Giáo trình lập trình C (cơ bản)

a==b So sánh b ngằ == nhau 6==6 có giá tr 1ị

a!=b So sánh khác != nhau 9!=9 có giá tr 0ị

1.6.1.2. Phép quan hệ

Th t u tiên: > , >= , < , <= == , != ứ ự ư

K t qu c a phép toán quan h là s nguyên ki u int, b ng 1 n u đúng, b ng 0 n u sai. ả ủ ệ ế ế ế ể ằ ằ ố

c s d ng là s còn đ Phép toán quan h ngoài toán h ng đ ệ ạ ượ ử ụ ố ượ ử ụ ể ữ ệ c s d ng v i ki u d li u ớ

char.

Th t u tiên gi a toán t s h c và toán t s h c , toán t ứ ự ư ữ ử ố ọ ử quan h : toán t ệ ử ố ọ ử quan h ệ

Ví d 2: ụ

i

Ví d 3: ụ

4 > 10 → có giá tr 0 (sai) ị

4 >= 4 → có giá tr 1 (đúng) ị

3 == 5 → có giá tr 0 (sai) ị

2 <= 1 → có giá tr 0 (sai) ị

6 != 4 → có giá tr 1 (đúng) ị

6 – 3 < 4 → có giá tr 1 (đúng), t ng đ ng (6 – 3) < 4 ị ươ ươ

–2 * –4 < 3 + 2 → có giá tr 0 (sai), t ng đ ng (–2 * –4) < (3 + 2) ị ươ ươ

1.6.1.3. Phép toán logic

!: NOT (phép ph đ nh) ủ ị

a !a

khác 0 0

1 b ng 0 ằ

&& : AND (phép và)

|| : OR (phép ho c)ặ

a&&b a||b a b

khác 0 khác 0 1 1

khác 0 0 1 b ng 0 ằ

khác 0 0 1 b ng 0 ằ

0 0 b ng 0 ằ b ng 0 ằ

Th t u tiên : !, &&, || ứ ự ư

Ví d 4ụ :

!(2 <= 1) → có giá tr 1 (đúng) ị

5 && 10 → có giá tr 1 (đúng) ị

!6 → có giá tr 0 (sai) ị

1 && 0 → có giá tr 0 (sai) ị

1 || 0 → có giá tr 1 (đúng) ị

Th t s h c, toán t ứ ự ư u tiên gi a các toán t ữ ử: ! , toán t ử ố ọ ử quan h , &&, ||. ệ

1.6.1.4. Phép toán trên bit

& : và (AND)

| : ho c (OR) ặ

^ : ho c lo i tr (XOR) ạ ừ ặ

>> : d ch ph i ả ị

<< : d ch trái ị

~ : đ oả

B B ~ a a a

it a it b a & b | b ^ b

0 0 1 1 0 0

0 1 0 0 0 1

1 0 0 1 1 1

1 1 0 1 1 0 Ví d 5ụ :

a = 13 → đ i ra h nh phân → 1101 ệ ị ổ

b = 10 → đ i ra h nh phân → 1010 ệ ị ổ

1101 1101 1101

& 1010 | 1010 ^ 1010

= 1000 = 1111 = 0111

= 8 = 15 = 7 (d ng th p phân) ậ ạ

1.6.1.5. Các phép toán khác

a. Phép toán gán

Phép gán là thay th giá tr hi n t i c a bi n b ng m t giá tr m i. ị ệ ạ ủ ế ằ ị ớ ế ộ

Các phép gán: =, +=, –=, *=, /=, %=, <<=, >>=, &=, |=, ^=.

Ví d 6ụ : ta có giá tr i = 3 ị

i = i + 3 → i = 6

i+= 3 → i = 6 ≡ i = i + 3

i *= 3 → i = 9 ≡ i = i* 3

b. Phép toán tăng, gi m: ++, –– ả

Toán t ++ s c ng thêm 1 vào toán h ng c a nó, toán t ử ẽ ộ ủ ạ ử –– s tr đi 1. ẽ ừ

Ví d 7ụ : ta có giá tr n = 6 ị

+ Sau phép tính ++n ho c n++, ta có n = 7. ặ

+ Sau phép tính ––n ho c n–– , ta có n = 5. ặ

* S khác nhau gi a ++n và n++, ––n và n–– ự ữ

+ Sau phép tính x = ++n + 2, ta có x = 9. (n tăng 1 c ng v i 2 r i gán cho x) ộ ớ ồ

+ Sau phép tính x = n++ + 2, ta có x = 8. (n c ng v i 2 gán cho x r i m i tăng 1) ớ ộ ồ ớ

1.6.1.6. Th t u tiên các phép toán ứ ự ư

ứ ẽ Các phép toán có đ u tiên khác nhau, đi u này có ý nghĩa trong cùng m t bi u th c s có ộ ư ể ề ộ

m t s phép toán này đ c th c hi n tr c m t s phép toán khác. ộ ố ượ ự ệ ướ ộ ố

1.6.1.7. Chuy n đ i ki u giá tr ể ổ ể ị

Vi c chuy n đ i ki u giá tr th ng di n ra m t cách t đ ng trong hai tr ể ổ ị ườ ệ ể ễ ộ ự ộ ườ ng h p sau: ợ

Khi gán bi u th c g m các toán h ng khác ki u. ứ ồ ể ể ạ

Khi gán m t giá tr ki u này cho m t bi n (ho c ph n t ị ể ầ ử ả ả m ng) ki u khác. Đi u này x y ế ể ề ặ ộ ộ

ra trong toán t gán, trong vi c truy n giá tr các tham s th c s cho các đ i. ử ố ự ự ệ ề ố ị

Ngoài ra, ta có th chuy n t ể ừ ộ ằ m t ki u giá tr sang m t ki u b t kỳ mà ta mu n b ng ể ể ể ấ ố ộ ị

phép chuy n sau : ể

(type) bi u th c ứ ể

Ví d :ụ

(float) (a+b)

Chuy n đ i ki u trong bi u th c: ể ổ ể ứ ể

Khi hai toán h ng trong m t phép toán có ki u khác nhau thì ki u th p h n s đ c nâng ơ ẽ ượ ể ể ấ ạ ộ

thành ki u cao h n tr c khi th c hi n phép toán. K t qu thu đ ể ơ ướ ự ế ệ ả ượ ơ c là m t giá tr ki u cao h n. ị ể ộ

Ch ng h n : ẳ ạ

Gi a int và long thì int chuy n thành long. ữ ể

Gi a int và float thì int chuy n thành float. ữ ể

Gi a float và double thì float chuy n thành double. ữ ể

1.7. NH P VÀ XU T D LI U Ấ Ữ Ệ Ậ

1.7.1. Hàm xu t d li u ra màn hình ấ ữ ệ

Cú pháp: printf("xâu đi u khi n" [, đ i s 1, đ i s 2, ...]); ể ố ố ố ố ề

Trong đó:

- đ i s 1, đ i s 2 … là h ng s , bi n, hàm. ố ố ố ố ế ằ ố

- xâu đi u khi n (đ t trong d u nháy kép): ch a hai ki u đ i t ng : ố ượ ứ ể ể ề ặ ấ

thông th c đ a ra tr c ti p thi ng t b ra. Ki u 1ể : các ký t ự ườ , chúng s đ ẽ ượ ư ự ế ế ị

Ví d 1:ụ

#include

#include

int main()

{

printf("\nChao ban den voi ngon ngu lap trinh C");

printf("\nMoi ban nhap ten");

getch();

return 0;

}

K t qu : ả ế

Chao ban den voi ngon ngu lap trinh C

Moi ban nhap ten

Các ký t thông th ng ch a các ký t đ c bi t: ự ườ ứ ự ề đi u khi n và ký t ể ự ặ ệ

\n: Nh y xu ng dòng k ti p canh v c t đ u tiên. ế ế ề ộ ầ ả ố

\t : Canh c t tab ngang. ộ

\r: Nh y v đ u hàng, không xu ng hàng. ề ầ ả ố

\a: Ti ng kêu bip. ế

\\ : In ra d u \ ấ

\" : In ra d u " ấ

\' : In ra d u ' ấ

%%: In ra d u % ấ

Ví d 2: ụ

void main()

{

printf("\n Xin chao ban\n");

printf("Bai hoc C dau tien. \n");

printf("Bai 1\nTong quan ve ngon ngu lap trinh"\n)

printf("Ma dinh dang \\" in ra dau \" . \n");

getch();

}

K t qu : ế ả

G p ký t ặ ự \n xu ng dòng in ra dòng ch Xin chao ban \n xu ng dòng. ữ ố ố

Bai hoc C dau tien \n xu ng dòng. ố

Bai 1 \n xuong dòng Tong quan v ngon ngu lap trinh \n xu ng dòng. ề ố

Bai hoc C dau tien con tr xu ng dòng. ố ỏ

Ma dinh dang \" in ra dau " \n xu ng dòng.. ố

Cách chuy n d ng Ký tự ể ủ Ki u c a ể ạ Ki u 2: ể chuy n d ng ể ạ đ iố các đ c tặ ả

c char Đ i đ c coi là 1 ký t . ố ượ ự chuy nể

d int Đ i đ c coi là s ố ượ ố d ngạ , m iỗ

nguyên có d u.ấ s ặ ả ẽ đ c t

ệ t o ra vi c ạ ld long Đ i đ c coi là s ố ượ ố

đ i d ng và ổ ạ nguyên ki u long. ể

ố ế in đ i ti p f float Đ i đ ố ượ c chuy n sang ể sau c aủ d ng th p phân. ậ ạ printf.

f double Đ i đ ố ượ c chuy n sang ể D ngạ d ng th p phân. ậ ạ t ng quát ổ

s “xâu ký Các ký t xâu s đ c in ự ẽ ượ : c a đ c t ủ ặ ả

ra. t ”ự

%[-][fw][.pp]ký t chuy n d ng ự ể ạ

M i đ c t chuy n d ng đ u đ c đ a vào b ng ký t % và k t thúc b i m t ký t ỗ ặ ả ể ạ ề ượ ư ằ ự ế ộ ở ự

chuy n d ng. Gi a % và ký t chuy n d ng có th có: ể ạ ữ ự ể ạ ể

ký t ự chuy n d ng: ể ạ

Ví d 3:ụ

void main()

{

int i=2,j=3, a=7,b=5;

float x;

x=9;

printf(“\n in so 1la:%d”,1); /*dòng printf 1*/

printf(“\n in so 2.34 la:%3.2f”,2.34);

printf(“\n in so i=%2d,j=%2d”,i,j);

printf(\n Tong %d+%d=%d”,a,b,a+b);

printf(“\n can bac hai cua %4.2f la %10.2f”,x,sqrt(x));

getch();

}

K t qu : ả ế

dòng printf 1: in so 1la:1

dòng printf 2: in so 2.34 la:2.34

dòng printf 3: in so i=2 ,j=2

dòng printf 4: Tong 7+5=12

dòng printf 5: căn b c hai c a x la 3.00 ậ ủ

1.7.2 Hàm nh p d li u t bàn phím ậ ữ ệ ừ

Cú pháp: scanf("xâu đi u khi n",đ a ch c a đ i s 1, đ a ch c a đ i s 2, ...); ỉ ủ ố ố ỉ ủ ố ố ể ề ị ị

trong đó:

- đ i s 1, đ i s 2 … là đ a ch c a bi n, m ng. ố ố ố ố ỉ ủ ế ả ị

chuy n d ng, m i đ c t - xâu đi u khi n: ề ể ch a các đ c t ặ ả ứ ỗ ặ ả ẽ ạ ể ạ ế s t o ra vi c đ i d ng bi n ệ ổ ạ

ti p sau c a scanf. ủ ế

D ng t ng quát c a đ c t : ủ ặ ả ổ ạ

%[*][d...d]ký t chuy n d ng ự ể ạ

Ví d 4: ụ

scanf("%d", &i); /*N u Nh p vào 12abc, bi n i ch nh n giá tr 12. Nh p 3.4 ch nh n giá ế ỉ ậ ỉ ậ ế ậ ậ ị

tr 3 vì i là bi n s nguyên.*/ ế ố ị

ặ scanf("%f%f", &a, &b); /* Nh p vào 2 s a, b ph i cách nhau b ng kho ng tr ng ho c ả ả ằ ắ ậ ố

enter*/

ạ scanf("%d/%d/%d", &ngay, &thang, &nam); /*Nh p vào ngày, tháng, năm theo d ng ậ

ngay/thang/nam (20/12/2010)*/

t ch ng trình nh p 2 s a, b nguyên t Ví d 5: Vi ụ ế ươ ậ ố ừ ế bàn phím và tính t ng 2 s đó in k t ổ ố

qu ra màn hình ả

int main()

{

int a, b, tong;

printf(”\n nhap a=”); scanf(”%d”,&a);

printf(”\n nhap b=”); scanf(”%d”,&b);

tong=(a+b);

printf(\nTong cua %d+%d=%d”,a,b,tong);

getch();

return 0;

}

K t qu : ả ế

nhap a=1

nhap b=2

Tong cua 1+2=3

BÀI T PẬ

#define Pi 3.14 đúng hay sai? Bài 1: Khai báo h ng ằ

a. Đúng

b. Sai

#define 2min 1000 đúng hay sai? Bài 2: Khai báo h ng ằ

b.

a. Đúng

Sai

Bài 3: Đo n ch

ng trình sau thi u gì?

ạ

ươ

ế

#include

#include

int main()

{

a=2;

b=6;

printf(”\n tong a+b=%d”,a+b);

getch();

return 0;

}

Bài 4: Khai báo bi nế int a;b=2; đúng hay sai?

a. Đúng

b. Sai

13/2 là? Bài 5: K t qu c a phép chia ả ủ ế

a. 6

b. 1

13%2 là? Bài 6: K t qu c a phép chia ả ủ ế

a. 6

b. 1

Bài 7: Phép so sánh 4<2 sau có k t qu ? ả ế

a. 1

b. 0

Bài 8: Phép so sánh 4!=2 sau có k t qu ? ả ế

a. 1

b. 0

Bài 9: Đo n ch ng trình thi u gì? ạ ươ ế

void main()

{int a=2,b=3;

printf(”tong a+b la”,a+b);

getch();

}

Bài 10: Đo n ch ng trình sau thi u gì? ạ ươ ế

void main()

{int a,b;

printf(”nhap a,b”);

scanf(”%d%d”,a,b);

printf(\n tong a+b=%d,a+b);

getch();

}

BÀI 3: T NG QUÁT V CH

NG TRÌNH

Ổ

Ề

ƯƠ

VÀ CÁC THAO TÁC VI T CH

NG TRÌNH

Ế

ƯƠ

3.1. T NG QUÁT C A M T CH

NG TRÌNH C

Ổ

Ộ

Ủ

ƯƠ

M t ch ộ ươ ng trình C bao g m các ph n nh : các ch th ti n x lý, khai báo bi n ngoài, các ỉ ị ề ử ư ế ầ ồ

hàm t t o, ch ng trình chính (hàm main). ự ạ ươ

C u trúc có th nh sau: ể ư ấ

Các ch th ti n x lý ị ề ử ỉ

#include ậ ư ệ

#define ằ ị

Khai báo các bi n ngoài (các bi n toàn c c) ph n này không b t bu c: ph n này khai báo ế ụ ế ầ ắ ầ ộ

các bi n toàn c c đ c s d ng trong c ch ng trình. ụ ượ ử ụ ả ươ ế

Ch ng trình chính ph n này b t bu c ph i có ươ ộ ắ ả ầ

main() ể ữ ệ ả ề

{

; /*Khai báo bi n trong hàm main*/ ể ữ ệ ế ế

; /*có th là câu l nh gán, câu l nh for, while, do while...*/ ệ ệ ể ệ

return ; /* Hàm ph i tr v k t qu */ ả ả ề ế ả ả ề ế ả

}

Cài đ t các hàm ặ

Tên hàm(các tham s s hình th c) ể ữ ệ ả ề ố ố ứ

{

; /*Khai báo bi n trong hàm*/ ể ữ ệ ế ế

; /*có th là câu l nh gán, câu l nh for, while, do while...*/ ệ ể ệ ệ

return ; /* Hàm ph i tr v k t qu */ ả ả ề ế ả ả ề ế ả

}

hàm main (thông th

ng là t

câu l nh đ u tiên

M t ch ộ

ươ

ng trình C b t đ u th c thi t ắ ầ

ự

ừ

ườ

ừ

ệ

ầ

đ n câu l nh cu i cùng).

ế

ệ

ố

…

Ví d : ụ Ch ươ ng trình tính x lũy th a y r i in ra màn hình. ừ ồ

#include

#include

int main()

{

double x,y,z;

printf("\n Nhap x va y");

scanf("%lf%lf",&x,&y);

z=pow(x,y); /* hàm l y lu th a y lu th a x */ ỹ ừ ỹ ừ ấ

printf("\n x= %8.2lf \n y=%8.2lf \n z=%8.2lf",x,y,z);

getch();

return 0;

}

Qui t c đ u t ắ ầ iên c n nh là: ớ ầ

t trên m t hay nhi u dòng nh ng ph i k t thúc M i câu l nh có th vi ệ ể ế ỗ ả ế ư ề ộ

ấ ; b ng d u ằ

Qui t c th hai là : ứ ắ

Các l i gi i thích c n đ c đ t gi a các d u /* và */ và có th đ c vi ờ ả ầ ượ ặ ể ượ ữ ấ t ế

Trên m t dòng ộ

Trên nhi u dòng ề

i c a dòng Trên ph n còn l ầ ạ ủ

Qui t c th ba là : ứ ắ

Trong ch ng trình, khi ta s d ng các hàm chu n, ví d nh printf(), getch() ,... mà các ươ ụ ư ử ụ ẩ

hàm này l i ch a trong file stdio.h trong th m c c a C, vì v y đ u ch ng trình ta ph i khai ạ ư ụ ủ ậ ở ầ ứ ươ ả

báo s d ng. ử ụ

#include "stdio.h " ho c #include ặ

là: Qui t c th t ắ ứ ư

M t ch ộ ươ ng trình có th ch có m t hàm chính (hàm main()) ho c có th ể ể ỉ ặ ộ

có thêm vài hàm khác.

3.2. KH I Đ NG VÀ THOÁT KH I CH NG TRÌNH. Ở Ộ Ỏ ƯƠ

B c 1: Cài đ t ph n m m TC3.

ướ

ề

ặ

ầ

B c 2: D\TC\BIN

\

ướ

3.2.1 Kh i đ ng ch ng trình. ở ộ ươ

3.2.2 Thoát ch ng trình. ươ

+ n phím F10 (kích ho t Menu), ch n menu File, ch n Quit (thoát). Ấ ạ ọ ọ

+ Ho c n t h p phím Alt +X. ặ ấ ổ ợ

3.3. THÔNG D CH, KH C PH C L I VÀ CHO CH Y CH NG TRÌNH Ụ Ỗ Ắ Ạ Ị ƯƠ

B c 1: Vi t ch ng trình. ướ ế ươ

B c 2 i. ướ : n phím F9 đ ki m tra l ể ể Ấ ỗ

B c 3 i. ướ : N u có l ế i s a l ỗ ử ỗ

B c 4 ng trình : Ctrl+F9 ướ : Ch y ch ạ ươ

3.4. CÁC THAO TÁC V I T P VĂN B N. Ớ Ệ Ả

3.4.1. T o m t ch ạ ộ ươ ng trình m i ớ

Menu File/New

3.4.2. Ghi ch ng trình vào đĩa. ươ

B c 1: Menu File/Save or n phím F2. ướ ấ

B c 2 ướ : Xhht nh p tên c n ghi.C ậ ầ

B c 3 ướ : n phím enter ấ

3.4.3. M t p đã ghi. ở ệ

B c 1 ướ : Menu File/Open or F3

B c 2 ướ : Xhht tìm tên c n mầ ở

Ả . 3.5. CÁC THAO TÁC V I KH I VĂN B N Ớ Ố

3.5.1. Đánh d u văn b n. ấ ả

Cách 1: Kích chu t trái đi m đ u văn b n đ n cu i đi m. ể ể ế ả ầ ộ ố

Cách 2: Phím Shift+mũi tên.

3.5.2. Sao chép (copy), di chuy n (cut), xóa (delete) ể

C1: Menu Edit:

C2: Ctrl+Insert (copy)

Shift+Del (Cut)

Ctrl+Del (Delete)

3.5.3. Dán văn b n(paste) ả

C1 : Menu Edit/Paste

C2 : Shift+Insert

3.5.4. Xu ng dòng ố

Khi con tr ch đ chèn đè ph i n Insert. ỏ ở ế ộ ả ấ

Đ t con tr t i v trí c n xu ng dòng n phím Enter. ỏ ạ ị ấ ặ ầ ố

BÀI T P:Ậ

Bài 1: Vi t ch ng trình nh p tên c a b n t bàn phím? ế ươ ủ ạ ừ ậ

G i ý:ợ

char ten[50];

printf(“Xin cho biet ten cua ban !”);

scanf(“%s”,ten);

Yêu c u: Ghi ch ng trình v i tên CHAO.C và cho th c hi n Ctrl+F9. ầ ươ ự ệ ớ

Bài 2: Vi t ch ng trình đ a ra màn hình giá tr s c a ký t a. ế ươ ị ố ủ ư ự

G i ý:ợ

printf(“ \nGiá tr s c a ký t a là %d”,’a’); ị ố ủ ự

Bài 3: Vi t ch ng trình đ a ra màn hình ký t a. ế ươ ư ự

G i ý:ợ

printf(“ \n In ký t a là %c”,’a’); ự

Bài 4: Vi t ch ng trình nh p vào 2 s a, b. in ra màn hình các giá tr : t ng, hi u, tích, ế ươ ị ổ ệ ậ ố

th ng c a 2 s đó. ươ ủ ố

Ch

ng 2

ươ

CÁC CÂU L NH ĐI U KHI N Ệ Ể Ề

ng các câu l nh đ M t ch ộ ươ ng trình bao g m nhi u câu l nh. Thông th ề ệ ồ ườ ệ ượ ệ c th c hi n ự

m t cách l n l t theo th t mà chúng đ c vi ầ ượ ộ ứ ự ượ ế ổ t ra. Các c u trúc đi u khi n cho phép thay đ i ể ề ấ

tr t t nói trên, do đó máy có th nh y th c hi n m t câu l nh khác m t ví trí tr ậ ự ể ả ự ệ ệ ộ ở ộ ướ c ho c sau ặ

câu l nh hi n th i. ệ ệ ờ

Xét v m t công d ng, có th chia các c u trúc đi u khi n thành các nhóm chính: ấ ề ặ ụ ề ể ể

Nh y không có đi u ki n. ề ệ ả

R nhánh. ẽ

.

T ch c chu trình. ổ ứ

Ngoài ra còn m t s toán t khác có ch c năng b tr nh break, continue ộ ố ử ổ ợ ư ứ

BÀI 1: CÂU L NH R NHÁNH Ệ

Ẽ

1.1. L NH VÀ KH I L NH Ố Ệ Ệ

1.1.1. Lệnh

Là một tác vụ, biểu thức, hàm, cấu trúc điều khiển…

Ví d ụ 1 :

x = x + 2;

printf("Day la mot lenh\n");

1.1.2. Khối lệnh

Là một dãy các câu lệnh đ cượ bọc b i cở ặp d u { }, các ấ lệnh trong khối lệnh ph iả viết thụt

vô 1 tab so v i cớ ặp d u { } ấ

Ví d ụ 2 :

{ //dau khoi a = 5;

b = 6; viết thụt vô 1 tab so với cặp { }

printf("Tong %d + %d = %d", a, b, a+b);

} //cuoi khoi

Chú ý: Quên dùng cặp dấu { } bao bọc khi s dử ụng khối lệnh, hoặc m ở dấu { và quên

đóng dấu }

1.2. CÂU L NH IF Ệ

1.2.1. Cú pháp

if (Bi u th c đi u ki n) ứ ể ề ệ

; ệ

Trong đó:

- if là t khóa. ừ

- Câu l nh có th là 1 câu l nh ho c nhi u câu l nh; t ệ

- Bi u th c đi u ki n là 1 bi u th c logic ch nh n 1 trong 2 giá tr đúng=1 ho c sai=0. ỉ ậ ứ ứ ề ể ệ ể ặ ị

ệ ề ệ ể ặ ừ ặ 2 câu l nh thì đ t trong c p ệ ặ

d u {}. ấ

1.2.2. S đ kh i ơ ồ ố

1.2.3. Ý nghĩa:

- N u bi u th c đi u ki n có giá tr =1, thì th c hi n câu l nh sau if. ự ứ ệ ế ệ ệ ể ề ị

- Ng i bi u th c đi u ki n có giá tr = 0 thì không th c hi n câu l nh sau if. c l ượ ạ ự ứ ể ệ ệ ề ệ ị

t ch ng trình nh p vào hai s a và b, tìm max c a hai s r i in k t qu lên Ví d 1ụ : Vi ế ươ ố ồ ủ ế ả ậ ố

màn hình?

#include

#include

int main()

{

int a, b, max;

//clrscr();

printf(“ \nnhap a=”); scanf(“%d”,&a);

printf(“ \nnhap b=”); scanf(“%d”,&b);

max = a;

if (b>max)

max = b;

printf(“ \n So lon nhat trong hai so vua nhap la: %d”,max);

getch();

return 0;

}

K t qu : ả ế

nhap a=3

nhap b=4

So lon nhat trong hai so vua nhap la:4

1.3. CÂU L NH IF … ELSE Ệ

1.3.1.Cú pháp

if (bi u th c đi u ki n) ứ ệ ể ề

; ệ

else

; ệ

Trong đó:

- if, else là các t khóa. ừ

- ặ Bi u th c đi u ki n là 1 bi u th c logic ch nh n 1 trong 2 giá tr đúng=1 ho c ỉ ậ ứ ứ ề ể ể ệ ị

sai=0.

- 2 câu l nh thì đ t trong Câu l nh có th là 1 câu l nh ho c nhi u câu l nh; t ệ ề ệ ể ệ ặ ừ ệ ặ

d u {}. ấ

1.3.2. S đ kh i ơ ồ ố

1.3.3.Ý nghĩa:

N u bi u th c đi u ki n có giá tr =1, thì th c hi n câu l nh 1. Ng ị ứ ự ệ ề ệ ế ệ ể c l ượ ạ ề i bi u th c đi u ứ ể

ki n có giá tr = 0 thì th c hi n câu l nh 2. ự ệ ệ ệ ị

Xét l ạ i ví d tìm max 2 s . ố ụ

#include

#include

main()

{

int a, b, max;

clrscr();

printf(“ \nnhap a=”); scanf(“%d”,&a);

printf(“ \nnhap b=”); scanf(“%d”,&b);

if (a>b)

max=a;

else

max = b;

printf(“ \n So lon nhat trong hai so vua nhap la: %d”,max);

getch();

return 0;

}

t ch ng trình gi i ph ng trình b c nh t, v i h s a, b. nh p vào t bàn Ví d 2:ụ Vi ế ươ ả ươ ớ ệ ố ậ ấ ậ ừ

phím.

#include

#include

main()

{

int a, b;

float x;

clrscr();

printf(“ \nNh p h s a = ”);scanf(“%d”,&a); ậ ệ ố

printf(“ \nNh p h s b = ”);scanf(“%d”,&b); ậ ệ ố

x = (float)-b/a;

if (a==0)

printf(“ \nPhuong trinh vo nghiem”);

else

printf(“\nPhuong trinh %dx + %d = 0 co nghiem x = %5.2f”, a, b, x);

getch();

return 0;

}

1.4. C U TRÚC IF Ấ L NGỒ

if l ng nhau có nghĩa là trong các kh i l nh ( 1 và 2 ) C cho phép s d ng các toán t ử ụ ử ố ệ ồ ở

if - else khác. Trong tr trên có th ch a các toán t ể ứ ử ườ ấ ng h p này, n u không s d ng các d u ử ụ ế ợ

đóng m ngo c cho các kh i thì s có th nh m l n gi a các if-else. ẽ ể ầ ữ ẫ ặ ố ở

Chú ý là máy s g n toán t if không có else g n nh t. Ch ng h n nh ẽ ắ ử else v i toán t ớ ử ạ ầ ẳ ấ ư

ng trình ví d sau : đo n ch ạ ươ ụ

if ( n>0 ) /* if th nh t*/ ứ ấ

if ( a>b ) /* if th hai*/ ứ

z=a;

else

z=b;

thì else ở đây s đi v i if th hai. ớ ứ ẽ

ng trình trên t ng đ Đo n ch ạ ươ ươ ươ ng v i : ớ

if ( n>0 ) /* if th nh t*/ ứ ấ

{

if ( a>b ) /* if th hai*/ ứ

z=a;

else

z=b;

}

Tr ng h p ta mu n else đi v i if th nh t ta vi ườ ứ ấ ợ ố ớ ế t nh sau : ư

if ( n>0 ) /* if th nh t*/ ứ ấ

{

if ( a>b ) /* if th hai*/ ứ

z=a;

}

else

z=b;

1.5. CÂU L NH SWITCH Ệ

1.5.1. Cú pháp

switch (bi u th c) ứ ể

{

case giá tr 1: l nh 1; break; ệ ị

case giá tr 2: l nh 2; break; ệ ị

………………………

case giá tr n: l nh n; break; ệ ị

[default: l nh m c đ nh; break;] ặ ị ệ

}

1.5.2. S đ kh i ơ ồ ố

1.5.3. Ý nghĩa:

- Tính giá tr c a bi u th c. ị ủ ứ ể

- N u giá tr c a bi u th c b ng giá tr 1 thì th c hi n l nh 1 r i thoát. ứ ằ ệ ệ ị ủ ự ế ể ồ ị

ự - N u giá tr c a bi u th c khác giá tr 1 thì so sánh v i giá tr 2, n u b ng giá tr 2 thì th c ế ằ ị ủ ứ ể ế ớ ị ị ị

hi n công vi c 2 r i thoát. ệ ệ ồ

- C nh th , so sánh t i giá tr n. ứ ư ế ớ ị

- N u t t c các phép so sánh trên đ u sai thì th c hi n l nh m c đ nh c a tr ế ấ ả ệ ệ ặ ị ự ủ ề ườ ợ ng h p

default

Chú ý :

- Bi u th c trong switch() ph i có k t qu là giá tr ki u s nguyên (int, char, long, …). ị ể ố ứ ể ế ả ả

- Các giá tr sau case cũng ph i là ki u s nguyên. ể ố ả ị

- Không b t bu c ph i có default. ộ ả ắ

t ch ng trình nh p s b t kỳ, in ra màn hình là th m y? Ví d :1ụ Vi ế ươ ậ ố ấ ứ ấ

int main()

{

int n; clrscr();

nhap:

printf("nhap so nguyen tu 1 den 7\n"); scanf("%d",&n);

switch (n)

{

case 1: printf("thu hai\n");break;

case 2: printf("thu ba\n");break;

case 3: printf("thu tu\n");break;

case 4: printf("thu nam\n");break;

case 5: printf("thu sau\n");break;

case 6: printf("thu bay\n");break;

case 7: printf("chu nhat\n");break;

default:

printf("Khong co so nay moi cac ban nhap lai:\n");

printf("-----------------------------------------------\n");

goto nhap;

}

getch(); return 0;

}

t ch ng trình nh p vào m t s nguyên d ng là tháng trong năm và in ra s Ví d 2:ụ Vi ế ươ ộ ố ậ ươ ố

ngày c a tháng đó. ủ

- Tháng có 31 ngày: 1, 3, 5, 7, 8, 10, 12

- Tháng có 30 ngày: 4, 6, 9, 10

- Tháng có 28 ho c 29 ngày : 2 ặ

- N u nh p vào s <1 ho c >12 thì in ra câu thông báo “không có tháng này “. ế ậ ặ ố

int main ()

{ int thang;

clrscr();

printf("\n Nhap vao thang trong nam ");

scanf("%d",&thang);

switch (thang)

{

case 1:

case 3:

case 5:

case 7:

case 8:

case 10:

case 12:

printf("\n Thang %d co 31 ngay ",thang);

break;

case 4:

case 6:

case 9:

case 11:

printf("\n Thang %d co 30 ngay ",thang);

break;

case 2:

printf ("\ Thang 2 co 28 hoac 29 ngay");

break;

default :

printf("\n Khong co thang %d", thang);

break;

}

getch();

return 0;

}

Ví d 3:ụ L p ch ậ ươ ng trình phân lo i h c sinh theo đi m. ạ ọ ể

int main()

{

int diem;

tt: printf("\nVao du lieu :");

printf("\n Diem =");

scanf("%d",&diem);

switch (diem)

{

case 0:

case 1:

case 2:

case 3:printf("Kem\n");break;

case 4:printf("Yeu\n");break;

case 5:

case 6:printf("Trung binh\n");break;

case 7:

case 8:printf("Kha\n");break;

case 9:

case 10:printf("Gioi\n");break;

default:printf(Vao sai\n);

}

printf("Tiep tuc 1, dung 0 :")

scanf("%d",&diem);

if (diem==1) goto tt;

getch();

return 0;

}

1.6. BÀI T P ÁP D NG

Ụ

Ậ

1. Viết chương trình nhập vào số nguyên dương, in ra thông báo số chẵn

hay lẻ.

H ư ngớ dẫ n : Nhập vào số nguyên d nươ g x. Kiểm tra nếu x chia chẵn cho hai thì

x là số

chẵn (hoặc chia cho 2 dư 0) ngược lại là số lẻ.

2. Viết chương trình nhập vào 4 số nguyên. Tìm và in ra số lớn nh t.ấ

H ư ngớ d nẫ : Ta có 4 số nguyên a, b, c, d. Tìm 2 số nguyên lớn nhất x, y của 2 cặp

(a, b)

và (c, d). Sau đó so sánh 2 số nguyên x, y để tìm ra số nguyên lớn nh t.ấ

3. Viết chương trình giải phương trình bậc 2: ax2 + bx + c = 0, với a, b, c

nhập vào từ

bàn phím.

H ư ngớ dẫ n : Nhập vào 3

biến a, b, c. Tính Delta = b*b -

4*a*c

Nếu Delta < 0 thì

Ph nươ g trình vô nghiệm

Ngược lại

Nếu Delta = 0 thì

x1 = x2 = - b/

(2*a) Ngược lại

x1 = (- b - sqrt(Delta))/(2*a)

x2 = (- b + sqrt(Delta))/

(2*a) Hết Nếu

Hết Nếu

4. Viết chương trình nhập vào giờ phút giây (hh:mm:ss). C nộ g thêm số giây

nhập vào và in ra kết quả dưới d nạ g hh:mm:ss.

H ư ngớ d nẫ : Nhập vào giờ phút giây vào 3 biến gio, phut, giay và nhập và giây công thêm vào

biến them:

Nếu giay +

them < 60 thì giay

= giay + them

Ng i c l ượ ạ

giay = (giay + them) - 60

phut = phut + 1

Nếu phut >= 60 thì phut = phut - 60

gio = gio + 1

Hết nếu

Hết nếu

5. Viết chương trình nhập vào tháng, in ra tháng đó có bao nhiêu ngày.

H ư ngớ dẫ n : Nhập vào tháng

Nếu là tháng 1, 3, 5, 7, 8, 10, 12 thì có 30 ngày

Nếu là tháng 4, 6, 9, 11 thì có 31 ngày

Nếu là tháng 2 và là năm nhuận thì có 29 ngày ngược lại 28 ngày

(Năm nhuận là năm chia chẵn cho 4)

6. Viết chương trình nhập vào 2 số x, y và 1 trong 4 toán tử +, -, *, /. Nếu là + thì

in ra kết qu x + ả y, nếu là – thì in ra x – y, nếu là * thì in ra x * y, nếu là / thì in ra x / y

(nếu y = 0 thì thông báo không chia được)

#include "conio.h"

#include "stdio.h"

int main()

{

int x, y; char n;

printf ("\nNhap n:"); scanf ("%c", &n);

printf ("\nNhap x:"); scanf ("%d", &x);

printf ("\nnhap y:"); scanf ("%d", &y);

if (n=='+') printf ("Ket qua la: %d", x+y);

if (n=='-') printf ("ket qua la: %d", x+y);

if (n=='*') printf ("Ket qua la: %d", x*y);

if (n=='/')

{if (y!=0)printf ("Ket qua la: %0.2f", (float)x/y);

else printf ("Khong chia duoc");}

getch ();

return 0;

}

7. Viết chương trình nhập vào điểm 3 môn thi: Toán, Lý, Hóa của học sinh.

Nếu t ngổ điểm >= 15 và không có môn nào dưới 4 thì in kết qu ả đ uậ . Nếu đậu mà các

môn đều lớn hơn 5 thì in ra lời phê "Học đều các môn", ngược lại in ra "Học chưa

đều các môn", các trường hợp khác là "Thi h ng". ỏ

#include

#include

int main()

{

float T, L, H, Tong;

printf ("Diem Toan: "); scanf("%f", &T);

printf ("Diem Ly: "); scanf("%f", &L);

printf ("Diem Hoa: "); scanf("%f", &H);

Tong = T + L + H;

if ((Tong >= 15) && (T >= 5) && (L >= 5) && (H >= 5))

{printf ("\nDa dau");

if((T > 5) && (L > 5) && (H > 5))

printf ("\nHoc deu cac mon");

else

printf ("\nHoc chua deu cac mon");}

else

printf ("\nThi hong");

getch();

return 0;

}

8. Viết chương trình nhập số giờ làm và lương giờ rồi tính số tiền lương t nổ g

c ngộ . Nếu số giờ làm lớn hơn 40 thì những giờ làm dôi ra được tính 1,5 l n.ầ

#include

#include

int main()

{

9. Viết chương trình nhập vào 3 giá trị nguyên dương a, b, c. Kiểm tra xem

a, b, c có phải là 3 c nạ h của tam giác không? Nếu là 3 c nạ h của tam giác thì tính

diện tích của tam giác theo công thức sau:

S = p * (p - a) * (p - b) * p - c) , với p là 1/2 chu vi của tam giác.

#include

#include

#include

int main ()

{

int a, b, c; float p, S;

//clrscr();

printf("\nNhap a="); scanf("%d", &a);

printf("\nNhap b="); scanf("%d", &b);

printf("\nNhap c="); scanf("%d", &c);

if (a==0 | b==0 | c==0)

{

printf("\n3 canh nay khong tao thanh tam giac");

}

else

{

p = (a + b + c)/2;

S = sqrt(p*(p-a)*(p-b)*(p-c));

printf ("\nDien tich hinh Tam giac la: %5.2f", S);

}

getch();

return 0;

}

BÀI 2: CÂU L NH L P

Ặ

Ệ

2.1 CÂU L NH FOR Ệ

2.1.1. Cú pháp

for (bi u th c 1; bi u th c 2; bi u th c 3) ứ ứ ứ ể ể ể

;ệ

Trong đó:

- for là t khóa. ừ

- bi u th c 1: thông th ứ ể ườ ể ng là bi u th c đ gán giá tr ban đ u cho m t bi n đi u khi n ứ ể ể ề ế ầ ộ ị

l p.ặ

- bi u th c 2: là bi u th c quan h logic xác đ nh đi u ki n th c hi n vòng l p. ứ ứ ự ể ệ ể ệ ề ệ ặ ị

- bi u th c 3: là bi u th c gán dùng đ thay đ i giá tr c a bi n đi u khi n. ể ị ủ ứ ứ ể ể ế ề ể ổ

Chú ý: n u m t trong hai bi u th c 1, bi u th c 3 v ng m t thì ph i có d u (;) ngăn cách. ứ ứ ể ể ế ắ ặ ấ ả ộ

Nh ng nên vi ư ế t for đ y đ . ầ ủ

Tr ng h p 1: for( ;bi u th c 2;bi u th c 3) ườ ợ ứ ứ ể ể

Tr ườ ng h p 2: ợ ứ for(bi u th c 1;bi u th c ứ ể ể

2; )

Tr ng h p 3: for( ;bi u th c 2; ) ườ ợ ứ ể

2.2.2. S đ kh i ơ ồ ố

2.2.3. Nguyên t c ho t đ ng c a vòng l p for ạ ộ ủ ắ ặ

B c 1: Tính giá tr bi u th c 1 ị ể ướ ứ

B c 2: Xác đ nh giá tr bi u th c 2 ị ể ướ ứ ị

B c 3: N u bi u th c 2 có giá tr = 0 thì máy s ra kh i vòng for. ị ướ ứ ẽ ế ể ỏ

N u bi u th c 2 có giá tr = 1 thì máy s th c hi n câu l nh sau for, sau đó chuy n sang ẽ ự ứ ể ệ ế ệ ể ị

B c 4. ướ

B c 4: Tính giá tr bi u th c 3 sau đó quay l i B c 2. ị ể ướ ứ ạ ướ

2.2.4. Xét ví dụ

ng trình in dãy s nguyên t Ví d 1:ụ Vi ế t đo n ch ạ ươ ố ừ 1 đ n 10. ế

#include

#include

int main()

{ int i;

//clrscr();

printf("\n Day so tu 1 den 10 :");

for (i=1; i<=10; i++)

printf("%3d ",i);

getch();

return 0;

}

K t qu : ế ả

Day so tu 1 den 10: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

t ch ng trình nh p vào m t s nguyên n. Tính t ng c a các s nguyên t Ví d 2ụ : Vi ế ươ ộ ố ủ ậ ổ ố ừ 1

đ n n. ế

int main ()

56

{ unsigned int n,i,tong;

//clrscr();

printf("\n Nhap vao so nguyen duong n:"); scanf("%d",&n);

tong=0;

for (i=1; i<=n; i++)

tong+=i;

printf("\n Tong tu 1 den %d =%d ",n,tong);

getch();

return 0;

}

K t qu : ả ế

Nhap vao so nguyen duong n:9

Tong tu 1 den 9=45

2.2 CÂU L NH WHILE Ệ

2.2.1. Cú pháp

while (Bi u th c đi u ki n ệ ) ứ ể ề

; ệ

Câu l nhệ

57

2.2.2. S đ kh i ơ ồ ố

c.Nguyên t c ho t đ ng c a vòng l p while ạ ộ ủ ặ ắ

B c 1: Tính giá tr bi u th c đi u ki n. ị ể ướ ứ ệ ề

B c 2: N u bi u th c đi u ki n có giá tr =1, thì th c hi n câu l nh sau while và quay l ướ ự ứ ế ể ề ệ ệ ệ ị iạ

B c 1. ướ

B c 3: N u bi u th c đi u ki n có giá tr = 0 thì thoát kh i vòng l p while. ướ ứ ề ệ ể ế ặ ỏ ị

ệ Chú ý: câu l nh sau while ph i là câu l nh làm thay đ i giá tr c a bi u th c đi u ki n ị ủ ứ ệ ể ề ệ ả ổ

ho c ph i có m t câu l nh thoát kh i vòng l p ặ ệ ả ặ ộ ỏ

: Vi ng trình in dãy s nguyên t Ví d 1ụ ế t đo n ch ạ ươ ố ừ 1 đ n 10. ế

#include

#include

int main ()

{ int i;

//clrscr();

printf("\n Day so tu 1 den 10 :");

i=1;

while (i<=10)

{printf("%3d ",i);

i++;}

getch();

return 0;

}

K t qu : ế ả

Day so tu 1 den 10: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

: Vi t ch ng trình nh p vào m t s nguyên n. Tính t ng c a các s nguyên t Ví d 2ụ ế ươ ộ ố ủ ậ ổ ố ừ 1

58

đ n n. ế

#include

#include

int main ()

{ unsigned int n,i,tong;

clrscr();

printf("\n Nhap vao so nguyen duong n:");

scanf("%d",&n);

tong=0;

i=1;

while (i<=n)

{

tong+=i;

i++;

}

printf("\n Tong tu 1 den %d =%d ",n,tong);

getch();

return 0;

}

K t qu : ả ế

Nhap vao so nguyen duong n:9

Tong tu 1 den 9=45

Ví d 3ụ :    Lập trình tính giai thừa của số N.

#include

#include

59

#include

int main ()

{

int n, i, GT;

//clrscr();

printf ("\nCHUONG TRINH TINH GIAI THUA");

printf ("\nCho n:"); scanf ("%d",&n);

GT = 1;

for (i=2; i<=n; i++)

GT *= i;

printf ("\nGiai thua cua %3d la %-10.0f", n, GT);

getch ();

return 0;

}

2.3 CÂU L NH DO …WHILE Ệ

2.3.1.Cú pháp:

do

; ệ

while (bi u th c đi u ki n) ứ ề ể ệ

60

2.3.2. S đ kh i ơ ồ ố

2.3.3. Nguyên t c ho t đ ng c a vòng l p do …while ạ ộ ủ ắ ặ

B c 1: Máy th c hi n ướ ự ệ ệ

B c 2: Tính giá tr bi u th c đi u ki n. ị ể ướ ứ ề ệ

i B c 1. - N u bi u th c đi u ki n có giá tr =1 thì quay l ệ ứ ề ể ế ị ạ ướ

- N u bi u th c đi u ki n có giá tr = 0 thì thoát kh i vòng l p do … while. ứ ệ ể ề ế ặ ỏ ị

: Vi ng trình in dãy s nguyên t Ví d 1ụ ế t đo n ch ạ ươ ố ừ 1 đ n 10. ế

#include

#include

int main ()

{ int i;

clrscr();

printf("\n Day so tu 1 den 10 :");

i=1;

do

{printf("%3d ",i);

i++;}

while (i<=10);

getch();

return 0;

}

61

K t qu : ế ả

Day so tu 1 den 10: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

: Vi t ch ng trình nh p vào m t s nguyên n. Tính t ng c a các s nguyên t Ví d 2ụ ế ươ ộ ố ủ ậ ố ổ ừ 1

đ n n. ế

#include

#include

int main ()

{ unsigned int n,i,tong;

clrscr();

printf("\n Nhap vao so nguyen duong n:");

scanf("%d",&n);

tong=0;

i=1;

do

{ tong+=i;

i++;}

while (i<=n);

printf("\n Tong tu 1 den %d =%d ",n,tong);

getch();

return 0;

}

K t qu : ả ế

Nhap vao so nguyen duong n:9

Tong tu 1 den 9=45

2.3.4. So sánh các vòng l pặ

62

Vòng l p for, while : ặ

- Ki m tra đi u ki n tr c th c hi n công vi c sau nên đo n l nh th c hi n công vi c có ệ ề ể ướ ạ ệ ự ự ệ ệ ệ ệ

th không đ c th c hi n . ể ượ ự ệ

- Vòng l p k t thúc khi nào đi u ki n sai. ặ ế ệ ề

Vòng l p do…while : ặ

- Th c hi n công vi c tr ự ệ ệ ướ ệ c ki m tra đi u ki n sau nên đo n l nh th c hi n công vi c ạ ệ ự ề ệ ể ệ

đ c th c hi n ít nh t 1 l n. ượ ự ệ ầ ấ

- Vòng l p k t thúc khi nào đi u ki n sai. ặ ế ề ệ

- vòng l p (while, do ...while): Vòng l p for ặ ặ Vòng l p for l p v i s l n xác đ nh, còn 2 ớ ố ầ ặ ặ ị

vòng l p while và do ...while l p v i s l n không xác đ nh (l p vô đ nh). ớ ố ầ ặ ặ ặ ị ị

2.4 CÂU L NH GOTO, BREAK, CONTINUE. Ệ

2.4.1. Câu l nh goto ệ

Cú pháp: goto nhãn; a.

Ý nghĩa: Là l nh quay lai th c hi n các câu l nh sau nhãn (đã khai báo). b. ự ệ ệ ệ

c. Ví d :ụ

char ch;

tt:

………….

………….

………….

printf("Ban co muon tiep tuc nua khong Y/N ? ");

scanf("%c",&ch);

if (ch == 'y' || ch == 'Y')

goto tt;

2.4.2 Câu l nh break ệ

63

a. Cú pháp: break;

b. Ý nghĩa: Là l nh cho phép thoát kh i vòng l p trong cùng ch a nó (for, while và ứ ệ ặ ỏ

do while), ho c b gãy quy trình th c hi n m t kh i l nh. ặ ẻ ố ệ ự ệ ộ

c. t ch âm đ u tiên trong Ví d : Vi ụ ế ươ ng trình nh p vào m t dãy s , tìm ph n t ộ ầ ử ậ ố ầ

dãy.

#include

#include

main()

{

int i, n;

float a[100];

clrscr();

c a dãy n = ”);scanf(“%d”,&n); printf(“Nh p các ph n t ậ ầ ử ủ

for (i=1; i<=n; i++)

{ printf(“a[%d]”,i);

scanf(“%f”,&a[i]);

}

/*Tìm ph n t ầ ử âm đ u tiên*/ ầ

for (i=1; i<=n; i++)

if (a[i]<0)

break;

if (i<=n)

printf(“\nS âm đ u tiên a[%d] = %5.0f”,i,a[i]); ầ ố

else printf(“\nKhông có ph n t âm nào c \n”); ầ ử ả

getch();

return 0;

64

}

2.4.3 Câu l nh continue ệ

Cú pháp: continue; a.

Ý nghĩa: Là l nh t o ra vi c b t đ u l p l b. ệ ắ ầ ặ ạ ủ i c a chu trình ch a nó. Trong while ứ ệ ạ

và do while, l nh continue chuy n đi u khi n ch ng trình v th c hi n ngay ph n ki m tra ể ề ể ệ ươ ề ự ể ệ ầ

còn trong for, đi u khi n ch ng trình đ c kh i đ u l i (bi u th c 3). ề ể ươ ượ c chuy n v b ể ề ướ ở ầ ạ ứ ể

c. Ví d : Đo n ch ụ ạ ươ ố ng trình sau s d ng l nh continue đ b qua ph n x lý đ i ầ ử ử ụ ể ỏ ệ

v i s âm: ớ ố

for (i = 0; i <= n; i++)

if(a[i] < 0)

continue;

/*X lý các s d ng*/ ố ươ ử

2.4.3 Câu l nh ệ return

i v trí g i hàm sau khi các l nh trong hàm đó đ L nh ệ return dùng đ quay l ể ạ ị ệ ọ ượ c th c thi ự

c tr v cho ch xong. Trong l nh ệ return có th có m t giá tr g n v i nó, giá tr đó s đ ị ắ ẽ ượ ể ớ ộ ị ả ề ươ ng

trình. Cú pháp t ng quát c a câu l nh ệ return nh sau: ủ ư ổ

return bi u_th c; ể ứ

Bi u_th c là m t tùy ch n (không b t bu c). Có th có h n m t l nh return đ ộ ệ ứ ể ể ắ ọ ộ ơ ộ ượ ử c s

return đ u tiên. d ng trong m t hàm. Tuy nhiên, hàm s quay tr v v trí g i hàm khi g p l nh ẽ ụ ở ề ị ặ ệ ộ ọ ầ

c làm rõ h n sau khi h c v hàm. L nh ệ return s đ ẽ ượ ọ ề ơ



2.5. C U TRÚC L NG NHAU Ồ Ấ

: for l ng nhau’ Vòng l p ‘ặ ồ

M t vòng l p ặ for đ ộ ượ ọ c g i là l ng nhau khi nó n m bên trong m t vòng l p ằ ặ for khác. Nó ộ ồ

ng t nh sau: s có d ng t ẽ ạ ươ ự ư

for (i = 1; i < max1; i++)

{ ….

65

….

for (j = 0; j < max2 ; j++)

{

…..

}

….

}

Ví d ụ

#include

main()

{

int i, j, k;

i = 0;

printf(“Enter no. of row: “);

scanf(“%d”, &i);

printf(“\n”);

for (j = 0; j < i; j++)

{

printf(“\n”);

ặ for (k = 0; k <= j; k++) /*vòng l p for bên trong*/

printf(“*”);

}

}

Ch ng trình trên s hi n th ký t ‘*’ trên m i dòng và s ký t ‘*’ trên m i dòng s tăng ươ ẽ ể ị ự ố ỗ ự ẽ ỗ

thêm 1. Ch ng trình s nh n vào s dòng, t đó ký t ‘*’ s đ c in ra. ươ ẽ ậ ố ừ ự ẽ ượ

66

 Các vòng l p ‘while l ng nhau’ và ‘do ... while’ ồ ặ

Cũng gi ng nh vòng l p c l ng vào ặ for, các vòng l p ặ while và do ... while cũng có th đ ể ượ ồ ư ố

nhau. Hãy xem m t ví d đ c đ a ra d i đây. ụ ượ ư ộ ướ

Ví d ụ

#include

void main()

{

int x;

char i, ans;

i = '';

do{

clrscr();

x = 0;

ans = ‘y’;

printf(“\nEnter sequence of character: “);

do{

i = getchar();

x++;

}while (i != ‘\n’);

i = '';

printf(“\nNumber of characters entered is:%d”, --x);

printf(“\nMore sequences (Y/N)?”);

ans = getch();

}while (ans == ‘Y’ || ans == ‘y’);

}

67

K t qu c a ch ả ủ ế ương trình đư c minh h a nh ợ ọ ư sau:

Enter sequence of character: Good Morning!

Number of character entered is: 14

More sequences (Y/N)? N

cho đ n khi nh n phím Chương trình trên yêu c u ng ầ ư i dùng nh p vào m t chu i kí t ậ ờ ộ ỗ ự ế ấ

enter (vòng l p while bên trong ặ ). Khi đó, chương trình thoát kh i vòng l p ặ do…while bên trong. ỏ

Sau đó chương trình h i ngỏ ư i dùng có mu n nh p ti p n a hay thôi. N u ng ế ữ ế ậ ờ ố ườ ấ i dùng nh n

phím ‘y’ ho c ‘Y’, đi u ki n cho vòng while bên ngoài là true và ch ng trình nh c ng i dùng ề ệ ặ ươ ắ ườ

nh p vào chu i ký t khác. Ch ng trình c ti p t c cho đ n khi ng ậ ỗ ự ươ ứ ế ụ ế ườ ộ i dùng nh n b t kỳ m t ấ ấ

phím nào khác v i phím ‘y’ ho c ‘Y’. Và ch ng trình k t thúc. ặ ớ ươ ế

BÀI T PẬ

Bài 1.Vi t ch bàn phím, tìm max, min c a 3 s đó, in k t qu ế ươ ng trình nh p 3 s th c t ậ ố ự ừ ủ ế ố ả

lên màn hình.

Bài 2. Vi t ch ế ươ ng trình tìm s ngh ch đ o c a a. N u a!=0 in ra s nghich đ o, n u a==0 ế ả ủ ế ả ố ố ị

in ra thông báo không có s ngh ch đ o. ả ố ị

G i ý:ợ

if (a!=0)

printf(“\n so nghich dao cua a la %5.2f”,1/a);

else

printf(“\nkhong co so nghich dao”);

2+bx+c=0 v i a, b,c nh p t ớ

Bài 3: Vi t ch ng trình gi i ph ng trình b c ax bàn phím. ế ươ ả ươ ậ ậ ừ

Bài 4. Vi t ch ng trình tính chu vi, di n tích c a tam giác v i yêu c u sau khi nh p 3 s ế ươ ủ ệ ậ ầ ớ ố

i xem a, b, c có t o thành m t tam giác không? N u có thì tính chu vi và a, b, c ph i ki m tra l ả ể ạ ế ạ ộ

di n tích. N u không thì in ra câu " Không t o thành tam giác". ệ ế ạ

Trong đó: Chu vi CV = a+b+c

p=CV/2

68

Di n tích S = sqrt(p*(p-a)*(p-b)*(p-c)) ệ

G i ý: Đi u ki n l p thành 1 tam giác là: (a+b)>c&&(a+c)>b&&(b+c)>a ệ ậ ề ợ

Bài 5. Vi t ch ng trình nh p t bàn phím 2 s a, b và m t ký t ch. ế ươ ậ ừ ố ộ ự

N u: ch là “+“ thì th c hi n phép tính a + b và in k t qu lên màn hình. ự ế ệ ế ả

ch là “–“ thì th c hi n phép tính a - b và in k t qu lên màn hình. ự ệ ế ả

ch là “*” thì th c hi n phép tính a * b và in k t qu lên màn hình. ự ệ ế ả

ch là “/” thì th c hi n phép tính a / b và in k t qu lên màn hình. ự ệ ế ả

G i ý: bi n ch thu c ki u char, a,b thu c ki u int ho c float. ế ể ể ặ ộ ợ ộ

fllush(ch); //hàm xóa ký t enter. ự

Bài 5. Vi t ch ng trình tính n!. ế ươ

G i ý:ợ

gt =1;

for (i=1; i<=n; i++)

gt = gt*i;

Bài 6. Vi t ch ng trình in ra dãy s l ế ươ : ố ẻ

1 3 5 7…..2n-1

Bài 7. Vi t ch ng trình tính: ế ươ

S1=1+2+3+….+n

S2=2+4+6+….+2n

T3=1*2*3*…*n

T4=1*3*5*7*….*2n-1

Bài 8. Vi t ch ng ế ươ ng trình in b ng c u ch ả ử ươ

G i ý: s d ng 2 vòng l p for l ng nhau: ử ụ ặ ợ ồ

for(i=1;i<10;i++)

for(j=1;j<10;j++)

69

printf(“%dx%d=%d”,j,i,i*j);

Ch

ng 3

ươ

HÀM

H c xong ch ng này, sinh viên s n m đ c các v n đ sau: ọ ươ ẽ ắ ượ ề ấ

- Khái ni m v hàm (function) trong C. ệ ề

- Cách xây d ng và cách s d ng hàm trong C. ử ụ ự

BÀI 1: HÀM

1.1. KHÁI NI M V HÀM Ệ Ề

• Hàm là đo n ch ng trình th c hi n tr n v n m t công vi c nh t đ nh. ạ ươ ọ ẹ ấ ị ự ệ ệ ộ

• Hàm chia c t vi c l n b ng nhi u vi c nh . Nó giúp cho ch ệ ớ ề ệ ằ ắ ỏ ươ ủ ng trình sáng s a,

ng trình l n. d s a, nh t là đ i v i các ch ễ ử ố ớ ấ ươ ớ

1.2. CÁCH KHAI BÁO HÀM

Xây d ng m t hàm bao g m: khai báo ki u hàm, đ t tên hàm, khai báo các đ i và đ a ra ư ự ể ặ ộ ồ ố

câu l nh c n thi c vi ệ ầ ế ể ự t đ th c hi n yêu c u đ ra cho hàm. M t hàm đ ề ệ ầ ộ ượ ế t theo m u sau : ẫ

< Ki u d li u > (< Danh sách các đ i>) ể ữ ệ ố

{

< Khai báo thêm các bi n c c b >;

< Khai báo bi n>ế

ế ụ ộ

< Các câu l nh >; ệ

[return[bi u th c];] ứ ể

}

Trong đó:

+ Danh sách các đ i s : không b t bu c. Có hay không tuỳ theo chúng ta đ nh dùng hàm

ố ố

ắ

ộ

ị

đó làm gì.

i s d ng đ t. + Tên hàm: b t bu c ph i có và do ng ộ ắ ả ườ ử ụ ặ

+ Khai báo bi n : N u danh sách các đ i s mà có thì ph n này bu c ph i có. Còn n u không thì ố ố ế ế ế ả ầ ộ

70

ng c l ượ ạ i có th b qua. ể ỏ

+ Ph n trong { }: là thân hàm. D u { } là b t bu c đ i v i m i hàm. ộ ố ớ ắ ầ ấ ọ

- < Khai báo thêm các bi n c c b >: ngay sau { và g i là bi n c c b dành riêng cho hàm s ế ụ ộ ế ụ ộ ọ ử

d ng.ụ

- đ i s luôn luôn truy n theo tr ( không thay đ i giá tr ). ố ố ề ổ ị ị

- < Các câu l nh >: có th s d ng các câu l nh đã h c nh if, switch, for, while, do… while … ể ử ụ ư ệ ệ ọ

- [return[bi u th c];]: không b t bu c. ứ ể ắ ộ

return ; /*không tr v giá tr */ ả ề ị

return [bi u th c]; ể ứ /*Tr v giá tr c a bi u th c*/ ả ề ị ủ ứ ể

Giá tr c a bi u th c trong câu l nh return s đ c gán cho hàm. ị ủ ẽ ượ ứ ể ệ

Ví d 1:ụ Vi ế t hàm tìm max 2 s . ố

int max2s(int a, int b)

{

int max;

if(a>b)

max=a;

else

max=b;

return max;

}

Gi i thích: ả

- Tên hàm: max2s có ki u nguyên. ể

- Đ i a: có ki u s nguyên; đ i b: có ki u s nguyên. ể ố ể ố ố ố

- Bi n max: có ki u s nguyên. ể ố ế

- câu l nh: r nhánh đ y đ . ầ ủ ệ ẽ

- return max; tr v giá tr max cho hàm max2s ả ề ị

ng trình chính (hàm main) dùng đ nh p vào 2 s nguyên a,b và in ra Ví d 2: ụ Ta có ch ươ ể ậ ố

71

màn hình s l n trong 2 s . ố ố ớ

#include

#include

int max2s(int a, int b)

{

int max;

if(a>b)

max=a;

else

max=b;

return max;

}

int main()

{

int a, b;

printf("\n Nhap vao 2 so a, b ");

scanf("%d%d",&a,&b);

printf("\n So lon la %d",max2s(a,b));

getch();

return 0;

}

C=n!/(k!)(n-k)!

C=gt(n)/gt(k)*gt(n-k)

1.3. G I HÀM Ọ

M t hàm khi đ nh nghĩa thì chúng v n ch a đ c th c thi tr khi ta có m t l ư ượ ẫ ộ ị ộ ờ ọ ế i g i đ n ự ừ

72

hàm đó.

a. Cú pháp g i hàm: ọ

([Danh sách các tham s th c s ]) ố ự ự

Chú ý:

+ S tham s th c s ph i b ng đ i s . ố ố ố ự ự ả ằ ố

+ Ki u c a tham s th c s ph i phù h p v i ki u c a đ i t ng ng. ố ự ự ả ể ủ ố ươ ứ ể ủ ớ ợ

Víd 1:ụ

int max2s(int x, int y) /*x,y là 2 đ i có ki u s nguyên*/ ể ố ố

{ int max; /* max bi n c c b */ ế ụ ộ

if (x>y)

max=x;

else

max=y;

return max;

}

main()

{

int a,b;

printf(“\n nhap a,b”);scanf(“%d%d”,&a,&b);

printf(“\n Gia tri lon nhat la%d”,max2s(a,b));

getch();

return 0;

}

b. Nguyên t c ho t đ ng c a hàm. ạ ộ ủ ắ

i g i hàm thì nó s b t đ u đ c th c hi n. Nói cách khác, khi máy g p l Khi g p m t l ặ ộ ờ ọ ẽ ắ ầ ượ ặ ờ i ự ệ

m t v trí nào đó trong ch ng trình, máy s t m d i ch đó và chuy n đ n hàm g i hàm ọ ở ộ ị ươ ẽ ạ ế ể ỗ ờ

73

ng ng. Quá trình đó di n ra theo trình t sau : t ươ ứ ễ ự

- C p phát b nh cho các bi n c c b . ế ụ ộ ộ ớ ấ

- Gán giá tr c a các tham s th c cho các đ i t ng ng. ố ự ị ủ ố ươ ứ

- Th c hi n các câu l nh trong thân hàm. ự ệ ệ

ế - Khi g p câu l nh return ho c d u } cu i cùng c a thân hàm thì máy s xoá các đ i, bi n ặ ấ ủ ẽ ệ ặ ố ố

c c b và ra kh i hàm. ụ ộ ỏ

- N u tr v t c gán ở ề ừ ộ m t câu l nh return có ch a bi u th c thì giá tr c a bi u th c đ ể ứ ượ ị ủ ứ ứ ế ể ệ

cho hàm. Giá tr c a hàm s đ c s d ng trong các bi u th c ch a nó. ị ủ ẽ ượ ử ụ ứ ứ ể

Ví d 2: Xây d ng hàm Hoanvi(a,b) đ đ i v trí cho nhau. ể ổ ị ụ ự

#include

#include

int Hoanvi(int a, int b)

{

int tg;

tg=a;

a=b;

b=tg;

printf(“\n Hai so doi vi tri cho nhau la a=%d,b=%d”,a,b);

return 0;

}

Void main()

{

int a,b;

printf(“\n nhap a,b”);scanf(“%d%d”,&a,&b);

printf(“\n Truoc khi goi ham hoan vi a=%d,b=%d”,a,b);

Hoanvi(a,b);

74

}

K t qu : ả ế

Nh p a,b 5 6 ậ

Truoc khi goi ham hoan vi a=5,b=6

Hai so doi vi tri cho nhau la a=6,b=5

1.4. HÀM Đ QUY Ệ

hàm này g i t i hàm khác, mà nó còn cho phép t C không nh ng cho phép t ữ ừ ọ ớ ừ ộ ể m t đi m

trong thân c a m t hàm g i t i chính hàm đó. hàm nh v y g i là hàm đ qui. ọ ớ ủ ộ ư ậ ệ ọ

Khi hàm g i đ qui đ n chính nó, thì m i l n g i máy s t o ra m t t p các bi n c c b ỗ ầ ọ ế ụ ộ ọ ệ ộ ậ ẽ ạ ế

c t o ra trong các l n g i tr c. m i hoàn toàn đ c l p v i t p các bi n c c b đã đ ớ ậ ế ụ ộ ộ ậ ớ ượ ạ ọ ướ ầ

Đ minh ho chi ti t nh ng đi u trên, ta xét m t ví d v tính giai th a c a s nguyên ể ạ ế ừ ủ ố ụ ề ữ ề ộ

ng n. khi không dùng ph ng pháp đ qui hàm có th đ c vi d ươ ươ ể ượ ệ ế t nh sau : ư

long int gt(int n) /* tính n! v i n>=0*/ ớ

{

long int gtphu=1;

int i;

for (i=1;i<=n;++i)

gtphu*=i;

return s;

}

ta nh n th y r ng n! có th tính theo công th c truy h i sau : ấ ằ ứ ể ậ ồ

n!=1 n u n=0 ế

n!=n*(n-1)! n u n>0 ế

hàm tính n! theo ph ng pháp đ qui có th đ c vi ươ ể ượ ệ ế t nh sau : ư

long int gtdq(int n)

75

{

if (n==0 || n==1)

return 1;

else

return(n*gtdq(n-1));

}

ta đi gi i thích ho t đ ng c a hàm đ qui khi s d ng trong hàm main d i đây : ả ạ ộ ử ụ ủ ệ ướ

#include "stdio.h"

main()

{

printf("\n 3!=%d",gtdq(3));

}

i hàm gtdq đ c th c hi n t hàm main(). máy s t o ra m t t p các l n g i đ u tiên t ầ ọ ầ ớ ượ ệ ừ ự ộ ậ ẽ ạ

bi n t đ ng c a hàm gtdq. t p này ch g m các đ i n. ta g i đ i n đ c t o ra l n th nh t là ế ự ộ ọ ố ỉ ồ ủ ậ ố ượ ạ ứ ấ ầ

n th nh t. giá tr c a tham s th c ( s 3 ) đ c gán cho n th nh t. lúc này bi n n trong thân ứ ấ ố ự ị ủ ố ượ ứ ấ ế

hàm đ c xem là n th nh t. do n th nh t có giá tr b ng 3 nên đi u ki n trong toán t if là sai ượ ứ ấ ứ ấ ị ằ ề ệ ử

và do đó máy s l a ch n câu l nh else. theo câu l nh này, máy s tính giá tr bi u th c : ị ể ẽ ự ứ ệ ệ ẽ ọ

n*gtdq(n-1) (*)

ệ đ tính bi u th c trên, máy c n g i chính hàm gtdq vì th l n g i th hai s th c hi n. ể ế ầ ọ ẽ ự ứ ứ ể ầ ọ

đây l i là đ i c a hàm , đ máy s t o ra đ i n m i, ta g i đó là n th hai. giá tr c a n-1 ọ ẽ ạ ị ủ ứ ố ớ ở ạ ố ủ ượ c

truy n cho hàm và hi u là n th hai, do v y n th hai có giá tr là 2. bây gi ứ ứ ề ể ậ ị ờ ẫ , do n th hai v n ứ

i ti p t c tính bi u th c : ch a tho mãn đi u ki n if nên máy l ề ư ệ ả ạ ế ụ ứ ể

n*gtdq(n-1) (**)

i t o ra đ i n l n th ba và đây n th bi u th c trên l ứ ể ạ ọ i g i hàm gtdq l n th ba. máy l ầ ứ ạ ạ ứ ầ ố ở ứ

ba có giá tr b ng 1. đ i n=1 th ba l c truy n cho hàm, lúc này đi u ki n trong l nh if ị ằ ứ ố i đ ạ ượ ề ề ệ ệ

đ c tho mãn, máy đi th c hi n câu l nh : ượ ự ệ ệ ả

76

return 1=gtdq(1) (***)

b t đ u t ắ ầ ừ ứ ấ ứ đây, máy s th c hi n ba l n ra kh i hàm gtdq. l n ra kh i hàm th nh t ng ẽ ự ệ ầ ầ ỏ ỏ

c gi i phóng, hàm gtdq(1) cho giá tr là 1 và máy v i l n vào th ba. k t qu là đ i n th ba đ ế ớ ầ ứ ứ ả ố ượ ả ị

tr v xét giá tr bi u th c ứ ở ề ị ể

n*gtdq(1) đây là k t qu c a (**) ả ủ ế

ở ỏ đây, n là n th hai và có giá tr b ng 2. theo câu l nh return, máy s th c hi n l n ra kh i ẽ ự ệ ầ ị ằ ứ ệ

hàm l n th hai, đ i n th hai s đ c gi i phóng, k t qu là bi u th c trong (**) có giá tr là ẽ ượ ứ ứ ầ ố ả ứ ế ể ả ị

2.1. sau đó máy tr v bi u th c (*) lúc này là : ở ề ể ứ

n*gtdq(2)=n*2*1

n l ạ i hi u là th nh t, nó có giá tr b ng 3, do v y giá tr c a bi u th c trong (*) là 3.2.1=6. ậ ứ ấ ị ằ ị ủ ứ ể ể

chính giá tr này đ c s d ng trong câu l nh printf c a hàm main() nên k t qu in ra trên màn ị ượ ử ụ ủ ệ ế ả

hình là :

3!=6

Chú ý :

Hàm đ qui so v i hàm có th dùng vòng l p thì đ n gi n h n, tuy nhiên v i máy tính khi ệ ể ặ ả ớ ơ ơ ớ

ậ dùng hàm đ qui s dùng nhi u b nh trên ngăn x p và có th d n đ n tràn ngăn x p. vì v y ề ộ ể ẫ ệ ẽ ế ế ế ớ

khi g p m t bài toán mà có th có cách gi ể ặ ộ ả ặ ặ i l p ( không dùng đ qui ) thì ta nên dùng cách l p ệ

này. song v n t n t i nh ng bài toán ch có th gi i b ng đ qui. ẫ ồ ạ ể ả ằ ữ ệ ỉ

Ví d 1 : ụ

Bài toán dùng đ qui tìm USCLN c a hai s nguyên d ng a và b. ủ ệ ố ươ

Trong tr ng h p suy bi n, khi a=b thì USCLN c a a và b chính là giá tr c a chúng. ườ ị ủ ủ ế ợ

Trong tr ng h p chung : ườ ợ

uscln(a,b)=uscln(a-b,b) n u a>b ế

uscln(a,b)=uscln(a,b-a) n u a

Ta có th vi t ch ng trình nh sau : ể ế ươ ư