Lý Thánh Tông
nhà Lý, cai tr t ị ừ , ng làng C Pháp, nay thu c v huy n i ườ ở ổ năm 1054 đ n năm 1072. ế ệ T S n ừ ơ , t nhỉ ộ ề ậ , Vi Lý Thánh Tông (1023-1072) là vua th ba ứ Lý Nh t Tôn Ông tên th t là ậ . t Nam B c Ninh ệ ắ
Thái t
tài ba
ử
ậ ưở ẹ ậ ị ng c a ủ Lý Thái Tông, m là hoàng h u Mai th . Ông sinh ngày i cung Long Đ c. Năm 1028, Lý Thái Tông lên ngôi, ông ạ ứ c l p làm thái t . Lý Nh t Tôn là con tr 25 tháng 2 âm l ch năm 1023 t ị đ ượ ậ ử
ậ ậ ạ ệ ớ ỏ ử ườ i gi ớ ấ c n i kh c a dân và thông th o nhi u vi c. Thái t là ng ti p xúc v i dân chúng nên hi u đ ế Nh t Tôn s m tinh thông kinh truy n, rành âm lu t, l i thông minh xu t chúng. Cũng gi ng nh vua cha, ông s m đ ạ ố ể ượ ỗ ư ổ ủ ỏ ra i võ ngh . Ông t ệ ngoài cung, c ượ ở ề ệ ớ
ượ đ i nguyên soái ạ , cùng cha đi d pẹ c công. Lai Châu) và l p đ Năm 15 tu i (1037), ông đ b o lo n ạ ổ Lâm Tây ( ạ ở c Thái Tông phong làm ậ ượ
Nh t Tôn m i 17 tu i đ ồ ổ ượ c ậ ớ Năm 1039, Lý Thái Tông đi đánh Nùng T n Phúc, thái t ử c làm giám qu c, coi sóc kinh thành và vi c tri u chính. ử ệ ề ố
c vua cha giao cho vi c x các v ki n t ng trong n i đ ạ ượ ụ ệ ụ ệ ử ướ ặ c, đ t Năm 1040, ông l đi n Qu ng Vũ cho ông ph trách. ả ụ ệ
c c làm Đô th ng đ i nguyên soái đi đánh châu Ái ( i đ Thanh ạ ượ ử ạ ố Năm 1043, ông l Hoá).
Năm 1044, Lý Thái Tông đi đánh Chiêm Thành, ông đ ượ c giao làm L u th kinh s . ư ư ủ
ử ế ấ ậ Nh t Tôn ra coi ứ ự ấ ố Tháng 1 năm 1054, th y mình già y u, Thái Tông cho phép thái t ch u nghe chính s . Hai tháng sau, vua cha m t, ông lên n i ngôi, t c là vua Lý Thánh ầ Tông.
Hoàng đ nhân t ế
ừ
Ngay sau khi lên ngôi, Thánh Tông đ i qu c hi u là ệ ổ ố Đ i Vi ạ ệ . t
ộ ờ trong cung ng s ả ầ ậ ằ ộ ự ưở ặ ồ ế ố ườ ư ế ỡ ng dân. Nhân m t năm tr i rét đ m, Thánh Thánh Tông là m t ông vua có lòng th ậ ươ i than thú, m c áo h Tông b o các quan h u c n r ng: "Tr m ẫ ở c u mà còn rét th này.Hu ng chi nh ng tù ph m giam trong ng c, ph i trói bu c, ộ ả ụ ạ ữ ừ i xét h i ch a xong, gian c m không có mà ăn, áo không có mà m c; v l i có ng ư ỏ ả ạ ặ ơ ngay ch a rõ, nh rét quá mà ch t thì th t là th ng l m". Nói r i truy n l y chăn ậ ề ấ ồ ắ ươ chi u cho tù n m, và m i ngày cho hai b a ăn. ữ ỗ ế ằ
ạ ộ ộ L i có m t hôm, Thánh Tông ra ng ự ở ệ chúa đ ng h u bên c nh. Thánh Tông ch vào công chúa mà b o các quan r ng: ỉ đi n Thiên Khánh xét án, có Đ ng Thiên công ả ứ ầ ạ ằ
ề ẫ ậ ạ ọ ng l m. T rày v sau t ư i, tr m l y làm th ươ ấ ẹ ớ i gì cũng gi m nh b t ả ừ ề ẫ ắ ộ "Lòng tr m yêu dân cũng nh yêu con tr m v y, hi m vì trăm h ngu d i, làm ẫ càn ph i t ả ộ đi".
ọ ế ụ ệ ờ ị i sùng ấ ườ ậ ố ặ nên trăm h m n ph c, trong th i ông cai tr ít có vi c gi c ừ ậ , Thánh Tông đã xây c t nhi u chùa tháp, đúc chuông đ ng đ o Ph t ồ ề ạ ọ Nho giáo. Vì mu n khai hóa văn h c, ông cho l p ậ ọ ấ t Nam có Văn ệ ể ờ đó. Vua Thánh Tông có nhân t giã. Là ng l n. Tuy v y, ông còn r t chú tr ng ớ Văn Mi uế , làm t ổ Mi u th Kh ng T và các b c hi n tài kh i đ u t ờ ử và 72 tiên hi n đ th . Vi ề ở ầ ừ ượ Chu công, Kh ng T ậ ng ử ế ề ổ
cũng n i ti ng có tài tr n Ỷ ườ ợ ứ nguyên phi ố Lan ư ổ ế ờ ướ ộ c. ị ướ ặ c khi đi đánh gi c i v th là Lý Thánh Tông có ng Nhà vua mu n con, không có thái t ử nh ng vi c chính s đ c yên n nh tay nguyên phi giám qu c nh các đ i tr Lan. ờ ự ượ ư ệ ổ Ỷ
Phá T ng bình Chiêm
ố
n đ nh tình hình trong n c, Lý Thánh Tông chú tr ng m r ng c Ổ ị ướ ở ộ ọ ươ ng th . ổ
ề ệ ả ữ ệ ề ộ ộ ợ ạ i ộ ắ ỵ ả ụ ờ ố h u ti n h u 4 b , h p l V vi c binh, Thánh Tông đ t quân hi u và chia ra làm t ậ ặ là 100 đ i có lính k và lính b n đá. Còn nh ng phiên binh thì l p ra thành đ i riêng. ữ ậ Binh pháp th i Lý Thánh Tông có ti ng là gi ọ i. Nhà T ng cũng ph i d ng tâm h c ỏ t. ch c, phiên ch quân đ i Đ i Vi cách t ế ổ ứ ế ạ ệ ộ
c T ng di u võ d ng oai ướ ễ ố ươ Tháng 3 năm 1059, ông mang quân vào Khâm châu n khi n quân T ng ph i n s . ả ể ợ ố ế
ạ biên gi ấ c t ố ng tr n th L ng châu là Thân Thi u Thái đánh quân T ng ệ nhà T ngố là ch huy s D ng B o Tài. Tháng ứ ươ ả ỉ ướ i, b t đ ắ ượ ướ ả ủ ạ ng ư ấ ạ ị ộ ạ ố ệ ậ ử ng quy t không tr tù binh D ng B o Tài. Năm 1060, ông l can thi p ệ ở 7, quân T ng m y l n ph n công nh ng th t b i, phái Th lang b L i là D Tĩnh sang ư ố ớ ứ ố t, Thánh Tông c Phí Gia H u đi hoà đàm, đ i đãi v i s T ng đi u đình. Phía Đ i Vi ề r t h u nh ng c ả ư ấ ậ i sai t ớ ấ ầ ạ ươ ươ ế ả
ễ ướ ầ ầ ở ề ấ c yên tr , Thánh Tông nghĩ b ng: "Ng i đàn bà tr n ụ ị ử ườ ố c còn đ ượ ắ ế i, đánh b t đ ắ ượ N c Chiêm Thành phía Nam hay sang qu y nhi u, năm 1069 Thánh Tông thân chinh ấ ng đ n châu đi đánh. Đánh l n đ u không thành công, bèn đem quân tr v . Đi n a đ ế nhà giám qu c, trong n C Liên, vua nghe th y nhân dân khen bà Nguyên phi ướ c ư ở đ c nh th , mà ư ế ị ướ ườ ượ mình đi đánh Chiêm Thành không thành công, th ra đàn ông hèn l m sao?" Ông bèn đem quân tr l ề ề Ch Cế ủ. Thánh Tông v tri u, c vua Chiêm Thành là ở ạ đ i niên hi u là Th n Vũ. ệ ổ ầ
B Chính i. Thánh ị Ch C xin dâng đ t ba châu là Đ a Lý, Ma Linh và ấ Tông l y 3 châu y và cho Ch C v n ể ố c. Nh ng châu y nay ế ủ ề ướ ế ủ ấ đ chu c t ộ ộ ở ị ạ ệ đ a h t các huy n ữ ấ ấ
ả ệ ỷ ỉ Qu ng Bình ả và huy nệ Qu ng Ninh, Qu ng Tr ch, B Tr ch, Tuyên Hoá, L Thu t nh ố ạ ạ B n H i t nh Qu ng Tr . ị ả ỉ ả ả ế
Niên hi uệ
• Long Th y Thái Bình (1054 - 1058)
ấ ộ ộ ị ượ c 17 năm, th 50 tu i. Vua ọ ổ Tháng 1 năm 1072, Thánh Tông m t đ t ng t, tr vì đ Thánh Tông đ t 5 niên hi u: ệ ặ
• Ch
ụ
• Long Ch
ng Thánh Gia Khánh (1059 - 1065) ươ
• Thiên Hu ng B o T
ng Thiên T (1066 - 1067) ươ ự
• Th n Vũ (1069 - 1072)
ng (1068) ả ố ượ
ầ
Thái t Càn Đ c 7 tu i lên n i ngôi, t c là Lý Nhân Tông. ử ứ ứ ố ổ
Nh n đ nh
ậ
ị
ườ ế ụ ứ ệ ng dân, s a sang chính tr , làm ph ể ơ ắ ị ử ế ữ ứ ươ ợ ơ ự ể c Đ i Vi ạ ắ ế ề ầ ướ ệ ờ Lý Thánh Tông là ng ệ i k t c x ng đáng cha và ông trong vi c phát tri n c nghi p ng b c ph i ki ng nhà Lý. T n tu công vi c, th ề ậ ỵ ả ươ ệ ng nam ph i kính s . H n th n a, ông còn x ng đáng là v vua m đ u cho n , ph ươ ả ở ầ ị ể ấ ớ ệ Đ i Vi t qu c hi u ệ hi n hách. S nghi p c a Lý Thánh Tông có 3 đi m nh n l n ể ạ ệ ủ ố trong l ch s Vi ế t, Văn Mi u mà đ i sau còn nh c đ n nhi u l n: n t Nam ử ệ ị và m đ t 3 châu phía nam. ở ấ
Bách khoa toàn th m Wikipedia
ư ở
ị ổ ư ắ ế ử ự ả t ấ …, nh ng tên ữ c c ng th nh mà Nhà Lý t i th i ông tr vì đã hoàn toàn n đ nh, v ng ch c. Đ t n ấ ướ ườ ị ữ ị ờ ớ ề ị i cho thái t ông đ l c ti p qu n và k t c không h b , dù còn ít tu i nh ng v n đ ế ụ ẫ ượ ả ổ ể ạ kh ng ho ng, nghiêng ng . Đó là nh vào đ i ngũ nhân s có tài năng ki t xu t, trung ệ ộ ờ ả ủ ng Ki Lan, Lý Th thành, t n tu nh Nguyên phi Ỷ ườ ỵ ư ậ c trui rèn, th thách d đã đ t Nam l ch s Vi tu i l n trong ử ượ ị ệ , Lý Đ o Thành ạ ướ i th i ông. ờ ử ệ ổ ớ
