MỘT SỐ GIẢI PHÁP KHẮC PHỤC HƯ HỎNG
CÔNG TRÌNH ĐƯỜNG BỘ
ThS. LÊ MINH CẦN
ThS. LÊ KHÁNH CHI
Bộ môn Kinh tế xây dựng
Khoa Vận tải - Kinh tế
Trường Đại học Giao thông Vận tải
Tóm tắt: Các công trình giao thông sau khi xây dựng được bàn giao đưa vào khai thác
sử dụng thường xuất hiện các hư hỏng. Trong quá trình khai thác, công trình bị hư hỏng do
nhiều nguyên nhân. Các tác giả tập trung khảo sát các hư hỏng, phân tích tìm ra nguyên nhân
gây nên hư hỏng đó. Đề xuất các giải pháp kinh tế kỹ thuật để khắc phục những hư hỏng của
công trình để đảm bảo công trình phát huy được tác dụng theo đúng chức năng của nó, hạn
chế ùn tắc và mất an toàn giao thông do hư hỏng gây ra.
Summary: After being transfered and exploited, transport works often appear decays
due to a variety of causes. The authors pay attention to investigate and analyse decays to find
out the causes. Proposing economical – technological solutions to surmount decayed
transport works makes them bring into play their effect according to their functions, reduce
traffic jam and unsafeness.
I. MỘT SỐ KHÁI NIỆM CHUNG
VTKT
Công trình xây dựng là sản phẩm được
tạo thành bởi sức lao động của con người, vật
liệu xây dựng, thiết bị lắp đặt vào công trình,
được liên kết định vị với đất, có thể bao gồm
phần dưới mặt đất, phần trên mặt đất, phần
dưới mặt nước và phần trên mặt nước, được
xây dựng theo thiết kế.
Theo quy định hiện hành công trình xây
dựng được phân thành 5 loại gồm: Công trình
dân dụng; Công trình công nghiệp; Công trình
giao thông; Công trình thủy lợi; Công trình hạ
tầng kỹ thuật.
Mỗi loại công trình xây dựng lại được
phân thành 5 cấp từ cấp đặc biệt, cấp I, cấp II,
cấp III và cấp IV. Cấp của công trình là cơ sở
chủ yếu để xếp hạng và lựa chọn nhà thầu
trong hoạt động xây dựng; xác định số bước
thiét kế và thời hạn bảo hành công trình.
Đối với Công trình giao thông nếu phân
loại theo phương thức vận tải bao gồm 5 loại:
Công trình đường bộ; Công trình đường sắt;
Công trình đường thủy; Công trình hàng
không và Công trình đường ống.
Riêng đối với Công trình đường bộ có
thể phân loại theo một số tiêu chí sau đây:
- Phân theo kết cấu mặt đường có:
+ Mặt đường cứng.
+ Mặt đường mềm.
+ Mặt đường bằng vật liệu cấp phối.
+ Mặt đường đất.
- Phân theo cấp quản lý có:
+ Đường do trung ương quản lý gồm
đường quốc lộ.
+ Đường do địa phương quản lý
gồm đường tỉnh lộ, đường huyện lộ, đường xã
và đường đô thị.
+ Đường do các chủ đầu tư quản lý gồm
đường chuyên dùng trong khai thác mỏ, đường
lâm nghiệp, đường trong các khu công nghiệp.
- Phân theo cấp hạng đường có: đường
cấp đặc biệt; đường cấp I; đường cấp II,
đường cấp III và đường cấp IV.
II. CÁC HƯ HỎNG THƯỜNG GẶP CỦA
CÔNG TRÌNH ĐƯỜNG BỘ
Ngay từ khi mới được đưa vào sử dụng,
con đường đã bắt đầu quá trình suy giảm chất
lượng. Sự suy giảm này được biểu thị bằng
những biến dạng, hư hỏng rất rõ ràng. Các hư
hỏng, biến dạng của đường rất khác nhau và
tuỳ thuộc vào nhiều nhân tố có thể gắn hoặc
không gắn với cường độ vận chuyển mà con
đường phải chịu.
Sau đây là một số hư hỏng thường gặp:
1. Vết nứt: Theo hướng phát triển, các
vết nứt xuất hiện trên đường thường bao gồm
5 loại sau: vết nứt ngang, vết nứt dọc, vết nứt
chéo, vét nứt góc và vết nứt hỗn hợp. Còn
phân theo chiều rộng vết nứt thì bao gồm vết
nứt hẹp, vết nứt trung bình và vết nứt rộng. VTKT
2. Miếng vỡ góc cạnh: Các cạnh nhọn
của mối nối có thể bị vỡ do nhiều nguyên
nhân khác nhau và ảnh hưởng từ các chiều sâu
khác nhau. Hư hỏng do vỡ có thể do lỗi của
công nhân trong khi làm các mối nối ướt hoặc
cắt mối nối quá sớm, các lối này chưa thể phát
hiện cho tới khi đưa công trình vào sử dụng,
một số ứng suất cục bộ sẽ làm cho mối nối
yếu đi. Có vỡ nông và vỡ sâu.
3. Tấm bản bị lún và chuyển vị
4. Vỡ mép đường (cóc gặm): đó là hiện
tượng hư hỏng két cấu mặt đường dọc theo
mép đường.
5. Nứt lớn: Nứt lớn là vết nứt có bề rộng
lớn hơn 5mm, các vết nứt xuát hiện dưới dạng
nứt dọc, nứt ngang, nứt dạng parabol, nứt
chéo ngoằn ngoèo.
6. Bong tróc (bong bật): Bong tróc là
hiện tượng lớp láng mặt bị bong khỏi mặt
đường do độ liên kết kém giữa lớp láng và lớp
mặt đường phía dưới.
7. Ổ gà nông: ổ gà nông là những vết lõm
nông, nhỏ, hình chiếc bát, có cạnh sắc và mép
thẳng đứng chiều sâu < 50 mm.
8. Ổ gà sâu: là những vết lõm sâu và
rộng, trong thực tế còn có tên gọi là ổ trâu.
9. Lún vệt bánh xe: Lún vệt bánh xe là
hiện tượng tạo ra vết lún dài trên mặt đường
dọc theo vệt bánh xe.
10. Lún lõm, lún sâu: lún lõm là diện tích
mặt đường bị lún lõm cục bộ, lẻ tẻ với kích
thước hạn chế, thường là lún lõm rải rác trên
diện tích mặt đường.
11. Miếng vá không đúng kỹ thuật.
Vá ổ gà, cao su, nứt lưới, lún vệt bánh,
cóc gặm, bong tróc; xử lý nước đọng ở mặt
đường, sửa chữa nhỏ. Đây là các miếng vá
nhằm sửa chữa nhỏ, cục bộ lớp mặt để phục
hồi hư hỏng, xử lý nước đọng ở mặt đường…
Nó phản ánh điều kiện trước đây của mặt
đường và bản thân nó cũng bị hư hỏng. Trong
đánh giá trạng thái hư hỏng của mặt đường,
miếng vá cũng được tính đến.
12. Cao su mặt đường: là phần diện tích
mặt đường bị biến dạng lớn và rạn nứt dưới
tác dụng của bánh xe. Khi có tải trọng xe thì
lún võng xuống, khi xe đi qua lại đàn hồi trở
lại gần như cũ. Kết cấu mặt đường dần dần sẽ
bị phá vỡ một phần hay hoàn toàn, đôi khi bùn
đất và mặt nhựa bị trồi lên.
13. Hư hỏng các bộ phận khác của
đường, bao gồm các loại sau: Cây cối lấn
đường, cát lấn, taluy đường đắp bị xói mòn,
taluy nền đường bị sụt lở, những tác nhân phá
hoại khác, và những trở ngại giao thông.
14. Hư hỏng các thiết bị an toàn giao
thông của đường
Các cọc tiêu, biển báo hiệu và các thiết bị
phòng hộ là những bộ phận của đường phục
vụ có mục đích đảm bảo an toàn giao thông.
Chúng có thể bị hư hỏng vì các tai nạn, bị kẻ
xấu phá hoại, bị mòn vì sử dụng quá lâu hoặc
vì tác động của lượng vận chuyển.
15. Hư hỏng các công trình tiêu nước và
thoát nước: đó là các rãnh thoát nước dọc
đường do bị bồi lắng đất, cát và cây cỏ mọc
cản trở dòng chảy của rãnh nước.
III. MỘT SỐ NGUYÊN NHÂN GÂY HƯ
HỎNG
1. Những nhân tố về khí hậu
- Mưa khí quyển: là nhân tố quan trọng
cần phải coi trọng vì nó ảnh hưởng tới sức
chịu đựng của các vật liệu làm đường. Nước
mưa làm cho cường độ nền đường giảm, mặt
đường đất, lề đường bị xói mòn. Nước mưa
đọng trên phần mặt xe chạy và thấm xuống
làm cho cường độ mặt và nền đường giảm đi.
- Ánh nắng mặt trời: là nhân tố có lợi cho
nền đường, làm cho nền đường bền vững. Tuy
nhiên bức xạ của ánh nắng mặt trời củng làm cho
bê tông xi măng và bê tông nhựa bị hư hỏng.
- Gió: Gió có thể có tác dụng tốt khi làm
bốc nhanh hơi nước, nhưng gió tạo nên một lớp
phủ bụi, cát trên mặt đường tạo ra sự trơn trượt.
VTKT
2. Chất lượng của đất và các loại vật
liệu xây dựng đường
Chất lượng của đất và các loại vật liệu
đóng một vai trò quan trọng, một mặt đối với
kết cấu áo đường, một mặt với lớp chịu tác
dụng của tải trọng của bánh xe.
Các loại vật liệu có: Cường độ không đạt
tiêu chuẩn thiết kế; Cấp phối hạt không đủ
quy cách; Vật liệu không đủ sạch; Kích thước
ngoại hình không đạt yêu cầu sẽ làm cho chất
lượng đường kém, nhanh bị hư hỏng.
3. Chất lượng kỹ thuật của đồ án thiết
kế và kỹ thuật thi công
Chất lượng đồ án thiết kế kỹ thuật kém sẻ
gây ảnh hưởng xấu, làm cho công trình chóng
hư hỏng.
Về phương diện thi công và chế tạo vật
liệu, những sai sót về quy trình công nghệ thi
công cũng làm cho công trình nhanh bị hư hỏng.
4. Ảnh hưởng của cường độ vận
chuyển và tải trọng xe
- Hiện tượng mài mòn mặt đường: Sự
mài mòn tuỳ thuộc vào cường độ vận chuyển
thành phần dòng xe và vào tốc độ xe.
- Hiện tượng mỏi: Hiện tượng mỏi xuất
hiện phổ biến ở các đường nhựa, do sự không
liên tục trong cấp phối của vật liệu và sự diển
biến khác nhau giữa một bên là móng đường
và nền đường với một bên là lớp trên mặt
đường. Sự mỏi là do lực thẳng đứng và các
lực kéo nén tác dụng lên kết cấu mặt đưòng.
- Tác động của tải trọng xe tới độ bền của
kết cấu nền-mặt đường: Về nguyên lý, tổ hợp
gồm: tải trọng trục + bánh xe + mặt đường giữ
vai trò quyết định đến độ bền và tuổi thọ của
kết cấu mặt đường. Trong đó toàn bộ tải trọng
chất lên xe được phân bố lên trục để thông
qua bánh xe truyền trực tiếp tải trọng xuống
mặt đường và sẽ gây hư hỏng đối với kết cấu
mặt đường.
5. Nhân tố về con người: Con người vừa
là chủ thể Xây dựng-sử dụng-bảo quản những
tuyến đường. Song chính con người lại là tác
nhân gây nên những hư hỏng của đường do
thiếu ý thức, thiếu hiểu biết. Chẳng hạn chủ
phương tiện và lái xe chở hàng quá tải trọng
cho phép, người nông dân đào rãnh ngang
đường để tát nước, phơi và đốt rơm rạ trên mặt
đường, lề đường, lấn chiếm lòng đường, lề
đường và còn nhiều hành động khác của con
người làm cho đường nhanh chóng bị hư hỏng.
IV. CÁC GIẢI PHÁP KHÁC PHỤC HƯ
HỎNG CỦA CÔNG TRÌNH
Qua nghiên cứu chúng tôi đề xuất một số
giải pháp chính sau đây:
1. Tuyên truyền, phổ biến và giáo dục
Luật giao thông đường bộ trong toàn xã hội và
đặc biệt được đưa vào giảng dạy tại các
trường phổ thông.
2. Phát động phong trào “Em yêu đường bộ
quê em” cho học sinh lớp 5 của các trường Tiểu
học và học sinh các trường Trung học cơ sở.
3. Xây dựng nếp sống Văn hóa giao thông.
4. Xã hội hóa xây dựng và quản lý đường
giao thông.
5. Xây dựng hoàn thiện Cơ chế tổ chức
quản lý khái thác công trình giao thông.
6. Lập quỹ bảo trì đường bộ.
VTKT
7. Các cơ quan chức năng và đơn vị quản
lý khai thác công trình giao thông cung cấp số
điện thoại nóng.
8. Nâng cao chất lượng của Hồ sơ thiết
kế và năng lực thi công.
9. Thực hiện công tác kiểm tra thường
xuyên và định kỳ tình trạng đường.
10. Kịp thời sửa chữa khắc phục các hư hỏng.
V. MỘT SỐ HÌNH ẢNH HƯ HỎNG CỦA
CÔNG TRÌNH
Mặt đường bị hư hỏng nặng
Các ổ gà lớn trên mặt đường
Cọc tiêu bị đổ gãy
Mặt đường bị lún cao su
VI. KẾT LUẬN
Trên đây chúng tôi mới trình bày có tính
chất cơ bản nhất các hư hỏng và những giải
pháp, chưa đi sâu vào phân tích nguyên nhân
của từng hư hỏng và các biện pháp cụ thể cho
từng giải pháp. Trong các bài viết sau chúng
tôi sẽ đề cập đến và phân tích một các cụ thể
hơn.
Tài liệu tham khảo
[1]. Luật xây dựng và các văn bản hướng dẫn thực
hiện-Nhà xuất bản xây dựng 2005.
[2]. Lê Minh Cần (chủ biên). Chiến lược kinh
doanh và Kế hoạch hóa xây dựng- Nhà xuất bản
Giao thông vận tải 2006.
[3]. BCEOM – CEBTP Đường Ô tô trong các
vùng nhiệt đới và sa mạc tập 3 – Nhà xuất bản
khoa học và kỹ thuật 1994♦