LỜI CAM ĐOAN<br />
Tôi xin cam đoan:<br />
Đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả thu được trong luận án hoàn<br />
toàn trung thực, được các đồng tác giả cho phép sử dụng và chưa được ai công bố<br />
trong bất kỳ công trình nào khác.<br />
Tác giả luận án<br />
<br />
Lê Trung Hiếu<br />
<br />
LỜI CẢM ƠN<br />
Luận án này được hoàn thành tại Khoa Hóa, Trường Đại học Khoa học, Đại<br />
học Huế.<br />
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc đến PGS.TS. Trần Thị<br />
Văn Thi là Người đã hướng dẫn tận tình, chu đáo và tạo mọi điều kiện tốt nhất<br />
giúp đỡ tôi trong thời gian thực hiện luận án.<br />
Tôi xin trân trọng cảm ơn sự quan tâm giúp đỡ của Ban Giám Hiệu Trường Đại<br />
học Khoa học, Phòng Đào tạo Sau Đại học Trường Đại học Khoa học, Phòng Đào tạo<br />
Sau Đại học Đại học Huế đã tạo điều kiện và giúp đỡ tôi hoàn thành luận án.<br />
Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Chủ nhiệm Khoa và Quý Thầy Cô trong<br />
Khoa Hóa đã giúp đỡ và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong thời gian làm<br />
luận án.<br />
Tôi xin trân trọng cảm ơn PGS. TS. Nguyễn Thị Hoài, PGS. TS. Phạm Cẩm<br />
Nam, PGS. TS. Võ Thị Mai Hương, TS. Hồ Việt Đức và NCS. Lê Lâm Sơn đã<br />
giúp đỡ tôi trong quá trình thực nghiệm.<br />
Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn gia đình và bạn bè đã cổ vũ, động viên<br />
tôi hoàn thành luận án.<br />
Tôi xin trân trọng cảm ơn !<br />
Thừa Thiên Huế, ngày…tháng…năm 2017<br />
Tác giả luận án<br />
<br />
Lê Trung Hiếu<br />
<br />
MỤC LỤC<br />
MỤC LỤC ................................................................................................................... i<br />
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT ................................................ iv<br />
DANH MỤC CÁC BIỂU BẢNG ............................................................................. vii<br />
DANH MỤC CÁC HÌNH......................................................................................... vii<br />
DANH MỤC CÁC PHỤ LỤC.................................................................................. xii<br />
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1<br />
Chương 1. TỔNG QUAN ........................................................................................... 3<br />
<br />
1.1. Tổng quan về hoạt tính chống oxy hóa....................................................... 3<br />
1.1.1. Chất chống oxy hoá ................................................................................. 3<br />
1.1.2. Cơ chế hoạt động của chất chống oxy hóa ............................................. 3<br />
1.1.3. Các hợp chất thiên nhiên có hoạt tính chống oxy hóa ............................. 4<br />
1.1.4. Các phương pháp đánh giá hoạt tính chống oxy hóa .............................. 5<br />
1.2. Tổng quan về các loài dược liệu được nghiên cứu ................................... 11<br />
1.2.1. Quá trình nghiên cứu sàng lọc từ kinh nghiệm sử dụng thuốc trong thực<br />
tế của đồng bào Pako và Bru - Vân Kiều, tỉnh Quảng Trị............................... 11<br />
1.2.2. Vị trí phân loài, vùng phân bố và đặc điểm thực vật ............................. 13<br />
1.2.2. Thành phần hóa học trong các chi của 7 loài dược liệu ........................ 20<br />
1.2.3. Hoạt tính sinh học của 7 loài dược liệu được nghiên cứu ..................... 30<br />
1.3. Tóm tắt tổng quan và mục tiêu thực hiện của luận án .............................. 37<br />
Chương 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ THỰC NGHIỆM ............... 38<br />
2.1. Đối tượng nghiên cứu ............................................................................... 38<br />
2.2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................. 39<br />
2.3. Nội dung nghiên cứu................................................................................. 39<br />
2.4. Hóa chất và thiết bị ................................................................................... 40<br />
2.4.1. Hóa chất ................................................................................................ 40<br />
2.4.2. Thiết bị ................................................................................................... 40<br />
2.5. Phương pháp chiết cao toàn phần và các cao phân đoạn ............................. 40<br />
2.5.1. Nguyên tắc: chiết rắn lỏng hoặc chiết lỏng - lỏng ................................. 40<br />
2.5.2. Thực nghiệm .......................................................................................... 41<br />
2.6. Phương pháp đánh giá hoạt tính chống oxy hóa....................................... 42<br />
2.6.1. Đánh giá hoạt tính chống oxy hóa hóa học ........................................... 42<br />
i<br />
<br />
2.6.2. Phương pháp chống oxy hóa sinh học ................................................... 44<br />
Thực nghiệm được thực hiện ở Phòng thử nghiệm sinh học - Viện Công nghệ<br />
sinh học, Viện hàm lâm Khoa học Công nghệ Việt Nam. .............................. 44<br />
2.6.3. Phương pháp hóa học tính toán để xác định khả năng chống oxy hóa 48<br />
2.7. Phương pháp xác định hàm lượng tổng các hợp chất phenol và flavonoid . 48<br />
2.7.1. Hàm lượng tổng các hợp chất phenol .................................................... 48<br />
2.7.2. Xác định hàm lượng tổng flavonoid ...................................................... 49<br />
2.8. Phương pháp phân lập, tinh chế và xác định cấu trúc các cấu tử ............. 49<br />
2.8.1. Phương pháp phân lập và tinh chế các cấu tử ....................................... 49<br />
2.8.2. Quy trình phân lập các hợp chất ............................................................ 50<br />
2.8.3. Phương pháp xác định cấu trúc hóa học của các cấu tử ...................... 59<br />
2.9. Phương pháp sắc ký lỏng hiệu năng cao (HPLC) để phân tích hàm lượng<br />
các hợp chất trong các loài dược liệu .............................................................. 59<br />
2.9.1. Nguyên tắc ............................................................................................. 59<br />
2.9.2. Chuẩn bị mẫu cho phân tích sắc ký ....................................................... 60<br />
2.9.3. Điều kiện phân tích sắc ký ..................................................................... 60<br />
Chương 3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ................................................................ 62<br />
<br />
3.1. Hoạt tính chống oxy hóa của 7 loài dược liệu .......................................... 62<br />
3.1.1. Hoạt tính chống oxy hóa của các cao toàn phần ................................... 62<br />
3.1.2. Hàm lượng tổng các hợp chất phenol và hàm lượng tổng flavonoid .... 65<br />
3.1.3. Hoạt tính chống oxy hóa của các cao phân đoạn................................... 68<br />
3.2. Các hợp chất từ loài Cổ ướm và Mán đỉa ................................................. 80<br />
3.2.1. Hợp chất số 1: lup-20(29)-en-3-one ...................................................... 80<br />
3.2.2. Hợp chất số 2: α-tocospiro A ................................................................. 82<br />
3.2.3. Hợp chất số 3: spinasterol ..................................................................... 84<br />
3.2.4. Hợp chất số 4: oleanolic acid ................................................................ 86<br />
3.2.5. Hợp chất số 5: daucosterol .................................................................... 89<br />
3.2.6. Hợp chất số 6: methyl gallate ................................................................ 90<br />
3.2.7. Hợp chất số 7: quercetin ........................................................................ 91<br />
3.2.8. Hợp chất số 8: rutin ............................................................................... 92<br />
3.2.9. Hợp chất số 9: α-tocopherol .................................................................. 95<br />
3.2.10. Hợp chất số 10: betulinic acid ............................................................. 97<br />
ii<br />
<br />
3.2.11. Hợp chất số 11: -spinasterone........................................................... 99<br />
3.2.12. Hợp chất số 12: stigmasterol ............................................................. 101<br />
3.2.13. Hợp chất số 13: 1-octacosanol .......................................................... 102<br />
3.2.15. Hợp chất số 15: quercetin 3-O--L-rhamnopyranoside ................... 103<br />
3.2.16. Hợp chất số 16: 7-O-galloyltricetiflavan........................................... 106<br />
3.3. Hoạt tính chống oxy hóa của các hợp chất đã phân lập ......................... 110<br />
3.3.1. Hoạt tính chống oxy hóa của các hợp chất đã phân lập trong mô hình<br />
DPPH ............................................................................................................. 110<br />
3.3.2. Mối tương quan giữa hoạt tính bắt gốc tự do DPPH và thử nghiệm hoạt<br />
tính chống oxy hóa- bảo vệ gan in vitro sinh học.......................................... 112<br />
3.3.3. Xác nhận cơ chế chống oxy hóa của các hợp chất đã phân lập bằng<br />
phương pháp hóa tính toán ............................................................................ 113<br />
3.4. Định lượng các cấu tử có hoạt tính chống oxy hóa tốt trong 7 loài dược<br />
liệu.................................................................................................................. 117<br />
3.4.1. Hàm lượng cao toàn phần và tỷ lệ khối lượng cao toàn phần trong mẫu<br />
dược liệu ........................................................................................................ 117<br />
3.4.2. Kiểm tra phương pháp định lượng....................................................... 118<br />
3.4.3. Hàm lượng methyl gallate, rutin, quercetin, quercitrin và α-tocopherol .. 122<br />
3.4.4. Mối tương quan giữa hàm lượng 5 hoạt chất chống oxy hóa xác định<br />
bằng phương pháp HPLC với tổng các hợp chất phenol và với tổng các chất<br />
chống oxy hóa ................................................................................................ 124<br />
KẾT LUẬN ............................................................................................................. 126<br />
TÍNH MỚI CỦA LUẬN ÁN .................................................................................. 129<br />
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ........................................................................ 131<br />
TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 133<br />
<br />
iii<br />
<br />