Nghiên cứu dự báo phòng chống xói lở bờ sông Cửu Long

Chia sẻ: Nguyen Lan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:338

Thêm vào BST

Báo xấu

167
lượt xem 74
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Kết quả đóng góp của đề tài sẽ góp phần hạn chế các tác động bất lợi do việc xây dựng các công trình chống ngập úng và cải tạo môi trường cho khu vực Thành Phố Hồ Chí Minh và cả những tác động của biến đổi khí hậu, đó là tác động bất lợi do biến đổi lòng dẫn, sạt lở bờ gây ra, đóng góp cho phát triển kinh tế xã hội ven sông Đồng Nai – Sài Gòn. Kết quả của đề tài làm nền tảng cho việc quản lý lòng sông, quản...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nghiên cứu dự báo phòng chống xói lở bờ sông Cửu Long

BOÄ KHOA HOÏC COÂNG NGHEÄ & MOÂI TRÖÔØNG - BOÄ NOÂNG NGHIEÄP & PTNT VIEÄN KHOA HOÏC THUÛY LÔÏI MIEÀN NAM BAÙO CAÙO TOÙM TAÉT DÖÏ AÙN KHCN CAÁP NHAØ NÖÔÙC NGHIEÂN CÖÙU DÖÏ BAÙO PHOØNG CHOÁNG XOÙI LÔÛ BÔØ SOÂNG CÖÛU LONG TRUNG TAÂM NGHIEÂN CÖÙU CHÆNH TRÒ SOÂNG & PHOØNG CHOÁNG THIEÂN TAI Tp. Hoà Chí Minh – 2001
BOÄ KHOA HOÏC COÂNG NGHEÄ & MOÂI TRÖÔØNG - BOÄ NOÂNG NGHIEÄP & PTNT VIEÄN KHOA HOÏC THUÛY LÔÏI MIEÀN NAM BAÙO CAÙO TOÙM TAÉT DÖÏ AÙN KHCN CAÁP NHAØ NÖÔÙC NGHIEÂN CÖÙU DÖÏ BAÙO PHOØNG CHOÁNG XOÙI LÔÛ BÔØ SOÂNG CÖÛU LONG Vieän Tröôûng: PGS.TS Leâ Saâm Coá vaán döï aùn: GS.TSKH Nguyeãn AÂn Nieân PGS. Leâ Ngoïc Bích Chuû nhieäm döï aùn: TS. Leâ Maïnh Huøng Thöïc hieän chính: Ths. Ñinh Coâng Saûn Ks. Leâ Thanh Chöông Ks. Nguyeãn Tuaán Long Ks. Traàn Baù Hoaøng TS. Tröông Ngoïc Töôøng Ths. Laâm Ñaïo Nguyeân Ths. Phaïm Baùch Vieät Ks. Ñoã Vaên Khieát TRUNG TAÂM NGHIEÂN CÖÙU CHÆNH TRÒ SOÂNG & PHOØNG CHOÁNG THIEÂN TAI Tp. Hoà Chí Minh - 2001
Chöông I: MÔÛ ÑAÀU I-1. TÍNH CAÁP THIEÁT CUÛA DÖÏ AÙN NGHIEÂN CÖÙU I-1-1. Taàm quan troïng cuûa ñoái töôïng nghieân cöùu Soâng Cöûu Long laø teân goïi phaàn chaûy qua laõnh thoå Vieät Nam cuûa soâng Meâkoâng. Ñaây laø heä thoáng soâng lôùn nhaát Vieät Nam. Vôùi chieàu daøi khoaûng 230 km tính töø bieân giôùi Vieät Nam – Campuchia tôùi Bieån Ñoâng. Soâng Cöûu Long bao goàm hai nhaùnh chính: Soâng Tieàn vaø soâng Haäu. Soâng Cöûu Long coù yù nghóa cöïc kyø quan troïng ñoái vôùi toaøn boä ñoàng baèng Nam Boä: - Taïo ra ÑBSCL vôùi dieän tích 39.000 km2 , vuøng ven soâng Tieàn, soâng Haäu laø nôi taäp trung haàu heát caùc ñoâ thò lôùn cuûa ÑBSCL. - Laø nguoàn cung caáp nöôùc ngoït cho daân sinh, kinh teá cho toaøn vuøng ñoàng baèng Nam Boä. - Laø tuyeán giao thoâng thuûy noái lieàn ñoàng baèng soâng Cöûu Long (ÑBSCL) vôùi thaønh phoá Hoà Chí Minh, vôùi caû nöôùc vaø Quoác Teá . I-1-2. Tính caáp thieát cuûa döï aùn nghieân cöùu Hieän töôïng xoùi lôû bôø soâng Cöûu Long ñaõ gaây neân nhöõng toån thaát heát söùc naëng neà. Vôùi soá lieäu thoáng keâ chöa ñaày ñuû hôn thaäp nieân qua ñaõ coù: 32 ngöôøi bò thieät maïng vaø maát tích; 05 daõy phoá bò ñoå xuoáng soâng; 06 laøng bò xoùa soå, treân 2200 caên hoä bò suïp ñoå vaø buoäc phaûi di dôøi; Moät thò xaõ tænh lî phaûi di dôøi ñi nôi khaùc (Sañeùc); Hieän nay 01 thaønh phoá, 02 thò xaõ, 04 thò traán ñang trong tình traïng xoùi lôû maïnh. Thieät haïi do xoùi lôû bôø soâng Cöûu Long haøng naêm leân ñeán haøng traêm tyû ñoàng. Do ñoù, vieäc nghieân cöùu tìm ra bieän phaùp, giaûi phaùp kyõ thuaät hôïp lyù nhaèm giaûm nheï thieân tai do hieän töôïng xoùi lôû bôø soâng Cöûu Long gaây ra laø moät coâng vieäc heát söùc caáp thieát. Trung taâm nghieân cöùu chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL Mieàn Nam 1
I-2. MUÏC TIEÂU CUÛA DÖÏ AÙN 1 – Ñaùnh giaù thöïc traïng cuûa hieän töôïng xoùi lôû bôø soâng Cöûu Long tröôùc, trong vaø ngay sau traän luõ lòch söû naêm 2000. Xaùc ñònh nguyeân nhaân, cô cheá vaø caùc nhaân toá gaây aûnh höôûng tôùi hieän töôïng xoùi lôû bôø soâng Cöûu Long. 2 – Ñeà xuaát coâng thöùc tính toác ñoä xoùi lôû bôø öùng duïng cho moät soá khu vöïc saït lôû troïng ñieåm treân soâng Cöûu Long. Xaây döïng coâng ngheä döï baùo, caûnh baùo toác ñoä xoùi lôû cho caùc khu vöïc saït lôû troïng ñieåm treân soâng Cöûu Long. 3 – Laäp baûn ñoà döï baùo caùc ñieåm xoùi lôû bôø trong töông lai cho toaøn tuyeán soâng Cöûu Long. 4 – Xaây döïng baûn ñoà döï baùo phaïm vi xoùi lôû caùc giai ñoaïn 2002, 2005 vaø 2010, cho nhöõng khu vöïc xoùi lôû troïng ñieåm treân soâng Cöûu Long. 5 - Ñeà xuaát caùc bieän phaùp, caùc giaûi phaùp kyõ thuaät hôïp lyù ñeå phoøng traùnh vaø ngaên chaën nhaèm giaûm nheï thieân tai cho giai ñoaïn tröôùc maét ôû caùc khu vöïc xoùi lôû troïng ñieåm treân soâng Cöûu Long. I-3. NOÄI DUNG NGHIEÂN CÖÙU - Thu thaäp, caäp nhaät caùc taøi lieäu cô baûn, caùc keát quaû nghieân cöùu veà ñieàu kieän ñòa chaát, thuûy vaên, ñieàu kieän daân sinh kinh teá. - Ñieàu tra, ñaùnh giaù thöïc traïng tình hình saït lôû bôø soâng Cöûu Long tröôùc, trong vaø sau luõ lòch söû naêm 2000. - Nghieân cöùu nguyeân nhaân, cô cheá vaø caùc nhaân toá aûnh höôûng tôùi hieän töôïng xoùi lôû bôø soâng Cöûu Long. - Nghieân cöùu quaù trình dieãn bieán loøng soâng, hình thaùi soâng vuøng xoùi lôû troïng ñieåm treân soâng Cöûu Long. - Nghieân cöùu quaù trình xoùi lôû bôø soâng Tieàn khu vöïc thò xaõ Sañeùc baèng moâ hình toaùn. - Xaùc ñònh heä soá thöïc nghieäm cho moät soá coâng thöùc tính toác ñoä xoùi lôû bôø. - Xaây döïng coâng ngheä döï baùo, caûnh baùo vò trí, phaïm vi vaø toác ñoä xoùi lôû bôø cho caùc khu vöïc saït lôû troïng ñieåm treân soâng Cöûu Long. - Nghieân cöùu ñònh höôùng caùc bieän phaùp thích hôïp, caùc giaûi phaùp kyõ thuaät tieân tieán nhaèm phoøng traùnh vaø phoøng choáng xoùi lôû bôø trong giai ñoaïn tröôùc maét vaø laâu daøi cho moät soá vuøng xoùi lôû troïng ñieåm treân soâng Cöûu Long. Trung taâm nghieân cöùu chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL Mieàn Nam 2
- Keát luaän vaø kieán nghò. - Toång keát döï aùn. I-4. TAØI LIEÄU CÔ BAÛN DUØNG CHO NGHIEÂN CÖÙU DÖÏ AÙN Taøi lieäu ñòa hình, ñòa chaát, thuûy vaên soâng Cöûu Long ñöôïc thu thaäp töø caùc nguoàn taøi lieäu: cuûa coâng ty phaùt trieån haøng haûi Phaùp, cuûa quaân ñoäi Myõ, cuûa Nga, cuûa UB soâng Meâkoâng vaø cuûa moät soá cô quan chuyeân ngaønh nöôùc ta. Ngoaøi ra, coøn ño môùi boå sung moät soá taøi lieäu veà ñòa hình, thuûy vaên doøng chaûy baèng caùc thieát bò, maùy moùc hieän ñaïi vôùi ñoä chính xaùc cao (Maùy ñònh vò veä tinh xaùc ñònh vò trí bôø lôû, ñöôøng vieàn bôø lôû, maùy ADCP ño löu löôïng, vaän toác maët caét ngang soâng), vaøo tröôùc vaø ngay sau luõ lòch söû naêm 2000. I-5. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU DÖÏ AÙN Phöông phaùp ñieàu tra khaûo saùt hieän tröôøng. Phöông phaùp giaûi ñoaùn aûnh vieãn thaùm. Phöông phaùp thoáng keâ, phaân tích, toång hôïp, xeáp choàng. Phöông phaùp moâ phoûng quaù trình xoùi, boài loøng daãn baèng moâ hình toaùn. Phöông phaùp tính toaùn xoùi lôû baèng coâng thöùc kinh nghieäm. I-6. QUAÙ TRÌNH THÖÏC HIEÄN DÖÏ AÙN Döï aùn nghieân cöùu döï baùo phoøng choáng xoùi lôû bôø soâng Cöûu Long ñöôïc trieån khai thöïc hieän töø thaùng 11/1999. Töø thaùng 11/1999 ñeán 12/2000 Thu thaäp taøi lieäu cô baûn. Ñieàu tra khaûo saùt thöïc ñòa nhaèm xaùc ñònh thöïc traïng veà phaïm vi, toác ñoä xoùi lôû bôø soâng Cöûu Long. Baùo caùo keát quaû döï baùo böôùc ñaàu veà toác ñoä vaø phaïm vi saït lôû bôø treân soâng Cöûu Long vaøo muøa luõ naêm 2000. Xaây döïng baûn ñoà quaù trình dieãn bieán loøng daãn caùc khu vöïc xoùi lôû troïng ñieåm treân soâng Cöûu Long. Xaây döïng caùc quan heä hình thaùi cho moät soá maët caét soâng oån ñònh coùù ñuû taøi lieäu. Nghieân cöùu aùp duïng moâ hình toaùn tính toaùn xoùi lôû cho ñoaïn soâng Tieàn khu vöïc thò xaõ Sañeùc. Trung taâm nghieân cöùu chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL Mieàn Nam 3
Nghieân cöùu khaû naêng öùng duïng vaø löïa choïn coâng thöùc toái öu cho vieäc tính toác ñoä xoùi lôû bôø soâng Tieàn khu vöïc thò xaõ Sañeùc. Xaây döïng coâng thöùc döï baùo toác ñoä xoùi lôû bôø cho soâng Tieàn ñoaïn thò xaõ Sañeùc. Khaûo saùt quaù trình dieãn bieãn luõ, tình hình saït lôû bôø soâng Cöûu Long trong vaø sau traän luõ lòch söû naêm 2000. Töø thaùng 12/2000 ñeán khi keát thuùc döï aùn Xaây döïng coâng ngheä döï baùo toác ñoä xoùi lôû bôø taïi moät soá khu vöïc xoùi lôû troïng ñieåm treân soâng Cöûu Long. Döï baùo phaïm vi vaø möùc ñoä xoùi lôû bôø sau 2 naêm, 5 naêm, 10 naêm cho moät soá khu vöïc xoùi lôû trong ñieåm treân soâng Cöûu Long. Nghieân cöùu ñònh höôùng caùc bieän phaùp, giaûi phaùp kyõ thuaät phoøng choáng xoùi lôû bôø moät soá vuøng xoùi lôû troïng ñieåm treân soâng Cöûu Long. Vieát baùo caùo toång keát döï aùn. Nghieäm thu döï aùn. I-7. SAÛN PHAÅM CUÛA DÖÏ AÙN 1 - Taøi lieäu ñòa hình, ñòa chaát, thuûy vaên taïi moät soá traïm, moät soá khu vöïc xoùi lôû troïng ñieåm treân soâng Cöûu Long. 2 - Baûn ñoà hieän traïng vò trí, phaïm vi xoùi lôû bôø treân soâng Cöûu Long. 3 - Moät soá quan heä hình thaùi cho caùc ñoaïn soâng oån ñònh treân soâng Cöûu Long. 4 - Coâng thöùc kinh nghieäm tính toác ñoä xoùi lôû bôø cho caùc khu vöïc xoùi lôû troïng ñieåm treân soâng Cöûu Long vôùi ñoä chính xaùc ñaït yeâu caàu vaø tieän lôïi cho vieäc söû duïng. Coâng thöùc döï baùo toác ñoä, phaïm vi xoùi lôû bôø cho caùc khu vöïc xoùi lôû troïng ñieåm treân soâng Cöûu Long. 5 – Baûn ñoà döï baùo xoùi lôû caùc giai ñoaïn 2002, 2005 vaø 2010 cho caùc khu vöïc xoùi lôû troïng ñieåm treân soâng Cöûu Long. 6 - Ñònh höôùng caùc giaûi phaùp kyõ thuaät tieân tieán nhaèm phoøng choáng xoùi lôû vaø giaûm nheï thieân tai cho töøng vuøng xoùi lôû troïng ñieåm treân soâng Cöûu Long. 7 - Phaàn meàm quaûn lyù döõ lieäu cô baûn vaø caùc keát quaû nghieân cöùu cho heä thoáng soâng Cöûu Long. Trung taâm nghieân cöùu chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL Mieàn Nam 4
Chöông II THÖÏC TRAÏNG XOÙI LÔÛ BÔØ SOÂNG CÖÛU LONG II-1. TOÅNG QUAÙT TÌNH HÌNH XOÙI LÔÛ BÔØ SOÂNG CÖÛU LONG Sau khi nghieân cöùu phaân tích caùc taøi lieäu lòch söû, qua ñieàu tra, xem xeùt, nghieân cöùu caùc veát tích saït lôû bôø coøn löu laïi, chuùng toâi xaùc ñònh ñöôïc vò trí, phaïm vi vaø toác ñoä cuûa 68 ñieåm saït lôû treân soâng Cöûu Long. Thoáng keâ theo ñôn vò haønh chính: + Tænh Ñoàng Thaùp: 16 ñieåm + Tænh An Giang: 20 ñieåm + Tænh Tieàn Giang: 4 ñieåm + Tænh Vónh Long: 10 ñieåm + Tænh Beán Tre: 4 ñieåm + Tænh Caàn Thô : 6 ñieåm + Tænh Soùc Traêng: 1 ñieåm + Tænh Traø Vinh: 7 ñieåm Thoáng keâ theo toác ñoä saït lôû trung bình haøng naêm: + Toác ñoä saït lôû maïnh (treân 10 m/naêm): 11 ñieåm + Toác ñoä saït lôû trung bình (töø 5 ñeán 10 m/naêm): 32 ñieåm + Toác ñoä saït lôû yeáu (döôùi 5m/naêm): 25 ñieåm Thoáng keâ theo ñaëc ñieåm hình thaùi soâng: + 18 ñieåm saït lôû treân ñoaïn soâng cong, gaáp khuùc. + 4 ñieåm saït lôû treân ñoaïn soâng co heïp ñoät ngoät. + 6 ñieåm saït lôû treân ñoaïn soâng naèm taïi caùc cöûa phaân löu. + 12 ñieåm saït lôû treân caùc cuø lao naèm trong loøng daãn. + Caùc ñieåm coøn laïi naèm treân caùc ñoaïn soâng töông ñoái thaúng vôùi toác ñoä vaø phaïm vi saït lôû nhoû. Thoáng keâ theo khu vöïc soâng aûnh höôûng chuû yeáu cuûa cheá ñoä doøng chaûy thöôïng nguoàn vaø phaàn soâng aûnh höôûng chuû yeáu cuûa cheá ñoä thuûy trieàu Bieån Ñoâng (ranh giôùi taïi Vónh Long ñoái vôùi soâng Tieàn, taïi maët caét soâng caùch Caàn Thô khoaûng 30 km veà phía haï löu ñoái vôùi soâng Haäu ): + Phaàn soâng aûnh höôûng cuûa cheá ñoä doøng chaûy thöôïng nguoàn coù 52 ñieåm saït lôû. Trung taâm nghieân cöùu chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL Mieàn Nam 5
+ Phaàn soâng aûnh höôûng cuûa cheá ñoä thuûy trieàu Bieån Ñoâng coù 16 ñieåm saït lôû. Vò trí 68 ñieåm saït lôû bôø ñöôïc theå hieän treân baûn ñoà hình II-1 II-2. CAÙC KHU VÖÏC XOÙI LÔÛ TROÏNG ÑIEÅM TREÂN SOÂNG CÖÛU LONG Phaân theo möùc ñoä thieät haïi sau moãi laàn saït lôû, hieän treân soâng Cöûu Long coù 6 khu vöïc xoùi lôû troïng ñieåm, ñoù laø: - Khu vöïc xoùi lôû bôø soâng Tieàn ñoaïn Thöôøng Phöôùc, huyeän Hoàng Ngöï, tænh Ñoàng Thaùp; - Khu vöïc xoùi lôû bôø soâng Tieàn ñoaïn thò traán Taân Chaâu; ï - Khu vöïc xoùi lôû bôø soâng Tieàn ñoaïn thò traán Hoàng Ngöï; - Khu vöïc xoùi lôû bôø soâng Tieàn ñoaïn Thò xaõ Sañeùc; - Khu vöïc xoùi lôû bôø soâng Haäu ñoaïn Thaønh phoá Long Xuyeân; - Khu vöïc xoùi lôû bôø soâng Haäu ñoaïn Thaønh phoá Caàn Thô. II-3. HIEÄN TÖÔÏNG XOÙI LÔÛ BÔØ SOÂNG CÖÛU LONG TRONG VAØ NGAY SAU LUÕ LÒCH SÖÛ NAÊM 2000 Traän luõ lòch söû naêm 2000 ñaõ gaây ra haäu quaû nghieâm troïng nhaát trong hôn 70 naêm qua. Caû moät vuøng roäng lôùn thuoäc caùc tænh Ñoàng Thaùp, An Giang, Kieân Giang, Long An vaø moät soá huyeän laân caän thuoäc caùc tænh Caàn Thô, Tieàn Giang, Vónh Long, Beán Tre chìm trong bieån nöôùc. Traän luõ ñaõ cöôùp ñi sinh maïng cuûa hôn 400 ngöôøi, haøng trieäu ngöôøi khaùc bò laâm vaøo caûnh maøn trôøi chieáu ñaát. Haøng traêm nghìn ngoâi nhaø bò ngaäp, caû vaïn hecta luùa vaø hoa maøu bò maát traéng vaø v.v... Beân caïnh ñoù, xoùi lôû bôø soâng Cöûu Long trong vaø ngay sau traän luõ naêm 2000 cuõng goùp phaàn ñaùng keå ñöa toång soá thieät haïi leân tôùi 3.800 tyû ñoàng [3]. Trong vaø ngay sau traän luõ lòch söû naêm 2000 ñaõ xaûy ra 57 ñieåm saït lôû bôø treân soâng Tieàn vaø soâng Haäu, ñöôïc theå hieän treân hình II-2. Trong ñoù: - 15 ñieåm saït lôû maïnh (soâng Tieàn 11 ñieåm, soâng Haäu 4 ñieåm) - 29 ñieåm saït lôû trung bình (soâng Tieàn 17 ñieåm, soâng Haäu 12 ñieåm) - 13 ñieåm saït lôû yeáu (soâng Tieàn 4 ñieåm, soâng Haäu 9 ñieåm) Moät soá ñôït saït lôû bôø soâng Cöûu Long trong vaø sau luõ lòch söû naêm 2000 ñaõ gaây xoân xao dö luaän: Ñôït saït lôû vaøo cuoái thaùng 9/2000, taïi phía bôø höõu soâng Tieàn thuoäc khu vöïc phöôøng 3 vaø phöôøng 4 thò xaõ Sañeùc ñaõ laøm suïp ñoå xuoáng soâng nhieàu caên nhaø vaø nhieàu ngoâi nhaø khaùc buoäc phaûi di dôøi khaån caáp, ñaõ daãn ñeán nguy cô maát oån ñònh ñaäp ngaên raïch Nhaø Thöông, cuøng heä thoáng keø Trung taâm nghieân cöùu chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL Mieàn Nam 6
baûo veä daõy phoá chôï raát saàm uaát vaø caàu Caùi Sôn khu vöïc thò xaõ Sañeùc. Ñeâm 18/9/2000 taïi khu vöïc aáp Long Thaùi, xaõ Long Khaùnh B, huyeän Hoàng Ngöï, tænh Ñoàng Thaùp ñaõ xaûy ra moät vuï lôû ñaát lôùn. Ñoaïn soâng bò suïp lôû daøi 200 m roäng 70 m, nhieàu nhaø daân bò nhaán chìm, moät soá ghe thuyeàn bò ñaém. Taïi khoùm Nguyeãn Du, phöôøng Myõ Bình, Tp. Long Xuyeân vaøo luùc 12 giôø ngaøy 10/10/2000 ñaõ xaûy ra moät vuï saït lôû laøm chìm 3 caên nhaø, 11 caên nhaø khaùc phaûi di dôøi khaån caáp. Luùc 1 giôø 30 phuùt saùng ngaøy 11/10/2000 vuï lôû ñaát ñaõ xaûy ra taïi ñaàu cuø lao Phoù Queá, phöôøng Myõ Long, Tp. Long Xuyeân, ñöa 14 caên nhaø xuoáng soâng Haäu. Phaïm vi saït lôû daøi 70 m, trong vuøng ñaõ ñöôïc caûnh baùo. Vuï lôû xaûy ra giöõa ñeâm khuya nhöng khoâng thieät haïi veà nhaân maïng. Ñôït saït lôû luùc 11 giôø tröa ngaøy 17/10/2000 taïi cuø lao Phoù Ba, xaõ Myõ Hoaø Höng, Tp. Long Xuyeân ñaõ nhaán chìm 9 caên nhaø, 19 caên trong vuøng coù nguy cô saït lôû phaûi di dôøi laùnh naïn. Ngaøy 6/12/2000 taïi coâng vieân tröôùc cöûa UBND huyeän Taân Chaâu ñaõ xaûy ra moät ñôït lôû lôùn vôùi chieàu daøi cung tröôït gaàn 45 m, saâu vaøo bôø 20 m laøm suïp ñoå vöôøn hoa coâng vieân tröôùc UBND Huyeän. Ngaøy 21/12/2000, ñoaïn bôø soâng töø döôùi haï löu traïm thuûy vaên Taân Chaâu tôùi cuûa keânh Vónh An, bò suïp ñoå xuoáng soâng ñem theo nhieàu nhaø cao taàng, coät ñieän, coâng trình kieán truùc khaùc. Tænh An Giang laø moät trong nhöõng tænh coù möùc thieät haïi lôùn nhaát do hieän töôïng saït lôû bôø soâng Tieàn vaø soâng Haäu gaây ra trong ñôït luõ naêm 2000. Töø ñaàu traän luõ naêm 2000 ñeán nay (ngaøy 15/11/2000), saït lôû bôø soâng Tieàn vaø soâng Haäu thuoäc ñòa phaän tænh An Giang, ñaõ cöôùp ñi treân 31 ha ñaát, 556 hoä phaûi di dôøi, 500 hoä khaùc ñang trong tình traïng bò ñe doïa caàn phaûi di dôøi khaån caáp [4]. II-4. ÑAÙNH GIAÙ CHUNG VEÀ TÌNH HÌNH XOÙI LÔÛ BÔØ SOÂNG CÖÛU LONG - Xoùi lôû bôø xaûy ra treân toaøn tuyeán. - Xoùi lôû thöôøng xaûy ra ôû caùc ñoaïn soâng cong, ñoaïn soâng gaáp khuùc, caùc ñoaïn soâng coù maët caét thu heïp ñoät ngoät, ñaàu caùc cuø lao, coàn caùt, baõi boài ôû loøng soâng vaø hai phía thöôïng, haï löu nhöõng cöûa phaân nhaäp löu coù kích thöôùc ñaùng keå. - Hieän töôïng xoùi lôû treân soâng Tieàn dieãn ra maõnh lieät vaø phöùc taïp hôn treân soâng Haäu. - Vuøng thöôïng chaâu thoå soâng, xoùi lôû xaûy ra nhieàu vaø maõnh lieät hôn. Caùc ñôït saït lôû thöôøng xaûy ra vaøo nhöõng ngaøy möa lôùn trong thôøi kyø luõ ruùt, Trung taâm nghieân cöùu chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL Mieàn Nam 7
saït lôû thöôøng gaây neân thieät haïi raát lôùn veà ngöôøi vaø cuûa. Caùc ñoaïn soâng thuoäc vuøng haï chaâu thoå, chòu aûnh höôûng chính cuûa cheá ñoä thuûy trieàu Bieån Ñoâng, saït lôû bôø ít xaûy ra nhöng hieän töôïng boài tuï laïi chieám öu theá, xoùi lôû chæ xaûy ra treân lôùp ñaát maët bôø soâng, thieät haïi do saït lôû moãi ñôït khoâng nhieàu. Caùc ñôït saït lôû thöôøng xaûy ra vaøo thôøi ñieåm trieàu ruùt cuûa nhöõng ngaøy trieàu cöôøng, sau muøa gioù chöôùng vaø sau nhöõng côn baõo lôùn. - Trong saùu khu vöïc xoùi lôû troïng ñieåm: Thöôøng Phöôùc, Taân Chaâu, Hoàng Ngöï, Sañeùc, Long Xuyeân vaø Caàn Thô thì caû 6 khu vöïc ñeàu bò saït lôû vaøo nhöõng thaùng cuoái muøa luõ lòch söû naêm 2000. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO CHÖÔNG II 1 - TCKT. Thuûy vaên, Baùo caùo “Böôùc ñaàu ñaùnh giaù veà luõ naêm 2000 ôû ÑBSCL, Ñoàng Thaùp 10/11/2000. 2 - PVKSQH Thuûy lôïi Nam Boä, “Nhaän ñònh veà traän luõ lòch söû naêm 2000 vaø chieán löôïc, bieän phaùp kieåm soaùt luõ ôû ÑBSCL. Ñoàng Thaùp 11/2000. 3 - Boä NN & PT Noâng thoân: “Baùo caùo veà khaéc phuïc haäu quaû luõ luït khoâi phuïc saûn xuaát ôû ÑBSCL”, Haø Noäi 11/2000. 4 - UBND tænh An Giang,:”Veà thieät haïi vaø nhöõng giaûi phaùp khaéc phuïc haäu quaû luõ luït”, Long Xuyeân 11/2000. Trung taâm nghieân cöùu chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL Mieàn Nam 8
Chöông III NGUYEÂN NHAÂN, CÔ CHEÁ VAØ CAÙC NHAÂN TOÁ AÛNH HÖÔÛNG TÔÙI HIEÄN TÖÔÏNG XOÙI LÔÛ BÔØ SOÂNG CÖÛU LONG III-1. NGUYEÂN NHAÂN CUÛA HIEÄN TÖÔÏNG XOÙI LÔÛ BÔØ SOÂNG CÖÛU LONG III-1-1. Nguyeân nhaân cuûa hieän töôïng xoùi lôû bôø treân toaøn tuyeán soâng Cöûu Long Nguyeân nhaân gaây ra xoùi lôû bôø soâng laø do söï taùc ñoäng cô hoïc, lyù hoïc, hoùa hoïc cuûa doøng nöôùc taùc duïng vaøo loøng daãn laøm buøn caùt, moät boä phaän taïo thaønh loøng daãn bò loâi cuoán ñi theo doøng nöôùc. Toác ñoä xoùi lôû bôø soâng nhanh hay chaäm, nhieàu hay ít laø do doøng nöôùc taïi vò trí ñoù coù khaû naêng coâng phaù, loâi cuoán ñöôïc nhieàu hay ít löôïng buøn caùt loøng soâng, bôø soâng vaø thôøi gian duy trì ñöôïc khaû naêng ñoù. Vì vaäy, nhöõng nguyeân nhaân laøm thay ñoåi doøng chaûy, thay ñoåi tính chaát cô lyù cuûa vaät lieäu caáu taïo neân loøng daãn cuõng chính laø nhöõng nguyeân nhaân gaây neân xoùi lôû loøng daãn. III-1-2. Nguyeân nhaân cuûa hieän töôïng xoùi lôû bôø taïi moät soá khu vöïc xoùi lôû troïng ñieåm treân soâng Cöûu Long a, Nguyeân nhaân xoùi lôû bôø treân soâng Tieàn ñoaïn Thöôøng Phöôùc, Taân Chaâu, Hoàng Ngöï Söï hình thaønh vaø phaùt trieån baõi beân vaø caùc cuø lao bôø höõu laøm cho truïc ñoäng löïc cuûa doøng chaûy eùp saùt veà phía bôø taû Thöôøng Phöôùc. Löu toác doøng chaûy saùt bôø vaøo muøa kieät ñaït tôùi 2 m/s coøn vaøo muøa luõ coù theå ñaït tôùi 3 m/s. Trong khi ñoù vaän toác lôùn nhaát cho pheùp khoâng xoùi cuûa caùc lôùp ñaát loøng soâng, bôø soâng ôû ñaây chæ ñaït tôùi 0,7 m/s. Ñaây chính laø nguyeân nhaân daãn ñeán toác ñoä xoùi lôû haøng naêm ôû khu vöïc naøy ñaït tôùi 30 ñeán 50 m/naêm. Xoùi lôû bôø khu vöïc thò traán Taân Chaâu laø do doøng chaûy coù naêng löôïng lôùn taùc ñoäng tröïc dieän vaøo bôø (haäu quaû cuûa quaù trình xoùi lôû ôû Thöôøng Phöôùc), sau ñoù ñöôïc phaûn xaï laïi, taïo neân caáu truùc doøng saùt bôø heát söùc phöùc taïp (doøng chaûy xaùo troän, doøng chaûy xoaùy, doøng nhieãu xaï.v.v…), hình thaønh hoá xoùi saâu gaàn bôø gaây maát oån ñònh bôø soâng. Khu vöïc xoùi lôû ñoaïn soâng thò traán Hoàng Ngöï naèm phía bôø loõm cuûa Trung taâm nghieân cöùu chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL Mieàn Nam 9
ñoaïn soâng vöøa cong vöøa co heïp, vôùi chieàu daøi ñoaïn xoùi lôû treân 4 km, nhöng khu vöïc xoùi lôû nghieâm troïng nhaát laø phía thöôïng löu vaø haï löu cöûa vaøo soâng Sôû Thöôïng. Ñoaïn soâng Tieàn, taïi cöûa soâng Sôû Thöôïng bò co heïp, chòu cheá ñoä doøng chaûy hai chieàu, ngoaøi ra cöûa vaøo soâng khoâng thuaän, ñaõ taïo neân doøng chaûy ñaùy coù vaän toác raát lôùn, taïo neân caùc xoaùy nöôùc vaø soùng nhieãu xaï coâng phaù loøng soâng Tieàn vaø loøng soâng Sôû Thöôïng. Caùc hoá xoùi saâu daàn daàn hình thaønh, roài tieán saùt bôø, gaây maát oån ñònh daãn ñeán saït lôû. b, Nguyeân nhaân xoùi lôû bôø treân soâng Tieàn ñoaïn thò xaõ Sañeùc tænh Ñoàng Thaùp Vaän toác doøng chaûy taïi moät maët caét soâng chòu aûnh höôûng cuûa cheá ñoä thuûy trieàu noùi chung vaø ñoaïn soâng Tieàn khu vöïc Sañeùc noùi rieâng ñöôïc tính theo coâng thöùc: vTbi = vTni + vbi (III-1) Trong ñoù: vTbi laø vaän toác trung bình taïi maët caét thöù i; vTni laø thaønh phaàn vaän toác do doøng chaûy thöôïng nguoàn taïo ra taïi maët caét thöù i ; vbi laø thaønh phaàn vaän toác do cheá ñoä thuûy trieàu taïo ra taïi maët caét thöù i. Töø coâng thöùc tính vaän toác doøng chaûy (III-1) cho thaáy khi hai veùc tô vaän toác cuøng chieàu thì vaän toác trung bình maët caét taïi ñoù seõ raát lôùn, coøn khi hai veùc tô vaän toác khoâng cuøng chieàu doøng chaûy bò doàn eùp coù khi gaây ra doøng xoaùy, doøng nhieãu ñoäng raát phöùc taïp. Nhö vaäy, nguyeân nhaân daãn ñeán hieän töôïng saït lôû bôø ñoaïn soâng Tieàn khu vöïc thò xaõ Sañeùc laø do doøng chaûy eùp saùt bôø coù vaän toác raát lôùn khi trieàu ruùt (nhaát laø vaøo muøa luõ) vöôït gaáp nhieàu laàn vaän toác cho pheùp khoâng xoùi cuûa ñaát loøng soâng, bôø soâng. Ngoaøi ra, söï giao thoa doøng chaûy nguoàn vaø doøng trieàu laøm thu heïp dieän tích doøng chính, eùp doøng chính vaøo saùt bôø vaø taïo ra caùc xoaùy nöôùc lôùn, ñoàng thôøi soùng voã bôø do gioù chöôùng, do taøu vaän taûi lôùn ñi treân soâng, hieän töôïng ñaøo ñaát bôø laøm gaïch, hieän töôïng neo ñaäu taøu beø voâ nguyeân taéc cuõng laø nhöõng nguyeân nhaân khoâng nhoû gaây ra hieän töôïng xoùi lôû bôø vaø gia taêng toác ñoä xoùi lôû bôø ôû khu vöïc naøy. Trung taâm nghieân cöùu chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL Mieàn Nam 10
c, Nguyeân nhaân xoùi lôû bôø treân soâng Haäu khu vöïc thaønh phoá Long Xuyeân. Ñoaïn soâng Haäu khu vöïc xoùi lôû bôø thuoäc ñòa phaän thaønh phoá Long Xuyeân, laø moät ñoaïn soâng phaân nhaùnh phöùc taïp. Caùch thaønh phoá Long Xuyeân khoaûng 7 km veà phía thöôïng löu, doøng chaûy soâng Haäu ñöôïc phaân thaønh hai nhaùnh keïp giöõa laø cuø lao OÂng Hoå. Nhaùnh phaûi ñi saùt thaønh phoá Long Xuyeân laø nhaùnh nhoû nhöng ñang trong giai ñoaïn phaùt trieån maïnh, trong nhaùnh phaûi laïi coù caùc baõi giöõa laø cuø lao Phoù Ba vaø cuø lao Phoù Queá. Caùc cuø lao ñöôïc caáu tao bôûi ñaát, caùt chöa ñöôïc coá keát hoaøn toaøn, neân tính chaát cô lyù raát thaáp vaø dó nhieân laø raát deã bò xoùi lôû. Vì vaäy, vaøo muøa luõ doøng chaûy soâng coù vaän toác lôùn thì hieän töôïng saït lôû xaûy ra ôû ñaàu caùc cuø lao laø ñieàu khoâng theå traùnh khoûi. Ngoaøi ra, beø caù coù kích thöôùc raát lôùn naèm doïc theo cuø lao Phoù Ba, cuø lao Phoù Queá laøm co heïp loøng daãn vaø eùp doøng chaûy vaøo phía bôø soâng khu vöïc trung taâm thaønh phoá Long Xuyeân gaây nhieàu baát lôïi cho ñoaïn bôø soâng khu vöïc naøy. d, Nguyeân nhaân xoùi lôû bôø treân soâng Haäu khu vöïc thaønh phoá Caàn Thô. Xoùi lôû bôø soâng khu vöïc thaønh phoá Caàn Thô laø xoùi lôû beà maët, vôùi nguyeân nhaân ñöôïc toå hôïp töø nhieàu yeáu toá: Doøng chaûy luõ traøn bôø, doøng chaûy vaøo ra, leân xuoáng cuûa thuûy trieàu, söï baøo moøn bôø soâng vì soùng do gioù, do baõo, do taøu vaän taûi lôùn gaây neân. Ngoaøi ra, taùc ñoäng cuûa doøng thaám hai chieàu, söï thay ñoåi traïng thaùi khoâ öôùt lieân tuïc cuûa ñaát bôø soâng, hieän töôïng röûa troâi muoái khoaùng, chaát höõu cô, chua pheøn trong ñaát vaøo thôøi kyø ngaäp luõ, ñaõ laøm cho ñaát bôø soâng gia taêng kích thöôùc loã roãng, giaûm tính chaát cô lyù. III-2. CÔ CHEÁ XOÙI LÔÛ BÔØ TREÂN SOÂNG CÖÛU LONG III-2-1. Cô cheá xoùi lôû bôø vuøng soâng chòu aûnh höôûng chuû yeáu cuûa doøng chaûy thöôïng nguoàn Cô cheá xoùi lôû bôø soâng Cöûu Long, vuøng chòu aûnh höôûng chuû yeáu cuûa doøng chaûy thöôïng nguoàn ñöôïc khaùi quaùt hoùa thaønh ba giai ñoaïn: Giai ñoaïn I: Baét ñaàu töø thôøi ñieåm nhöõng haït buøn caùt loøng soâng, bôø soâng ñaàu tieân bò doøng nöôùc cuoán ñi vaø keát thuùc vaøo thôøi ñieåm khoái ñaát bôø soâng ñaït tôùi traïng thaùi caân baèng giôùi haïn. Dieãn bieán giai ñoaïn I nhanh hay chaäm, laâu hay mau laø tuøy thuoäc vaøo Trung taâm nghieân cöùu chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL Mieàn Nam 11
khaû naêng cuûa doøng nöôùc, löôïng ngaäm buøn caùt cuûa doøng chaûy soâng, tính chaát cô lyù cuûa ñaát loøng soâng, bôø soâng vaø söï phaân boá caùc lôùp ñaát taïi vò trí ñoù. Giai ñoaïn II: Dieãn ra töø luùc khoái ñaát bôø ñaït ñeán traïng thaùi caân baèng giôùi haïn vaø keát thuùc khi khoái ñaát ñoù suïp ñoå xuoáng soâng. Thôøi gian vaø ñieàu kieän dieãn tieán giai ñoaïn II tuøy thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá nhö tính chaát ñaát, ñieàu kieän doøng chaûy, söï xuaát hieän cuûa möa, soùng voã, khoái ñaát bôø coù reã caây hay khoâng v.v…vaø v.v… Tuy nhieân, thôøi gian dieãn tieán giai ñoaïn II chæ coù theå ñöôïc tính baèng giôø, baèng ngaøy coøn ñieàu kieän thì chæ caàn moät taùc ñoäng raát nhoû töø beân ngoaøi vaøo khoái ñaát ñang ôû traïng thaùi giôùi haïn seõ nhanh choùng trôû neân maát oån ñònh roài suïp ñoå. Giai ñoaïn III: Ñöôïc baét ñaàu töø khi khoái ñaát bôø ñoå xuoáng soâng vaø keát thuùc khi doøng chaûy cuoán heát khoái ñaát lôû ñoù ñi nôi khaùc. Thöïc chaát giai ñoaïn naøy cuõng chæ laø quaù trình baøo xoùi vaø loâi keùo ñaát loøng soâng, bôø soâng nhöng laø khoái ñaát ñaõ bò suïp ñoå, tan raõ. Vì theá, toác ñoä baøo xoùi ñaát trong giai ñoaïn naøy nhanh hôn nhieàu so vôùi quaù trình baøo xoùi ôû giai ñoaïn I. Nhìn chung söï dieãn tieán nhanh chaäm cuûa giai ñoaïn naøy cuõng phuï thuoäc vaøo vaän toác doøng chaûy taïi vò trí ñoù, löôïng ngaäm buøn caùt cuûa doøng chaûy, caáu taïo thaønh phaàn vaø kích côõ haït ñaát cuûa khoái ñaát lôû. Trong thöïc teá xoùi lôû bôø, ba giai ñoaïn neâu treân thöïc chaát laø nhöõng maét xích khoâng theå taùch rôøi, noù laø moät quaù trình dieãn tieán lieân tuïc, quyeän vaøo nhau. Khoâng theå tìm ñöôïc moät ñieåm nuùt thôøi gian hay khoâng gian ñeå taùch bieät giöõa chuùng. III-2-2. Cô cheá xoùi lôû bôø vuøng soâng chòu aûnh höôûng chuû yeáu cuûa cheá ñoä thuûy trieàu Cô cheá xoùi lôû bôø soâng vuøng chòu aûnh höôûng chuû yeáu cuûa thuûy trieàu, laø xoùi lôû beà maët. Döôùi taùc duïng toå hôïp cuûa nhieàu yeáu toá: soùng, thuûy trieàu, doøng chaûy töø thöôïng nguoàn, doøng haûi löu .v.v..leân lôùp ñaát beà maët cuûa bôø soâng (coù tính chaát cô lyù thaáp, tôi xoáp, deã xoùi) laøm baøo moøn daàn vaø vaän chuyeån ñi nôi khaùc. Quaù trình naøy dieãn ra lieân tuïc theo naêm thaùng. Tuy nhieân do vaän toác doøng chaûy khoâng lôùn laém, soùng do taøu beø, do baõo gaây ra khoâng lieân tuïc coøn soùng do gioù thì ñoåi höôùng nhieàu laàn trong naêm, do ñoù toác ñoä xoùi lôû bôø ôû vuøng naøy thöôøng nhoû vaø thieät haïi do hieän töôïng xoùi lôû bôø soâng gaây ra cuõng khoâng nhieàu. III-3. NHÖÕNG NHAÂN TOÁ AÛNH HÖÔÛNG TÔÙI QUAÙ TRÌNH Trung taâm nghieân cöùu chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL Mieàn Nam 12
XOÙI LÔÛ BÔØ SOÂNG CÖÛU LONG III-3-1. Nhöõng nhaân toá mang tính khaùch quan aûnh höôûng tôùi quaù trình xoùi lôû bôø soâng Cöûu Long a, Quaù trình hình thaønh soâng aûnh höôûng tôùi xoùi boài loøng daãn Quaù trình hình thaønh loøng daãn soâng Tieàn vaø soâng Haäu vaãn coøn giöõ ñöôïc nhöõng neùt ñaëc thuø ñoù laø: soâng Haäu töông ñoái thaúng coøn soâng Tieàn coù nhieàu ñoaïn uoán khuùc phöùc taïp. Chính neùt ñaëc thuø naøy, phaàn naøo noùi leân aûnh höôûng cuûa quaù trình hình thaønh loøng daãn tôùi hieän töôïng xoùi lôû hieän nay. b, AÛnh höôûng ñieàu kieän khí töôïng, thuûy vaên tôùi xoùi lôû bôø soâng Cöûu Long Söï phaân boá hai muøa möa naéng treân löu vöïc soâng Cöûu Long ñaõ ñem laïi cheá ñoä doøng chaûy soâng theo hai muøa raát khaùc bieät nhau. Doøng chaûy muøa luõ treân soâng coù vaän toác lôùn hôn gaáp nhieàu laàn so vôùi doøng chaûy muøa kieät vaø leõ ñöông nhieân xoùi lôû bôø soâng vaøo muøa luõ cuõng dieãn ra maõnh lieät hôn. Naéng möa taïi khu vöïc saït lôû bôø coøn laøm giaûm ñaùng keå tính chaát cô lyù lôùp ñaát beà maët, gia taêng troïng löôïng baûn thaân khoái ñaát lôû, taïo doøng thaám, doøng chaûy maët .v.v… thuùc ñaåy quaù trình xoùi lôû. Möa luõ coøn laøm cho vuøng haï chaâu thoå soâng bò ngaäp luït laâu ngaøy, gaây neân hieän töôïng röûa troâi muoái, chaát höõu cô trong ñaát laøm taêng ñoä loã roãng ñaát bôø soâng (taêng tính tôi xoáp) vaø taát nhieân seõ laøm giaûm khaû naêng choáng xoùi moøn cuûa lôùp ñaát maët. Thuûy trieàu taïo neân doøng chaûy treân soâng vôùi vaän toác töông ñoái lôùn, gaây neân soùng trieàu, taïo caùc xoaùy lôùn trong noäi boä doøng chaûy ôû ñoaïn soâng coù söï giao thoa doøng chaûy nguoàn vaø doøng trieàu. Ngoaøi ra thuûy trieàu leân xuoáng laøm cho ñaát bôø soâng bò öôùt roài laïi khoâ lieân tuïc, laøm phaùt sinh doøng thaám hai chieàu trong moät boä phaän ñaát bôø soâng. Vì theá, laøm giaûm khaû naêng choáng xoùi cuûa ñaát bôø soâng. c, AÛnh höôûng cuûa ñieàu kieän ñòa chaát, ñòa chaát thuûy vaên tôùi xoùi lôû bôø soâng Cöûu Long Toác ñoä xoùi lôû maïnh hay yeáu, khoái saït lôû bôø lôùn hay beù, khoaûng thôøi gian giöõa hai ñôït saït lôû daøi hay ngaén khoâng nhöõng phuï thuoäc vaøo toác ñoä doøng chaûy maø coøn phuï thuoäc vaøo tính chaát ñaát loøng soâng, bôø soâng vaø söï phaân boá saâu hay noâng, daày hay moûng cuûa lôùp ñaát ñoù vaø möïc nöôùc ngaàm taïi khu vöïc saït lôû. d, AÛnh höôûng cuûa ñieàu kieän ñòa hình tôùi xoùi lôû bôø soâng Cöûu Long Trung taâm nghieân cöùu chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL Mieàn Nam 13
Ñòa hình loøng soâng laø nhaân toá khoáng cheá, chi phoái vaø taïo neân keát caáu doøng chaûy cuûa töøng maët caét, cuõng nhö cho toaøn boä doøng chaûy treân soâng. Vì neùt ñaëc tröng naøy maø chuùng ta coù theå döï baùo ñöôïc moät caùch töông ñoái chính xaùc nhöõng vò trí saït lôû bôø khi coù baûn ñoà ñòa hình chi tieát vôùi tyû leä lôùn cuûa loøng daãn soâng. III-3-2. Nhöõng nhaân toá mang tính chuû quan aûnh höôûng tôùi quaù trình xoùi lôû bôø soâng Cöûu Long Nhöõng nhaân toá mang tính chuû quan aûnh höôûng tôùi quaù trình xoùi lôû bôø soâng Cöûu Long, laø nhöõng nhaân toá do con ngöôøi laøm thay ñoåi quaù trình xoùi lôû, phaïm vi xoùi lôû, toác ñoä xoùi lôû. Noùi moät caùch khaùc ñoù laø nhöõng nhaân toá döôùi taùc ñoäng cuûa con ngöôøi laøm thay ñoåi tính chaát ñaát loøng daãn, thay ñoåi cheá ñoä doøng chaûy, keát caáu doøng chaûy. a,Nhöõng taùc ñoäng cuûa con ngöôøi coù taùc duïng laøm haïn cheá xoùi lôû bôø soâng Cöûu Long Xaây döïng, naïo veùt hoà chöùa phía thöôïng nguoàn soâng Cöûu Long coù taùc duïng tích cöïc laøm giaûm hieän töôïng xoùi lôû bôø soâng Cöûu Long do taùc duïng caét luõ, ñieàu hoøa doøng chaûy giöõa muøa luõ vaø muøa kieät. Phaân löu moät phaàn löu löôïng sang laïch khaùc, nhaùnh soâng khaùc nhaèm ñieàu tieát hôïp lyù doøng chaûy giöõa hai laïch hay nhaùnh soâng cuõng coù taùc duïng ñaùng keå laøm giaûm xoùi lôû. Troàng caây taïo röøng phoøng hoä cho vuøng haï chaâu thoå soâng, cuøng caùc bieän phaùp daân gian ñôn giaûn nhö thaû beøo choáng soùng, thaû pheân, lieáp, cöø traøm .vv… cuõng phaàn naøo haïn cheá hieän töôïng xoùi lôû bôø soâng ôû vuøng ñoùù. b, Nhöõng taùc ñoäng cuûa con ngöôøi laøm taêng xoùi lôû bôø soâng Cöûu Long Ñaøo bôùi (khai thaùc caùt, ñaøo luoàng laïch cho taøu, beø ñi, ñaøo keânh möông ..v.v…), gia taûi (xaây döïng nhaø cuûa, caàu coáng, ñöôøng giao thoâng ..v.v…) ngay trong khu vöïc ñang coù nguy cô saït lôû bôø seõ thuùc ñaåy tieán trình xoùi lôû. Phaù röøng ñaàu nguoàn laøm gia taêng cöôøng suaát luõ, laøm taêng ñaùng keå haøm löôïng buøn caùt trong doøng chaûy gaây laéng ñoïng buøn caùt caùc hoà thöôïng nguoàn laøm giaûm khaû naêng ñieàu tieát luõ cuûa caùc hoà chöùa ñoù cho haï du. Döï aùn thoaùt luõ Bieån Taây, xaây döïng ñeâ bao bieân giôùi [2] (ñeâ bao keânh Trung taâm nghieân cöùu chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL Mieàn Nam 14
Vónh Teá, ñeâ bao Taân Thaønh Loø Gaïch) seõ laøm thay ñoåi phaân boá luõ theo khoâng gian vaø thôøi gian vaø nhö vaäy chaéc chaén seõ aûnh höôûng tôùi quaù trình bieán hình loøng daãn vaø xoùi lôû bôø soâng Cöûu Long. Döï aùn bao caùc khu thò xaõ, thò traán, khu daân cö vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu Long nhaèm oån ñònh ñôøi soáng nhaân daân vuøng naøy vaøo muøa möa luõ seõ thu heïp ñaùng keå khu chöùa luõ roäng lôùn vuøng Ñoàng Thaùp Möôøi vaø Töù Giaùc Long Xuyeân vaø leõ ñöông nhieân seõ aûnh höôûng tôùi quaù trình loøng daãn soâng Cöûu Long. Bôø bao Taân Thaønh - Loø Gaïch laøm taêng löu löôïng vaøo raïch Hoàng Ngöï vaø traøn vaøo Töù Thöôøng gaây bieán ñoåi maïnh loøng daãn soâng Tieàn ñoaïn Taân Chaâu Hoàng Ngöï. Caùc keânh caàu thoaùt luõ qua ñöôøng 1A ra soâng Tieàn laøm taêng doøng ngang, laøm bieán ñoåi söï phaân boá doøng chaûy aûnh höôûng tôùi loøng daãn soâng Tieàn ñoaïn töø Phong Mì ñeán Myõ Thuaän, Chôï Laùch tænh Vónh Long. Töông lai khoâng xa Campuchia seõ thöïc hieän döï aùn bao ñeâ soâng Meâkoâng nhaèm traùnh ngaäp luït cho thuû ñoâ Phnoâmpeânh vaø moät soá vuøng daân cö khaùc. Döï aùn naøy seõ laøm taêng möïc nöôùc luõ haøng naêm taïi Taân Chaâu vaø Chaâu Ñoác leân khoaûng 0,5 m [2], nhö vaäy chaéc chaén xoùi lôû bôø soâng Cöûu Long seõ dieãn ra maõnh lieät vaø phöùc taïp hôn nhieàu. Ôû ñaây cuõng caàn noùi theâm raèng, thay ñoåi mang tính vó moâ do nhöõng bieán ñoåi baát lôïi cuûa khí haäu toaøn caàu - haäu quaû cuûa vieäc phaù röøng, gaây oâ nhieãm moâi tröôøng v.v… do con ngöôøi ñem laïi, cuõng coù aûnh höôûng tôùi xoùi lôû bôø soâng bôø bieån. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO CHÖÔNG III 1- PGS. Leâ Ngoïc Bích & caùc taùc giaû khaùc: Nghieân cöùu döï baùo xoùi lôû phoøng traùnh giaûm nheï thieân tai treân soâng Cöûu Long, TP. Hoà Chí Minh, 12/1997. 2- ThS. Toâ Vaên Tröôøng, Quy hoaïch luõ Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long, TP. Hoà Chí Minh, thaùng 9/1998. Trung taâm nghieân cöùu chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL Mieàn Nam 15