Mai H c Đắ
ế
: : (cid:252) ; ?–722), tên th tậ ế (ch Hán ữ
anh hùng nông
t Nam, ộ kh i nghĩa ở ủ nhà Đ ngườ ở ườ ự ế
ệ
ế ỉ ứ . Ông quê ở Mai ở Nam ư
, Hà Tĩnh)[1] nh ng sinh ra . t Nam , Vi Mai H c Đắ là Mai Thúc Loan ( ( i ) ho c ặ Mai Huy nề Thành ( ( à ) là vua n c Vi ệ ướ dân t cộ , ng i lãnh đ o cu c ạ dân ch ng s chi m đóng c a ố t Nam Vi vào đ u ầ th k th 8 Ph (ụ L c Hà ộ Đàn, Ngh Anệ ệ
Th i th u ơ ấ ờ
ả ế ỷ , ố th k 7
i thôn Ng c Tr ng, ọ Hoan Châu, nay thu cộ
. Theo "Vi ệ ệ
ộ ị
[2]
Mai Thúc Loan sinh vào kho ng cu i t ừ ạ t đi n u huy n Nam Đàn, Ngh Anệ ệ ẹ linh", B Mai Thúc Loan là Mai Sinh, m là ố V ng Th nguyên g c L c Hà - Hà Tĩnh, l u ư ố ươ l c sang vùng Nam Đàn - Ngh An. ạ ệ
ẹ ổ
ượ ấ
ủ ị Năm Mai Thúc Loan 10 tu i, m đi hái c i b ườ c ng h v , ít lâu sau b cũng m t. Ông đ i ố ổ ồ b n c a b là Đinh Th đem nuôi, sau g con ả ế ạ ủ ố gái là Ng c Tô cho. Sinh th i Mai Thúc Loan ọ ờ
ỏ ậ
i v t, h c r t gi ọ ấ ườ
ư ợ
ệ ớ ả ệ
i và có v n r t kh e m nh, gi ạ ố ấ ỏ ỏ ng săn, chiêu chí l n. Ông m lò v t, l p ph ậ ậ ở ớ m trai tráng trong vùng m u vi c l n. V ông ộ ộ i vi c nông trang, nh đó "gia s n ngày m t gi ờ ỏ nhi u, môn h ngày m t đông". ề ạ ộ
ờ ạ ạ ượ ợ ế
ớ
ở ệ t, ướ i
ng tài t ướ ậ ờ ủ ư
ụ ề ỹ ổ
c v h t lòng ng i đ Nh chí du ngo n l ủ h , Mai Thúc Loan k t thân v i nhi u hào ki ề ế ộ nghĩa d sau này tr thành nh ng t ụ ữ lá c c a ông nh Phòng H u, Thôi Th ng, ặ t Anh, Đàn Vân Du, Mao Hoành, Tùng Th , Ti ế ộ Ho c Đan, Kh ng Qua, Cam H , S Lâm, B ắ Tân,...
Kh i nghĩa ở
ở
ổ ườ
ọ
Kh i nghĩa Hoan Châu do Mai Thúc Loan lãnh ứ ấ ờ đ o n ra vào năm Khai Nguyên th nh t đ i ạ ở Trung Hoa, t c năm vua Đ ng Huy n Tông ứ ề Quý S uử (713).[1] Kh i nghĩa n ra t ạ Rú Đ nụ , i ổ ở ề ng truy n ). T Hùng S nơ (Ngh Anệ còn g i là ươ ọ lúc đó ông cùng đoàn phu gánh v i n p cho nhà ả ộ ả ổ ậ Đ ngườ , đã kêu g i các phu gánh v i n i d y ch ng quân Đ ng. Tuy nhiên, hi n nay các ệ ườ ố
ấ ư ứ ề
ế i ách đô h nhà Đ ng, n i b t là ộ ạ ườ
ổ ậ ở
ự ế ị
ả
ế ủ
ể ộ ổ
ộ
nhà nghiên c u đ u th ng nh t: s u cao, thu ế ố ổ ậ n ng là nguyên nhân khi n nhân dân n i d y ặ ch ng l ố kh i nghĩa Hoan Châu. Đây là cu c kh i nghĩa ộ ở t ch n th i c , không ph i có s chu n b , bi ả ờ ơ ọ ẩ ộ m t cu c b o đ ng. Chuy n "c ng v i" là m t ố ệ ộ ộ ạ ộ t c a truy n thuy t, không th và không chi ti ế ề ph i là nguyên nhân chính n ra cu c kháng ả i phóng dân t c do Mai Thúc Loan chi n gi ả ế lãnh đ o.ạ
ế ứ
ế
ướ ể ượ ủ
ủ ứ ậ ạ
c h
Tháng 4 năm 713, Mai Thúc Loan lên ngôi vua, s g i ông là Mai H c Đ t c "Vua đen" h ọ ắ ử ọ c da đen, có ý ki n cho r ng Mai (vì ông có n ằ ng là th y, trong ngũ hành do ông l y bi u t ấ th y ng v i màu đen ớ lũy, l p kinh đô th tr n ậ ị ấ Nam Đàn hi n nay), tích c c rèn t p t ỹ ướ ng r ng rãi ộ ứ tr giúp c a ợ
[ai nói?]). Ông cho xây thành Văn Diên và (thu c xã V n An ộ ự ệ ượ ưở ng s . Cu c n i d y c a ông đ ng ộ ổ ậ ủ ả ự c và có th có c s trong n ể ở ướ ủ Lâm pẤ và Chân L pạ .[1]
ế ế
Năm Giáp D n (714), Mai H c Đ ti n binh Thái đánh thành T ng Bình (Hà N i ngày nay). ầ ố ắ ộ
ộ ạ
cùng đám ả ỏ c, ph i b ng Mai H c Đ ắ ế
thú nhà Đ ngườ là Quách S Khách ở i đ thu c h không ch ng c l ự ạ ượ ố thành ch y v n c. L c l ự ượ ạ ề ướ [3]. lúc đó lên t i ch c v n quân ụ ạ ớ
ạ
ng ừ ươ
ở ế
ng b bi n ườ ấ
ố ệ ừ
ề ế ư ự sông Lam, V n An ạ ế ấ ậ ổ ng n i ỡ cượ , Mai H c Đ ph i rút vào ắ
Nhà Đ ngườ bèn huy đ ng 10 v n quân do ộ và Quách S Khách t ướ D ng Th a Húc sang đàn áp. Quân quan nhà Đ ng ti n theo ờ ể Đông B cắ và t n công thành đ ườ .[1] Sau nhi u tr n đánh kh c li t, t T ng Bình ậ ố l u v c ư ự sông H ngồ đ n l u v c cu i cùng Mai H c Đ th t tr n, thành ắ ố th t th , nghĩa quân tan v . Không đ ươ ủ ấ xâm l đ i quân ế ả ộ r ngừ , sau b m r i m t. ị ố ấ ồ
ừ ờ ủ ế Hoan Châu, lên ngôi ả i
c và gi
ạ ở ổ
ư
T th i đi m đánh chi m ể vua, c ng c l c l ng, Mai Thúc Loan đã gi ố ự ượ phóng toàn b đ t n ộ v ng n n đ c ộ ấ ướ ề ữ ữ l p trong 10 năm ( 713 - 722), không ph i cu c ộ ậ ả kh i nghĩa do ông lãnh đ o n ra và b d p t ị ậ ắ t ngay trong cùng m t năm 722 nh các tài li u ệ ộ [4]. ph bi n hi n nay ổ ế ệ
ng truy n,con trai th ba c a ông là ề ứ ươ ủ
Mai ế ứ Mai Thi uế
ộ ấ
ố i năm T Thúc Huy lên ngôi Hoàng Đ t c Đế và ti p t c ch ng tr các cu c t n công c a ủ ế ụ ả 723. nhà Đ ngườ t ớ
ng truy n t ở
sau cu c kh i nghĩa này, nhà ộ ộ ủ ộ An Nam đô h ph n p
T ươ ề ừ Đ ng không b t dân ườ ắ c ng v i qu h ng năm n a ả ằ ố ữ [5]. ả
T ng nh ưở ớ
ờ ề ế ậ
i đ a ph n xã ạ ị Vân Diên, huy nệ
ậ ưở ệ
ơ ữ
ấ ờ
Đ i sau nh n Mai H c Đ , l p đ n th ông ớ ơ ắ ờ trên núi V S n và trong thung lũng Hùng ở ệ ơ S n. Ngày nay t ơ Nam Đàn có khu di tích t ng ni m ông. M t ộ bài th ch Hán còn ghi trong Tiên chân báo đ n th , ca t ng công đ c đ hu n tân kinh ứ ụ ể ở ề ông nh sau (b n d ch): ị ả ư
Hùng c ứ châu Hoan đ t m t vùng, ấ ộ
V n An thành lũy khói h ng xông, ạ ươ
B n ph ố ươ ứ ng Mai Đ l ng uy đ c, ế ừ
Trăm tr n Lý Đ ng ph c võ công. ườ ụ ậ
ạ ặ Lam Th y trăng in, tăm ng c l n, ủ
Hùng S n gió l ng, khói lang không. ặ ơ
Đ ng đi c ng v i t ả ừ ườ ố ứ đây d t,
Dân n . ng phúc chung c đ i đ i h ướ ờ ờ ưở
