Giáo trình bảo vệ môi trường - Phần 2 Bảo vệ nước lục địa - Chương 4

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

67
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Những đại lượng thủy văn và những yếu tố thủy lực cần thiết để tính toán sự pha loãng nước thải 4.1. Xác định các đặc tr-ng dòng cần thiết để tính toán sự pha loãng n-ớc thải Khi tính toán xáo trộn rối trong sông ngòi tr-ớc tiên cần phải có l-u l-ợng n-ớc tính toán. Hiện nay l-u l-ợng n-ớc tính toán th-ờng lấy là l-u l-ợng n-ớc cực tiểu, suất đảm bảo 95 %. Với sự hiện diện của số liệu quan trắc nhiều năm có thể nhận trong tính toán, l-u l-ợng n-ớc cực tiểu quan...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình bảo vệ môi trường - Phần 2 Bảo vệ nước lục địa - Chương 4

Lb λ H ,b = (3.21) H* Lb λ B ,b = (3.22) B* ë ®©y Lb - kho¶ng c¸ch tõ chç ®æ n−íc th¶i ®Õn tuyÕn ®o, n¬i Ch−¬ng 4 nång ®é tíi h¹n cña chÊt b»ng PDK; H* vμ B* ®èi víi s«ng tÝnh ®−îc gi¸ trÞ trung b×nh cña ®é s©u vμ ®é réng dßng víi mét chÕ Nh÷ng ®¹i l−îng thñy v¨n vμ nh÷ng yÕu tè ®é cô thÓ trªn ®o¹n s«ng ®ang xÐt; H* - ®é s©u trung b×nh cña thñy lùc cÇn thiÕt ®Ó tÝnh to¸n sù pha lo·ng thñy vùc t¹i vïng « nhiÔm hay ®é s©u trung b×nh thñy vùc. Gi¸ trÞ λBb ®èi víi thñy vùc kh«ng cÇn tÝnh. n−íc th¶i ChØ sè diÖn tÝch t−¬ng ®èi vïng « nhiÔm (ηb) tÝnh theo c¸c c«ng thøc: 4.1. X¸c ®Þnh c¸c ®Æc tr−ng dßng cÇn thiÕt ®Ó tÝnh to¸n sù pha Ω ηb = b lo·ng n−íc th¶i (3.23) Ω W Khi tÝnh to¸n x¸o trén rèi trong s«ng ngßi tr−íc tiªn cÇn μb = b (3.24) ph¶i cã l−u l−îng n−íc tÝnh to¸n. HiÖn nay l−u l−îng n−íc tÝnh W víi Ωb vμ Wb - diÖn tÝch vμ thÓ tÝch « nhiÔm, tÝnh hoÆc ®o víi c¸c to¸n th−êng lÊy lμ l−u l−îng n−íc cùc tiÓu, suÊt ®¶m b¶o 95 %. ®iÒu kiÖn thñy v¨n cô thÓ; Ω vμ W - diÖn tÝch chung vμ thÓ tÝch Víi sù hiÖn diÖn cña sè liÖu quan tr¾c nhiÒu n¨m cã thÓ nhËn trong tÝnh to¸n, l−u l−îng n−íc cùc tiÓu quan tr¾c. Phô thuéc n−íc trªn ®o¹n ®ang xÐt víi c¸c ®iÒu kiÖn nh− thÕ. vμo bμi to¸n ®Æt ra mμ chØ ®Þnh c¸c l−u l−îng n−íc tÝnh to¸n C¸c chØ sè nhãm nμy cã thÓ tÝnh cho c¸c ®iÒu kiÖn trung kh¸c cho tíi c¶ khi ®¹t l−u l−îng n−íc suÊt ®¶m b¶o bÐ vμ thËm b×nh nμo ®ã (thÝ dô Q50 % hay víi mùc n−íc d©ng b×nh th−êng chÝ lμ cùc ®¹i. cho hå chøa), ®èi víi ®iÒu kiÖn kh«ng thuËn lîi (Q95 % v.v...). Sö dông c¸c chØ tiªu nhãm nμy cho phÐp ®¸nh gi¸ sù thay ®æi tr¹ng Phï hîp víi l−u l−îng n−íc tÝnh to¸n Q(m3/s) ng−êi ta x¸c th¸i vÖ sinh d−íi ¶nh h−ëng cña c¸c nh©n tè quyÕt ®Þnh - sù ®Þnh diÖn tÝch mÆt c¾t −ít ω (m2), vËn tèc dßng ch¶y trung b×nh thay ®æi c¸c ®Æc tr−ng thñy v¨n chñ yÕu. T¹i GGI ®· thùc hiÖn v (m/s), ®é dèc mÆt n−íc I (%), ®é réng trung b×nh B (m), ®é s©u ph©n tÝch quan hÖ c¸c kÝch th−íc vïng « nhiÔm trong c¸c s«ng dßng ch¶y H (m). Sau ®ã tÝnh to¸n hÖ sè Chezi C (m1/2/s). C¸c ngßi (Ωb, Zb) tõ sù biÕn ®éng cña c¸c ®Æc tr−ng thñy v¨n chñ yÕu thμnh phÇn vËn tèc ngang trªn chç xo¸y dßng ch¶y s«ng vz (Qp, Qt) ®èi víi s«ng ngßi d¹ng kh¸c nhau (®ång b»ng, ®åi nói, (m/s), gi¸ trÞ hÖ sè khuÕch t¸n rèi D (m2/s). lín, trung b×nh vμ nhá) vμ ®Ò xuÊt ph−¬ng ph¸p ®¬n gi¶n tÝnh Víi sù hiÖn diÖn cña ®é dèc ®o ®¹c, hÖ sè Chezi C tÝnh theo to¸n c¸c chØ sè ph©n bè kh«ng gian chÊt « nhiÔm phô thuéc vμo c«ng thøc Chezi: l−u l−îng n−íc vμ d¹ng s«ng ngßi (ph−¬ng ph¸p to¸n ®å). 345 346
v ®−îc thùc hiÖn b»ng c¸ch dÉn thõa sè hiÖu chØnh k (lín h¬n 1) C= (4.1) vμo hÖ sè khuÕch t¸n rèi D. §¹i l−îng k lμ hμm cña hÖ thøc (vz + Hi ω)/ω víi vz - gi¸ trÞ trung b×nh cña ®¹i l−îng tuyÖt ®èi vËn tèc cßn kh«ng cã sè liÖu vÒ ®é dèc - theo c«ng thøc ®· biÕt cña thμnh phÇn theo thñy trùc; ω - gi¸ trÞ trung b×nh cña ®¹i l−îng Manning, chøa hÖ sè ®é nh¸m hay theo c«ng thøc Stricler - tuyÖt ®èi thμnh phÇn ngang cña nhiÔu ®éng vËn tèc. Manning 1/ 2 H C = 33  (4.2)  d'  víi d' - ®−êng kÝnh hiÖu dông cña phÇn tö trÇm tÝch ®¸y (mm); ®èi víi ®iÒu kiÖn s«ng ngßi x¸c ®Þnh nh− gi¸ trÞ 50 % ®é lín phÇn tö theo ®−êng cong thμnh phÇn h¹t; c«ng thøc (4.2) thÓ hiÖn ë d¹ng to¸n ®å (H×nh 4.1). HÖ sè khuÕch t¸n rèi lμ tham sè chÝnh khi tÝnh to¸n x¸o trén trong dßng, tÝnh theo c«ng thøc: gHv D= (4.3) mC víi v - gi¸ trÞ vËn tèc trung b×nh trªn ®o¹n lan truyÒn chÊt « nhiÔm, m/s; H - ®é s©u trung b×nh trªn ®o¹n tÝnh to¸n, m; g - gia tèc r¬i tù do, g = 9,81 m/s; ®¹i l−îng m lμ hμm cña hÖ sè Chezi C vμ ®èi víi giíi h¹n 10 ≤ C ≤ 60 nã quan hÖ víi C b»ng mèi phô thuéc: m = 0,7 C + 6 (4.4) víi C > 60, m = const = 48. Vai trß quan träng trong qu¸ tr×nh pha lo·ng n−íc th¶i ë s«ng ngßi lμ dßng ch¶y ngang. Sù hiÖn diÖn cña c¸c thμnh phÇn vËn tèc vz tøc lμ hoμn l−u néi trong dßng, dÉn tíi sù t¨ng c−êng H qu¸ tr×nh x¸o trén cÇn ph¶i tÝnh ®Õn trong tÝnh to¸n. Khi sö H×nh 4.1. To¸n ®å C = f ( ) d' dông c¸c ph−¬ng ph¸p chi tiÕt (Besxhaia, Orlov, 1983; Co së ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸..., 1987) ¶nh h−ëng cña vz ®−îc tÝnh trùc §Ó tÝnh vz, ®Ò xuÊt c«ng thøc: tiÕp, cßn trong ph−¬ng ph¸p tæ hîp tÝnh to¸n hoμn l−u ngang 347 348
H phÐp tÝnh ®Õn c¸c ®Æc ®iÓm cña lßng s«ng tù nhiªn, gåm c¶ c¸c v z = 0,13N (4.5) vx ®o¹n s©u vμ n«ng xen kÏ (gß vμ vùc). TÝnh biÕn ®éng ®é s©u theo r däc s«ng trªn ®o¹n ®ang xÐt t¨ng c−êng tÝnh bÊt ®ång nhÊt nhËn ®−îc tÝch ph©n c«ng thøc A. V. Karausev (1960) khi dÉn ®éng häc cña dßng vμ lμ mét trong nh÷ng nh©n tè t¹o rèi cña hÖ sè hiÖu chØnh, b»ng 0,5. TÝch ph©n dÉn tõ mÆt dßng ch¶y ®Õn khèi n−íc. TÝnh ®Õn nh©n tè nμy cã thÓ thùc hiÖn b»ng c¸ch ®−a ®é s©u cã vz thay ®æi h−íng ng−îc l¹i (gÇn 0,5 H). Trong c«ng thªm hÖ sè kA nμo ®ã vμo hÖ sè khuÕch t¸n rèi D. thøc (4.5) qua H ký hiÖu ®é s©u trung b×nh dßng trªn toμn bé ®o¹n xem xÐt; vx - gi¸ trÞ trung b×nh thμnh phÇn vËn tèc däc; r - b¸n kÝnh ®o¹n cong cña lßng s«ng coi nh− lμ ®èi víi ®o¹n s«ng n»m thÊp h¬n chç ®æ n−íc th¶i vμ bao goßm 1 - 2 xo¸y. Tham sè N - lμ sè ®Æc tr−ng v« thø nguyªn cña dßng rèi, x¸c ®Þnh sè: mC N= (4.6) g §Ó x¸c ®Þnh N trong quan hÖ C vμ m cã thÓ sö dông b¶ng 4.1. B¶ng 4.1. Gi¸ trÞ m vμ N phô thuéc vμo c c 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 m 13 16,5 20,5 23,5 27 30,5 34 37,5 41 44,5 48 48 48 N 13,3 25,2 40,8 59,9 82,6 108 139 172 209 249 294 318 343 Gi¸ trÞ trung b×nh ®¹i l−îng tuyÖt ®èi thμnh phÇn ngang cña vËn tèc tøc thêi (ω) x¸c ®Þnh theo c«ng thøc v  v z + ω   ω= x (4.7) ,θ . H×nh 4.2. To¸n ®å k ' = f  N  ω   Ngoμi hoμn l−u ngang trong dßng ¶nh h−ëng lín lªn c−êng X¸c ®Þnh sù phô thuéc cña ®¹i l−îng kA tõ tû sè ®é qu¸ tr×nh x¸o trén cßn c¶ sù ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu cña ®é H max − H =θ s©u trªn ®o¹n ®ang xÐt. Nguyªn nh©n lμ khi tÝnh to¸n sù pha H lo·ng ®èi víi ®iÒu kiÖn bμi to¸n hai chiÒu khi tÝnh to¸n b»ng víi Hmax - ®é s©u cùc ®¹i tõ cøc ®é s©u trung b×nh trªn ®o¹n ph−¬ng ph¸p tæ hîp ng−êi ta sö dông m« h×nh lßng dÉn s¬ ®å ®ang xÐt, m. hãa, cã ®é s©u kh«ng ®æi H. ViÖc s¬ ®å hãa nh− vËy kh«ng cho 349 350
§Ó x¸c ®Þnh ®Þnh l−îng c¸c hÖ sè k, kA cho ®å thÞ (H×nh 4.2) trong ®ã k' = k + kA  v +ω H max − H  kA = f  z  ; ω  H §Ó tÝnh hai nh©n tè ®· nªu - hoμn l−u ngang vμ tÝnh biÕn ®éng cña ®é s©u trªn ®o¹n s«ng ®ang xÐt - hÖ sè khuÕch t¸n rèi nh©n víi ®¹i l−îng k': Ds = Dk ' (4.8) víi Ds - hÖ sè khuÕch t¸n rèi hiÖu chØnh.®Æc tr−ng tæng ®iÒu kiÖn x¸o trén trong dßng ch¶y s«ng ngßi. 4.2. X¸c ®Þnh c¸c ®Æc tr−ng khÝ t−îng vμ thñy lùc cña thñy vùc cÇn thiÕt ®Ó tÝnh to¸n sù pha lo·ng n−íc th¶i Trong hå vμ hå chøa ¶nh h−ëng m¹nh ®Õn qu¸ tr×nh x¸o trén lμ ho¹t ®éng cña giã, cho nªn khi ®¸nh gi¸ x¸o trén n−íc th¶i cÇn thiÕt ®Ó tiÕn hμnh tÝnh to¸n dßng ch¶y giã, cßn còng H×nh 4.3. §å thÞ quan hÖ vËn tèc giã trªn n−íc ®é cao cét chuÈn v 10 m tÝnh ®Õn tÝnh biÕn ®éng cña ®¹i l−îng thñy v¨n vμ c¸c yÕu tè vμ trªn tr¹m khÝ t−îng v' ë mÆt ®Êt thñy lùc. TÝnh biÕn ®éng cña c¸c yÕu tè thñy lùc chÞu ¶nh h−ëng víi k - hÖ sè phô thuéc vμo hÖ sè Chezi C vμ x¸c ®Þnh theo b¶ng cña dao ®éng c¸c ®Æc tr−ng giã trªn thñy vùc. C¸c ®iÒu kiÖn ®Æc 4.3 hoÆc theo to¸n ®å (H×nh 4.4); ω2 - vËn tèc giã trªn ®é cao 2 m tr−ng nhÊt cña sù pha lo·ng víi vËn tèc giã suÊt ®¶m b¶o kh¸c trªn mÆt n−íc, m/s; h - ®é cao sãng 1 % ®èi víi ®o¹n ®ang xÐt nhau cho trªn h×nh 4.2. trong hÖ thèng sãng ®· cho, m. §é lÆp l¹i vËn tèc giã kh¸c nhau trªn ®é cao 10 m trªn mÆt ®Êt cho trong “CÈm nang khÝ hËu Liªn X«“. ChuyÓn ®æi vÒ mÆt B¶ng 4.2. §iÒu kiÖn x¸o trén trong thñy vùc n−íc thùc hiÖn theo ®å thÞ A. S. Braslavski (H×nh 4.3) vμ khi víi vËn tèc giã suÊt ®¶m b¶o kh¸c nhau kh«ng cã nã ®Ó chuyÓn ®æi vÒ giã ®é cao 2 m trªn mÆt n−íc ta bæ §iÒu kiÖn x¸o trén SuÊt ®¶m b¶o vËn tèc giã P % sung hÖ sè k = 0,85. Sè liÖu vÒ vËn tèc giã ®−îc sö dông ®Ó tÝnh ThuËn lîi 1 to¸n vËn tèc dßng ch¶y giã nhê xÊp xØ quan hÖ d¹ng: Trung b×nh 50 v = kω 2 3 + 10h , (4.9) Kh«ng thuËn lîi 90 351 352
víi c - vËn tèc pha cña sãng, m/s; v' - gi¸ trÞ ®¹i l−îng vËn tèc t¶i trung b×nh theo thñy trùc, m/s; b - hÖ sè thùc nghiÖm nhËn b»ng 700; π = 3,14; d' - trong c«ng thøc nμy lÊy ®¬n vÞ lμ m, H - ®é s©u trung b×nh thñy vùc trªn ®o¹n, m. C«ng thøc (4.10) dïng cho ®é s©u nhá h¬n 60 m. VËn tèc pha cña sãng víi H > 0,5 L t×m ®−îc theo c«ng thøc: gL c= (4.11) 2π cßn ®èi víi H < 0,5 L theo c«ng thøc c = g ( H + h) (4.12) Trong c¸c quan hÖ (4.11) vμ (4.12) L - b−íc sãng, m; h - ®é cao sãng 1 % còng trong vïng ®ã, m. H×nh 4.4. To¸n ®å ®Ó x¸c ®Þnh vËn tèc trung b×nh dßng ch¶y giã Do vËn tèc dßng ch¶y giã thay ®æi theo thêi gian víi sù thay ®æi cña vËn tèc giã, th× trong lÇn xÊp xØ ®Çu tiªn cã thÓ coi r»ng B¶ng 4.3. Gi¸ trÞ k phô thuéc vμo hÖ sè Chezi C c¸c ®Æc tr−ng phô thuéc vμo vËn tèc giã (vËn tèc dßng ch¶y giã, C 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 hÖ sè khuÕch t¸n rèi) cã cïng suÊt ®¶m b¶o vμ cïng nh©n tè 2 k.10 0,1 0,18 0,27 0,34 0,42 0,50 0,55 0,60 0,66 0,68 quyÕt ®Þnh chóng. Vμ ®iÒu ®ã cho phÐp thùc hiÖn tÝnh to¸n pha lo·ng víi sè liÖu suÊt ®¶m b¶o c¸c ®Æc tr−ng nguån, nhËn ®−îc HÖ sè Chezi tÝnh theo c«ng thøc (4.2) hoÆc theo to¸n ®å suÊt ®¶m b¶o vïng tÝnh to¸n « nhiÔm. (H×nh 4.4), ®−êng kÝnh hiÖu dông d' trong ®iÒu kiÖn hå vμ hå C¸c vÝ dô thùc tÕ tÝnh to¸n « nhiÔm ®èi t−îng n−íc sÏ xem chøa ®−îc x¸c ®Þnh theo ®−êng cong tÝch ph©n thμnh phÇn h¹t xÐt chi tiÕt trong c¸c gi¸o tr×nh (Besxenaia, Orlov, 1983; Orlov, nh− lμ ®−êng kÝnh giíi h¹n 10 % phÇn tö lín nhÊt. 1988). HÖ sè khuÕch t¸n rèi víi sãng giã yÕu tÝnh theo quan hÖ (4.3). Khi hiÖn diÖn sãng rèi cña khèi n−íc t¨ng cÇn ®−îc tÝnh ®Õn trong c«ng thøc tÝnh to¸n hÖ sè khuÕch t¸n rèi, ®Æc tr−ng 4.3. X¸c ®Þnh l−îng n−íc th¶i cho phÐp tæng céng hiÖu qu¶ cña dßng ch¶y vËn chuyÓn vμ chuyÓn ®éng sãng cña khèi n−íc. Trong tr−êng hîp nμy ®Ó tÝnh to¸n hÖ sè Bªn c¹nh thμnh phÇn hãa häc n−íc th¶i mét ®Æc tr−ng khuÕch t¸n rèi cã d¹ng nh− sau: quan träng lμ l−îng n−íc th¶i, x©m nhËp tõ s«ng suèi vμ thñy (ch + πv' H )d '1/ 3 vùc trong mét ®¬n vÞ thêi gian. Phô thuéc vμo tû lÖ l−u l−îng D= (4.10) bH 1 / 3 n−íc th¶i vμ s«ng suèi hoÆc thÓ tÝch thñy vùc cã tÝnh ®Õn thμnh 353 354
n−íc), hay t¹i tuyÕn ®æ (n) kh«ng tÝnh ®Õn n−íc ®æ; Q1i - l−u phÇn hãa häc n−íc th¶i vμ c−êng ®é qu¸ tr×nh pha lo·ng (vμ tù lμm s¹ch, nÕu nh− qu¸ tr×nh nμy biÓu hiÖn kh¸ râ) trong c¸c ®èi l−îng n−íc lÊy tõ s«ng ®Ó cÊp n−íc, t−íi trªn c¸c ®o¹n n»m trªn t−îng n−íc cã thÓ ®æ c¸c l−îng n−íc th¶i kh¸c nhau trong mét (i - sè thø tù tuyÕn ®o tõ trªn xuèng d−íi theo chiÒu dßng ch¶y cã tÝnh ®ªna nhËp l−u); Q2 - l−u l−îng n−íc ®æ cña n−íc th¶i thêi gian. L−u l−îng n−íc th¶i cho phÐp tíi h¹n cã thÓ ®æ vμo t−¬ng ®èi s¹ch; Qti - l−u l−îng n−íc th¶i t¹i c¸c tuyÕn ®o n»m s«ng suèi vμo pha dßng ch¶y nhiÒuvμ Ýt phô thuéc vμo viÖc cã trªn tuyÕn ®o n; L, Lp vμ Ld - BPK t−¬ng øng n−íc th¶i kh«ng « b¶o toμn ®−îc chØ sè chÊt l−îng n−íc hay kh«ng trong giíi h¹n chuÈn cho phÐp. T−¬ng øng víi “Nguyªn t¾c b¶o vÖ n−íc mÆt nhiÔm cña s«ng ngßi còng nh− lμ giíi h¹n cho phÐp trªn tuyÕn ®o tÝnh to¸n cña s«ng gO2/m3; m - hÖ sè tÝnh ®Õn sù x©m nhËp khái « nhiÔm bëi n−íc th¶i" (1975) tÝnh ®Õn 11 chØ sè thμnh n−íc th¶i tõ l·nh thæ thμnh phè; r - hÖ sè phô thuéc vμo c¸c qu¸ phÇn vμ tÝnh chÊt cña n−íc s«ng vμ thñy vùc sö dông cho nhu cÇu dïng n−íc uèng vμ c«ng céng, chóng cã c¸c ®¹i l−îng giíi tr×nh tù nhiªn axit sinh hãa cña n−íc th¶i trªn ®o¹n ®æ ®Õn −K τ tuyÕn ®o tÝnh to¸n vμ x¸c ®Þnh theo ph−¬ng tr×nh ri = 10 t , h¹n. Khi ®æ n−íc bÞ « nhiÔm c¸c chØ sè nμy kh«ng nhÊt thiÕt bÞ ph¸ vì. Do kh«ng cã mét chØ tiªu chÊt l−îng n−íc duy nhÊt khi víi τ - thêi gian n−íc ®i tõ tuyÕn ®æ n−íc th¶i ®Õn tuyÕn tÝnh x¸c ®Þnh l−u l−îng n−íc cho phÐp tíi h¹n cã thÓ ®æ vμo dßng to¸n. K - h»ng sè vËn tèc axit sinh hãa víi nhiÖt ®é n−íc oC, x¸c n−íc (hay thñy vùc) cÇn tËp trung sö dông mét - hai chØ sè tíi ®Þnh theo quan hÖ phô thuéc vμo h»ng sè khi nhiÖt ®é n−íc lμ h¹n cã thÓ biÓu diÔn ®Þnh l−îng. TÊt nhiªn khi cã mÆt c¸c chÊt 20 oC theo ph−¬ng tr×nh K t = K .1,047 t − 20. ®éc h¹i cÇn tÝnh ®Õn nång ®é tíi h¹n cho phÐp cña chóng (trong “C¸c nguyªn t¾c...” chØ râ PDK ®èi víi 420 chÊt). Nång ®é trung b×nh cña «xy hoμ tan trong n−íc cã thÓ x¸c ®Þnh theo ph−¬ng tr×nh cña P. §. Gatillo (1969) ®Ò xuÊt, hoÆc Khi thùc hiÖn viÖc tÈy sinh häc hay lý hãa häc n−íc th¶i t−¬ng tù nã: c«ng nghiÖp hay dÞch vô c«ng céng c¸c chØ sè tíi h¹n chÊt l−îng  n n−íc sÏ gåm hμm l−îng «xy hoμ tan vag nhu cÇu sinh hãa ®Çy n n C n +1 = C  Qn +1 −  Q1i +  Q2i  +  Cti Qti −   ®ñ cña n−íc vÒ oxy (BPK). C¸c chØ tiªu nμy lμ c¬ së ®Ó P. §.  1  1 1 (4.14) Gatilo (1969) so¹n th¶o ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng ®Ó ®æ   n n n n  Qti Lti (1 − ri ) Qn+1 −  Q1i +  Q2i +  Qt  l−îng n−íc (®èi víi ®iÒu kiÖn B¹ch Nga), mμ trong d¹ng tÝnh     1 1 1 1 to¸næng qu¸t cã thÓ thÓ hiÖn ë d¹ng sau ®©y:    víi C, Cti - nång ®é «xy hoμ tan t−¬ng øng n−íc s«ng s¹ch vμ n −1 n n Qt n ≤  Qn +1 −  Q1i +  Q 2i ( Ld − L p ) −  Qt n (mri Lti − L ) ×   n−íc th¶i ®· xö lý, gO2/m3; ri - hÖ sè triÕt gi¶m « nhiÔm trªn  d    1 1 1 ®o¹n tõ n¬i ®æ n−íc th¶i ®Õn tuyÕn ®o tÝnh to¸n; Lti (1- ri)- nhu × (mrn Ltin − Ld ) −1 (4.13) cÇu dïng «xy riªng (trªn 1 m3 n−íc th¶i trong 1 gi©y) trªn qu¸ tr×nh axit hãa « nhiÔm do n−íc th¶i ®æ vμo gO2/m3. víi Qtn - TuyÕn ®o n chØ ®Þnh ®æ l−u l−îng n−íc th¶i « nhiÔm, Sù chó ý lín nhÊt dμnh cho viÖc ®¸nh gi¸ nång ®é «xy hoμ m3/s; Qn+1 - lln s«ng trªn tuyÕn ®o tÝnh to¸n n + 1, n»m d−íi tan cÇn t¸ch ra khái thêi kú b¨ng tÝch vμ vμo mïa hÌ, khi nhiÖt tuyÕn ®æ n (tuyÕn ®o tÝnh to¸n cña ng−êi cã nhu cÇu dïng 355 356
®é n−íc v−ît qu¸ 20 oC. C¸c tÝnh to¸n nªu trªn tiÕn hμnh ®Çu tiªn ¸p dông cho l−u l−îng n−íc mïa ®«ng cùc tiÓu 30 ngμy vμ hÌ thu. Trong c¸c tr−êng hîp ®Æc biÖt, l−u l−îng n−íc nμy cã thÓ thay b»ng lln tuÇn t¼ng hoÆc lln cùc tiÓu trung b×nh ngμy phô thuéc vμo ®é Ch−¬ng 5 s¹ch yªu cÇu cña ®èi t−îng n−íc. Trong tr−êng hîp v−ît qu¸ cña l−îng n−íc ®æ chØ ®Þnh so víi t¶i träng tíi h¹n cho phÐp B¶o vÖ c¸c ®èi t−îng n−íc khái c¹n kiÖt n−íc th¶i cña s«ng suèi tiÕn hμnh tÝnh l¹i gi¸ trÞ ®æ vμ l−îng d− chuyÓn sang mét n¬i tÝch luü ®¹c biÖt ®Ó ®æ nã ë lÇn sau trong giai ®o¹n cã lò vμ lôt, khi ®ã sÏ tho¶ m·n c¸c tû lÖ ®· nªu trªn ViÖc sö dông tÝch cùc c¸c s«ng suèi, thñy vùc vμ n−íc ngÇm ®©y. nh− lμ nguån cÊp n−íc cã thÓ dÉn tíi sù c¹n kiÖt tμi nguyªn Nh− ®· nãi trªn ®©y, l−îng n−íc th¶i ë chõng mùc nμo ®ã n−íc mÆt vμ n−íc ngÇm vïng ®ã. Trong c¸c s«ng suèi vμ thñy phô thuéc vμo l−u l−îng n−íc trong s«ng, x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng vùc cÇn ph¶i ®Ó l¹i mét l−îng n−íc nμo ®ã ®¶m b¶o sù duy tr× pha lo·ng cña nã. Cho nªn ¶nh h−ëng lín tíi chÊt l−îng n−íc sinh th¸i thuËn lî cña ®èi t−îng n−íc mμ cßn c¶ ®iÒu kiÖn nhu s«ng vμ hå lμ ®¸ng kÓ theo møc ®é tÝch n−íc ®Ó ®¶m b¶o nhu cÇu dïng n−íc. L−îng n−íc cÇn ®Ó l¹i trong s«ng gäi lμ dßng cÇu dïng n−íc c«ng nghiÖp vμ dÞch vô c«ng céng cña thμnh phè ch¶y cho phÐp tèi thiÓu, cßn trong thñy vùc nã ®−îc ®Æc tr−ng vμ c¸c ®iÓm d©n c−, còng nh− ®Ó tho¶ m·n c¸c nhu cÇu kinh tÕ bëi mùc n−íc cho phÐp tèi thiÓu. Do ®ã, sù c¹n kiÖt n−íc - ®ã lμ n«ng nghiÖp, ®Æc biÖt lμ t−íi. ViÖc tËp trung n−íc tÝch cùc cã thÓ sù h¹ thÊp ®¸ng kÓ dßng ch¶y hay mùc n−íc cho phÐp tèi thiÓu dÉn tíi sù thay ®æi ®¸ng kÓ c¸c qu¸ tr×nh sinh hãa diÔn ra trong do viÖc lÊy n−íc, dÉn tíi sù ph¸ vì c©n b»ng sinh th¸i vμ ®iÒu nã, ¶nh h−ëng tíi chÕ ®é nhiÖt ®é, g©y nªn sù qu¸ t¶i cña s«ng kiÖn nhu cÇu dïng n−íc. Tr−íc hÕt, sù c¹n kiÖt n−íc cã thÓ (hoÆc hå) bëi n−íc th¶i. Cho nªn khi tiÕn hμnh tÝch n−íc tõ c¸c quan tr¾c ®−îc vμo mïa Ýt n−íc (mïa chuyÓn tiÕp, mïa kiÖt vμ ®èi t−îng n−íc cÇn ®Ó l¹i mét l−u l−îng n−íc x¸c ®Þnh (hay thÓ mïa dßng ch¶y bÐ nhÊt) vμ sÏ rÊt ®¸ng kÓ lμm thay ®æi c¨n b¶n tÝch) ®¸p øng c¸c tiªu chuÈn vÖ sinh. chÕ ®é vμ dßng ch¶y. Sù gi¶m ®ét ngét dßng ch¶y, vμ cã thÓ cßn lμm ngõng nã vμo mïa kiÖt, diÔn ra do sù can thiÖp cña con ng−êi mμ kh«ng tÝnh tr−íc cã thÓ g©y ra t×nh h×nh trÇm träng nh− ë c¸c tr¹m nhiÖt ®iÖn, ®Ó ®¶m b¶o ho¹t ®éng cña nã ®ßi hái ph¶i ®Çy ®ñ mét l−îng n−íc cÇn thiÕt nμo ®ã. ViÖc gi¶m ®¸ng kÓ dßng ch¶y s«ng ngßi tù nhiªn trong thêi kú kiÖt hay sù h¹ thÊp mùc n−íc hå cã thÓ x¶y ra do viÖc x©y dùng c¸c c«ng tr×nh lÊy n−íc hay ao vμ hå chøa ®Ò t−íi vμ cÊp n−íc cun·g nh− viÖc lÊy n−íc ®Ó chuyÓn dßng ch¶y. Trong tÊt c¶ 357 358