Khai thác kỹ thuật phân tích âm sắc và cấu trúc làn điệu dân ca trong dạy học thanh nhạc ứng dụng công nghệ số

Trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ hiện nay, việc bảo tồn và truyền dạy dân ca - một loại hình nghệ thuật truyền thống đặc sắc của Việt Nam - đang đối mặt với nhiều thách thức. Các phương pháp giảng dạy truyền khẩu tuy giữ được nét đặc trưng nhưng thiếu cơ sở khoa học để phân tích và chuẩn hóa kỹ thuật giọng hát, đặc biệt khi cần đào tạo thế hệ sinh viên có khả năng tiếp cận kiến thức liên ngành và ứng dụng công nghệ. Nghiên cứu này đặt ra mục tiêu ứng dụng công nghệ số và kỹ thuật phân tích âm học để xác định các đặc trưng âm học của làn điệu dân ca ba miền, từ đó thiết kế mô hình bài giảng luyện thanh tích hợp dữ liệu âm học, và đánh giá hiệu quả của phương pháp này trong giảng dạy thanh nhạc dân ca. Việc tích hợp công nghệ không chỉ nâng cao tính khoa học trong đào tạo mà còn góp phần bảo tồn di sản văn hóa trong kỷ nguyên số.

Giảng viên, nghiên cứu sinh và sinh viên ngành sư phạm âm nhạc, thanh nhạc; các nhà nghiên cứu về âm nhạc dân tộc và bảo tồn văn hóa.

Nghiên cứu này đề xuất một cách tiếp cận tiên phong trong dạy học thanh nhạc dân ca Việt Nam bằng cách tích hợp công nghệ số và kỹ thuật phân tích âm học. Sử dụng các phần mềm chuyên biệt như Praat và Sonic Visualiser, nhóm nghiên cứu đã phân tích các tham số âm học của chín mẫu làn điệu dân ca tiêu biểu từ ba miền (Quan họ, Ví dặm, Lý). Các tham số như F0, formant, độ vang, rung giọng và trường độ được trực quan hóa thành đồ thị và phổ tần, tạo cơ sở khoa học để xây dựng bộ bài tập luyện thanh định hướng dữ liệu. Quy trình triển khai bao gồm ba pha: quan sát (nhận diện tham số âm học qua đồ thị), luyện tập (thực hành mô phỏng và hiệu chỉnh giọng hát dựa trên dữ liệu chuẩn), và đánh giá (đo lường tiến bộ). Thực nghiệm với 30 sinh viên sư phạm âm nhạc cho thấy sự cải thiện đáng kể ở bốn năng lực then chốt: bắt cao độ, điều chỉnh rung giọng, mô phỏng luyến-láy, và nhận diện âm sắc vùng miền. Kết quả định lượng và định tính đều khẳng định hiệu quả của phương pháp này, chứng tỏ khả năng khắc phục hạn chế của truyền khẩu, cung cấp phản hồi khoa học và chuẩn hóa kỹ thuật hát dân ca. Nghiên cứu không chỉ nâng cao chất lượng đào tạo mà còn góp phần quan trọng vào việc số hóa dữ liệu và bảo tồn di sản văn hóa âm nhạc truyền thống trong bối cảnh chuyển đổi số, tạo nền tảng cho các nghiên cứu tiếp theo về thanh nhạc học ứng dụng công nghệ.