1
CỤC HÀNG HẢI VIỆT NAM
TRƯỜNG CAO ĐẲNG HÀNG HẢI II
GIÁO TRÌNH
ĐIỆN T CƠ BẢN
NGHỀ CÔNG NGHỆ ÔTÔ
(Ban hành theo quyết định số 820/QĐ-CĐHHII, ngày 22 tháng 12 năm 2020 của Hiệu
trưởng Trường Cao Đẳng Hàng Hải II)
( Lưu hành nội bộ)
TP.HCM, năm 2020
2
LỜI GIỚI THIỆU
Để thực hiện biên soạn giáo trình đào tạo nghề Công nghệ ô tô ở trình độ
Cao đẳng, giáo trình Điện tử cơ bản là một trong những giáo trình môn học/môđun
đào tạo chuyên ngành. Nội dung biên soạn ngắn gọn, dễ hiểu, tích hợp kiến thức và
kỹ năng chặt chẽ với nhau, logíc.
Khi biên soạn, nhóm biên soạn đã cố gắng cập nhật những kiến thức mới có
liên quan đến nội dung chư ng trình đào tạo và phù hợp với mục tiêu đào tạo, nội
dung lý thuyết và thực hành được biên soạn gắn với nhu cầu thực tế trong sản xuất
đồng thời có tính thực tiển cao. Nội dung giáo trình được biên soạn với dung lượng
thời gian đào tạo 30 giờ gồm có:
MH08-01: Khái niệm cơ bản và giới thiệu về đồng hồ VOM
MH08-02: Linh kiện thụ động
MH08-03: Linh kiện bán dẫn
MH08-04: Các mạch điện tử cơ bản
MH08-05: Các mạch điện tử trong ô tô
Trong quá trình sử dụng giáo trình, tuỳ theo yêu cầu cũng như khoa học và
công nghệ phát triển có thể điều chỉnh thời gian và bổ sung những kiên thức mới
cho phù hợp. Trong giáo trình, chúng tôi có đề ra nội dung thực tập của từng bài để
người học cũng cố và áp dụng kiến thức phù hợp với kỹ năng.
Mặc dù đã cố gắng tổ chức biên soạn để đáp ứng được mục tiêu đào tạo
nhưng không tránh được những khiếm khuyết. Rất mong nhận được đóng góp ý
kiến của các thầy, cô giáo, bạn đọc để nhóm biên soạn sẽ hiệu chỉnh hoàn thiện
Các ý kiến đóng góp xin gửi về Khoa Cơ Khí – Trường cao đẳng Hàng Hải II
........, ngày ….. tháng ….. năm 20
Tổ bộ môn
3
CHƯƠNG TRÌNH MÔN HỌC
Tên môn hc : Điện tử cơ bản
Mô dun : MH 08
Vị trí, tính chất, ý nghĩa và vai trò của môn hc :
+ Vị trí của môn hc : Môn học được bố trí dạy sau khi học xong các môn
học cơ sở như: Tin học, điện kỹ thuật và học trước khi học các mô đun chuyên sâu
như: Kỹ thuật chung về ô tô, bảo dưỡng và sửa chữa điện thân xe, chẩn đoán kỹ
thuật ô tô...
+ nghĩa và vai trò của môn hc : Điện tử cơ bản là môn học nói về tất cả
các linh kiện cần thiết để tạo nên các mạch điện tử, bằng cách ghép nối các linh
kiện trong một mạch điện tử và làm cho nó hoạt động. Vì thế, việc hiểu đặc điểm
cấu tạo, ký hiệu và nguyên lý hoạt động của linh kiện, đánh giá đầy đủ các đặc
tính, ứng dụng các giá trị của chúng là việc đầu tiên một người thợ sửa chữa, lắp
ráp thiết bị điện tử phải tìm hiểu.
Đối với học viên học công nghệ ô tô thì cuốn sách này sẽ giúp tìm hiểu các
thông số kỹ thuật, tính năng và ứng dụng của các linh kiện điện tử sử dụng trong
các mạch điện cơ bản, mạch đánh lửa của ô tô.
Nếu mục đích của công việc là có kiến thức và kỹ năng để sửa chữa thì việc
làm hiệu quả nhất của học viên là hiểu rõ các tính năng, thực hiện được cách đo
kiểm tra các thông số các linh kiện, ứng dụng thực tế và thay thế các vật liệu, linh
kiện đã bị hỏng.
Hy vọng rằng cuốn giáo trình này đề cập được phần lớn những lĩnh vực mà
học viên cần biết để sao cho những mạch điện tử trở thành đối tượng dễ hiểu, dễ
lắp ráp, sửa chữa và đem lại cho học viên những thông tin cần biết .
Tính chất của môn hc : Là môn học bắt buộc
- Phân tích được đặc điểm cấu tạo nguyên lý hoạt động của các linh kiện
kiện điện tử thông dụng.
- Nhận dạng chính xác ký hiệu của linh kiện, đọc chính xác trị số của chúng.
Về kỹ năng
- Đo, kiểm tra được hư hỏng của các linh kiện điện tử
- Đọc, phân tích được nguyên lý hoạt động của mạch điện tử cơ bản
Về năng lc t chủ t chịu trch nhim:
- Rèn luyện tính tỷ mỉ chính xác và an toàn vệ sinh công nghiệp
- Làm việc độc lập, làm việc theo nhóm, chịu trách nhiệm cá nhân và trách
nhiệm đối với nhóm.
Nội dung môn hc :
MH08-01: Khái niệm c bản và giới thiệu về đồng hồ VOM
MH08-02: Linh kiện thụ động
MH08-03: Linh kiện bán dẫn
MH08-04: Các mạch điện tử c bản
MH08-05: Các mạch điện tử trong ô tô
11
4
BÀI 1: KHÁI NIỆM CƠ BẢN VÀ GIỚI THIỆU VỀ ĐNG H VOM
Mã bài: MĐ-02
Giới thiu
Trong bài học này sẽ nêu lên các tính chất, ứng dụng của dng điện, các vật
liệu điện sử dụng trong đời sống dân dụng và công nghiệp. Ngoài ra cn giới thiệu
về chức năng của đồng hồ VOM, đây là dụng cụ thường xuyên sử dụng đối với
người kỹ thuật viên để kiểm tra và sửa chữa các linh kiện, cách mạch điện - điện
tử...
Mc tiêu
- Nêu được khái niệm về dng điện, dng điện một chiều
- Nêu được các tính chất cơ bản của vật liệu điện, vật liệu cách điện, vật liệu
từ.
- Nêu được chức năng của đồng hồ VOM.
- Hiểu, vận dụng đồng hồ VOM để kiểm tra linh kiện, mạch điện - điện tử
- Rèn luyện tính tư duy, sáng tạo trong học tập.
I. KHÁI NIỆM DNG ĐIỆN
1.1 Dòng đin và dòng 1 chiều
A. Khái niệm và định nghĩa
Khi ta nối vật tích điện với vật không tích điện bằng vật dẫn thì các điện tích
sẽ chuyển dời từ qua sang hình 1-1a , tạo thành dng điện tích qua vật dẫn . Các
điện tích chuyển dời được chính là do lực điện trường tác dụng
lên chúng theo một hướng nhất định. Trên hình 1-1, hướng điện trường là từ về B.
5
Khi nối hai bản cực của tụ điện hình 1-1) bằng một dây dẫn . Tụ điện sẽ
phóng điện, các điện tích dư ng chuyển dời từ bản qua về và các điện âm chuyển
dời từ qua về . Như vậy, trong dây dẫn cũng có dng điện tích chuyển dời có
hướng dưới tác dụng của lực điện trường.
- Định nghĩa: ng điện tích chuyển dời có hướng dưới tác dụng của lực điện
trường gọi là dng điện.
- Điều kiện duy trì dng điện, nguồn điện
Muốn có dng điện tích chuyển động, trong vật dẫn phải có lực điện trường.
dụng lên điện tích nữa, các điện tích ngừng di chuyển từ về , d ng điện
thế cũng mất.
Muốn duy trì dng điện liện tục trong vật dẫn , ta phải đưa các điện tích từ về
. Khi đó giữa và vẫn duy trì một điện trường và các điện tích lại tiếp
tục di chuyển từ qua về hình 1-2a . Điều đó cũng tương tự nước chảy
từ bình sang bình hình 1-2b qua ống O. Nếu không có bơm bơm nước từ
lên thì nước chảy qua O. Khi độ chênh mực nước h giữa A và B cn. Sau một
thời gian, mực nước ở và bằng nhau, nước thôi chảy qua O. Nhờ bơm, nước
được đưa từ về , duy trì độ chênh mực nước h, và do đó duy trì liên tục dng
nước hình 1-1a và b, dng điện chỉ tồn tại trong một thời gian rất ngắn. Khi điện
tích quả cầu giảm đi, điện tích quả cầu tăng lên, điện thế ở và trở nên bằng nhau.
Hiệu điện thế giữa chúng bằng không, nên không có lực điện trường tác qua ống
O. Như vậy, điều kiện duy trì dng nước là có độ chênh mức nước h. Tư ng tự điều
kiện duy trì dng điện trong vật dẫn là phải duy trì độ chênh điện thế giữa đầu và
cuối vật dẫn, tức phải có một điện áp đặt vào vật dẫn. Thiết bị duy trì độ chênh
điện thế để tạo ra dng điện trong mạch điện gọi là nguồn điện. Nguồn điện trong
mạch điện cũng có vai tr như b m trong mạch thủy lực.
Như ta đã biết, trong kim loại có các điện tử tự do, bình thường, các điện tử tự
do tham gia vào chuyển động nhiệt hơn loại và dao động xung quanh các nút mạng
tinh thể hình 1- a , nên kim loại trung ha về điện và trong kim loại không có dng
điện