Những cuộc chinh phạt của Alexandros
đại đế
Alexandros Đại Đế trạm chán với vua Ba
Tư Darius III. Từ Khảm Alexandros, ở
Pompeii, Napoli, Bảo tàng Khảo cổ Quốc
gia Napoli
.
Thời gian 335–323 BC
Địa điểm Thrace, Illyria, Hy Lạp, Tiểu Á,
Syria, Babylonia, Ba Tư,
Sogdiana, Ấn Độ
Kết quả Người Macedonia khôi phục
quyền thống trị Balkan, chinh
phục Đế quốc Ba Tư và Ấn Độ
Tham chiến
Vương quốc Đế quốc Ba Tư
Macedonia Các bộ lạc và vương
quốc Ấn Độ
Các thành bang Hy
Lạp
Illyria
Thrace
Getae
Sogdiana
Chỉ huy
Alexandros Đại Đế Darius III của Ba Tư
Porus
.
Những cuộc chiến tranh của Alexandros Đại Đế là một loạt các trận đánh của
vua Alexandros III của Macedonia ("Đại Đế"), đầu tiên trạm chán với Đế quốc Ba
Tư rộng lớn, dưới thời "Vua của các vị vua" Darius III nhà Achaemenes, và sau đó
chống nhau với các vị thủ lĩnh địa phương và các lãnh chúa xa tới tận phía Đông
miền Punjab, Ấn Độ. Alexandros Đại Đế là một trong những vị thống soái vinh
quang nhất mọi thời đại và được cho là bất khả chiến bại trên trận tiền. Cho tới khi
ông qua đời, ông đã chinh phục hầu hết cả thế giới theo quan niệm của người Hy Lạp cổ đại. .[1]
Alexandros Đại Đế lên nắm Vương trượng Macedonia sau khi vua cha Philippos II, người đã thống nhất [2] hầu hết các thành bang của lục địa Hy Lạp dưới quyền bá chủ của Macedonia trong Liên minh Corinth[3], bị ám sát. Sau khi tái lập lại trật tự
qua việc thẳng tay dập tắt cuộc nổi dậy của các thành bang ở miền Nam Hy Lạp và
tiến hành một cuộc chinh chiến ngắn ngủi nhưng đẫm máu chống lại các nước
láng giềng ở phía Bắc Vương quốc Macedonia, Alexandros Đại Đế thân chinh
thống lĩnh các chiến binh tinh nhuệ đi Đông chinh đánh Đế quốc Ba Tư rộng lớn
dưới thời "Vua của các vị vua" (mọi vua nhà Achaemenes đều xưng Đế hiệu này)
là Darius III nhà Achaemenes, và ông đánh bại rồi lật đổ được Darius III. Cuộc
chinh phục của ông bao gồm Tiểu Á, Syria, Phoenicia, Judea, Gaza, Ai Cập, Đại
Hạ và Lưỡng Hà, và ông đã mở rộng biên giới Đế quốc ngày một hùng mạnh tới
xa tận miền Punjab, Ấn Độ. Tại đây, nhà vua đánh tan nát người Ấn Độ trong cuộc đại chiến tại Hydaspes (326 trước Công Nguyên). [4]
Trước khi ông qua đời, Alexandros Đại Đế còn đề xuất kế hoạch xuất đại binh
đánh bán đảo Ả Rập nhằm mở rộng nền thương mại, sau đó ông sẽ thân hành kéo
các chiến binh dũng mãnh đi chinh Tây (nhằm phạt người Carthage, La Mã và bán
đảo Iberia). Tuy nhiên, sau khi ông mất sớm, các cận tướng của Alexandros Đại
Đế đã lặng lẽ hủy bỏ những kế hoạch hoành tráng này. Thay vào đó, trong vòng
một vài năm sau khi Alexandros Đại Đế từ giã cõi đời, những cận tướng này, khi
kế thừa Đế quốc của ông, đã gây chiến với nhau, chia cắt Đế quốc với nhau, mở ra
40 năm binh lửa.
Mục lục
1 Bối cảnh
2 Chiến dịch Balkan của Alexanros
3 Cuộc chinh phục Ba Tư
o 3.1 Tiểu Á
o 3.2 Trận sông Granicus
4 Alexandros củng cố sự ủng hộ ông ở Tiểu Á
5 Chú thích
6 Tham khảo
7 Xem thêm
8 Liên kết ngoài
[ ] Bối cảnh
Vương quốc Macedonia vào năm 336 trước Công Nguyên.
Vào năm 356 trước Công Nguyên, Hoàng hậu Olympias sinh hạ cho vua Philippos
II một người con kỳ tài: đó là Alexandros. Ngay từ năm 16 tuổi tức năm 340 trước
Công Nguyên, khi phụ vương đi chinh chiến ở thành Byzantium, Alexandros làm
Nhiếp chính thay cha trị nước, và dần có kinh nghiệm về quân sự. Trong trận đánh
lớn tại Chaeronea vào năm 338 trước Công Nguyên, ông chỉ huy cánh trái của quân Kỵ binh Macedonia tiến công nghiền nát liên quân Thebes - Athena.[5] Vào
năm 336 trước Công nguyên, khi vua Philippos II tham dự đám cưới của Công
chúa Cleopatra với người anh vợ của ông là vua Alexandros I xứ Ipiros ở Aegae,
ông bị viên chỉ huy Cấm Vệ quân Macedonia là Pausanias hành thích. Alexandros được toàn quân và tầng lớp quý tộc Macedonia tôn làm Quốc vương. [6]
Hay tin vua Philippos II bị ám sát, nhiều quốc gia làm loạn chống ách bá quyền
của Macedonia, bao gồm Thebes, Athena, miền Thessaly và các bộ tộc Thracia ở
phía Bắc Vương quốc Macedonia. Khi người ta báo hung tin về cuộc bạo loạn này,
Alexandros Đại Đế đã nhanh chóng ra tay dẹp loạn. Mặc dù các mưu sĩ của ông
khuyên ông nên tiến hành thương thuyết, Alexandros Đại Đế tự mình đốc suốt đội
Kỵ binh Macedonia bao gồm 3 nghìn binh lính tinh nhuệ và Nam chinh đánh
người Thessaly. Khi ông thấy doanh trại của người Thessalia nằm giữa giữa núi
Olympus và núi Ossa, ông đã huấn lệnh cho những chiến binh của mình đi vòng
qua núi Ossa và khi người Thessalia thức dậy, họ thấy Alexandros Đại Đế ở phía
sau họ. Người Thessalia thất bại, sau đó họ phải đầu hàng và tham gia vào lực
lượng Kỵ binh của Alexandros Đại Đế khi ông xua quân Nam chinh về phía bán đảo Peloponnese. [7]
Alexandros Đại Đế cùng ba quân dừng chần ở Thermopylae, nơi ông được công
nhận là thủ lĩnh của Liên minh thần thánh trước khi Nam tiến tới thành phố
Corinth. Thành Athena cầu hòa và Alexandros Đại Đế chấp nhận và tuyên bố ân
xá bất cứ ai tham gia cuộc nổi dậy. Tại Corinth, ông được trao danh hiệu "Minh
chủ" của các lực lượng Hy Lạp chống lại người Ba Tư. Trong khi tại Corinth, ông nghe tin người Thrace đang nổi dậy ở phía bắc. [8]
[ ] Chiến dịch Balkan của Alexanros
Trước khi tới châu Á, Alexandros muốn bảo vệ biên giới phía Bắc của mình và
vào Mùa Xuân năm 335 trước Công Nguyên, ông thân chinh tiến đánh xứ Thrace
để trấn áp các cuộc nổi dậy, mà chủ mưu là người Illyria và Triballi. Tại núi
Haemus, Quân đội Macedonia tiến công và đánh tan nát một đội quân đồn trú
Thrace phòng thủ tại một cao điểm. Sau đó, người Triballi đánh úp các chiến binh
Macedonia từ phía sau, thế rồi người Triballi nghiền nát tơi bời. Sau chiến thắng
này, Alexandros Đại Đế cùng ba quân thẳng tiến về sông Danube, để chạm trán
với người Getae bên kia bờ sông. Sau trận đánh đầu tiên với Kỵ binh Macedonia,
người Getae bại trận, phải bỏ chạy và Quân đội Macedonia thừa thắng chiếm lấy sào huyệt của địch thù.[9]. Sau thắng lợi này, Alexandros Đại Đế lại hay tin vua
của người Illyria là Cleitos và vua của người Taulanti là Glaukias làm loạn chống
sự bá quyền của người Macedonia. Alexandros Đại Đế lần lượt đánh thắng hai ông
vua phản loạn, buộc Cleitus và Glaukias cùng với bại quân phải tháo chạy, mang lại sự ổn định cho biên giới phía Bắc của Alexandros Đại Đế. [10]
Trong khi ông đang giành được thắng lợi ở phương Bắc, người Thebes và Athena
lại nổi dậy một lần nữa. Vua Alexandros Đại Đế cùng ba quân lập tức kéo đến tiến
công, nhưng, trong khi các thành phố khác lại một lần nữa do dự, Thebes đã quyết
định lật nhào sự bá quyền của người Macedonia bằng việc ra sức xây dựng một
đội quân thật hùng hậu. Tuy nhiên, người Thebes đã thất bại, trong một cuộc đổ
máu tàn khốc, Alexandros Đại Đế đã san bằng thành phố này và lãnh thổ của nó bị
phân chia giữa các thành phố Boeotia khác. Kết cục bi thảm của Thebes làm cho
người Athena rơi vào tình trạng sợ hãi, khiến cho tất của Hy Lạp ít nhất là phải
"khẩu phục" Alexandros Đại Đế.[11] Ông ca khúc khải hoàn trở về Macedonia vào
tháng 10 năm 335 trước Công Nguyên, và giờ đây ông đã có thể tiến hành cuộc chinh phạt châu Á. [12]
[ ] Cuộc chinh phục Ba Tư
[ ] Tiểu Á
Vào năm 335 trước Công Nguyên, Alexandros Đại Đế đã vượt qua Hellespont tiến
vào châu Á. Mặc dù phải mất hơn một trăm tàu triremes (thuyền chiến với nhiều
mái chèo) để vận chuyển toàn bộ quân đội Macedonia, Ba Tư đã quyết định bỏ
qua sự di chuyển này. Nếu Darius cố gắng để ngăn chặn việc chuyển quân này,
ông cũng có thể có thể chấm dứt chiến tranh trước khi nó bắt đầu. Người Ba Tư,
những người không bao giờ biết đến chiến lược mà thay vào đó thường dựa vào số
lượng áp đảo. Alexandros tin rằng Darius, người vốn được biết đến bao quanh
mình với những hoạn quan và thê thiếp, là một người đàn ông yếu kém. Nếu
Darius đã quyết định sử dụng toàn bộ quân đội của ông để đánh bại Alexandros,
ông cũng có thể có được khả năng ngăn chặn Alexandros. Khi Alexandros tiến
quân thông qua Tiểu Á (Thổ Nhĩ Kỳ), ông đã giải phóng một số thị trấn Hy Lạp đã
bị đặt dưới ách thống trị của Ba Tư.
[ ] Trận sông Granicus
Map of what would become Alexander's empire.
Trận sông Granicus sảy ra vào tháng năm năm 334 trước Công nguyên ở Tây Bắc
Tiểu Á (Thổ Nhĩ Kỳ ngày nay), gần di tích lịch sử Troia. Sau khi vượt qua eo
Hellespont, Alexandros Đại Đế tiến quân theo con đường đến phủ Tổng trấn của
xứ Phrygia. Các quan Tổng trấn khác nhau của đế quốc Ba Tư đã tập hợp lực
lượng của họ tại thị trấn Zelea và tham gia vào trận chiến trên bờ sông Granicus.
Arrian, Diodorus, và Plutarch đều đề cập đến trận chiến, trong đó Arrian ghi chép
chi tiết nhất. Người Ba Tư đặt kỵ binh của họ ở phía trước bộ binh, và đã bố trí ở
bờ(phía đông) bên phải của con sông. Hàng ngũ quân Macedonia đã dàn trận với
đội hình Phalanx nặng ở giữa, và kỵ binh ở hai bên. Người Ba Tư dự kiến rằng
hướng tấn công chính sẽ đến từ vị trí của Alexandros và di chuyển các đơn vị từ
trung tâm của họ tới bên sườn.
Bust of Alexander (Roman copy of a 330 BC statue by Lysippus, Louvre
Museum). According to Diodorus, the Alexander sculptures by Lysippus were the
most faithful.
Vị phó tổng tư lệnh của Alexanderos, Parmenion, đã đề nghị vượt thượng nguồn
con sông và tấn công vào lúc bình minh ngày hôm sau, nhưng Alexandros quyết
định tấn công ngay lập tức. Chiến thuật này khiến người Ba Tư mất cảnh giác.
Trận chiến bắt đầu với một đội kỵ binh và bộ binh nhẹ tấn công từ bên cánh trái
Macedonia, vì vậy người Ba Tư đã củng cố mặt đó rất nhiều. Tuy nhiên, vào thời
điểm này, Alexandros dẫn đầu những chiến hữu kị binh của mình trong đội hình
mũi nhọn đột kích cổ điển, và phá vỡ trung tâm của hàng ngũ quân Ba Tư. Một số
quý tộc cấp cao Ba Tư đã bị giết bởi bản thân Alexandros hoặc cận vệ của ông,
mặc dù Alexandros đã choáng váng bởi một cú đánh bằng rìu từ một nhà quý tộc
Ba Tư tên là Spithridates. Tuy nhiên, bản thân ông ta đã bị giết bởi Cleitos Đen.
Ngựa của Alexandros cũng đã bị giết chết nhưng không phải là con Bucephalos
yêu quý của ông, có thể ông đã không có thời gian để cưỡi nó, hoặc vì Bucephalos
đã khập khiễng hoặc vì Alexandros tin rằng trận chiến này là quá nguy hiểm cho
Bucephalos. Lực lượng kỵ binh Macedonia đã chọc thủng một lỗ trong hàng ngũ
quân Ba Tư, và bộ binh Macedonia đã đột kích thông qua đó để tấn công lực
lượng bộ binh yếu kém của Ba Tư ở phía sau. Lúc này, và với nhiều vị chỉ huy của
họ đã chết, kị binh cả hai bên sườn của quân Ba Tư đã rút lui, và bộ binh đã bị bỏ
rơi khi nó chạy trốn.
[ ] Alexandros củng cố sự ủng hộ ông ở Tiểu Á
Sau trận chiến, Alexandros đã chôn người chết (cả người Hy Lạp và Ba Tư), và
gửi những lính đánh thuê Hy Lạp bị bắt trở lại Hy Lạp để làm việc trong các mỏ,
như một bài học khốn khổ cho bất kỳ người Hy Lạp nào, đã quyết định chiến đấu
cho người Ba Tư. Ông ta đã gửi một số chiến lợi phẩm trở lại Hy Lạp, bao gồm
300 panoplies trở lại Athens và được dành riêng trong đền Parthenon với dòng chữ
"Alexandros, con trai của Philippos và người Hy Lạp, ngoại trừ người
Lacedaemonia (Spartan), các chiến lợi phẩm từ những kẻ man rợ những kẻ sống ở
châu Á "
Antipatros, người mà Alexandros đã để lại quản lý Macedon trong khi ông vắng
mặt, đã được rảnh tay để cài đặt các nhà độc tài và bạo chúa ở bất cứ nơi nào ông
thấy phù hợp nhằm giảm thiểu nguy cơ của một cuộc nổi loạn. Tuy nhiên, khi ông
tiến sâu hơn vào Ba Tư, mối đe dọa về những rắc rối dường như đã tăng lên.
