Lừa dối – Yếu tố vô hiệu hợp đồng thương mại

ế ố

ệ ợ ồ vô hi u h p đ ng

ừ ố th

L a d i – Y u t ngươ m iạ

Tháng Sáu 10, 2009 in Uncategorized

LÊ TH BÍCH TH - Ọ Th c sĩ, Tr ạ Ị ườ ng ĐH Lu t TP. HCM ậ

ổ ợ ậ ậ ề ự ỏ ồ ế ợ ế ị ủ ủ ợ ồ ụ ủ ọ ố ự ủ c giao k t d ế ướ ộ ợ ồ ộ ọ ể ấ ư ủ ừ ậ ề ợ ý chí đích th c c a ng Vi ừ ệ ở ế ự ư ộ ế ố ồ ể ư ề ủ ố ệ ạ ố ệ ể ộ ừ ậ ủ ấ ế ừ ở ệ ề H p đ ng là s th a thu n ý chí trong vi c xác l p, thay đ i hay ch m d t quy n và ấ ệ ứ nghĩa v c a các bên giao k t. ý chí giao k t h p đ ng c a các bên gi v trí vô cùng ữ ị ệ ủ i hay không c a h p đ ng. Các bi u hi n c a quan tr ng trong vi c xác đ nh s t n t ể ồ ự ồ ạ ệ c gi a bi u s không th ng nh t ý chí (s th hi n ý chí khác nhau) ho c s trái ng ể ữ ự ượ ặ ự ự ể ệ ấ hi n v i ý chí đích th c c a các bên giao k t s không hình thành nên m t h p đ ng ồ ớ ộ ợ ệ ế ẽ ủ ự ừ ố i tác đ ng c a s l a d i, có hi u l c. Nói cách khác m t h p đ ng đ ệ ự ượ nh m l n hay đe d a có th không có giá tr vì trong các hoàn c nh nh v y, các cam ư ậ ị ẫ ầ ả ư i giao k t. Cũng nh c đ a ra không xu t phát t k t đ ự ế ế ượ ườ t Nam th a nh n l a d i trong giao nhi u qu c gia khác, pháp lu t v h p đ ng ậ ừ ố ố ề có th đ a đ n s vô hi u c a h p đ ng. Tuy nhiên, k t h p đ ng nh m t y u t ồ ợ ồ ế ợ ợ hi u nó nh th nào, xác đ nh các đi u ki n đ m t l a d i là y u t vô hi u h p ệ ế ố ị ư ế ể c th hi n khác nhau trong pháp lu t c a m i qu c gia. Trong ph m vi đ ng l i đ ỗ ể ệ ạ ượ ồ bài vi t này chúng tôi ch d ng ố vi c làm rõ các v n đ có liên quan đ n l a d i – ỉ ừ ế vô hi u c a h p đ ng. y u t ồ ệ ủ ợ ế ố

1. Khái ni m l a d i trong giao k t h p đ ng ừ ố ế ợ ệ ồ

ộ ừ ố ữ ượ ử ụ ạ ể ườ ậ ừ ố ủ ụ ố ạ ừ ậ ườ ưở ữ ậ ừ ố ế ể ố ế ể ừ ố ể ủ ế ồ ủ ệ ự ố ấ ủ ố ượ ườ ế ợ ố ừ ệ ể ặ ử ụ ừ ậ ị ủ ệ ự ừ ừ ệ ố ồ ạ ộ ị ộ ề ả ị ề ế ợ ồ i khác và hai là, ng ả ử ụ ộ ườ ệ c s d ng r ng rãi trong đ i s ng hàng ngày. Theo cách L a d i là m t thu t ng đ ờ ố ộ ng, l a d i là l a b ng th đo n nói d i, gian l n đ làm cho ng i ta nói thông th ừ ằ ậ ườ ng mà nghe theo, tin theo, ví d : th đo n l a d i c a con buôn(1). Theo nh m t ủ ố ủ ầ ữ i khác. T nh ng ngôn ng pháp lu t, l a d i là m t x o thu t dùng đ l a g t ng ể ừ ạ ừ ộ ả i ta giao k t h p đ ng đ u gian d i đ n mánh khóe x o trá dùng đ khi n ng i l l ề ồ ế ợ ườ ả ờ ẽ là l a d i(2). Cũng có cách hi u: “L a d i là hành vi c ý đ a thông tin sai không đúng ư ố ừ ố s th t nh m đ ng i khác tin đó là s th t. N u không có các th đo n y thì bên ạ ấ ự ậ ằ ự ậ kia s không giao k t h p đ ng”(3). Các nhà khoa h c pháp lý cũng nh các nhà l p ậ ư ọ ẽ t Nam coi l a d i trong giao d ch dân s là hành vi c ý c a m t bên nh m pháp Vi ằ ộ ị ủ làm cho bên kia hi u sai l ch v ch th , tính ch t c a đ i t ng ho c n i dung c a ộ ề ủ ể có khác nhau song giao d ch nên đã xác l p giao d ch đó(4). Dù cách s d ng ngôn t ị n i dung c a các khái ni m trên là không khác nhau. Đó là, không ph i b t c s nói ả ấ ứ ự ộ i hay không s l a d i d i nào cũng đ u b coi là l a d i và vi c xác đ nh có t n t ố ố ủ ạ trong giao k t h p đ ng ph i có hai đi u ki n: m t là, m t bên ph i s d ng th đo n ệ i kia ph i nghe theo, làm theo m t vi c nào đó (giao đ l a ng ả ể ừ k t h p đ ng). ế ợ ườ ồ

c hình thành t ừ ố ượ ừ ờ ữ ư ộ ộ th i La Mã. C lu t La Mã lúc đ u đã ầ ạ ố i ph m hình s , theo đó nh ng k l a d i s b tr ng ph t đ i c s d ng trong lĩnh Thu t ng pháp lí “l a d i” đ ữ ậ coi l a d i nh m t t ừ ố v i s l a d i mang tính ch t quan tr ng. D n d n l a d i đã đ ớ ự ừ ố ổ ậ ẻ ừ ố ẽ ị ừ ượ ử ụ ầ ừ ố ạ ấ ự ọ ầ

ự ư ộ ể ệ ồ ế ậ có th làm cho h p đ ng vô hi u hay v c dân s và xem nó nh m t trong các y u t ợ ế ố ự nói cách khác khi có l a d i, s th a thu n tr thành khi m khuy t và bên b l a d i ị ừ ố ừ ố ự ỏ ế ở có quy n yêu c u vô hi u h p đ ng. ợ ề ệ ầ ồ

ể ự ừ ố ấ ị ề ự ề ấ ế ứ ạ làm th nào đ xác đ nh có s l a d i là v n đ r t ph c t p. t có ph i là ả ệ i kí k t h p đ ng có ý nghĩa gì không trong vi c ế i bán hàng v th c tr ng mà anh ta không bi ạ ồ ế ợ ườ Tuy nhiên, trên th c t ự ế M t s kh ng đ nh c a ng ườ ủ ị ẳ ộ ự s l a d i không? Năng l c c a ng ự ừ ố ự ủ xác đ nh có hay không có s l a d i? ự ừ ố ị

ệ ề ư ậ ữ ề ể ừ ọ ầ ớ ừ ế ị ố ồ ế ợ ướ ế ố ấ ế ị ồ ể ệ ở ồ ế ợ ẽ ợ ệ ư ậ ệ ứ ủ ự ạ ợ ồ ộ ế ợ ủ ệ ạ ồ ặ ườ ườ i ti p nh n thông tin không b bu c ph i kí h p đ ng n u h không mu n. Khoa h c pháp lý đã đ a ra nh ng đi u ki n đ xác đ nh khi nào thì l a d i t n t ố ồ ạ i. ị Ph n l n pháp lu t các n c đ u coi nh ng l a d i có tính ch t quy t đ nh đ n s ế ự ữ ỗ giao k t h p đ ng là y u t ch vô hi u h p đ ng. Tính ch t quy t đ nh th hi n ấ ự ừ n u không dùng các mánh khóe nh v y thì s không có giao k t h p đ ng. “S l a ế d i là căn c làm cho h p đ ng vô hi u khi các th đo n do m t bên đã th c hi n mà ệ ố ộ n u không có các th đo n đó thì bên kia đã không kí k t h p đ ng”(5). Vi c m t ế i bán hàng ng ườ ng h p này nói giá quá cao (nói thách) thì không b xem là l a d i, b i l ợ ng ố i bán hàng khoe không đúng s th t v hàng hóa c a mình ho c ng ủ ự ậ ề trong các tr ở ẽ ế ừ ố ợ ườ ế ị ộ ậ ả ọ ồ ị

ộ ồ ợ ệ ế ừ ế ố ẫ ố ố ự ừ ố ề ẫ ỉ ượ ả ế c coi là y u t ế ợ ồ ế ủ ự ể ệ ở ồ ế ề ề ẫ ở ỗ ự ầ ầ ệ ầ ẫ ự ể ị ở ừ ố ề ủ ợ ể ị ệ L a d i ch đ d n đ n vô hi u h p đ ng khi m t bên c ý làm cho ố bên kia ph i giao k t h p đ ng không theo ý mu n th c. L a d i và nh m l n đ u là ầ nh ng khi m khuy t c a s th hi n ý chí c a các bên trong giao k t h p đ ng và ế ợ ủ ữ ch c hai đ u liên quan đ n vi c trình bày m t cách tr c ti p hay đ u gi ng nhau ự ộ ế ỗ ả ệ ố ề m t s th t. Song s t l ự gián ti p v nh ng s vi c không đúng s th t hay không ti ế ộ ộ ự ậ ự ậ ữ ự ệ ế mình i kí k t h p đ ng t ch : S nh m l n v n do ng l a d i khác v i nh m l n ố ồ ế ợ ớ ừ ố ự ườ ẫ ữ ừ ố ng gây ra. S phân bi t gi a l a d i hi u sai còn s l a d i là s hi u sai do đ i ph ự ươ ố ự ừ ố ể ậ ủ c xác đ nh b i tính ch t và m c đích c a vi c trình bày gian l n c a và nh m l n đ ệ ụ ấ ượ m t bên. Nh m l n hay l a d i đ u đ a đ n h qu là h p đ ng có th b vô hi u do ồ ả ệ ư ế ẫ ầ th a thu n không th hi n đúng ý chí th t c a các bên. ậ ủ ể ệ ộ ỏ ậ

ồ ộ ắ ề ự ộ ế ự ế ợ ệ ự ư ượ ố ả ế ợ ớ i kí h p đ ng th c hi n. Đ i v i ng ồ ự ườ ườ ặ ồ ợ ng c a h u qu pháp lí không đ ả ợ ự ệ ả ố ớ ế ề c coi là hành vi gian trá và trong m t s tr ườ ộ ợ i cùng giao k t bi ợ ư ế ắ ợ ợ ạ ắ ồ ế ồ ị ặ ố ế ợ ặ , mà theo nh ng tiêu chu n thông th ữ ế ố ữ ề ấ ẩ ươ ư ắ hành vi, l V nguyên t c, hành vi l a d i ph i do chính m t bên giao k t h p đ ng th c hi n. ệ ừ i kí k t h p đ ng không tr c ti p th c hi n hành vi gian trá Tuy nhiên, dù m t ng ồ nh ng đã tham gia ho c đ ng lõa v i hành vi gian trá đó thì hành vi này cũng đ c coi ự ả i th ba ngay tình thì s nh là do chính ng ứ ệ ườ c tính đ n. Pháp lu t c a m t s n h c, trong ưở ậ ủ ậ ộ ố ướ ượ ủ i kí có trách nhi m ph i nói m t s tr ng h p coi s ki n không nói ra đi u mà ng ệ ộ ố ườ ườ ậ ng h p pháp lu t khi kí h p đ ng cũng đ ợ ộ ố ườ ượ ồ ợ ng h p xét m t cách h p lý ph i cũng th a nh n vi c khai gian hay im l ng trong tr ả ặ ậ ừ ệ t là l a d i. Khi đ a ra nguyên t c h p đ ng thông tin cho ng ồ ừ ườ ố ế , Unidroit(6) đã ghi nh n nguyên t c: ”M t bên trong h p đ ng th ồ ng m i qu c t ố ế ộ ậ ươ ừ ố c phép vô hi u h p đ ng, n u bên đó giao k t h p đ ng do b phía bên kia l a d i đ ợ ệ ượ v s vi c, k c trong ngôn ng ho c hành vi, ho c do bên kia (bên l a d i) không ừ ể ả ề ự ệ ng v công cung c p thông tin v các y u t ườ ề ậ b ng và h p lí trong th ng m i h ph i đ oc thông báo”(7). Nh v y, pháp lu t ư ậ ợ ằ i h n s bi u hi n c cũng nh nguyên t c th nhi u n không ch gi ệ ỉ ớ ạ ự ể ề ướ ấ ng h p m t bên không cung c p c a l a d i ộ ố ở ủ ừ ạ ọ ươ i nói mà th a nh n c tr ừ ả ự ng m i qu c t ạ ậ ố ế ả ườ ờ ợ

ọ ộ ụ t Nam còn b ng . Pháp lu t Vi ệ ợ ỏ ỉ ỏ ừ ể ữ ườ ả ậ ậ ự ồ ặ ừ ố ả ấ ư ự i quy t đ ả ể ở ễ ệ ể ả ể ể ộ Vi ệ c s thi u hi u bi ế ướ ự ứ ạ ề ả ờ t c a ng ế ủ ườ i mua không th ng d n c a bên b o hi m thì ng ợ i thích, h ể ả ẫ ủ ả ế ườ ả ủ ướ ế ợ ậ ầ ồ i th ba là y u t ườ ộ ậ ự ừ ố ế ố ứ ồ thông tin ho c im l ng khi xét m t cách h p lí là h ph i có nghĩa v thông báo. Đây là ặ ặ đi m mà pháp lu t c a Vi t Nam hi n hành ch coi ệ ậ ủ ệ nh ng hành vi c ý c a m t bên mà không th â nh n s im l ng ho c không thông tin ộ ặ ủ ố khi có nghiã v thông tin đ n ng i cùng giao k t h p đ ng là l a d i. Chính cách ti p ế ế ụ ế ợ c m t trong các v n đ n y sinh c n nh trên c a pháp lu t đã không gi ế ượ ậ ủ ậ t Nam trong th i gian g n c a th c ti n th c hi n các h p đ ng mua b o hi m ầ ợ ồ ự ủ i đây là làm th nào đ b o v ng ườ i mua b o hi m tr ệ ườ ế ả ợ ng h p mua b o hi m đ i v i các h p đ ng b o hi m vô cùng ph c t p. Trong tr ồ ố ớ ể ể này n u không có s gi ể ướ ự ả c khi kí k t h p đ ng. Bên c nh đó pháp lu t cũng không hi u m t cách đ y đ tr ạ th a nh n s l a d i gián ti p thông qua ng làm cho h p đ ng có ợ ế th vô hi u. ể ừ ể ệ

ồ ạ ệ ỉ ả ệ ứ ợ ầ ớ ướ ị ồ ệ ơ ở ở ư ợ ế ụ ẫ ờ ữ ạ ữ ệ ẳ ợ ố ồ ả ề ậ ộ ị ỉ Trong giai đo n hi n nay các h p đ ng m u đóng vai trò quan tr ng trong vi c đi u ề ọ ệ ẫ ụ ạ i, d ch v đ i ch nh các quan h tài s n. Ph n l n các h p đ ng trong lĩnh v c v n t ự ậ ả ồ ợ c kí k t trên c s các h p đ ng m u. c… đ u đ chúng nh cung ng đi n n ẫ ợ ượ ề ng Nh ng h p đ ng m u nh tính ph bi n và thông d ng mà tr thành t p quán th ươ ậ ổ ế ồ m I(8). Nh ng h p đ ng này đã hình thành nên m i quan h không bình đ ng. Vì v y, ậ ỏ đòi h i pháp lu t ph i có các qui đ nh mang tính ràng bu c đi u ch nh chúng. Đòi h i ỏ đ i v i các h p đ ng này ph i ch t ch h n là phù h p. ả ố ớ ẽ ơ ặ ợ ồ ợ

ộ ể ự ừ ố ả ườ ặ ỏ i, đ có th xem xét m t hành vi có ph i là s l a d i trong giao k t h p đ ng ồ ả sau đây: M t là, ph i có s c ý đ a thông ứ t đ n ế ế ự ậ ủ ườ ế i nghe đã tin vào s sai l ch do m t bên đ a ra mà giao k t ế ợ ư ự ố i nghe ph i không bi ả ư ệ ệ ệ ộ ự t h i x y ra. Tóm l ạ ể i ta căn c vào các y u t hay không ng ộ ế ố tin sai l ch ho c b qua s th t c a m t bên, Hai là, ng ộ s sai l ch đó. Ba là, ng ự h p đ ng. Và b n là, ph i có thi ố ợ ệ ạ ả ườ ả ồ

2. Th c tr ng pháp lu t và th c ti n áp d ng pháp lu t v v n đ này Vi t Nam ậ ề ấ ự ễ ự ụ ề ạ ậ ở ệ

ọ ự ị ư ộ ể ư ậ ồ ồ ệ ừ ế ợ ộ ạ ả ề ệ ợ ồ ộ ợ ậ ề ệ ị ừ ạ ặ ậ ỉ ế ậ ợ ồ ề t Nam ghi nh n l a d i nh m t đi u Khoa h c pháp lí cũng nh lu t th c đ nh Vi ậ ừ ố ệ ở ki n có th vô hi u h p đ ng trong lĩnh v c h p đ ng dân s r t rõ ràng và c th , ụ ể ự ợ ự ấ ợ ệ ể i không th a nh n m t cách chính th c trong giao k t h p đ ng kinh t song l . Đi m ế ồ ứ ậ đã s d ng thu t ng l a đ o và coi c, kho n 1, Đi u 8 Pháp l nh H p đ ng kinh t ữ ừ ả ử ụ ế . Đi u này th hi n quan đây là tiêu chí xác đ nh vô hi u toàn b h p đ ng kinh t ể ệ ế ồ t nghiêm tr ng m i đ a đ n đi m c a các nhà l p pháp là ch coi các l a g t đ c bi ớ ư ế ọ ệ ể s vô hi u h p đ ng. V y th nào là l a đ o, thu t ng này khác v i l a d i nh th ư ế ữ ừ ả ớ ừ ố ự nào và s d ng thu t ng nào trong vi c xác đ nh vô hi u h p đ ng là thích h p. ệ ệ ủ ệ ử ụ ậ ữ ậ ợ ồ ợ ị

ả ế ướ ệ ế ầ ị ừ ả ườ ư ả ạ c h t c n làm rõ th nào là có hành vi l a đ o. Pháp l nh H p đ ng kinh t ồ ợ ừ c đây Tr ng tài kinh t i thích t có gi ả ế ọ ướ có hành vi l a đ o nh gi i kí h p đ ng kinh t ừ ả ế ồ ị ấ ế ế ấ ợ ệ ự ể ừ quan đi m trên v n đ khi tr ng tài kinh t ượ ậ ẫ ộ ậ ề ợ ấ Tr không qui đ nh c th th nào là l a đ o. Tr ụ ể ế 108/TT-PL nh sau: Ng Thông t ợ ư , ch kí, con d u, v.v thì h p đ ng kinh t m o gi y t danh, gi ồ ữ ấ ờ toàn b . Song văn b n trên đã không còn hi u l c k t ọ ộ ả ho t đ ng. Tuy v y, trên th c t ừ ể ự ế ạ ộ gi i quy t tranh ch p v h p đ ng kinh t ế ồ ả gian d i, t c là đ a ra các thông tin không đúng s th t nh m đ ng i khác tin là s ế ạ i ư ả đã kí b coi là vô hi u ệ ứ ch m d t c th a nh n trong quá trình ậ . Theo B lu t Hình s , l a đ o là hành vi ự ừ ả ự ườ ể ế ố ứ ự ậ ư ằ

ậ ậ ế ề ệ ộ ơ ệ ả ủ ể ị ị ứ ậ ộ ề ừ ả ế ừ ừ ả ự ệ c coi là t có s phân bi ự i ph m còn l a đ o trong quan h ừ ả ự ượ ệ ộ không nh t thi t là t th t. Vi c đi u tra và k t lu n hành vi “l a đ o” thu c ch c năng c a các c quan ừ ủ ả ử công an, Vi n ki m sát, Tòa án theo qui đ nh c a pháp lu t. T i danh l a đ o ph i x ị ừ ả ệ lý theo các qui đ nh trong BLHS. T các qui đ nh trên v l a đ o cho th y m t quan h ộ ấ t tuy không gi a l a đ o trong hình s và l a đ o trong quan h kinh t ữ ừ ả ệ th t rõ nét, đó là l a đ o trong hình s đ ạ ừ ả ậ kinh t ế ấ i ph m. ạ ế ộ

ị ế ồ ơ ủ ế ợ ư ủ ề ừ ả ẩ ủ ế i kí k t h p đ ng kinh t ậ ậ ợ ử ừ ả ợ ự ế ph i có s k t Đ xác đ nh có “hành vi l a đ o” c a ng ả ườ lu n c a các c quan có th m quy n. Do v y khi ch a có k t lu n c a c quan có ủ ơ ế vô th m quy n theo qui đ nh c a BLHS và TTHS mà đã k t lu n: h p đ ng kinh t ề ế ồ ậ hi u do ng ệ có hành vi l a đ o và đ a ra x lý theo Pháp l nh ư ườ H p đ ng kinh t ồ ị i kí h p đ ng kinh t ồ ế là ch a b o đ m c s pháp lí. ả ư ả ể ậ ẩ ệ ợ ơ ở ế

ằ ể ề ấ ủ ệ ợ ồ ử ề ơ ị ậ ế ế ệ ậ ơ ớ ạ ồ ể ứ ự ự ệ ữ ự ể ậ ậ V v n đ này có quan đi m cho r ng theo qui đ nh c a Pháp l nh H p đ ng kinh t , ế ề khi phát hi n h p đ ng kinh t ả vi ph m pháp lu t, c quan có th m quy n x lý ph i ế ồ ợ ệ ẩ vô hi u toàn b r i sau đó n u phát , k t lu n h p đ ng kinh t x lý v m t kinh t ử ậ ộ ồ ệ ợ ế ế ề ặ i m i chuy n h s sang cho c quan pháp lu t có th m hi n có d u hi u ph m t ẩ ồ ơ ạ ấ ệ quy n (VKS, Tòa án) đ đi u tra truy c u trách nhi m hình s . Chính s không th ng ố ề ư nh t trong cách hi u v m t thu t ng trong các lĩnh v c pháp lu t khác nhau đã đ a ấ đ n s không th ng nh t trong áp d ng lu t. ậ ế ự ộ ể ề ề ộ ấ ụ ố

ồ ợ ậ ệ ế ử ề ầ ậ ệ ế ề ặ i quy t ti p theo s ả ộ ấ ế vô hi u là c n thi ể i có m t v n đ đ t ra là sau khi c quan có th m quy n k t lu n ng ơ ồ ộ ậ ề ế ế ế ử ẩ không có “hành vi l a đ o” thì vi c gi ệ ừ ậ ủ ơ ế ỉ ợ ệ ế ử ư ế ế ậ ườ ả ế ơ ở vô hi u toàn b vì lí do ng ộ ứ ạ ợ ậ ề ệ ườ ế ậ ủ ộ ề ủ ị ệ ệ ả ợ ồ ị ệ ợ ữ ừ ư ậ ố ị t. ế Theo quan đi m trên thì vi c k t lu n và x lý H p đ ng kinh t ườ i Tuy nhiên l ạ ẽ kí k t h p đ ng kinh t ế ợ nh th nào? H u qu pháp lý thu c v ai n u k t lu n c a c quan x lý h p đ ng ồ ợ ả ự ế ệ vi c ch mang tính ph ng đoán, không có c s pháp lý nào c ? Trên th c t kinh t ỏ ả ế i kí h p đ ng kinh t k t lu n và x lý H p đ ng kinh t ồ ồ ế ủ có hành vi l a đ o g p r t nhi u khó khăn và ph c t p. Cách ti p c n nh trên c a ư ả ừ ế ặ ấ đã không th c s quan tâm đ n ý chí đích th c c a các Pháp l nh H p đ ng kinh t ự ủ ế ế ồ ợ ự ự ừ bên giao k t. B i trong nhi u tr ng h p ch a có đ c s đ k t lu n có hành vi l a ủ ơ ở ể ế ợ ề ở ư đ o, song ý chí c a m t bên giao k t h p đ ng v n có th b khi m khuy t. Giao d ch ế ẫ ế ợ ị ế ể ị ồ ả i hay không mà đi u ng i giao k t dân s -kinh t không quan tâm đ n vi c ai đó có t ế ườ ộ ệ ế ế ự quan tâm là l ấ c hay không. Vì v y, đ a ra d u i ích c a mình trong giao d ch có đ t đ ậ ư ạ ựợ ợ ỏ là ch a th a hi u có hành vi l a đ o làm tiêu chí xác đ nh vô hi u h p đ ng kinh t ế ừ ư đáng và ch a th c s b o v quy n, l i ích h p pháp cho bên giao k t ngay tình và ợ ư ế ề ự ự ả không có l i. Vì v y, chúng tôi cho r ng s d ng thu t ng “L a d i” nh qui đ nh ậ ử ụ ằ ỗ c a B lu t Dân s là thích h p. ự ộ ậ ủ ợ

ề ợ đ t ra là h p đ ng kinh t ế ồ ồ ế ợ ế ặ ẩ ế ợ ồ c c a ng ướ ủ ữ ế ồ ậ ư ế ườ ợ ế ằ ỉ ệ ậ ơ ố vô hi u vì trong tr ườ ệ ế ệ ợ ng h p trên không th coi nh m t s l a đ o. H p đ ng kinh t Có m t v n đ mà th c ti n kí k t h p đ ng kinh t ự ễ ộ ấ có ch kí tr ch (h p đ ng kinh t ỉ ợ ữ ế ồ theo pháp lu t và đóng d u s n). Nh ng h p đ ng kinh t t ấ ẵ ế kh ng ch nh th có vô hi u không? Có ý ki n cho r ng h p đ ng kinh t ố ợ ệ ch đ ỉ ượ ề H p đ ng kinh t ồ ợ tr ườ ố kh ng i có th m quy n kí k t h p đ ng kinh ề ả kí d a trên các văn b n ự ẽ nói trên s ế ồ c coi là vô hi u khi bên đ i tác yêu c u c quan có th m quy n k t lu n là ẩ ế ầ i đ i di n. Theo tôi ng h p này có l i c a ng ườ ạ ỗ ủ ệ ự v n có hi u l c ế ẫ ồ ợ ư ộ ự ừ ả ể ợ

ườ i kí các b n h p đ ng kinh t ợ ồ ế ố ệ ả ỉ ừ ườ ng và ng ả h p phía đ i tác bi ế ợ ố t ch c tình tr ng kh ng ch . ỉ ạ ắ kh ng ch đó ph i ch u trách nhi m tr tr ị ố

T nh ng phân tích trên chúng tôi có m t s đ xu t sau: ộ ố ề ừ ữ ấ

ế ứ ự ố ữ ậ ẽ ặ ố th c hi n d ầ ợ ị ử ụ ợ ộ ệ ế ự ấ ừ ệ ị ớ ừ ả ở ỗ ệ ằ c h p đ ng. Ng ồ ừ ố ồ ườ ằ ợ ả ỉ c hi u là nh ng ng ượ ữ t ph i có s th ng nh t trong s d ng các thu t ng pháp lí và ng h p này s d ng khái ni m “l a d i” là h p lí, ch t ch và th ng nh t ấ ố ủ ể i tác đ ng c a s l a d i đã đ đ ướ ủ ự ừ ố ch là l a d i không nh m chi m ế ừ ố ở i kí h p đ ng có hành vi l a d i ượ ợ i có hành vi c ý làm cho bên kia nh m l n v n i dung ấ ể ỏ ề ộ i d ng s xu t đ ơ ố ặ ể ứ ậ - Th nh t, c n thi ả ấ trong tr ử ụ ườ h n. Các giao d ch dân s và kinh t ự ơ chúng b coi là vô hi u. L a d i khác v i l a đ o ừ ố đo t tài s n mà ch nh m có đ ạ đây đ ầ ẫ ườ ho c hình th c công vi c đã th a thu n ho c có hành vi gian d i, l ố ợ ụ ặ t h i cho bên kia. thu l ệ i b t chính, gây thi ệ ạ ợ ấ

ị ầ ệ ứ ộ ướ ấ ẫ ả ề c m t bên mà th ườ ộ ư ồ ườ ế ể ặ ợ - Th hai, c n xác đ nh đi u ki n đ a đ n s l a d i đ i v i các h p đ ng m u (h p ẫ ồ c theo m u và đ ng đ ồ ợ s đ ng h p bên đ a ra h p ẽ ượ đ ng m u mà không gi t rõ ho c không đ ý mà ồ kí h p đ ng cũng là l a d i. ợ ư ế ự ừ ố ố ớ ng là bên cung c p d ch v so n th o tr ượ ụ ạ ị c hình thành khi m t bên kí vào h p đ ng) trong tr ợ ợ i thích rõ làm cho bên kia vì không bi ẫ ồ ả ừ ố ợ

i th ba trong quan h h p đ ng b ủ ệ ầ ị ườ ệ ợ ứ ồ ị - Th ba, cũng c n xác đ nh trách nhi m c a ng ứ vô hi u.ệ

(1) Nguy n Nh Ý, Đ i t t, Nxb Văn hóa – Thông tin, 1998, tr. 1068. ạ ừ ể đi n ti ng Vi ế ư ễ ệ

(2) Tr n Thúc Lanh, Danh t pháp lu t l c gi i, Nhà sách Khai Trí, Sài Gòn, tr. 378. ầ ừ ậ ượ ả

(3) Tr ườ ng Đ i h c Lu t Hà N i, Giáo trình Lu t dân s . ự ạ ọ ậ ậ ộ

(4) B lu t Dân s 1995, Đi u 142. ự ộ ậ ề

c C ng hòa Pháp, Nhà văn hóa Vi t – Pháp, Nxb Chính tr ộ ệ ị ộ ậ ự ủ ướ (5) B lu t Dân s c a n Qu c gia, HN, 1998. ố

(6) Vi n Th ng nh t T pháp qu c t . ấ ư ố ế ệ ố

ng m i qu c t ắ ợ ồ ươ ố ế ạ ề , Nxb TP. HCM, 1999, Đi u (7) Unidroit, Nguyên t c h p đ ng th 3.8.

Pháp, Đ c, Anh, M , Nxb Chính tr ữ ậ ợ ủ ồ ị ở ứ ỹ ị (8) Nh ng quy đ nh chung c a Lu t h p đ ng qu c gia, 1993, tr. 8 ố