Đề tài nghiên cứu khoa học: Văn hóa biển ở Bắc Bộ: Nhận diện đặc trưng theo hướng tiếp cận liên ngành

Biển có vai trò thiêng liêng trong tâm thức người Việt, gắn liền với quá trình hình thành quốc gia và bản sắc văn hóa. Là môi trường sống và giao thoa văn hóa, biển đã định hình nên các giá trị truyền thống, kinh tế và tư duy của nhiều cộng đồng dân cư. Tuy nhiên, các nghiên cứu về văn hóa biển tại Việt Nam thường tập trung vào khu vực Nam Trung Bộ, trong khi văn hóa biển ở Bắc Bộ vẫn chưa được đầu tư khám phá đầy đủ. Đề tài này nhằm mục đích lấp khoảng trống đó, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nhận diện và bảo tồn các đặc trưng văn hóa biển Bắc Bộ. Từ góc độ lý luận và thực tiễn, việc nghiên cứu này không chỉ góp phần khẳng định chủ quyền biển đảo quốc gia mà còn thúc đẩy phát triển bền vững khu vực, qua đó đóng góp vào chiến lược "quốc gia biển" của Việt Nam bằng cách tiếp cận liên ngành.

Nghiên cứu sinh, giảng viên, nhà quản lý văn hóa, và hoạch định chính sách liên quan đến biển đảo Việt Nam.

Nghiên cứu này tập trung nhận diện các đặc trưng văn hóa biển tại khu vực Bắc Bộ, bao gồm các tỉnh Quảng Ninh, Hải Phòng, Nam Định và Thanh Hóa, thông qua một hướng tiếp cận liên ngành toàn diện. Luận điểm chính của đề tài là mặc dù biển có vai trò trung tâm trong lịch sử và đời sống người Việt, khu vực Bắc Bộ vẫn còn thiếu các công trình nghiên cứu chuyên sâu về văn hóa biển so với các vùng khác. Tầm quan trọng của việc bảo tồn và phát huy văn hóa biển không chỉ nằm ở giá trị lịch sử, xã hội mà còn liên quan trực tiếp đến việc bảo vệ chủ quyền và phát triển bền vững kinh tế biển. Về mặt lý luận, nghiên cứu đi sâu định nghĩa văn hóa biển dựa trên các yếu tố cốt lõi như không gian sinh tồn (biển là nguồn sống chính), chủ thể văn hóa (cộng đồng cư dân biển), hoạt động kinh tế khai thác biển và thời gian tồn tại (truyền thống). Phương pháp nghiên cứu được áp dụng là liên ngành, kết hợp phân tích các khía cạnh địa lý, lịch sử, kinh tế, văn hóa và xã hội. Đồng thời, phương pháp điền dã dân tộc học được sử dụng để thu thập dữ liệu thực tế thông qua quan sát, phỏng vấn và ghi nhận các phong tục, tập quán, tín ngưỡng và lễ hội truyền thống của cộng đồng dân cư biển. Ngoài ra, việc so sánh với văn hóa biển Nam Trung Bộ giúp làm rõ những điểm tương đồng và khác biệt. Kết quả nghiên cứu cung cấp cái nhìn sâu sắc về văn hóa vật chất và tinh thần của người dân biển Bắc Bộ, từ công cụ sản xuất, phương thức mưu sinh, tổ chức cộng đồng đến các biểu hiện văn hóa tinh thần như tôn giáo, tín ngưỡng, lễ hội và tri thức dân gian. Từ đó, đề tài mang lại giá trị ứng dụng cao, hỗ trợ các nhà quản lý văn hóa, nhà hoạch định chính sách trong việc xây dựng các chiến lược bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa biển, góp phần củng cố bản sắc dân tộc và khẳng định chủ quyền biển đảo quốc gia trong bối cảnh hội nhập quốc tế.