Khảo sát đặc điểm và các yếu tố tiên lượng tử vong trong bệnh viện trên bệnh nhân cao tuổi suy tim cấp

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 21 * Số 1 * 2017<br /> <br /> <br /> KHẢO SÁT ĐẶC ĐIỂM VÀ CÁC YẾU TỐ TIÊN LƯỢNG TỬ VONG<br /> TRONG BỆNH VIỆN TRÊN BỆNH NHÂN CAO TUỔI SUY TIM CẤP<br /> Nguyễn Công Thành*, Võ Thành Nhân*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề: Suy tim cấp là nguyên nhân nhập viện hàng đầu ở người cao tuổi với tỉ lệ tử vong và chi<br /> phí điều trị rất cao. Hiện nay, ở Việt Nam chưa có nhiều nghiên cứu về suy tim cấp, đặc biệt trên đối tượng<br /> người cao tuổi.<br /> Mục tiêu nghiên cứu: Khảo sát đặc điểm và các yếu tố tiên lượng tử vong trong bệnh viện trên bệnh nhân<br /> cao tuổi nhập viện vì suy tim cấp.<br /> Đối tượng - Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu quan sát, tiến cứu thực hiện trên 233 bệnh nhân ≥60<br /> tuổi nhập viện vì suy tim cấp tại khoa Nội Tim Mạch, bệnh viện Chợ Rẫy từ 10/2015 đến 03/2016.<br /> Kết quả: Tuổi trung bình của dân số nghiên cứu là 75,33±8,14, nam giới chiếm tỉ lệ 47,2%. Các bệnh<br /> lý đi kèm thường gặp: bệnh tim thiếu máu cục bộ (77,3%), rối loạn lipid máu (55,4%), tăng huyết áp<br /> (59,2%), bệnh thận mạn (45,1%), đái tháo đường (39,5%), rung nhĩ (24,5%). Tỉ lệ các thể suy tim cấp là<br /> suy tim mạn mất bù (47,2%), choáng tim (12,0%), phù phổi cấp (30,9%), suy tim tăng huyết áp (4,7%),<br /> suy thất phải đơn độc (5,2%). Thời gian nằm viện trung bình là 12,4 ngày. Tỉ lệ tử vong trong bệnh viện là<br /> 18,45%. Kết quả phân tích hồi quy logistic đa biến xác định một số yếu tố nguy cơ tử vong độc lập: chỉ số<br /> Barthel ≤ 60 điểm (OR=3,016; 95%CI 1,973-9,350), choáng tim (OR=5,195; 95%CI 1,820-32,917) và rối<br /> loạn nhịp thất (OR=8,862; 95% CI 2,538-30,409).<br /> Kết luận: Tỉ lệ tử vong trên bệnh nhân cao tuổi nhập viện vì suy tim cấp cao. Hạn chế hoạt động chức năng<br /> cơ bản hằng ngày là một trong những yếu tố tiên lượng. Do đó, đánh giá lão khoa toàn diện đóng vai trò rất quan<br /> trọng trong tiếp cận, chẩn đoán và điều trị bệnh nhân cao tuổi nhập viện vì suy tim cấp.<br /> Từ khóa: suy tim cấp, tiên lượng, người cao tuổi<br /> ABSTRACT<br /> CHARACTERISTICS AND PREDICTORS OF HOSPITAL MORTALITY<br /> AMONG OLDER PATIENTS HOSPITALIZED FOR ACUTE HEART FAILURE<br /> Nguyen Cong Thanh, Vo Thanh Nhan<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement of Vol. 21 - No 1 - 2017: 232 - 238<br /> <br /> Background: Acute heart failure (AHF) is the leading cause of hospitalization with high mortality rate and<br /> healthcare costs in elderly population. Up till now, there is scarce evidence on acute heart failure from Vietnamese<br /> medical literature, especially in elderly population.<br /> Objectives: To identify predictors for hospital mortality rates and clinical characteristics of older patients<br /> admitted to hospital for AHF.<br /> Methods: A longitudinal, prospective observational study was conducted 233 patients with AFH, aged 60<br /> and older, and admitted to Cardiology Department, Cho Ray hospital from 10/2015 to 3/2016.<br /> Results: The average age of study population was 75.3 years (Standard Deviation (SD) 8.14), 47.2% were<br /> <br /> <br /> * Bộ môn Lão khoa, Đại học Y Dược Tp.HCM<br /> Tác giả liên lạc: BS. Nguyễn Công Thành ĐT: 0934669073 Email: congthanh.nls@gmail.com<br /> <br /> 232 Chuyên Đề Nội Khoa<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 21 * Số 1 * 2017 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> male. The most common comorbidities were Ischemia Heart Disease (77.3%), Dyslipidemia (55.4%),<br /> Hypertension (59.2%), Chronic Kidney Disease (45.1%), Diabetes (39.5%) and Atrial Fibrillation (24.5%). The<br /> prevalence of clinical subtypes of AHF was as following: acute decompensated heart failure (47.2%), cardiogenic<br /> shock (12%), pulmonary edema (30.9%), hypertensive acute heart failure (4.7%) and right heart failure (5.2%).<br /> The mean length of hospital stay was 12.4 days. Hospital mortality rate was 18.45%. The multiple logistic<br /> regression showed three variables independently associated with mortality: Barthel Index ≤60 (OR=3.016; 95% CI<br /> 1.973-9.350), Cardiogenic Shock (OR=5.195; 95% CI 1.820-32.917), and Ventricular Arrhythmias (OR=8.862;<br /> 95% CI: 2.538-30.409).<br /> Conclusions: In-hospital mortality rate in elderly patients with AHF is high. Deteriorated basic activities of<br /> daily living are proven to be one of the prognosis factors. Therefore, comprehensive geriatrics assessment plays an<br /> important role in diagnosis and treatment of the elderly patients hospitalized for AHF.<br /> Keywords: acute heart failure, prognosis, elderly<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ tiểu tự chủ(13). Mất khả năng BADLs là yếu tố<br /> quan trọng tiên lượng mắc các bệnh lý cấp tính,<br /> Suy tim cấp là một hội chứng lâm sàng, đặc té ngã, chấn thương, suy giảm chức năng cơ<br /> trưng bởi tình trạng mới khởi phát hoặc tái phát, quan và tử vong ở người cao tuổi(10). Trong<br /> diễn tiến nhanh chóng các triệu chứng của suy nghiên cứu này, chúng tôi sử dụng thang điểm<br /> tim đòi hỏi phải được nhập viện và điều trị khẩn<br /> Barthel(14) để đánh giá BADLs và xác định vai trò<br /> cấp hoặc cấp cứu(18). Suy tim cấp chiếm 10% của hạn chế BADLs trong tiên lượng bệnh nhân<br /> nguyên nhân nhập viện ở người cao tuổi(4). Mặc<br /> cao tuổi suy tim cấp.<br /> dù có nhiều tiến bộ trong chẩn đoán và điều trị,<br /> nhưng suy tim cấp vẫn là gánh nặng cho nền y ĐỐITƯỢNG-PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU<br /> tế với tỉ lệ tử vong và chi phí điều trị rất cao. Thiết kế nghiên cứu<br /> Theo nhiều nghiên cứu, tỉ lệ tử vong trong bệnh Nghiên cứu quan sát, tiến cứu.<br /> viện do suy tim cấp là 3-7%(1,2,16). Một số yếu tố<br /> được chứng minh có liên quan tới tử vong như: Đối tượng nghiên cứu<br /> cao tuổi, phân độ NYHA III-IV, choáng tim, Tiêu chuẩn chọn mẫu<br /> huyết áp tâm thu (HATT) lúc nhập viện thấp, Bệnh nhân ≥60 tuổi nhập viện vì suy tim cấp<br /> suy thận, thiếu máu, hạ Natri máu… tại khoa Nội Tim Mạch, bệnh viện Chợ Rẫy từ<br /> Nhiều nghiên cứu lớn từ Hoa Kì như 10/2015 đến 03/2016.<br /> ADHERE, OPTIMIZE-HF và từ châu Âu như Tiêu chuẩn loại trừ<br /> AHEAD, EHFS I-II, ESC-HF đã cung cấp những Bệnh nhân không đồng ý tham gia<br /> thông tin chi tiết về đặc điểm của suy tim cấp. nghiên cứu.<br /> Hiện tại, ở Việt Nam chưa có nhiều nghiên cứu<br /> Không đánh giá được chỉ số Barthel của<br /> về suy tim cấp. Do đó, chúng tôi thực nghiện<br /> bệnh nhân trong vòng 30 ngày trước nhập viện.<br /> nghiên cứu này nhằm khảo sát đặc điểm và các<br /> yếu tố tiên lượng tử vong trong bệnh viện trên Phương pháp tiến hành nghiên cứu<br /> bệnh nhân cao tuổi nhập viện vì suy tim cấp. Các đối tượng thõa tiêu chuẩn chọn mẫu sẽ<br /> Hoạt động chức năng cơ bản hằng ngày được đưa vào nghiên cứu. Nghiên cứu viên thu<br /> (BADLs) là những hoạt động thiết yếu để tự thập dữ liệu theo bảng số liệu soạn sẵn, đánh giá<br /> chăm sóc bản thân, nhưng chưa đủ để duy trì tình trạng BADLs của bệnh nhân tại thời điểm 30<br /> một cuộc sống độc lập. Katz và cộng sự đã miêu ngày trước nhập viện, theo dõi diễn tiến và kết<br /> tả những hoạt động này bao gồm: ăn uống, tắm quả điều trị.<br /> rửa, thay quần áo, di chuyển, đi vệ sinh và tiêu<br /> <br /> <br /> Tim Mạch 233<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 21 * Số 1 * 2017<br /> <br /> Các biến số nghiên cứu - phương pháp xử Bảng 1: Đặc điểm dân số nghiên cứu<br /> lý số liệu Đặc điểm Kết quả<br /> Tuổi (năm) 75,33±8,14<br /> Nghiên cứu của chúng tôi khảo sát 26 biến số<br /> Nam (%) 110 (47,2)<br /> bao gồm: 2 biến số dịch tễ (tuổi, giới tính), 7 biến Tăng huyết áp (%) 138 (59,2)<br /> số về tiền căn bệnh lý (suy tim, tăng huyết áp, Đái tháo đường (%) 92 (39,5)<br /> đái tháo đường, bệnh thận mạn, rối loạn lipid BTTMCB (%) 180 (77,3)<br /> Tiền Bệnh thận mạn (%) 105 (45,1)<br /> máu, bệnh tim thiếu máu cục bộ, bệnh phổi tắc căn<br /> Rối loạn lipid máu (%) 129 (55,4)<br /> nghẽn mạn tính), 3 biến số về tình trạng căn bản bệnh<br /> lý Rung nhĩ (%) 57 (24,5)<br /> của bệnh nhân (chỉ số Barthel, chỉ số Charlson, Bệnh lý mạch máu não (%) 39 (16,9)<br /> phân độ NYHA), 7 biến số về tình trạng lâm COPD (%) 22 (9,4)<br /> sàng lúc nhập viện (mạch, huyết áp, thở máy, Suy tim (%) 173 (74,2)<br /> viêm phổi, rối loạn nhịp thất, choáng tim, hội Chỉ số Barthel (điểm) 85 (55; 95)<br /> Chỉ số Charlson (điểm) 3 (1; 5)<br /> chứng vành cấp), 6 biến số về cận lâm sàng lúc<br /> Độ I (%) 54 (23,2)<br /> nhập viện (Hemoglobin, Natri máu, Creatinin, Tình Phân độ Độ II (%) 75 (32,2)<br /> đường huyết, Troponin I, phân suất tống máu trạng NYHA Độ III (%) 83 (35,6)<br /> cơ<br /> thất trái), 1 biến số kết cục (tử vong trong bản Độ IV (%) 21 (9,0)<br /> bệnh viện). Sử dụng thuốc ức chế men chuyển 92 (39,0)<br /> Sử dung thuốc chẹn thụ thể bê-ta 57 (24,5)<br /> Xử lý số liệu bằng phần mềm SPSS 23.0. Các<br /> Sử dụng thuốc lợi tiểu 70 (30,0)<br /> biến định tính được mô tả bằng bảng phân phối Mạch (lần/phút) 100 (90; 110,5)<br /> Tình<br /> tần suất, tỉ lệ. Các biến định lượng được kiểm tra trạng Huyết áp tâm thu (mmHg) 120 (100; 140)<br /> có phân phối chuẩn hay không bằng phép kiểm lúc Viêm phổi (%) 73 (31,3)<br /> nhập Rối loạn nhịp thất (%) 28 (12,0)<br /> Kolmogorov-Smirnow, mô tả dưới dạng trung viện<br /> Hội chứng vành cấp (%) 80 (34,3)<br /> bình ± độ lệch chuẩn (đối với phân phối chuẩn)<br /> Hemoglobin (g/L) 117,91±34,92<br /> hoặc trung vị (bách phân vị thứ 25 và 75) (đối với Cận<br /> lâm Natri máu (mmol/L) 137 (132; 140)<br /> phân phối không chuẩn). Phân tích hồi quy sàng Đường huyết (mg/dL) 133 (109; 205)<br /> logistic đa biến nhằm xác định các yếu tố nguy lúc Creatinin (mg/dL) 1,40 (1,20; 1,90)<br /> nhập Troponin I (ng/mL) 0,20 (0,2; 1)<br /> cơ độc lập của tử vong trong bệnh viện. viện<br /> Phân suất tống máu thất trái (%) 31,00 (25; 40)<br /> KẾT QUẢ<br /> Tỉ lệ và các yếu tố tiên lượng tử vong trong<br /> Đặc điểm bệnh nhân cao tuổi nhâp viện vì bệnh viện trên bệnh nhân cao tuổi suy tim<br /> suy tim cấp cấp<br /> Nghiên cứu thực hiện trên 233 bệnh nhân Trong thời gian nghiên cứu chúng tôi ghi<br /> cao tuổi nhập viện vì suy tim cấp. Tuổi trung nhận 43 trường hợp tử vong trong bệnh viện,<br /> bình của dân số nghiên cứu là 75,33 ± 8,14, trong chiếm tỉ lệ 18,45%. Tỉ lệ tử vong ở nhóm bệnh<br /> đó nam giới chiếm tỉ lệ 47,2%. Tỉ lệ các thể suy nhân choáng tim là cao nhất (64,29%).<br /> tim cấp lần lượt là: suy tim mạn mất bù (47,2%),<br /> Kết quả phân tích hồi quy logistic đa biến<br /> choáng tim (12%), phù phổi cấp (30,9%), suy tim<br /> xác định các yếu tố nguy cơ độc lập tử vong<br /> tăng huyết áp (4,7%) và suy thất phải đơn độc<br /> trong bệnh viện trên bệnh nhân cao tuổi nhập<br /> (5,2%). Thời gian nằm viện trung bình là 12,39 ±<br /> viện vì suy tim cấp là: chỉ số Barthel ≤60 điểm<br /> 8,94 ngày. Bảng 1 mô tả chi tiết đặc điểm các<br /> (OR=3,016; 95% CI 1,973-9,350), choáng tim<br /> bệnh lý đi kèm, tình trạng lâm sàng và cận lâm<br /> (OR=5,195; 95% CI 1,820-32,917), rối loạn nhịp<br /> sàng của bệnh nhân cao tuổi suy tim cấp lúc<br /> thất (OR= 8,862; 95% CI 2,538-30,409).<br /> nhập viện.<br /> <br /> <br /> <br /> 234 Chuyên Đề Nội Khoa<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 21 * Số 1 * 2017 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Bảng 2: Phân tích đơn biến các yếu tố tiên lượng tử Bảng 3: Phân tích hồi quy logistic đa biến xác định<br /> vong trong bệnh viện yếu tố tiên lượng tử vong độc lập<br /> Tử vong n Yếu tố p OR 95% CI<br /> Yếu tố P<br /> (%) Tuổi 0,172 2,054 (0,730;5,778)<br /> 60-79 21 (13,73) Nữ giới 0,115 2,239 (0,822;6,104)<br /> Tuổi 0,010<br /> ≥80 22 (27,50)<br /> Chỉ số Barthel ≤60 điểm 0,046 3,016 (1,973;9,350)<br /> Nam 13 (11,82)<br /> Giới 0,014 NYHA III-IV 0,695 1,857 (0,351;4,031)<br /> Nữ 30(24,39)<br /> Thở máy 0,888 0,914 (0,261;3,191)<br /> Đái tháo Không 29 (20,57)<br /> 0,303 Huyết áp tâm thu<br /> đường Có 14 (15,22) 0,493 0,561 (0,107;2,936)<br /> 1 ng/mL 0,622 1,375 (0,387;4,884)<br /> Không 33 (18,75) Hemoglobin