nhiệt đới – đơn vị trực thuộc Viện Hàn Lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, là một tổ chức khoa học công nghệ công lập, dưới sự chỉ đạo của Viện Hàn Lâm, Viện Kỹ thuật nhiệt đới cũng từng bước thực hiện thay đổi từ cơ chế bao cấp rồi tự chủ một phần, tiến tới cơ chế tự chủ hoàn toàn. Hệ quả của quá trình chuyển đổi này đặt ra vấn đề cho tổ chức công tác kế toán phải có những thay đổi nhất định trong việc áp dụng cơ sở kế toán, tổ chức vận dụng các nguyên tắc kế toán và phương pháp ghi nhận các giao dịch, trình bày thông tin để phù hợp với hoạt động của Viện trong điều kiện mới. 2
Với yêu cầu vừa phát triển quy mô, vừa đảm bảo nâng cao chất lượng hoạt động kinh doanh, vừa phải huy động và sử dụng một cách hiệu quả các nguồn lực được ngân sách nhà nước cấp, đòi hỏi tổ chức công tác kế toán tại Viện Kỹ thuật nhiệt đới phải khoa học và phù hợp với thực tiễn hoạt động của đơn vị. Vì vậy, vấn đề hoàn thiện tổ chức công tác kế toán tại Viện Kỹ thuật nhiệt đới có ý nghĩa thiết thực góp phần nâng cao chất lượng quản lý tài chính và đáp ứng mục tiêu của nhà quản trị đơn vị. Hơn thế nữa, cho đến nay, cả trên phương diện lý thuyết và thực tiễn tại Viện Kỹ thuật nhiệt đới, chưa có công trình nghiên cứu khoa học nào đề cập một cách toàn diện và cụ thể về công tác tổ chức kế toán để góp phần nâng cao hiệu quả công tác quản lý tài chính tại Viện. Bởi vậy em đã chọn đề tài “Tổ chức kế toán tại Viện Kỹ thuật nhiệt đới” để thực hiện bài luận văn của mình, nhằm góp phần giải quyết những vấn đề đặt ra cả về lý luận và thực tiễn trong tổ chức công tác kế toán tại Viện. Mục tiêu nghiên cứu - Nghiên cứu những vấn đề cơ bản về tổ chức công tác kế toán hành chính sự nghiệp, phân tích cac yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả tổ chức công tác kế toán trong các cơ quan hành chính sự nghiệp. - Xác định mức độ ảnh hưởng của các yếu tố, đánh giá thực trạng tổ chức kế toán tại Viện Kỹ thuật nhiệt đới, từ đó chỉ ra những ưu điểm, hạn chế còn tồn tại, nguyên nhân của những tồn tại đó. -Thông qua nghiên cứu thực tiễn, đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả tổ chức công tác kế toán tại Viện Kỹ thuật nhiệt đới trong thời gian tới. Câu hỏi nghiên cứu Từ mục tiêu trên, đề án đặt ra các câu hỏi nghiên cứu sau: -Các yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả tổ chức công tác kế toán trong cơ quan hành chính sự nghiệp? -Mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố đến hiệu quả tổ chức công tác kế toán trong cơ quan hành chính sự nghiệp? -Kết quả nghiên cứu được vận dụng như thế nào tại Viện Kỹ thuật nhiệt đới hiện nay và những năm tiếp theo? 3
Đối tượng, phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: Nghiên cứu những cơ sở lý luận và nội dung thực tiễn về tổ chức kế toán Viện Kỹ thuật nhiệt đới. Phạm vi nghiên cứu của đề án gồm: - Về không gian: Đề tài thực hiện nghiên cứu tại Viện Kỹ thuật nhiệt đới. - Về thời gian: Các tài liệu về tổng quan tổ chức kế toán tại Viện Kỹ thuật nhiệt đới được thu thập từ các tài liệu được công bố trong trong niên độ kế toán gần nhất 2023. - Nội dung nghiên cứu: Đề án tìm hiểu về cách thức tổ chức kế toán tại Viện Kỹ thuật nhiệt đới gồm: bộ máy kế toán, chứng từ kế toán, hệ thống tài khoản kế toán, hệ thống sổ kế toán, hệ thống báo cáo kế toán và kiểm tra kế toán. Ý nghĩa đề án nghiên cứu -Trình bày hệ thống, toàn diện và làm rõ những vấn đề lý luận liên quan đến tổ chức công tác kế toán trong cơ quan hành chính sự nghiệp. -Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả tổ chức công tác kế toán trong đơn vị Viện Kỹ thuật nhiệt đới. Trên cơ sở đó, đánh giá mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố và đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả tổ chức kế toán tại Viện Kỹ thuật nhiệt đới trong thời gian tới. Bố cục luận văn Kết cấu luận văn gồm 4 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về tổ chức kế toán trong các Đơn vị sự nghiệp công lập có thu. Chương 2: Phương pháp nghiên cứu. Chương 3: Thực trạng tổ chức kế toán tại Viện Kỹ thuật nhiệt đới. Chương 4: Giải pháp đề xuất, kiến nghị và kết luận 4
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC KẾ TOÁN TRONG ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÔNG LẬP CÓ THU 1.1. Tổng quan nghiên cứu 1.1.1. Nghiên cứu ở nước ngoài: Trong các nghiên cứu trước đây về tổ chức công tác kế toán, các tác giả chủ yếu đề cập đến nguyên lý và nguyên tắc chung về tổ chức công tác kế toán, đặc điểm tổ chức công tác kế toán trong một số loại hình đơn vị đặc thù. Riêng lĩnh vực tổ chức công tác kế toán trong các cơ quan hành chính sự nghiệp, trên thế giới chỉ có một số ít tác giả nghiên cứu. -Ba trong số tác giả đó là Earl R.Wilso, Leo E.Hay, Susan C.Kattelus đã cùng tham gia một số công trình và viết cuốn sách nổi tiếng với tiêu đề là “Kế toán Nhà nước và các tổ chức phi lợi nhuận” (Account for Govermmental and Nonpofit Entities). Đây có thể coi là một công trình nghiên cứu khá công phu về các khía cạnh khác nhau hoạt động của các cơ quan hành chính sự nghiệp nói chung. Các nội dung nghiên cứu trong cuốn sách bao gồm các nguyên tắc kế toán chung được chấp nhận, hướng dẫn cách thức ghi nhận các nghiệp vụ kinh tế, cách thức lập báo cáo tài chính cuối kỳ. Nghiên cứu cũng đi sâu vào phân tích hoạt động của một số lĩnh vực sự nghiệp đặc thù như tổ chức kế toán trong các trường học, bệnh viện, các đơn vị lực lượng vũ trang… - Trên thế giới có công trình nghiên cứu của các chuyên gia về kế toán lĩnh vực công như : GS.TS.JeSS W.Hughes- Trường đại học Old Domintion, Paul sutcliffe- Chuyên gia tư vấn cao cấp thuộc liên đoàn kế toán quốc tế, Gilian Fawcett- Giám đốc lĩnh vực công ACCA toàn cầu, Zera Ali- Giám đốc phát triển kinh doanh ACCA khu vực Asean và Úc… trong các công trình nghiên cứu về thực trạng áp dụng chuẩn mực kế toán công quốc tế, tình hình xây dựng và áp dụng trong các quốc gia phát triển và đang phát triển trên thế giới như Anh, Ấn Độ, Úc, Mỹ… dựa trên 2 cơ sở kế toán là cơ sở kế toán dồn tích và cơ sở kế toán tiền mặt được giới thiệu trong hội thảo về thực trạng áp dụng chuẩn mực kế toán công quốc tế của các nước trên thế giới do 5
ngân hàng thế giới phối hợp với Bộ Tài chính tổ chức tại Việt Nam từ ngày 17/4/2007 đến 24/4/2007. Các công trình nghiên cứu này có điểm chung là nghiên cứu các mô hình áp dụng và xây dựng chuẩn mực kế toán từ khâu chứng từ cho đến lập các BCTC trên cơ sở dồn tích và cơ sở kế toán tiền mặt cũng như tác động của mô hình này trong việc công khai và minh bạch hệ thống tài chính của Chính phủ, đặc biệt nghiên cứu này cũng chỉ ra các lợi ích từ việc vận dụng chuẩn mực kế toán công quốc tế và cơ sở kế toán dồn tích. - Nghiên cứu về kế toán công của bốn tác giả Ehsan Rayegan, Mehdi Parveizi, Kamran Nazari và Mostafa Emami với tiêu đề: “Kế toán công: Đánh giá về lý thuyết, mục tiêu và các tiêu chuẩn” (“Govermment accounting: An Assessment of Theory, Purposes and Standards”) đã đưa ra sự tổng hợp các vấn đề trong thực hiện kế toán của các đơn vị công lập, trong đó bao gồm công tác tổ chức kế toán dưa trên hai nguyên tắc là kế toán tiền mặt và kế toán dồn tích. Bài viết cũng đề cập đến vai trò, trách nhiệm của Chính phủ đối với công tác kế toán, chương trình đổi mới công tác quản lý tài chính công và các vấn đề liên quan đến NSNN. Đề xuất một số nguyên tắc kế toán mở rộng để thúc đẩy trách nhiệm trong việc giải trình thực hiện công tác kế toán liên quan đến nghĩa vụ kinh tế và chính trị cũng được đưa ra trong nghiên cứu này. - Theo Pham Quang Huy (2013), Vietnamese State Bugdget Accounting With the Relationships Between the State Budget Law and International Public Sector Accounting Standards (IPSAS) thì kế toán ngân sách rất quan trọng trong quản lý tài chính tại Việt Nam. Cùng với những thành tựu, Việt Nam cũng đang phải đối mặt với một số hạn chế cần khắc phục để đảm bảo tính minh bạch trong chi tiêu ngân sách. Bài viết đã cung cấp một bức tranh chung về hạch toán ngân sách tại Việt Nam và những gì không thực hiện được thông qua quy định kế toán ngân sách và chuẩn mực kế toán công quốc tế. - Bên cạnh những công trình nghiên cứu của các tác giả, tìm hiểu về tổ chức công tác kế toán trong các đơn vị hành chính sự nghiệp cần phải tìm hiểu các nguyên tắc kế toán chung được chấp nhận bới Viện Kế toán viên công chứng Hoa Kỳ ( American Institute of Certified Public Accountants - AICPA). 6
1.1.2. Nghiên cứu ở trong nước Ở Việt Nam, vấn đề tổ chức công tác kế toán trong các cơ quan hành chính sự nghiệp. Vụ Chế độ kế toán – Bộ Tài chính đã ban hành chế độ cụ thể hướng dẫn thực hành kế toán ở các cơ quan hành chính sự nghiệp nói chung. Tuy nhiên cho đến nay, các quy định này được dùng cho mọi cơ quan hành chính sự nghiệp, không phân biệt lĩnh lực, không tính đến đặc thù của từng ngành khác nhau. Trên thực tế, nhận thưc được sự khác biệt trong tổ chức hoạt động của các ngành, lĩnh vực mà đã có nhiều tác giả nghiên cứu về tổ chức hoạt động của các ngành, lĩnh vực mà đã có nhiều tác giả nghiên cứu về tổ chức công tác kế toán ở từng loại hình đơn vị cụ thể. - Tác giả Nguyễn Thị Thắng (2013), “Hoàn thiện tổ chức công tác kế toán trong các cơ quan hành chính sự nghiệp nghiên cứu khoa học công nghệ” đã phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức công tác kế toán tròn các cơ quan hành chính sự nghiệp như: Hệ thống chứng từ kế toán; hệ thống tài khoản kế toán; hệ thống sổ sách kế toán; hệ thống báo cáo kế toán; hệ thống kiểm tra kế toán. Từ đó, tác giả đã đưa ra những nội dung, phương hướng, giải pháp cơ bản để hoàn thiện tổ chức công tác kế toán hoạt động sự nghiệp nghiên cứu khoa học công nghệ, góp phần hoàn thiện chế độ quản lý tài chính, chế độ kế toán hiện hành. - Một nghiên cứu khác của tác giả Nguyễn Thị Thùy Anh trường Đại học Đà Nẵng năm 2016 với đề tài: “Hoàn thiện tổ chức kế toán trong điều kiện ứng dụng ERP tại Bệnh viện Đà Nẵng”. Trên cơ sở nghiên cứu thực trạng tổ chức kế toán tại bệnh viện, tác giả đưa ra những giải pháp rất xát đáng hoàn thiên tổ chức kế toán trong điều kiện ứng dụng ERP tại Bệnh viện Đà Nẵng thông qua việc quản lý theo các qui trình đưa ra trên cơ sở ứng dụng hệ cơ sở dữ liệu đồng bộ, thống nhất. Tuy nhiên, đề tài chỉ chú trọng đến việc hoàn thiện các phần hành kế toán còn thực hiện thủ công, từ đó tổ chức triển khai xây dựng hệ thống thông tin kế toán hoàn chỉnh trong điều kiện ứng dụng ERP mà chưa xem xét đánh giá thực trạng tổ chức kế toán thực tiễn gắn với yêu cầu quản lý trong điều kiện tăng cường thực hiện tự chủ tại bệnh viện và những thay đổi về hạch toán kế toán trong điều kiện mới. - Luận văn thạc sỹ kế toán, trường Đại học kinh tế, Đại học Đà Nẵng, tác giả Huỳnh Thị Anh Tùng (2019) “Hoàn thiện công tác kế toán trong bối cảnh vận dụng 7
chế độ kế toán mới tại trường Đại học tài chính - kế toán”. Luận văn đã đưa được lý luận cơ bản, cơ chế hoạt động, tài chính của các trường đại học nói chung, từ đó, tác giả đã đưa ra được những cái nhìn tổng quát, hệ thống về tổ chức kế toán tại các trường đại học nói chung và đại học Tài chính-kế toán nói riêng, Tuy nhiên, luận văn chưa nêu bật được những thay đổi cần có trong tổ chức kế toán trong bối cảnh trường tự chủ tài chính. Nhìn chung các công trình nghiên cứu ở nước ngoài về tài chính công, kế toán trong lĩnh vực công tương đối đầy đủ, nhưng các tài liệu này chủ yếu được thực hiện bởi các giáo sư của các trường đại học Hoa Kỳ, do đó có thể nghiên cứu của tác giả là khá toàn diện trong điều kiện áp dụng tại nước Mỹ và các nước phương Tây. Những nghiên cứu về các quốc gia khác trên thế giới chỉ đại diện cho một tỷ lệ nhỏ các nghiên cứu về kế toán trong lĩnh vực công đã tổng hợp và giúp đưa ra định hướng để xác định việc nghiên cứu về kế toán công trong bối cảnh các nước đang phát triển. Trong các luận văn nghiên cứu ở trong nước bao gồm các cơ quan hành chính Nhà nước, cơ quan hành chính sự nghiệp có thu về các loại ngành nghề, đa số các tác giả đã hệ thống các nội dung cơ bản về tổ chức công tác kế toán cũng như thực trạng tổ chức công tác kế toán của từng lĩnh vực nghành nghề tại đơn vị, địa phương nghiên cứu và đề xuất những giải pháp giúp cho việc cung cấp thông tin đầy đu và chính xác. Mặc dù vậy tất cả các nghiên cứu về tổ chức công tác kế toán trong một đơn vị, nghành nghề cụ thể với những đặc thù riêng. Tuy nhiên, Theo những luận văn tôi đã tham khảo, các nghiên cứu trước tập trung vào một số lĩnh vực cụ thể như giáo dục, y tế, hoặc quản lý tài chính trong các đơn vị sự nghiệp công lập nhưng chưa đề cập đầy đủ đến đặc thù của lĩnh vực khoa học công nghệ, đặc biệt là các viện nghiên cứu thuộc khối nhà nước. Một số nghiên cứu chưa cập nhật với các quy định mới như Nghị định 60/2021/NĐ-CP và Thông tư 24/2024/TT-BTC, làm hạn chế tính ứng dụng thực tiễn trong bối cảnh tự chủ tài chính ngày càng được mở rộng. Phần lớn các nghiên cứu mang tính chất mô tả hoặc định tính, chưa có nhiều phân tích định lượng cụ thể về hiệu quả của các cơ chế tài chính và quản lý kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập. Xuất phát từ tình hình thực 8
tế đó, tôi đã chọn đề tài này với mong muốn có những đóng góp thiết thực vào việc nâng cao hiệu quả tổ chức kế toán tại các đơn vị sự nghiệp công lập đang trong qua trình hoàn thiện tự chủ tài chính thông qua việc hoàn thiện tổ chức kế toán tại Viện Kỹ thuật nhiệt đới. 1.2. Cơ sở lý luận 1.2.1. Khái niệm về đơn vị sự nghiệp công lập có thu Khái niệm đơn vị sự nghiệp công lập (SNCL) có thu là một loại đơn vị sự nghiệp công lập có nguồn thu sự nghiệp, do cơ quan nhà nước có thẩm quyền thành lập, là đơn vị dự toán độc lập, có con dấu và tài khoản riêng, tổ chức bộ máy kế toán theo quy định của Luật kế toán. Các đơn vị sự nghiệp công lập có thu hoạt động trong các lĩnh vực sự nghiệp Giáo dục - Đào tạo, Nghiên cứu khoa học; đảm bảo xã hội, sự nghiệp Y tế, sự nghiệp Thể dục - Thể thao, sự nghiệp Văn hóa - Thông tin (bao gồm cả đơn vị phát thanh truyền hình ở địa phương); sự nghiệp kinh tế và sự nghiệp khác. 1.2.2. Đặc điểm tổ chức hoạt động của đơn vị sự nghiệp công lập có thu Đơn vị sự nghiệp công lập có thu là các tổ chức cung cấp dịch vụ công ích cho xã hội nhưng đồng thời có thể tạo ra nguồn thu nhập từ các hoạt động dịch vụ. Điều này tạo ra những đặc điểm tổ chức hoạt động đặc trưng, khác biệt so với các đơn vị sự nghiệp công lập không có thu. Dưới đây là một số đặc điểm chính về tổ chức hoạt động của đơn vị sự nghiệp công lập có thu: Thứ nhất, những hoạt động của đơn vị sự nghiệp công lập không theo đuổi mục tiêu lợi nhuận, mà phục vụ lợi ích của xã hội, đáp ứng những nhu cầu cần thiết của xã hội. Thứ hai, Người sự dụng dịch vụ, sản phẩm chỉ phải đóng một khoản phí hoặc lệ phí, có những dịch vụ phải trả một phần hoặc toàn bộ kinh phí. Thứ ba, ĐVSNCL có thu nói riêng và ĐVSNCL nói chung đều không mang mục tiêu quản lý hành chính nhà nước. Thứ tư, đơn vị sự nghiệp công lập có thu có nguồn thu thường xuyên từ hoạt động sự nghiệp bởi vậy nó được tự chủ về mặt tài chính. Thứ năm, Đơn vị sự nghiệp công lập có thu tự chủ tài chính hoặc tự chủ một 9
phần có các hoạt động, dịch vụ phải đăng ký, kê khai, nộp đủ các loại thuế và các khoản khác (nếu có). Thứ sáu, các ĐVSNCL có thu vẫn thực hiện nhiệm vụ theo kế hoạch của đơn vị, kế hoạch của cơ quan quản lý cấp trên giao, tiến độ, đảm bảo chất lượng; Thứ bảy, Về thẩm quyển quyết định vị trí việc làm, cơ cấu viên chức theo chức danh nghề nghiệp. Đơn vị sự nghiệp công lập có thu được xây dựng một phần chi thường xuyên và đơn vị sự nghiệp công lập có thu do ngân sách nhà nước bảo đảm chi thường xuyên. Vị trí việc làm và cơ cấu viên chức theo chức danh nghề nghiệp trình cấp có thẩm quyền phê duyệt; tuyển dụng, sử dụng, bổ nhiệm, miễn nhiệm, khen thưởng, kỷ luật và quản lý viên chức, người lao động theo quy định của pháp luật; thuê hợp đồng lao động để thực hiện nhiệm vụ. Thứ tám, Đơn vị sự nghiệp công lập có thu có thể mở tài khoản tiền gửi tại Ngân hàng thương mại và Kho bạc Nhà nước để phản ánh các khoản thu, chi hoạt động sự nghiệp công không sử dụng ngân sách nhà nước. Lãi tiền gửi là nguồn thu của ĐVSNCL và được bổ sung vào Quỹ phát triển hoạt động sự nghiệp hoặc bổ sung vào quỹ khác theo quy định của pháp luật, không được bổ sung vào Quỹ bổ sung thu nhập; Thứ chín, lợi nhuận của đơn vị trong năm được trích lập thành 4 quỹ: quỹ phát triển hoạt động sự nghiệp, quỹ khen thưởng, quỹ phúc lợi, quỹ dự phòng ổn định thu nhập. Tổ chức kế toán của đơn vị SNCL có thu phải phù hợp với các đặc điểm trên để phát huy được quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về tài chính và tổ chức bộ máy biên chế của đơn vị. 1.2.3. Cơ chế quản lý tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập có thu 1.2.3.1 Phân loại đơn vị sự nghiệp công lập Theo nghị định 60/2021/NĐ-CP, các đơn vị sự nghiệp công lập được phân loại dựa trên mức độ tự chủ tài chính, với mục tiêu phù hợp với cơ chế tài chính mới và nâng cao hiệu quả hoạt động. Phân loại cụ thể như sau: + Phân loại theo mức độ tự chủ tài chính: 10