Giáo trình Lập trình cơ bản (Nghề: Công nghệ thông tin - Trung cấp)

SỞ LAO ĐỘNG, THƯƠNG BINH VÀ XÃ HỘI ĐẮK LẮK

TRƯỜNG TRUNG CẤP TRƯỜNG SƠN

GIÁO TRÌNH

MÔN HỌC: LẬP TRÌNH CƠ BẢN

NGHỀ: CÔNG NGHỆ THÔNG TIN

TRÌNH ĐỘ: TRUNG CẤP

Ban hành kèm theo Quyết định số: 140/QĐ-TCTS ngày 26 tháng 12 năm 2022

của Hiệu trưởng Trường trung cấp Trường Sơn

Đắk Lắk, năm 2022

TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN

Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể được phép

dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và tham khảo.

Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh doanh

thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm.

iii

LỜI GIỚI THIỆU

Hiện nay, tại Trường chưa có giáo trình Lập trình cơ bản. Đặc biệt trên thị

trường không có tài liệu học tập, tham khảo phù hợp với chương trình khung Cao đẳng

nghề, trung cấp nghề thuộc nghề Công nghệ thông tin (CNTT) trong quá trình đào tạo

nghề hiện nay.

Nhóm tác giả biên soạn giáo trình lập trình cơ bản nhằm mục đích giúp học

sinh, sinh viên (HSSV) sử dụng giáo trình làm tài liệu nghiên cứu và học tập một cách

thuận tiện. Chương trình môn học được sử dụng để giảng dạy cho sinh viên trung cấp

nghề Công nghệ thông tin (ứng dụng phần mềm) và làm tài liệu tham khảo cho các

nghề thuộc các ngành nghề kỹ thuật.

Vậy, rất mong được sự góp ý của bạn đọc để tài liệu này ngày càng được hoàn

thiện hơn, chúng tôi xin chân thành cảm ơn..

Xin chân thành cảm ơn!.

Đắk Lắk, ngày 02 tháng 8 năm 2022

Tham gia biên soạn

1. Phạm Hồng Quốc - Chủ biên

2. Đậu Nguyễn Thanh Nhàn

3. Nguyễn Thái Vương

MỤC LỤC

LỜI GIỚI THIỆU .......................................................................................................... III

GIÁO TRÌNH MÔN HỌC .............................................................................................. 1

CHƯƠNG I: GIỚI THIỆU NGÔN NGỮ LẬP TRÌNH C .............................................. 3

1.1. GIỚI THIỆU NGÔN NGỮ C .................................................................................................... 3

1.1.1. Lịch sử phát triển ............................................................................................................................... 3

1.1.2. Sự cần thiết ........................................................................................................................................... 4

1.2. CÁC THAO TÁC CƠ BẢN ...................................................................................................... 9

1.2.1. Khởi động .............................................................................................................................................. 9

1.2.2. Thoát khỏi ........................................................................................................................................... 10

1.2.3. Tạo mới, ghi một chương trình C ............................................................................................. 10

1.3. SỬ DỤNG TRỢ GIÚP ........................................................................................................... 13

1.4. BÀI TẬP.............................................................................................................................. 15

CHƯƠNG II: CÁC THÀNH PHẦN CƠ BẢN CỦA NGÔN NGỮ LẬP TRÌNH C ... 16

2.1. TỪ KHÓA VÀ KÍ HIỆU ........................................................................................................ 16

2.1.1. Từ khóa ................................................................................................................................................. 16

2.1.2. Tập ký tự dùng trong ngôn ngữ C ........................................................................................... 17

2.1.3. Tập ký hiệu ........................................................................................................................................ 17

2.2. CÁC KIỂU DỮ LIỆU SƠ CẤP ................................................................................................ 17

2.2.1. Kiểu số nguyên ................................................................................................................................. 17

2.2.2. Kiểu số thực (Kiểu dấu phẩy động) ......................................................................................... 18

2.2.3. Kiểu ký tự ............................................................................................................................................ 19

2.3. BIẾN, HẰNG, BIỂU THỨC ................................................................................................... 20

2.3.1. Phân loại, khai báo và sử dụng biến ........................................................................................ 20

2.3.2. Hằng (Constant) ................................................................................................................................ 20

2.3.3. Biến và Biểu thức............................................................................................................................. 22

2.4. CẤU TRÚC MỘT CHƯƠNG TRÌNH ...................................................................................... 26

2.4.1. Tiền xử lý và biên dịch .................................................................................................................. 26

2.4.2. Cấu trúc một chương trình C ...................................................................................................... 26

2.4.3. Các thư viện thông dụng ............................................................................................................... 27

2.5. CÂU LỆNH ......................................................................................................................... 28

2.5.1. Khái niệm ............................................................................................................................................ 28

2.5.2. Lệnh gán và lệnh gộp ..................................................................................................................... 28

2.5.3. Nhập và xuất dữ liệu ....................................................................................................................... 31

2.6. THỰC THI CHƯƠNG TRÌNH ................................................................................................ 33

2.7. BÀI TẬP.............................................................................................................................. 33

CHƯƠNG III: CÁC CÂU LỆNH CÓ CẤU TRÚC ...................................................... 35

3.1. CẤU TRÚC RẼ NHÁNH ....................................................................................................... 35

3.1.1. Dạng không đầy đủ ......................................................................................................................... 35

3.1.2. Dạng đầy đủ........................................................................................................................................ 36

3.2. CẤU TRÚC LỰA CHỌN ....................................................................................................... 43

3.3. CẤU TRÚC LẶP .................................................................................................................. 47

3.3.1. Cấu trúc lặp for: ................................................................................................................................ 47

3.3.2. Cấu trúc lặp While ........................................................................................................................... 49

3.3.3. Vòng lặp do… while ...................................................................................................................... 52

3.4. CÁC LỆNH ĐẶC BIỆT ......................................................................................................... 54

3.4.1. Lệnh Break .......................................................................................................................................... 54

3.4.2. Lệnh Continue .................................................................................................................................. 55

3.5. BÀI TẬP.............................................................................................................................. 56

CHƯƠNG IV: HÀM VÀ CHƯƠNG TRÌNH CON ..................................................... 57

4.1. KHÁI NIỆM HÀM ................................................................................................................ 57

4.1.1. Phân loại hàm ................................................................................................................................... 58

4.1.2. Quy tắc hoạt động của hàm ........................................................................................................ 59

4.2. XÂY DỰNG HÀM................................................................................................................ 59

4.2.1. Định nghĩa hàm ............................................................................................................................... 59

4.2.2. Sử dụng hàm ..................................................................................................................................... 60

4.3. CÁC THAM SỐ CỦA HÀM ................................................................................................... 61

4.3.1. Phân biệt các loại tham số ............................................................................................................ 61

4.3.2. Cách truyền tham số ...................................................................................................................... 62

4.4. BÀI TẬP: ............................................................................................................................ 65

CHƯƠNG V: DỮ LIỆU KIỂU MẢNG ........................................................................ 66

5.1. KHÁI NIỆM MẢNG ............................................................................................................. 66

5.2. KHAI BÁO MẢNG ............................................................................................................... 66

5.2.1. Mảng 1 chiều ..................................................................................................................................... 66