Mô tả các công cụ nghiên cứu trong Xã hội học

ả

ụ

Mô t

các công c

ậ ạ ộ

ủ ộ ỉ ố ư ậ ồ ỉ

ộ ủ ộ ồ , xã h i c a c ng đ ng, ệ ủ ự ề ề ộ ế ươ ể 1. Ma tr n phân lo i h ụ a. M c đích ế ờ ố t tình hình đ i s ng chung c a c ng đ ng, đ a ra các ch  s  và ch Giúp nh n bi ề ươ ạ ị i đ a ph tiêu v  giàu nghèo t ng. ộ ứ ­ Đánh giá các m c đ  khác nhau v  đi u ki n kinh t ể ủ c a các h  gia đình đ  có th  đánh giá tác đ ng c a d  án/ch ng trình. ự ộ ằ i u  tiên tham gia d  án. ộ ườ ư ỉ ể ế ư ề ệ , xã h i nh  ngh  nghi p, trình ị ­ Nh m xác đ nh các nhóm ng ệ ữ ố ­ Tìm hi u m i quan h  gi a các ch  tiêu kinh t ẻ ẩ ứ ộ đ , văn hoá nhân kh u s c kho ....

ố ượ ườ ồ ả i dân g m c  nam và n ưở ệ ạ b. Cách làm  Nhóm đ i t ườ Ng ữ i  cung c p thông tin chính trong xã, thôn tr ng,   đ i di n m t s  ban ng: 6­8 ng ấ ữ ế ộ ố t chung v  tình hình các h  trong thôn ề ắ ộ ế ữ ỏ ụ ườ ờ ể i có hi u bi ạ , Bút d , Bìa c ng (c t thành nh ng mi ng nh  có kích nghành trong thôn, nh ng ng ụ D ng c : Gi y Ao: 3 t ứ ạ ộ ấ ể ộ ụ ể ỡ ừ c  v a ph i dùng đ  dán các tiêu chí phân lo i h  và các h  c  th ) ế ng pháp ti n hành ế ộ ặ ủ ộ ộ ặ ư ộ ệ ả ươ c. Ph ệ ộ ậ t chu ý đ n các h  có hoàn ­ L p danh sách các h  trong thôn trong đó đ c bi ộ ệ ụ ữ ặ t khó khăn, h  gia đình neo t nh : h  có ph  n  làm ch  h , h  đ c bi ả c nh đ c bi đ n...ơ ậ ả ẩ ể ư ườ ­ Thúc đ y ng ứ ạ ộ ậ ạ ị ộ ồ ứ ạ ả ự ả ộ ẽ ậ i dân th o lu n xong, cán b  s  nhóm các tiêu chí l ườ ư ừ ể ạ ị ườ ư ề ậ i nghèo trong thôn. Công c  thu đ i giàu, % c thông tin v  tình hình nghèo ủ ộ ụ ồ ể i dân th o lu n đ a ra các tiêu chí đ  phân lo i h  trong thôn theo các m c khác nhau (Giàu­Khá­Trung bình­Nghèo), các tiêu chí ph n lo i này do   ủ ơ  C ng đ ng xác đ nh ch  không ph i d a vào các tiêu chí phân lo i giàu nghèo c a c ườ ạ ướ   quan Nhà N c. Sau khi ng i và ộ ế ạ ế i các h  trong thôn theo các tiêu chí đã đ a ra. i dân ti n hành x p l ng ộ ừ ọ ạ i cho chính xác i tên t ng h  trong t ng nhóm đ  xác đ nh l ­ Đ c l ầ ườ ớ ế ổ i dân đ a ra nh n xét ban đ u: % ng ­ T ng k t: Cùng v i ng ượ ườ i khá, % ng ươ ạ ị ng theo quan đi m c a c ng đ ng. i đ a ph ườ ng đói t

Các tiêu chí Giàu Khá Trung bình Nghèo

phân lo iạ Nông  nghi pệ Đánh  b tắ Nông  nghi pệ Đánh  b tắ Nông  nghi pệ Đánh  b tắ Đánh  b tắ Nông  nghiệ p

I. Tài s n ả

ố ị c  đ nh Nhà c aử Xe máy Tivi ấ   ệ Di n tích đ t

ở ữ s  h u

II. Công c  ụ

ậ

ồ i, sáo

ấ ả s n xu t Ghe thuy nề V t nuôi Máy b mơ ệ Di n tích h ướ Nò, l III. Tài

chính ứ M c Chi tiêu Các món n  ợ

quá h nạ ồ Ngu n thu

ậ ừ nh p t bên

ngoài IV. Lao

ộ đ ng *** ố S  nhân

ẩ kh u trong

ộ 01 hộ ố S  lao đ ng

ổ ố ộ trong 01 hộ T ng s  h

iớ

ừ ể ỗ c các công vi c và vai trò do m i gi đó có th  nói t đ ỗ ớ ệ ể ệ ơ ộ ủ lên nh ng khó khăn hay c  h i c a m i gi ớ ả i đ m nhi m, t i trong quá trình phát tri n.

ồ ữ ườ ả i dân g m c  nam và n ng: 6­8 ng ụ ờ

ẫ ả ậ

ấ ả ữ ệ ệ ộ 2. Phân tích gi ụ a.  M c đích:  ể ế ượ Đ  bi ữ b. Cách làm  ố ượ Nhóm đ i t ụ D ng c   ấ ­ Gi y Ao: 3 t ­ Bút dạ ỏ ướ ng d n th o lu n c.  Câu h i h ấ ả ­ Vai trò s n su t: ấ ả + Trong s n xu t thì có t t c  nh ng công vi c nào? Hãy li ữ   t kê toàn b  nh ng ệ công vi c đó ?

ừ ệ ụ ể ệ ậ ứ ộ ừ ậ ả ệ   + Đi vào t ng công vi c c  th  thì công vi c nào ph  n  đ m nh n? Công vi c ự ổ ợ ụ ữ ả ứ ớ i nào nam đ m nh n? m c đ  tham gia và đóng góp công s c ch ng nào? Có s  h  tr ủ c a ai(bé trai, bé gái) không? và phân tích rõ vai trò t ng gi ệ ự ổ ợ ủ ậ ọ ỷ ừ ươ ng ti n k  thu t khoa h c nào? Ai + Trong các khâu đó thì có s  h  tr  c a ph ử ụ s  d ng ph ng ti n đó? Ai b o qu n nó? ả ả ả ấ ưỡ ả ưỡ ng/ tái s n xu t: sinh s n, chăm sóc, nuôi d ng. ầ ườ ườ ơ ướ ợ ấ c, đi ch , n u ăn,

giăc, d n d p nhà c a.....)? M c đ  tham gia? ế ườ ọ ở i mang b u và sinh n ? i chăm sóc con cái, chăm sóc gia đình (c m, n ứ ộ ử ế i ki m ra kinh t ươ ệ ­ Vai trò nuôi d + Ai là ng + Ai là ng ọ ẹ + Ai là ng ứ   ạ  cho gia đình? Ai nuôi d y con cái h c hành? M c ộ đ  tham gia? ồ ộ ườ ệ ủ ọ ệ i đi các công vi c xã h i: làm đ ng, đi h p, tham gia vi c c a thôn

ướ ễ ộ ỵ ỗ ườ i xin, đám tang, các l h i thôn xóm, k  gi ...? M c đ ứ ộ ộ ­ Vai trò c ng đ ng: ườ + Ai là ng ứ ộ xã...? M c đ  tham gia? + Ai là ng i đi ăn c tham gia? ọ ả ấ ấ + Ai là ng ộ   c tham gia các bu i t p hu n v  khoa h c s n xu t, các h i ườ ượ i đ ề ổ ậ ứ ộ ả ề th o, di n đàn v  các thông tin m i...? M c đ  tham gia? ễ ả ớ B ng phân tích vai trò gi ớ i:

ữ Nam (%) N  (%) Bé trai (%) Bé gái (%) ấ Vai trò ả Vai trò s n xu t

ấ ả Vai trò tái s n xu t

ồ ệ ủ ớ i

ữ ẻ ệ ạ t các sinh ho t và các công vi c hàng ngày c a nam và n , tr  con, thanh

ế ạ ờ ệ ườ i. ộ Vai trò c ng đ ng 3. Ngày làm vi c c a gi ụ a.  M c đích ể ế ­ Đ  bi ườ niên và ng ể ả ủ i già làm trong th i gian khác nhau trong ngày. ­ Đ  có k  ho ch làm vi c phù h p đ i v i t ng nhóm ng b.  B ng phân tích ngày làm vi c c a gi ợ ố ớ ừ ệ ủ ớ i ờ    Th i gian Nam Nữ

ỏ ướ ậ ả ẫ ng d n th o lu n ị ớ ờ ấ ị Ở ấ ờ c.  Câu h i h ­ Trong ngày các anh ch  làm gì?  ng v i th i gian nào? ­ L y m c 5 Ứ ố h sáng, sau khi th c d y các anh (ch ) làm gì?  ứ ậ đâu? Vào m y gi ?

ứ ế ụ ị ­ Sau đó các anh(ch ) làm gì? ư ế Ở  đâu? M t th i gian bao lâu? Và c  ti p t c nh ạ ờ th  cho đ n khi th i gian quay vòng l i lúc 5 ờ ấ h sáng hôm sau.

ị ồ ố ượ ố ườ ữ ế ể ậ ượ c s  phân b  các ngu n tài nguyên trên đ a bàn. c nhóm ng i/ đ i t ạ   ng (nam, n ) nào ti p c n và ki m soát lo i ế ả ồ 4.  B n đ  tài nguyên ụ a. M c đích ể ế ượ ự Đ  bi t đ ể ể Đ  hi u đ

ỗ ớ ủ c không gian c a m i gi i

ườ ả ồ ớ ữ ớ ườ ừ i bao g m c  nam gi i và n  gi i là ng i am ể ẽ ộ ị ườ ả i có kh  năng v

ụ ầ ụ ế ế t, bút chì các màu  và các d ng c  c n thi t khác ấ ươ

ẩ ư ậ ỏ ả ả ậ ườ ườ ườ ạ ế i ti n trình th o lu n   ấ ẽ ằ ả ả ế ề ậ i thúc đ y đ a ra các câu h i th o lu n i ghi chép l ể ệ i th  hi n b ng hình v  trên gi y A0 v  các k t qu  th o lu n đã ố ườ ẩ ả ủ ụ ụ i thúc đ y gi ố ớ   ệ ử ụ i thích m c tiêu c a vi c s  d ng công c  này đ i v i ườ ng ế ố ế ả ơ ộ tài nguyên nào. ể ế ượ t đ Đ  bi b. Cách làm ố ượ ng ­ Đ i t ậ + Thành l p nhóm t  7­10 ng ề ị hi u v  đ a bàn và các vùng đ a lý.  ọ ự + L a ch n m t vài ng ­ Công c :ụ ạ Gi y Ao, bút d , bút vi ế Ph ng pháp ti n hành ­ Nhóm phân công ộ + M t ng ộ + M t ng ộ + M t ng ấ th ng nh t ­ Ng i dân ­ Khuy n khích ng là c  h i, khó khăn ườ i dân th o lu n và phân tích các y u t ồ ệ ử ụ ậ trong vi c s  d ng các ngu n tài nguyên.

ướ ư ặ ả ẩ ỏ c. Câu h i thúc đ y ở  đâu? Tr ­ Chúng ta đang ữ   c m t, sau l ng, bên ph i, bên trái chúng ta có nh ng gì? ự ệ ấ ạ ơ ệ ủ ữ ệ ấ ữ ả ­  Khu v c nào là n i làm vi c, s n xu t sinh ho t cho nam và n   ố ở ­ Đ t nông nghi p c a xã phân b đâu? Bao nhiêu di n tích? Nam hay n  canh ệ ự tác trên khu v c di n tích đó. ồ ồ ệ ở ­   Di n tích trr ng lúa/tr ng đ u/tr ng vùng nào? Ai ồ ữ ủ ế ậ t... ch  y u t p trung  ồ ớ ồ ạ ố ở ừ ệ ồ ữ ­ Di n tích r ng là bao nhiêu? R ng gì, phân b ả  đâu? Ai qu n lý? Ai h ưở   ng ẩ ợ l ử ụ ệ ề ử ụ ỷ ệ ả ấ ư ậ ế ị tr ng (nam hay n )? Ai (nam/n ) quy t đ nh tr ng khi nào, tr ng lo i cây gì...? ừ ừ ừ ừ ả  s n ph m t  r ng)?   Ở  đâu? Ai s  d ng? Ai qu n lý? Ai khai thác? c bao nhiêu?  ượ ấ ườ i dân đã đ ạ ữ i/ ai (nam n  thu ho ch t ặ ướ ­ Di n tích m t n ạ ấ ­ Các lo i đ t trên ng c c p quy n s  d ng đ t ch a? T  l là bao nhiêu %? ể ở ị ầ ư ở v  trí nào? Khu dân c đâu? v  trí nào? Đ m phá  ố ở ả ượ ằ ­ Bi n  ­ Khoáng s n gì? Phân b ở ị  đâu? Ai đ c phép khai thác? Khai thác b ng hình ứ th c gì? ườ ằ ở đâu? ư ằ ở ườ ồ ­ Đ ng chính (liên xã), đ ằ ở ­ Đ i cát n m ụ ộ ị  đâu? Khu nghĩa đ a? Khu dân c  n m ng ph  (n i thôn, liên thôn) n m   đâu?

ỏ ỷ ệ ấ ạ ­ H i di n tích đ t toàn xã, phân thành các lo i nh  th  nào? T  l ư ế ệ ề ử ụ ủ ầ ấ ệ ấ đ t? Bao nhiêu ph n trăm đã đ ử ụ s  d ng là bao nhiêu? Phân b ạ    các lo i ượ ấ ư   c c p ch  quy n s  d ng?Di n tích đ t hoang, ch a ố ở  đâu?

i

ằ ề ạ ơ ồ 5. S  đ  đi l ụ a. M c đích    ể ế Nh m đ  bi ộ ủ ộ ụ ố ể ấ ệ ượ ị ồ c các d ch v  công/t ử ụ ườ ở i dân  ỉ ố ề ồ ự ể ế ườ ế ọ t các thông tin v  các m i quan h  xã h i c a c ng đ ng (Social ư ơ ồ  nào mà   ộ   ế  đó đang s  d ng (Physical Capital). Ngoài ra, nó cũng có th  cho bi t m t ơ   ữ i (Human Capital) n u h  có đi đ n nh ng n i ư ườ ứ ệ ọ Capital). Cũng qua s  đ  này, chúng ta có th  th y đ ng vài ch  s  v  ngu n l c, v  con ng nh  tr ề ng h c, trung tâm/vi n nghiên c u…

ườ ữ ồ ườ ẻ ừ ả i bao g m c  nam n  và ng i già, tr  em 7­10 ng

ụ ầ ụ ế ế t và các d ng c  c n thi t khác

ẩ ỏ ộ b. Cách làm  ố ượ ­ Đ i t ng ậ  Thành l p nhóm t ­ Công c :ụ ạ ấ + Gi y Ao, bút d , bút vi ế ươ + Ph ng pháp ti n hành ườ ­ Nhóm phân công m t ng ậ ạ ế ộ ả i thúc đ y đ a ra các câu h i th o lu n, m t ng ậ ậ ả ả ư ườ ể ệ ế ộ i ti n trình th o lu n và m t ng ườ   ả i   i th  hi n các k t qu  th o lu n đã ố ụ ụ ườ i thích m c tiêu c a vi c s  d ng công c  này đ i v i ng ế ế ố ườ ả i dân. ơ ộ ghi chép l ấ th ng nh t ả ­ Gi ­ Khuy n khích ng là c  h i, khó khăn ộ ệ ử ụ ộ ố ỏ ướ i ấ Ở ể ủ ố ớ ệ ử ụ ậ i dân th o lu n và phân tích các y u t ồ ự trong vi c s  d ng các ngu n l c xã h i. ự ơ ồ ẫ ng d n xây d ng s  đ  đi l ườ  đâu? Có th ­ M t s  câu h i h + Trong thôn có ai đi xa nh t? ạ ng xuyên đi không? Đi đ  làm gì? ặ ữ G p nh ng ai? ề ữ ữ ố ờ ệ ữ ụ ữ ườ ở ữ ờ ng đi đâu? Vào th i gian nào? Đ  làm gì? ... ớ ờ ẻ ụ ườ ể ng đi đâu? Vào th i gian nào? V i m c đích gì?...

ứ ự ể ế ổ c các t ồ ồ ể ồ ẩ ế ậ ế ị ế ủ ế ờ ồ ạ + Khi đi mang nh ng gì, khi v  mang nh ng gì? ng hay đi đâu? Vào th i gian nào? Có nh ng m i quan h  gì  + Ph  n  th ớ ơ ọ ế nh ng n i h  đ n? V i ai? ườ + Đàn ông thì th ườ + Tr  em, ng i già th ể ồ 6.  Bi u đ  Venn ụ a. M c đích ả   ể ế ượ t đ Đ  bi  ch c, đoàn th  hay cá nhân có liên quan tr c ti p hay  nh ộ ế   ng đ n c ng đ ng (Institutions, Policies, Proceseses). Bi u đ  Venn cũng nói lên ở ộ ả ổ ứ    ch c/cá nhân đó đã thúc đ y hay c n tr  c ng đ ng đó ti p c n đ n các c là các t ộ   ồ ự ư ế t quá trình ra quy t đ nh c a m t ự ồ ế   i, hay s  ch ng chéo ể ệ ổ ứ ườ ệ ố  ch c/cá nhân đó. i gi a các t

ườ ồ ườ ườ ữ ể i am hi u thông tin, ng i g m nh ng ng ộ   i dân thu c ng: 8

ổ ứ ươ ệ t kê tên các t ườ ắ ưở h ượ đ ngu n l c nh  th  nào. Đ ng th i, nó cũng cho bi ể th  ch  chính sách. Ngoài ra, nó có th  hi n m i quan h  qua l ữ ề v  chuyên môn và con ng b.  Cách làm ố ượ ­10 ng ­ Đ i t ề ộ các ngành ngh  và cán b  thôn. ế ­ Ph ng pháp ti n hành: Li ổ ứ i tham gia ghi tên t ấ  ch c, cá nhân vào gi y A0. Sau đó, ổ ứ  ch c, cá nhân ẻ ấ  ch c, cá nhân vào th  gi y theo nguyên t c: t ng

ồ ẻ ấ ớ ấ ố ớ ộ ượ ạ   c l i ọ ỏ ơ ẽ ả ủ nào có vai trò quan tr ng nh t đ i v i c ng đ ng thì ghi vào th  gi y l n, ng ẻ ấ thì ghi vào th  gi y nh  h n... ­ Sau đó, ng ướ ẻ ấ ẵ

ệ ậ ắ ồ ng quan tr ng đ n c ng đ ng thì dán g n i thì dán xa ra. ọ ổ ứ ố ổ ườ ứ ề ị ậ  ch c, cá nhân đã ghi i tham gia s  th o lu n v  v  trí c a các t   ượ ặ   ồ đ ộ ẻ C ng đ ng  ờ ẻ ấ trên th  gi y tr c đ t c khi dán th  gi y đó lên t  Ao (đã có s n th   ố ổ ứ ở ị ế ả    v  trí trung tâm) và dán theo nguyên t c: t t,  nh  ch c nào có m i quan h  m t thi ộ ượ ạ ồ , ng ầ c ng đ ng ế ộ ưở c l h ệ ề ­ T  ch c, cá nhân nào có m i quan h  v  chuyên môn và nhân s  thì dán dính ố ứ ộ ồ ể ệ ả ố ủ ề ự ổ ứ ữ  ch c. vào nhau. M c đ  ch ng lên nhau th  hi n m i quan h  g n bó gi a các t ưở ng t t kê các  nh h ệ ắ ệ ằ  ch c b ng cách li t và ­ C ng c  các thông tin v  các t ạ ổ ứ ố ớ ộ ố ế ủ ổ ứ ồ các h n ch   c a các t ch c đ i v i c ng đ ng vào khung sau:

Ả ưở ở ổ ứ T  ch c Vai trò nh h ng t ố t C n trả

ươ ự ị ữ ­ Có nh ng ch ng trình, d  án nào đã, đang và s  tri n khai trên đ a bàn xã ? ờ ạ ụ ươ ủ ẽ ể ự ng trình, d  án đó là gì? ỏ ưở ế ả ờ ố   ng đ n đ i s ng

ưở ự ế ệ ả ng tr c ti p/ đóng Tên, ph m vi, th i gian và m c tiêu c a các ch ẩ ­ Câu h i thúc đ y ơ ổ ứ ữ  ch c, cá nhân, c  quan nào có  nh h + Theo bà con, nh ng t ồ ủ ộ ế sinh k  hàng ngày c a c ng đ ng? + T  ch c, cá nhân, c  quan nào đã li t kê trên đây có  nh h ổ ứ ọ ơ ờ ố ủ ổ ể ứ ế ằ vai trò quan tr ng trong đ i s ng sinh k  hàng ngày c a bà con? i thích vì sao cho r ng t ấ    ch c, cá nhân, đoàn th  dã dán trên gi y ạ ở ị Ao l ơ ưở ệ ả    ch c, cá nhân, c  quan mà bà con đã cho là có m i quan h ,  nh ạ ộ ư ế h ả ư ậ  v  trí nh  v y? ứ ổ ư ng quan tr ng nh  trên có c  c u t ơ ấ ổ ứ ơ ổ ứ ư ế ờ ố ủ ố  ch c, ho t đ ng nh  th  nào?  ch c, cá nhân, c  quan đó nh  th  nào trong đ i s ng hàng

ể ổ ồ ệ ữ ụ ể ả ộ ế ỉ ả ồ ế ố ậ  v t lý c  th  trên m t thi ồ ữ ơ ộ ủ ộ + Bà con gi i  ữ + Nh ng t ọ + Vai trò c a các t ủ ộ ngày c a c ng đông/bà con? 7.  Đi lát c tắ ụ a. M c đích ộ   ậ Đ  thu th p thông tin b  sung sau khi đã có b n đ  tài nguyên và b n đ  xã h i. ệ   ố ắ Lát c t này ch  ra các m i quan h  gi a các y u t t di n ọ ủ ộ d c c a c ng đ ng, nh ng khó khăn và c  h i c a c ng đ ng.

ườ ồ ể ộ i am hi u c ng đ ng  ọ ạ ế ệ ử ụ ụ

ồ ộ ể ạ ườ ồ b. Cách làm ố ượ ng: 2­3 ng ­ Đ i t ấ ụ ụ ­ D ng c : 2 gi y A0 ghép d c, bút d , bút chì, bút màu ươ ng pháp ti n hành  ­ Ph ủ ả ụ + Gi i thích m c tiêu c a vi c s  d ng công c  này. ỏ ợ ử ụ + S  d ng các câu h i g i ý. ồ ạ ả ể i b n đ  ngu n l + Ki m tra l i và b n đ  xã h i đ  v ch ra con đ ng đi qua ấ ữ ể ầ ồ ợ ố nh ng khu v c phông phú nh t th ng nh t v  các n i dung c n tìm hi u. ộ ẽ ơ ồ ặ ắ ả ấ ề ị ả ả trình kh o sát đã đ nhvà v  s  đ  m t c t sao cho ph n ánh trung th c l ẫ ậ ả ng d n th o lu n: ư ế ỷ ệ ứ ư ư ị ự ộ ọ +  Đi d c theo l ự ộ  trình này ỏ ướ ­ Câu h i h ư ố + Dân c  s ng theo hình th c nh  th  nào? Thu  di n, đ nh c , nhóm dân c  xen ậ ộ ố ẽ k ? M t đ  phân b ?

ư ế ậ ộ ố c bi n là bao nhiêu? đ  d c? ự t – khí h u khu v c nh  th  nào? ự ướ ạ ấ ử ụ ớ ữ ụ ạ ờ ế + Th i ti ộ ể ự + Đ  cao khu v c so v i m c n ấ + Đ t lo i gì? Có nh ng lo i đ t nào? Đang s  d ng vào m c đích gì? Ai s ử ả dung? Ai qu n lý? ư ế ệ ấ ạ ả

ạ ướ ử ụ ằ ướ + Có nh ng lo i khoáng s n nào trong lòng đ t? hi n tr ng nh  th  nào? Ai khai ử ụ + Ngu n n c gì? S  d ng b ng cách nào? Khó khăn gì trong ạ ả c thu c lo i n

ạ ự ồ ạ ự ậ ậ i khu v c? Các cây tr ng t ự i khu v c? Năng ấ ồ ồ ữ thác­s  d ng? Ai qu n lý? ộ ồ ệ ử ụ vi c s  d ng? Sinh v t:ậ ự + Th c v t: các loài th c v t có t su t? Th i gian tr ng? Ngu n lao đ ng? ờ ộ ộ ậ ậ ạ ạ ậ ự ự   i khu v c? i khu v c? Các đ ng v t nuôi t + Đ ng v t: : các loài đ ng v t có t ồ ấ ứ

ộ ự ụ ể  nh ng khu v c c  th ả i pháp:

ị ấ ể ạ ị ề ổ ộ i đ a bàn, tìm hi u nguyên nhân và xã đ nh ữ ể ệ

ườ ợ ừ ế ằ ớ i, chú ý đ n cân b ng gi i

ủ ộ ố ề ể ệ ể ấ ượ ườ ọ ơ ấ ư ề ừ ấ ấ ề ấ ấ t kê đ  xác đ nh v n đ  quan tr ng nh t c li ứ ấ   i dân đ a ra các nguyên nhân s  c p và th  c p ố ề ể ả ạ ả ẫ d n đ n v n đ  đó. Ti p t c h i các nguyên nhân cho đ n cu i cùng i sao đ  gi ế i thích vì sao nguyên nhân đó l i  nh h ưở   ng ề ớ ấ t

ộ ố ủ ậ i và nêu ra m t s  nh n xét c a mình. ề ị ế ạ ẩ ẽ ổ ườ i thúc đ y s  t ng k t l ỏ ử ụ ữ ệ ả t kê các khó khăn đó? ề ấ ộ ộ ờ Hình th c nuôi? Năng su t? Th i gian nuôi? Ngu n lao đ ng? ữ ơ ộ ở ữ + Nh ng khó khăn, c  h i  ữ + Nh ng gi 8.  Cây v n đấ ề ụ a. M c đích ể ữ Đ  tìm hi u nh ng v n đ  n i c m t ả ủ nh ng h  qu  c a nó.  b. Cách làm  ậ ố ượ  10­ 15 ng ng:  T p h p t ­ Đ i t ạ ấ ụ ụ ­ D ng c : Gi y Ao, but d   ế ướ c ti n hành  ­ Các b ự ệ ể ườ t kê các v n đ  khó khăn trong cu c s ng c a mình + Đ  ng  li i dân t ị ề ấ + Cho đi m các v n đ  đã đ ọ + T  v n đ  quan tr ng, ng ế ụ ỏ ế L u ýư : Luôn luôn h i t ỏ ạ ẩ i v n đ  đó và ghi chép c n thân ả ủ ấ ệ + Xác đ nh h  qu  c a v n đ + Ng ­ Câu h i s  d ng: ặ ị + Anh(ch ) đang g p ph i nh ng khó khăn gì? Hãy li ề + Trong các v n đ  đó anh(ch ) cho bi ấ   t v n đ  nào là v n đ  khó khăn nh t? ế ấ ứ ộ ị ế ấ ủ ữ ề ạ ấ ạ ọ ề i thì th  nào(m c đ  quan tr ng c a nó)? Vì sao? T i sao? Nh ng v n đ  còn l ừ + Nh ng nguyên nhân nào d n đ n khó khăn đó? Vì sao? Đi vào sâu t ng nguyên ẫ ế ữ ể ế nhân cho đ n khi không th  đi ti p n a? ẽ ẫ ữ ế ấ ấ ề ế ề ưở ế ờ   ng nh  th  nào đ n đ i ị ả ế ẫ ế ư ế c... ế ụ ấ ư ế ề i quy t nh ng v n đ  đó nh  th  nào? K t qu  ra sao? ề ể ự ả ế ượ ế ả ặ ế ượ c? Đang g p khó khăn g i quy t đ ở + V n đ  khó khăn nh t đó s  d n đ n đi u gì?  nh h ủ ố s ng c a gia đình anh(ch )? Và ti p t c cho đ n khi h t d n đ n đ ữ ế + Bà con t ữ + Nh ng v n đ  nào bà con không th  t ầ ỗ ự ổ ợ ề ấ ề ề ầ ả ả + Trong nh ng v n đ  đó, v n đ  nào c n ph i gi ả   i ự ả  gi ấ ch  nào? C n có s  h  tr  đi u gì? ấ ữ ầ ự ổ ợ ủ ế ướ i quy t tr ả ư ế ữ ế ế ấ ả quy t nh  th  nào? C n s  h  tr  c a ai? Nh ng khó khăn v p ph i khi gi ướ c? H ng gi i quy t?

ả ệ ể ự i pháp? ị ử

ủ ưở ư ả ự ệ ị ế t đ ử ấ ề ớ c các s  ki n l ch s  chính cũng nh   nh h ố ả ấ ượ ư ủ ươ ờ ủ ượ ờ ố ả ườ ả ứ ủ ủ ể ế ng nh  th  nào đ n đ i s ng c a ng ự ệ

ườ ừ ữ ế ồ i bao g m nam, n , ng ng: T  8 đ n 10 ng i già, thanh niên và ữ ồ ộ ố nh ng ng ị ế ạ ể ấ ế t ườ ề i am hi u và có v  th  truy n th ng trong c ng đ ng  ụ: Gi y Ao, bút d , bút vi ế ng pháp ti n hành ư ộ ỏ ộ ế ữ + Nh ng ki n ngh  khác đ  th c hi n các gi ể ồ ị 9. Bi u đ  l ch s ụ a. M c đích ể ế ượ ờ   Đ  bi ng c a chúng đ n đ i ồ ủ ộ ố   s ng c a c ng đ ng. Trong đó, các v n đ  l n trong b i c nh b p bênh (Vulnerable ọ ệ ẽ ượ c đ a ra ng quan tr ng cũng đ Context) s  đ   c phát hi n và các chính sách ch  tr ả   ự ệ ằ ậ ả c cái hoàn c nh ra đ i c a các s  ki n này và chúng  nh th o lu n nh m tìm hi u đ ư ư ế ưở   i dân cũng nh  các ph n  ng c a nhân dân h ố ớ ừ đ i v i t ng s  ki n. b. Cách làm ố ượ ­ Đ i t ườ ­ D ng cụ ươ ­ Ph + Nhóm phân công m t ng ủ ả ẩ ẩ ố ậ ộ ậ ườ ườ i ch  trì, m t ng ạ ế i k t qu  th o lu n đã đ ả   i thúc đ y đ a ra câu h i th o ườ   ấ ượ i c th ng nh t và m t ng i dân ghi chép l

ệ ử ụ ụ c a vi c s  d ng công c  này

ủ ỏ ợ ườ ộ ậ ả ự ệ ườ ộ lu n. M t ng ạ ế i ti n trình. ghi chép l ụ ả i thích m c tiêu + Gi ư + Đ a ra các câu h i g i ý + Khuy n khích ng ủ ự i dân th o lu n và phân tích các s  ki n, tác đ ng c a s ồ ệ

ả ậ ề ắ ậ ớ ự ệ   ệ c thành l p vào th i gian nào? Vi c thành l p đó g n li n v i s  ki n ủ ế ị ế ị ướ ư ộ ị ế ế ộ ki n đó đ n c ng đ ng. ể ệ ự ệ + Th  hi n s  ki n đó trên gi y A0 ẫ ỏ ướ ­ Câu h i h ượ ­ Thôn đ ự ệ ư ­ Ai ra quy t đ nh thành l p/đ nh c ? ­ Tr ộ ị ị  đâu? Khi có quy t đ nh đ nh c  bao nhiêu h  lên đ nh c?  i n i dân đ ư c  bao nhiêu h  còn s ng  ớ ư ủ ủ ế ư ồ ườ   i c h  tr  gì? ư ị ườ ữ i khác đ n đây đ nh c ? ị đ a ph ề ề ư ị ị ấ ậ ng d n th o lu n ờ ư ế nào? S  ki n đó có ý nghĩa nh  th  nào? Ý nghĩa c a tên thôn? ậ ị ố ở c đây bà con s ng  ở ướ ướ ố  d ượ ỗ ợ ư ườ ­ Khi m i lên đ nh c  ng ­ Dân c  c a làng bao g m nh ng nhóm dân c  nào? Dân c  ch  y u là ng ế ươ ổ ­ Cu c s ng sau khi đ nh c  có thay đ i khác gì tr ư ệ   ướ c khi đ nh c ? V  đi u ki n ng hay là có các nhóm ng ư ộ ố ơ ở ạ ầ ự ệ ớ ữ ế ậ ồ ộ ờ   ả ­ T  khi thành l p đ n nay c ng đ ng tr i qua nh ng s  ki n l n nào? Vào th i ố s ng, c  s  h  t ng? ừ gian nào? ế ộ ả ưở ồ ng đ n c ng đ ng nh  th  nào? ả ậ ố ớ ả ưở ư ế ế ng đ n thôn? Do ai đ m nh n, g m có ng trình chính sách l n  nh h ữ ữ ả ớ ệ ạ Ả ­ Các tr n thiên tai l n x y ra vào nh ng năm nào? Có thi t h i gì?  nh h ưở   ng ư ế ờ ố nh  th  nào đ n đ i s ng và môi tr ị ng đ a ph ồ ­ Ch ưỏ ả ự ệ ­ S  ki n đó  nh h ươ ­ Các ch ạ ộ nh ng ho t đ ng gì? ạ ươ ườ ế ng? ắ ầ ừ ỷ ả ng trình nuôi tr ng thu  s n b t đ u t ng trình đó? Ch khi nào? Ai ra quy t đ nh đó? Ai   ế   ươ ng đ n ế ị ng trình đó có  nh h ươ ự ắ ủ ươ ư ế ể ườ ệ ệ tham gia th c hi n/tri n khai ch vi c đánh b t c a ng i dân nh  th  nào?

ộ ủ ườ ắ ầ ừ ữ ườ i dân b t đ u t khi nào? Vì sao? Nh ng ng i di c ư ư ườ ng đi đâu làm gì?  ộ ư ả ộ ng đ n gia đình và c ng đ ng nh  th  nào? ệ ư ế ệ ế ươ ằ ưở ở ị  đ a ph ồ ng? Nò sáo có n m trong di n tháo g ỡ ằ ỡ Ả ưở ­ Di c  lao đ ng c a ng ộ lao đ ng th ệ ­ Vi c di c  lao đ ng này  nh h ­ Tình hình nò sáo hi n nay  không?Ai n m trong di n thào g ?  Năm ệ ự ệ S  ki n nh h ng ả ứ Ph n  ng

ờ ụ

ằ ọ ứ ạ ờ ị 10. L ch th i v ụ a. M c đích  Nh m đ  bi t đ ộ ố ớ ể ế ượ c các thông tin quan tr ng  ng v i m i giai đo n th i gian. T ế ủ ể i dân. Chúng ta có th ấ ủ ườ ờ ặ ấ ế ệ ạ ạ ồ ớ ộ ơ ộ ệ

ỗ ừ  ể  ườ các thông tin đó, ta có th  phân tích cu c s ng sinh k  c a ng ẳ   c th i gian nào/tháng nào là khó khăn hay căng th ng nh t c a ng rút ra đ i dân ờ ụ ẽ ệ ị ề t, l ch th i v  s  giúp ta cũng nh  tháng nào là tháng c  h i có nhi u nh t. Đ c bi   ờ   ề ớ ợ ho ch đ nh các k  ho ch làm vi c v i c ng đ ng sao cho phù h p v i đi u ki n th i gian c a h .

ườ ữ ộ ồ i nam, n  trong c ng đ ng

ế ệ ử ụ ụ

ế ố c các y u t ượ ư ị ủ ọ b. Cách làm ố ượ ng: 8­10 ng ­ Đ i t ụ ấ ạ ụ ­ D ng c  : gi y Ao, bút d   ươ ng pháp ti n hành ­ Ph ủ ả ụ i thích m c tiêu c a vi c s  d ng công c  này. + Gi ỏ ợ ử ụ + S  d ng các câu h i g i ý. ậ ườ ế i dân th o lu n và phân tích đ + Khuy n khích ng ủ ả ả ưở ượ ơ ộ ơ ộ  là c  h i, khó   ạ   ừ ng c a khó khăn/ c  h i đó theo t ng giai đo n khăn và các nguyên nhân,  nh h trong năm. ả ị ờ ụ B ng phân tích l ch th i v :

1     2      3      4      5      6      7      8       9      10     11    12

ả Tháng ậ ờ ế t khí h u Th i ti ấ S n xu t: + Nông nghi p:ệ

­ Cây tr ngồ ậ ­ V t nuôi ư ệ + Ng  nghi p:

ộ

ữ ị

­ Đánh b t:ắ ­ NTTS ệ + Vi c làm khác ư Di c  lao đ ng ậ Thu nh p – Chi tiêu Lao đ ng:ộ ộ + Lao đ ng nam ộ + Lao đ ng n ệ D ch b nh: ệ + B nh ở ườ i  ng

ạ ộ ậ ệ + B nh v t nuôi ­ cây tr ng.ồ ộ Ho t đ ng xã h i

ỏ ướ ậ ẫ

ư ậ ạ ờ ụ ề ả ỷ t, b o, gió to? Thu  tri u lên, ả Câu h i h ng d n th o lu n: ­  Khí h u: Tháng nào là tr i nóng, m a, l nh, l ố xu ng tháng nào? ả

ồ ấ S n xu t: Nông nghi p:ệ + Tr ng tr t: B t đ u làm c  khi nào? Khi nào gieo m , bón phân, c t lúa...thu ạ ể ượ ắ ầ ỗ ụ ạ ắ c bao lâu? ọ ạ ho ch? Thu ho ch m i v  thì đ ỏ c bao nhiêu? Đem bán hay đ  ăn? Ăn đ ồ ả ố ượ ắ ầ ẩ ạ ị + Chăn nuôi: Tháng nào b t đ u chu n b  chu ng, tr i, th  gi ng, chăm sóc, thu ậ ạ ư ho ch...? Dùng cho các v t nuôi. ệ ắ ắ Ng  nghi p: ắ ượ + Đánh b t: Đánh b t tháng nào? Tháng nào đánh b t đ ể ượ ử ụ ữ ề ắ c s  d ng đ  đánh b t? Nghành ngh ấ   c nhi u tôm cá nh t? ề ạ ộ ư ụ Đó là nh ng loài tôm cá nào? Ng  c  nào đ ấ ho t đ ng? Tháng nào đánh b t ít nh t? ả ố ẩ ắ ị ồ + Nuôi tr ng: Chu n b  h  tháng nào? Tháng nào th  gi ng? Tháng nào chăm sóc? ạ Tháng nào thu t a? Tháng nào thu ho ch? ồ ỉ ệ ư ế + Làm vi c khác? Làm thuê trong làng? + Di c  lao đ ng: Tháng nào đi Hu  làm thuê? Làm gì? Tháng nào đi Sài Gòn làm ộ ề ăn? Làm ngành ngh  gì? Tháng nào v  thăm nhà? ề ề ữ ấ ộ ấ ầ ữ ệ ề ỏ ộ + Lao đ ng: Tháng nào c n nhi u lao đ ng nh t? Ai? Nam ­ n , trai – gái? Tháng   ư ầ nào làm ít nh t? Ai? Nam­n , trai­gái? (H i cho các nhành ngh  Nông nghi p, Ng nghi p đ m phá, NTTS). ề ề ấ ậ ồ ệ ế ề ề ằ ấ ệ + Thu nh p ­ Chi tiêu: Tháng nào có ti n vô nhi u nh t? Ngu n nào? Tháng nào t ki m b ng cách nào? ở ư ế ụ chi nhi u nh t? M c đích chi? Khi có ti n vô nhi u bà con ti Khi thi u bà con xoay s  nh  th  nào?

ệ ệ ở ườ  ng i? Các b nh th ề ế ệ ị D ch b nh:  ệ + B nh ườ ng x y ra d ch b nh  ệ i: Tháng nào th ữ ở ườ  ng ặ ị ư ế ệ ị ể ữ ị ệ ườ   ả ng ả x y ra là b nh gì? Cách ch a tr  các b nh đó nh  th  nào? G p khó khăn gì trong quá   trình ch a tr  b nh? Có mua b o hi m không? ườ ả ệ ị ở ậ ả ồ  v t nuôi­cây tr ng: Tháng nào th ườ ệ ả ồ ng x y ra d ch b nh  ệ ị ng x y ra là b nh gì? Cách phòng và tr  các b nh đó nh  th v t nuôi­cây   ư ế ị ệ ữ ở ậ ệ + B nh  ệ tr ng? Các b nh th nào? G p khó khăn gì trong quá trình ch a tr  b nh? ạ ộ ộ ễ ộ ủ ả ặ Ho t đ ng xã h i: ộ + Ho t đ ng xã h i: Các l h i c a thôn  ­ xã x y ra vào tháng nào? Đó là l ự ủ ề ướ ế ch c và có s  tham gia c a ai? Tháng nào có nhi u đám c ễ ộ    h i   i? T t? Cúng ạ ộ ổ ứ gì? Do ao t ỗ ạ ấ đ t? Ch p­Gi ? ấ ỏ ườ ấ ấ 11. Ph ng v n bán c u trúc, ph ng v n ng ả   i cung c p thông tin chính và th o ỏ ậ ậ ấ lu n nhóm t p trung ỏ ượ ằ ậ ấ ố ị ấ Ph ng v n là cách t ng đ  b ể ế t nh t nh m thu th p thêm các thông tin đ nh l ủ ấ ườ ậ ấ ả ỏ ể ổ  ỏ   ị ụ sung cho các khuy t đi m c a các công c  PRA mang tính đ nh tính. Ngoài ra, ph ng ậ   ấ i cung câp thông tin chính và th o lu n nhóm t p v n bán c u trúc, ph ng v n ng

ườ ơ ấ ng h p hay các v n đ  và các đ i t ụ ố ượ ố ượ ề ề ề ề ấ ợ t quan tâm. Ví d : đ i t ụ ể ng c  th  mà ố ề ng tr  em, v n đ  v  ngh  truy n th ng, ể ế ặ ề ể trung giúp ta hi u sâu h n các tr ẻ ệ chúng ta đ c bi các v n đ  liên quan đ n các th  ch , chính sách… ế ệ ụ ế ả ụ ủ ộ ồ

ự ệ ủ ả ấ ượ ấ Tài li u 7. K t qu  ví d  các công c  PRA  7. Quy trình đánh giá nông thôn có s  tham gia c a c ng đ ng Đ  đ m b o ch t l ẻ ạ ướ ự ề ả ướ ộ ặ ể ầ   ng c a công vi c đánh giá nông thôn có s  tham gia c n ấ   c sau đây. M c dù PRA có tính ch t linh ho t m m d o và các   c này ph i thao m t quy c ho t đ ng c a nó đôi khi có th  thay đ i nh ng các b ổ ứ ồ ổ ướ  ch c. Nó bao g m 7 b ư c sau:

ế ế ế ồ ộ ố ể ả ả ế ph i ti n hành các b ủ ạ ộ ướ b ậ ự  và có t trình có tr t t ị ẩ a. Chu n b   ả ầ b. Kh o sát ban đ u  ự ị ậ ữ ệ c. Thu th p d  li u th c đ a ữ ệ ơ ộ d. Phân tích d  li u s  b   ả ắ e. S p x p các k t qu   ả ứ ể f. Ki m ch ng k t qu  thông qua c ng đ ng  ế g. Vi t báo cáo cu i cùng