Người đai biểu dân cử với kỹ năng tìm kiếm và khai thác thông tin trên In-tơ-
net
Trong thời đại thông tin hiện nay, chúng ta cần nhận thức đầy đủ về khả năng
dễ dàng tiếp cận với nguồn tài nguyên thông tin quý giá, hầu như vô tận trên
mạng in-tơ-net và tận dụng thời cơ đó để khai thác thông tin phục vụ cho công
việc cũng như sự ứng xử đúng đắn hằng ngày.
Tầm quan trọng của thông tin và thời cơ của chúng ta
Mọi người đều biết rằng, việc khai thác các nguồn tin cho phép chúng ta cập
nhật hiểu biết về các hiện tượng, các quy luật trong thiên nhiên và xã hội, từ đó có
khả năng ứng xử đúng đắn trước những bài toán đặt ra trong công việc cũng như
trong sinh họat hằng ngày. Do vậy, có thể nói thông tin là cơ sở cần thiết cho mọi
quyết định, là chìa khóa giúp cho mọi người có hành vi sáng suốt trong công việc
và sinh hoạt.
Chúng ta đang may mắn sống trong thời đại thông tin, với khả năng dễ dàng
tiếp cận nguồn thông tin trên mạng. Điều cần nhấn mạnh là, nguồn thông tin đó đã
ở trong tầm tay của mọi người, với chi phí rẻ, không đòi hỏi những kiến thức cầu
kỳ về công nghệ thông tin cũng như những thao tác phức tạp.
Đó là một thời cơ vô cùng quý báu đang đến với từng người trong chúng ta, và
cũng là cho sự phát triển của đất nước. Mặc dù khả năng sử dụng mạng in-tơ-net
đã trở thành hiện thực từ gần mười năm nay ở nước ta, nhưng đến nay, số người
thông thạo việc khai thác khả năng đó để chủ động tìm kiếm thông tin trên mạng
chưa nhiều, kể cả các đại biểu dân cử. Một số người ít vào in-tơ-net có thể do e
ngại sử dụng mạng để tìm kiếm thông tin. Có hai lý do chính:
Thứ nhất, liệu có thể tiếp cận được các tài liệu thông tin bằng tiếng Việt không,
hay hầu hết các tài liệu thông tin hiện nay chỉ có dưới dạng tiếng nước ngoài, mà
mình lại chưa quen sử dụng tiếng nước ngoài?
Thứ hai, làm thế nào để có kỹ năng tìm kiếm tài liệu về một vấn đề nhất định
mà không tốn quá nhiều thì giờ, công sức?
Sự e dè đó đã hạn chế chúng ta khi cần tìm hiểu một vấn đề đặt ra trong công
việc và trong cuộc sống hằng ngày của mình. Việc thiếu thông tin thường sẽ dẫn
tới những quyết định thiếu chính xác và những hành vi thiếu sáng suốt. Sự hạn chế
kỹ năng tìm kiếm và khai thác thông tin trên mạng sẽ có hậu quả nghiêm trọng đối
với những người đang giữ vị trí then chốt trong xã hội, như những nhà doanh
nghiệp, những người sản xuất ra của cải cho xã hội, những người đại biểu nhân
dân, các quan chức nhà nước, các nhà giáo, thầy thuốc, nhà báo...
Dưới đây lời giải đáp cho hai loại câu hỏi nêu trên, nhằm tạo sự yên tâm cho
những người còn e ngại:
a) Ngày nay, trong trào lưu hội nhập kinh tế quốc tế, các cơ cở dữ liệu thông tin
đại chúng bằng tiếng Việt đã được kết nối với mạng in-tơ-net và cho phép người
tìm thông tin dễ dàng tiếp cận. Vì thế, việc tìm tài liệu thông tin bằng tiếng Việt sẽ
cho kết quả như mong muốn, miễn là các tài liệu đã được đưa vào cơ sở dữ liệu
nối mạng. Tất nhiên, nếu so sánh với tài liệu thông tin của thế giới, số lượng tài
liệu thông tin bằng tiếng Việt còn rất khiêm tốn, nhưng cũng không quá ít. Nếu do
khả năng sử dụng ngoại ngữ hạn chế mà chưa thể khai thác thông tin bằng tiếng
nước ngoài, trong lúc chờ đợi cải thiện khả năng đó, bạn đọc vẫn có thể tạm hài
lòng với các nguồn tin bằng tiếng Việt;
b) Kỹ năng tìm kiếm thông tin trên mạng in-tơ-net không đòi hỏi nhiều kiến
thức phức tạp.
Chúng tôi sẽ giới thiệu đến các bạn - những người đã có kiến thức cơ bản về sử
dụng máy vi tính - một số hiểu biết cần thiết để có thể tự mình tìm kiếm và khai
thác thông tin trên mạng. Đây là những hiểu biết tối thiểu để bắt đầu công việc, và
sau này nhất định bạn đọc sẽ tích lũy kinh nghiệm để dần tiến đến kỹ năng thuần
thục về tìm kiếm và khai thác thông tin.
Các bước tiến hành tìm kiếm, sắp xếp và khai thác thông tin
Khi chúng ta có nhu cầu truy tìm thông tin để được giải đáp một câu hỏi cụ thể
hoặc để có những kiến thức cập nhật về một vấn đề, phương tiện tối ưu để đáp ứng
trong điều kiện hiện nay thường là mạng in-tơ-net.
Bài này sẽ không nêu kỹ năng theo dõi thông tin hàng ngày trên các báo điện
tử, mà chỉ đề cập tới việc tìm kiếm thông tin theo một nội dung hoặc chủ đề nhất
định, qua đó, chúng ta tìm được một nội dung thông tin cụ thể, hoặc muốn thu
thập một bức tranh tổng quan, hoặc muốn đi sâu tìm hiểu một chủ đề cụ thể.
Để thực hiện mục tiêu đó, chúng ta có thể tiến hành công việc theo các bước
sau :
1. Tìm kiếm các tài liệu liên quan đến nội dung hoặc chủ đề quan tâm;
2. Phân loại các tài liệu để tạo lập những hồ sơ chuyên đề;
3. Khai thác, sắp xếp các nội dung thông tin từ các hồ sơ đã tạo lập được;
4. Xây dựng báo cáo về vấn đề nghiên cứu.
Tìm kiếm các tài liệu liên quan đến nội dung hoặc chủ đề
Để tìm kiếm các tài liệu kiên quan đến nội dung hoặc chủ đề cần xem xét, trước
hết, chúng ta cần xác định thật rõ mục đích tìm kiếm. Mục đích đó được thể hiện
qua một nội dung, một chủ đề, hoặc một số vấn đề của chủ đề quan tâm. Chúng ta
cần có ý kiến cụ thể về loại tài liệu mong muốn được thu thập.
Tiếp theo, chúng ta cần thực hiện các công việc sau:
a) Kết nối với một công cụ tìm kiếm (xem giải thích bổ sung 1).
b) Đưa yêu cầu tìm kiếm vào khung cửa sổ của công cụ tìm kiếm (xem giải
thích bổ sung 2 và 3), sau đó bấm chuột vào lệnh Tìm (Search). Công cụ tìm kiếm
sẽ nhanh chóng cung cấp trở lại danh sách các tài liệu tìm thấy (danh sách kết
quả).
c) Chọn trong danh sách kết quả các tài liệu phù hợp với mục đích tìm kiếm
(đúng với nội dung, chủ đề hoặc vấn đề quan tâm) và bấm chuột vào tên tài liệu
mong muốn trong danh sách kết quả để tải nội dung tài liệu xuống máy vi tính.
d) Để dễ dàng hơn cho việc thao tác trên các tài liệu, chúng ta chuyển chúng từ
dạng ban đầu (thường là HTML) sang dạng Word và lưu chúng lại trong một hồ
sơ (Folder).
Phân loại các tài liệu để tạo lập những hồ sơ chuyên đề
Nên xem lướt các tài liệu đã tập hợp được, và chỉ giữ lại những tài liệu xét thấy
là có ý nghĩa cho mục đích nghiên cứu của mình (đây là một bước chọn lựa bổ
sung cho lần chọn ban đầu nói ở điểm c trên đây). Nếu yêu cầu thông tin chỉ là để
tìm lời giải đáp cho một câu hỏi cụ thể, thì việc xem lướt có thể cho phép tìm lời
giải cho câu hỏi đã đặt ra, và công việc sau đó có thể được coi là hoàn thành.
Việc phân loại các tài liệu tập hợp được trên cơ sở xem lướt sẽ phụ thuộc vào
mục đích nghiên cứu:
a) Nếu việc tìm tài liệu nhằm vào mục đích thu thập một tầm nhìn tổng quan về
chủ đề quan tâm, thì toàn bộ các tài liệu phù hợp với chủ đề được gộp lại trong
một hồ sơ chung mang tên của chủ đề (hồ sơ “Chủ Đề”).
b) Nếu việc tìm tài liệu nhằm mục đích đi sâu tìm hiểu một số vấn đề hạn chế
của chủ đề cần xem xét, thì các tài liệu được phân theo từng vấn đề trong những
hồ sơ con của hồ sơ “Chủ Đề”; những tài liệu liên quan đến nhiều chủ đề cùng một
lúc thì sẽ không phân vào các hồ sơ con. Các hồ sơ con sẽ mang tên của vấn đề
tương ứng (hồ sơ “Vấn Đề”).
Nếu tài liệu điện tử đã được chuyển sang dạng Word, khi đọc lướt tài liệu có thể
đánh dấu các nội dung cần khai thác sau này (bằng cách in nghiêng, tô đậm hoặc
tô màu đoạn văn).
Khai thác, sắp xếp những nội dung thông tin từ các hồ sơ đã tạo lập được
Bây giờ, chúng ta bước sang giai đoạn khai thác thông tin.
- Nếu mục đích công việc là để đạt được một tầm nhìn tổng quan của chủ đề
nghiên cứu nhưng người tìm thông tin chưa định trước về kết cấu của bài tổng
quan, thì khi xem lướt, người khai thác thông tin nên ghi nhận bằng một cụm từ
mô tả từng nội dung thông tin cần khai thác và đánh dấu nội dung tương ứng trong
tài liệu. Các cụm từ này sẽ lần lượt được sắp xếp vào những đề mục tạo ra theo
một thứ tự lô-gic và công việc xác định kết cấu (sắp xếp các đề mục) của bài tổng
quan sẽ được hoàn chỉnh dần trong quá trình khai thác thông tin.
- Nếu người tìm tin đã có ý kiến định trước về kết cấu của bài tổng quan, hoặc
mục đích của công việc là đi sâu nghiên cứu một số vấn đề của chủ đề đang xem
xét, thì khi xem lướt, chỉ nên chú ý tới những nội dung thông tin liên quan đến các
đề mục hoặc các vấn đề được quan tâm. Đối với mỗi vấn đề, chúng ta cũng có thể
sắp xếp các nội dung thông tin theo những vấn đề con bằng cách làm tương tự.