Những vấn đề cần lưu ý khi giao tiếp với các đối tác người Anh

1 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

Những vấn đề cần lưu ý khi giao tiếp với các đối tác người Anh

2 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

- Nếu đặc điểm của người Mỹ là cởi mở, phóng khoáng, thực dụng, ồn ào, đôi khi mang dáng vẻ phô trương bề ngoài thì khách du lịch Anh tỏ ra ngược lại. Họ rất lãnh đạm, thường không để ý đến những người xung quanh, giữa những người dân tộc của họ, giữa người đồng nghiệp thường khi gặp nhau họ cũng không thích bắt tay nhau. Họ chỉ thích bắt tay nhau khi xa nhau lâu ngày gặp lại hoặc tỏ ý cảm ơn. -Khách Anh thường biết kiềm chế. Người Anh thể hiện ý chí của mình rất khiêm nhường, không dùng lối nói chuyện đoán. Họ thường nói: Theo tôi (According to me), hình như (It seem that), có thể (May be). - Các cuộc gặp theo quy tắc phải được sắp đặt từ trước, coi trọng đúng giờ. - Người Anh thường tỏ ra khó gần trước khi được giới thiệu nghiêm chỉnh. - Đề tài yêu thích: Lịch sử – Kiến trúc – Làm vườn. - Đè tài nên tránh: Tôn giáo, Bắc Ailen, Tiền và giá cả

Những vấn đề cần lưu ý khi giao tiếp với các đối tác người Pháp

- Thường nghiêm túc và bảo thủ trong nghi thức thương mại. - Khi đàm đạo thường hay dùng cử chỉ, điệu bộ, tốc độ 1 giờ đàm thoại sử dụng 120 lần cử chỉ điệu bộ. - Rất tự hào về nền văn minh, về lịch sử, ngôn ngữ, hệ thống giáo dục, nghệ thuật Pháp. - Đề cao các món ăn ngon và thích rượu vang ngon, theo họ bữa ăn đồng nghĩa với không khí thân mật, sự hài lòng và thư gian. Bữa trưa và tối của họ thường có 3 món (Khai vị, món chính, món tráng miệng). - Đề tài yêu thích: Đồ ăn – Thể thao – Văn hoá - Đề tài nên tránh: Tiền bạc, giá cả, chính trị, những vấn đề riêng tư.

Những lưu ý khi giao tiếp với các đối tác người Mỹ:

Khi giao tiếp, đàm phán với đối tác Hoa Kỳ

3 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

Họ thường định trước thời lượng cho các cuộc gặp gỡ, không ngại ngùng chủ động kết thúc khi hết giờ, nhất là khi họ thấy cuộc gặp không mang lại lợi ích gì.

1. Những vấn đề về giờ giấc, nội dung làm việc

Bên chủ thường yêu cầu gửi trước tiểu sử tóm tắt của trưởng đoàn.

thường đối tác hoặc kém cỏi trong sắp xếp

Người Mỹ thường rất đúng giờ. Sự chậm trễ được hiểu là thiếu quan tâm, coi thời gian. -Ngược lại, đến sớm có thể làm bên chủ bối rối do chưa sẵn sàng tiếp đón hoặc được hiểu là quá sốt ruột hoặc không có việc gì tốt hơn để làm (Rãnh rỗi).

-Vì muốn tiết kiệm thời gian, nên người Mỹ tập trung và đi thẳng vào vấn đề.

-Bạn thấy có người vào phòng thì thầm với người tiếp chính bên chủ hoặc đưa cho người đó một mảnh giấy thì bạn cũng nên hiểu đó là tín hiệu bên chủ muốn kết thúc cuộc gặp.

-Trước khi kết thúc cuộc gặp nên chủ động tóm tắt những việc đã bàn hoặc thỏa thuận và nói rõ những việc mà hai bên dự định sẽ triển khai.

-Sau mỗi cuộc gặp gỡ quan trọng, phía khách nên gửi thư cám ơn và tranh thủ nhắc lại những vấn đề mà hai bên đã bàn hoặc thoả thuận.

2. Danh thiếp

-Danh thiếp không quan trọng đối với người Mỹ.

-Người Mỹ trao danh thiếp cho nhau không trịnh trọng như người Châu Á. Người Mỹ thường chỉ nhìn lướt qua hoặc thậm chí không nhìn danh thiếp trước khi cất đi hoặc bỏ vào túi.

-Thói quen này không có nghĩa là Người Mỹ không tôn trọng đối tác, bởi vì họ quan niệm tập trung vào người đang đối thoại với mình quan trọng và thể hiện tôn trọng hơn là nhìn vào danh thiếp.

3. Trang phục

Người Mỹ mặc rất thoải mái, không cầu kỳ và không quan tâm nhiều đến

cách ăn mặc của người khác.

Tuy nhiên, trong công sở, tại các hội nghị, hội thảo, tiệc và các cuộc tiếp

khách các doanh nhân Mỹ cũng mặc chỉnh tề và đẹp như ở các nước khác.

Thứ Sáu hàng tuần thường là ngày người Mỹ ăn mặc ít nghi lễ nhất tại

các công sở.

4 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

Mặc dù nhìn chung người Mỹ không cầu kỳ trong ăn mặc nhưng nếu một doanh nhân đến giao dịch mặc một bộ com lê quá cũ hoặc nhàu nhĩ chắc chắn sẽ tạo ấn tượng ban đầu không hay đối với đối tác.

4. Nghi lễ xã giao

Người Mỹ quan tâm nhiều đến nội dung và hiệu quả công việc hơn là nghi

lễ xã giao.

Họ quan tâm nhiều đến năng lực chuyên môn và khả năng quyết định vấn đề hơn là chức vụ hay tuổi tác của đối tác. Họ có thể cử một chuyên viên kỹ thuật trẻ đến gặp một lãnh đạo cấp cao của bên đối tác không phải vì coi thường đối tác mà bởi vì chuyên viên kỹ thuật trẻ đó là người nắm vững nhất về vấn đề cần trao đổi.

Mặt khác, người Mỹ có thể bực mình nếu bên đối tác được đại diện bởi một cấp thấp hơn, nhưng không phải vì lý do họ bị coi thường mà vì lý do đại diện bên đối tác không đủ thẩm quyền quyết định vấn đề mà hai bên đang quan tâm.

Nếu có, cà phê, trà, nước lọc và nước giải khát thường được để sẵn ở

một bàn nhỏ trong phòng tiếp khách để khách tự phục vụ.

Để tiết kiệm thời gian, ở Hoa Kỳ còn tổ chức kiểu vừa ăn sáng hoặc trưa

vừa thảo luận công việc tại nhà hàng hoặc ngay tại công sở của họ.

5. Kiểm tra an ninh tại nơi làm việc

Sau sự kiện khủng bố 11/9, việc kiểm tra an ninh được thực hiện rất nghiêm ngặt không những tại các sân bay mà còn tại các nơi làm việc quan trọng và đông người.

Khách đến làm việc nhất là tại các cơ quan của chính phủ và các tòa nhà lớn ở những thành phố lớn, nên mang theo giấy tờ tùy thân có dán ảnh để xuất trình tại thường trực, và không nên mang theo hành lý cồng kềnh.

6. Đối xử bình đẳng với phụ nữ

Khoảng trên 60% phụ nữ Mỹ đi làm. Ở Hoa Kỳ vẫn chưa hết sự phân biệt đối xử giữa nam và nữ. Tuy nhiên, ở Hoa Kỳ, phụ nữ có cương vị cao trong các cơ quan hoặc công ty nhiều hơn, và họ có quyền lực hơn so với ở các nơi khác trên thế giới.

Phụ nữ Mỹ không muốn mình bị coi là đặc biệt hoặc không quan trọng.

5 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

Nếu gặp những đối tác kinh doanh là nữ, bạn hãy đối xử với họ như đối xử với các đối tác nam giới và không nên phật ý vì cho rằng bên chủ đã đưa phụ nữ ra tiếp bạn.

Nếu họ là chủ mời bạn đi ăn, hãy cứ để họ trả tiền như những người đàn ông khác. Trong kinh doanh, phụ nữ Mỹ cũng quyết đoán không kém gì nam giới.

7. Đối xử bình đẳng với những người khác chủng tộc

Hoa Kỳ là một nước đa chủng tộc. Luật pháp Hoa Kỳ cấm mọi hành động phân biệt chủng tộc. Nhưng trong thực tế ở Hoa Kỳ vẫn chưa hết sự phân biệt chủng tộc.

Đến Hoa Kỳ kinh doanh cần hết sức tránh các hành động, hoặc ngôn ngữ thể hiện sự phân biệt chủng tộc. Ví dụ thay cho từ “black American” (người Mỹ đen) người ta dùng một từ khác lịch sự và ít phân biệt chủng tộc hơn là “African American” (người Mỹ gốc Phi).

8. Mời cơm làm việc

Bên chủ cũng có thể mời khách ăn sau khi kết thúc công việc thành công.

Họ hầu như không uống đồ uống có cồn khi ăn sáng hoặc ăn trưa vì vẫn

còn trong giờ làm việc.

Ở Hoa Kỳ, không có cảnh ép hoặc thi nhau uống rượu trong bữa ăn.

Không uống rượu là chuyện bình thường ở Hoa Kỳ.

Nếu trên giấy mời có ghi “RSVP” thì bạn cần phải xác nhận có dự hay

không càng sớm càng tốt.

Ở Mỹ, việc đưa tiền tip (tiền thưởng) là một quy định bắt buộc. Một số nhà hàng, khách sạn đều có cộng sẵn từ 10% – 25% phí phục vụ trong hóa đơn. Nếu không, bạn nên để lại tiền tip trên bàn ăn trước khi ra về hoặc đưa tận tay người phục vụ.

9. Vị trí ngồi khi tiếp khách

Khách đến đàm phán hoặc thảo luận công việc thường được mời ngồi theo hình thức đàm phán – khách ngồi đối diện với chủ, trong đó trưởng đoàn hoặc người có chức vụ cao nhất của các bên ngồi ở vị trí chính giữa bên mình.

10. Cấm hút thuốc

6 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

Hút thuốc bị cấm ngày càng ở nhiều nơi ở Hoa Kỳ. Bạn luôn luôn phải hỏi

xem có được phép hút thuốc hay không trước khi châm lửa hút thuốc.

Pháp luật cấm hút thuốc trên máy bay, trong nhiều nhà hàng, và ở các nơi công cộng. Hút thuốc thường bị cấm trong các tòa nhà làm việc; do vậy, những người hút thuốc, bất kể là ai, đều phải ra khỏi nhà và xuống đường để hút thuốc, kể cả trong những ngày mùa đông giá lạnh.

11. Tặng quà

Luật pháp Hoa Kỳ thực tế cấm các quan chức chính phủ nhận quà trong

quá trình thi hành công việc.

Những món quà có giá trị từ 50 USD trở lên đều phải nộp lại cho cơ quan.

Tặng quà không phải là một tập quán bình thường ở Hoa Kỳ, nên tặng quà cũng có thể gây bối rối cho người nhận do họ không chuẩn bị quà để tặng lại (Như ở Việt Nam, Hàn Quốc, Nhật…).

12. Luật chống tham nhũng ở nước ngoài của Hoa Kỳ

Năm 1977, Quốc hội Hoa Kỳ đã ban hành Luật Chống tham (US Foreign

Corrupt Practices Act - FCPA) ).

Luật này cấm tất cả mọi cá nhân và công ty Hoa Kỳ, kể cả các công ty nước ngoài có phát hành chứng khoán đã được đăng ký ở Hoa Kỳ hối lộ các quan chức và nhân viên của các đảng phái chính trị, hoặc chính phủ ở nước ngoài

Công ty Hoa Kỳ sẽ bị coi là vi phạm luật này khi họ chào hoặc hứa sẽ trả tiền, hoặc trả tiền (ví dụ như hoa hồng) cho một người nào đó (ví dụ như đại lý bán hàng) mà họ biết rằng hoặc có lý do để biết rằng toàn bộ hoặc một phần số tiền đó sẽ được dùng để hối lộ các quan chức hoặc nhân viên của các đảng phái chính trị, hoặc chính phủ ở nước ngoài.

Ví dụ, một công ty Hoa Kỳ chấp nhận trả tỷ lệ hoa hồng cao bất hợp lý cho một đại lý bán hàng ở nước ngoài trong một thương vụ bán thiết bị quân sự cho chính phủ nước ngoài mà không yêu cầu đại lý này giải thích lý do thì cũng có thể cũng bị coi là vi phạm luật này.

Trả tiền, hoặc biếu hiện vật/ dịch vụ có giá trị nhằm tác động đến một hành động hoặc quyết định tuỳ ý của quan chức để phục vụ cho hoạt động kinh doanh của mình (ví dụ như để xin giấy phép đầu tư, bán hàng, hoặc giành hợp đồng thầu xây dựng ...) bị coi là hành vi hối lộ.

Tuy nhiên, trả tiền, hoặc biếu hiện vật/dịch vụ chỉ nhằm thúc đẩy các công việc thường lệ của chính phủ không bị coi là hành vi hối lộ. Ví dụ, trả tiền cho

7 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

nhân viên hải quan làm ngoài giờ nhằm hoàn thành sớm các thủ tục hải quan để có thể kịp xếp hàng xuất khẩu hợp pháp xuống tầu không bị coi là vi phạm Luật FCPA này.

13. Thông tin thường xuyên

Giữ liên hệ và thông tin thường xuyên với bạn hàng Hoa Kỳ là rất quan trọng. Các nhà kinh doanh Hoa Kỳ nổi tiếng là không kiên nhẫn và rất ghét sự im lặng.

Nếu cần thời gian để nghiên cứu hoặc thu thập thông tin trước khi trả lời thì cũng nên thông báo cho đối tác biết đã nhận được yêu cầu và sẽ trả lời sau và, nếu có thể, hẹn thời gian trả lời cụ thể.

Không nhất thiết phải chờ có đầy đủ thông tin rồi mới trả lời một thể; Những nội dung nào có thể trả lời trước thì trả lời; Những nội dung chưa trả lời được thì hẹn trả lời sau.

14. Bản ghi nhớ, cần hay không?

Cả nước Mỹ luôn xem trọng văn bản và từ ngữ. Các luật sư Mỹ rất thích thú khi làm việc với từ ngữ, càng nhiều từ càng tốt, nên hợp đồng luôn thể hiện tính chi tiết rất cao.

Doanh nhân Mỹ sử dụng hợp đồng và hợp đồng mẫu như một cách tự

bảo vệ bằng pháp lý. 15. Thỏa thuận lòng vòng

Trong giao tiếp, người Mỹ có xu hướng nói to, thích nhìn thẳng vào người

đối diện và hay đòi hỏi quyền lợi một cách công khai. Đó là phong cách Mỹ.

Họ luôn thúc đẩy cuộc thương lượng đến chỗ kết thúc một cách mau chóng nhất. “Make it snappy!” (Nhanh lên!), “What are we waiting for” (Còn chờ gì nữa?), “Jump to it” (Nhào vô!) là những câu cửa miệng của người Mỹ vì bỏ phí thời giờ tức là phí cuộc sống.

Hãy nói chuyện với người Mỹ càng đơn giản càng tốt, nhưng phải thật

logic.

16. Không đưa ra quyết định cuối cùng

Một thói quen của người Việt trên bàn đàm phán là chốt lại vấn đề bằng

câu đại ý: “Chúng tôi sẽ có quyết định ngay sau khi xin ý kiến cấp trên”.

Các nhà đàm phán Mỹ rất khó chịu với điều này, bởi nó đồng nghĩa với

việc họ đang tiếp xúc với một người không có quyền quyết định vấn đề.

8 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

17. Thiếu tính minh bạch

Người Mỹ mong đợi thông tin trung thực ở bàn đàm phán, thích sự chính

xác, cụ thể

Họ chia sẻ về nước Mỹ và cũng cần nhận phản hồi ngược lại.

Nếu các thống kê tài chính của công ty mình có vấn đề, doanh nhân Việt nên nhìn nhận và giải thích rõ ràng thay vì chối quanh, lờ đi hay “tiền hậu bất nhất” vì dễ bị đối phương xem như thiếu trung thực.

18. Tạo dựng quan hệ bằng giải trí

Người Việt thường bắt đầu hoặc kết thúc các cuộc đàm phán bằng những hoạt động giải trí như ăn uống, ca hát hoặc thậm chí là massage, quà cáp… để tạo sự thân thiện.

Đối với người Mỹ, những hoạt động này không cần thiết, có khi còn gây

phản ứng ngược.

Người Mỹ ít khi thỏa thuận kinh doanh bên ngoài phòng họp, càng không

có thói quen ký hợp đồng trên… bàn nhậu như ở Việt Nam.

Nếu có thể tổ chức các buổi tiệc tiếp đãi doanh nhân Mỹ, cần lưu ý một số

điều tối kỵ sau:

- Không nên lạm dụng việc giới thiệu văn hóa Việt, đặc biệt là ẩm thực. Người Việt rất tự hào về nền ẩm thực đặc sắc và phong phú của mình nên thường chọn các nhà hàng đặc sản địa phương để đãi khách.

Tuy nhiên, không phải người Mỹ nào cũng từng thử qua món Việt. Khi đến một vùng đất lạ, nỗi sợ lớn nhất là mắc bệnh nơi xứ người.

Thậm chí nhiều người Mỹ cẩn thận còn không quen với những nhà hàng mini, bàn ghế thấp ở Việt Nam. Vì vậy, khi tổ chức tiếp đãi, hãy chọn những nhà hàng cỡ 4 sao hoặc tương đương với đẳng cấp khách sạn họ đang lưu trú và không nên đãi đặc sản địa phương quá một lần.

- Đừng để quên các phu nhân ở lại khách sạn khi mời các ông chồng doanh nhân đi đâu đó. Các vị phu nhân Mỹ luôn hào hứng được dự tiệc cùng chồng và họ đánh giá rất cao sự lịch thiệp của đối tác qua vấn đề này.

Đa số người Mỹ thích nghe nhạc nhưng không thể hát. Vì vậy, nếu họ

được mời tham gia hát karaoke thì đó là... cực hình.

- Đừng để sự bất ngờ trở thành đồng nghĩa với không chủ định, bởi người

Mỹ không bao giờ làm việc gì mà không có mục đích.

9 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

Nhiều doanh nhân nước ngoài đã mất đối tác Mỹ chỉ vì sơ suất không

hiểu tâm lý này.

Để tạo sự bất ngờ cho đối tác, một chủ doanh nghiệp đã mời một cách

ỡm ờ: +“Chúng ta cùng tìm nơi nào để trò chuyện thêm”.

+Đối tác người Mỹ gặng hỏi: “Đi đâu?”.

+“Một nơi nào đó rất ấn tượng”.

+“Nhưng cụ thể là ở đâu?”.

+“Cứ đi đi, đến nơi nào ông cảm thấy thích”.

-Hậu quả là doanh nhân Mỹ đánh giá đối tác của mình là người không có mục đích rõ ràng. Cuộc thương thảo vì thế mà thất bại.

Đúng giờ:.

Xếp hàng: chỗ nào cũng xếp hàng, xếp hàng trên xa lộ, xếp hàng lấy thức ăn, xếp hàng lên thang máy... Chỉ hai người cũng xếp hàng, không chen lấn, xô đẩy.

Giữ im lặng: Tránh gây ồn ào, nói chuyện quá to ở nơi công cộng như nhà hàng, khách sạn, tiệm cà phê, cửa hàng, siêu thị… nhất là ở những nơi tham quan mang tính trang nghiêm như bảo tàng, nhà lưu niệm, đài tưởng niệm…

Tiết kiệm: Khi tham gia các bữa tiệc tự chọn (buffet), bạn chỉ nên lấy thức ăn vừa đủ dùng và hãy cố gắng ăn hết tất cả những món mình đã lấy ra đĩa.

Một số nhà hàng tại Mỹ còn có quy định phạt đối với khách lấy quá nhiều thức ăn mà không dùng hết.

Đất nước này còn kêu gọi du khách tiết kiệm điện, nước và bảo vệ môi trường bằng cách dán đầy các yêu cầu “chỉ sử dụng khăn khi thật sự cần thiết” trong phòng tắm của khách sạn.

Người Mỹ luôn tránh đề cập đến các đề tài tôn giáo, tiền bạc, chính trị và những đề tài có thể gây ra tranh luận, gây sốc chẳng hạn như vấn đề kế hoạch hóa gia đình, quấy rối tình dục.

Các đế tài thường được nói đến là phim, sách, nhạc, thể thao, thể dục, du lịch và ẩm thực. Cho nên nếu thường phải thương thảo với đối tác Mỹ, bạn cần nên biết về các phim hay, bài ca nổi tiếng, cuốn tiều thuyết bán chạy… để có chuyện mà nói với họ khi giải lao.

Đôi khi sự trùng hợp sở thích, lối sống lại giúp cho công việc chính đang đàm phán dễ dàng thành công.

Hãy nhớ đừng bao giờ hỏi tuổi của một phụ nữ, đó là điều tối kỵ.

Nhớ rằng tặng mỹ phẩm, dầu thơm, áo quần cho bà ta là không phù hợp với văn minh kiểu Mỹ.

10 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

Hãy nhớ một điều rằng bạn hãy vui, lạc quan nếu được đối tác Mỹ mời về nhà dùng các món thịt, xúc xích nướng (barbecue) với gia đình của ông ta. Vì bạn điều đó có nghĩa là bạn đã thật sự chiếm được cảm tình, lòng tin của đối tác rồi đó.

Những vấn đề cần lưu ý khi giao tiếp với các đối tác người Đức:

Chúng ta nên sử dụng các chức danh để biểu lộ sự kính trọng. Chỉ khi người đối diện yêu cầu bạn gọi họ bằng tên, nếu không bạn luôn phải dùng đến chức danh và họ của anh ta. Khi bước vào nơi họp bạn sẽ phải bắt tay với từng người một, kể cả với trẻ con. Nếu bạn mời đến nhà thì những món quà được họ mong đợi nhiều nhất là hoa và sôcôla. (Hoa hồng màu vàng và màu trà là món quà được đón nhận nồng nhiệt nhất). Nếu chúng ta không muốn bị hiểu lầm là "có ý đồ" thì đừng mang theo hoa hồng đỏ vì đó là biểu hiện của sự lãng mạn. Cẩm chướng lại biểu hiện cho sự tiếc thương người đã khuất. Lily và hoa cúc là hình tượng của buổi tang lễ. Món quà thường được mở ra sau khi nhận. Họ luôn luôn đến đúng giờ. Nếu đến trễ 15 phút phải thông báo ngay qua điện thoại và giải thích lý do. Sau buổi tiệc 1 ngày bạn nên gửi thư cám ơn đến người chủ toạ vì sự tiếp đãi ân cần của họ. Nếu chưa được mời dự bàn tiệc thì bạn không nên ngồi xuống bàn, và phải ngồi đúng ví trị bạn được chỉ định. Đừng vội động tay khi chủ toạ chưa mời: “Chúc các bạn ngon miệng” Tác phong khi cầm vật dụng cũng như các nơi khác trên thế giới: nĩa bên tay trái và dao bên phải. Tại các buổi tiệc lớn, bạn nên đợi chủ tiệc đặt khăn ăn vào lòng thì bạn mới làm theo như vậy. Khi đang dùng món, tuyệt đối không đặt khủy tay lên bàn tiệc. Cố gắng dùng hết thức ăn trong đĩa của bạn. Những món ăn như bánh mì hay chả giò thì bạn có thể dùng tay để chia nhỏ ra. Nếu muốn ra hiệu cho phục vụ là bạn đã dùng xong thì hãy đặt nĩa và dao song song bên phải của đĩa ăn, nĩa sẽ được đặt hơi chếch cao hơn dao một tí. Khi cụng ly thì hãy để người chủ nâng ly trước. Các mối quan hệ và cách thức xã giao

11 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

Khác với nhiều quốc gia Châu Á (như Hàn Quốc, Việt Nam …) khi xây dựng các mối kinh doanh, người Đức không quan tâm đến các mối quan hệ chỉ mang tính cá nhân. Họ rất xem trọng thành tích, bằng cấp mà bạn đạt được và thời gian mà công ty bạn đã hoạt động. Họ rất phân biệt đối xử theo chức vụ của đối tác, vì thế bạn nên để họ nhận ra chức vụ của bạn so với họ. Khác với nhiều quốc gia Châu Âu, cách giao tiếp của người Đức rất xem trọng sự trịnh trọng. Muốn có được các mối quan hệ tốt thì bạn buộc phải "cứng nhắc" tuyệt đối theo khuôn nghi thức của họ. Khi bàn chuyện kinh doanh với họ thì bạn chỉ nên đi thẳng vào vấn đề, đừng nói chuyện ngoài đề. Họ rất hoài nghi vào các lời hứa. Họ luôn tin tưởng vào cách giao tiếp bằng hình thức viết như email hay thư từ. Vì theo như trên, họ rất hay nghi ngờ, điều này sẽ giúp họ yên tâm để dự phòng làm bằng chứng hay có thể đưa ra các quyết định thay đổi. Các buổi họp mang tính kinh tế Sắp xếp các cuộc hẹn thường có tính bắt buộc ở Đức, và nên sắp xếp trước 1 hay 2 tuần. Khi viết thư phải gửi đến người có chức vụ cao nhất ở phòng ban, có nhắc đến tên và chức vụ của họ. Nếu bạn muốn gửi thư về việc lên lịch cuộc hẹn thì hãy viết bằng tiếng Đức nhé. Đúng hẹn là một điều tuyệt đối phải tuân thủ. Nếu có nguy cơ đến trễ hay phải dời lại cuộc hẹn thì phải thông báo ngay lập tức thật rõ ràng. Giờ giấc cuộc hẹn phải khớp với lịch thông báo, giờ bắt đầu và giờ kết thúc phải thật sát. Không phải bạn không thể sử dụng tiếng Anh của mình nói chuyện với họ nhưng bạn nên có thông dịch viên để tránh bất cứ sự hiểu sai nào. Cuối buổi họp, nếu họ muốn biểu đạt sự đồng tình thì bạn sẽ thường bắt gặp họ gõ các khớp ngón tay lên mặt bàn. Người lớn tuổi hay địa vị cao nhất sẽ bước vào phòng trước. Nếu nam và nữ có chức vụ ngang nhau thì nam sẽ vào phòng trước.

12 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

Các buổi thương thuyết Họ rất xem trọng các quy trình, thủ tục. Họ chỉ đi thẳng vào vấn đề và càng nói ngắn gọn càng tốt. Những tài liệu bạn mang đến phải có cả tiếng Anh lẫn tiếng của họ. Những điều khoản trong hợp đồng cần được theo sát. Quyết định một khi đã đưa ra thì không thể thay đổi. Những hành động không đồng tình hay những thủ đoạn (nếu có) sẽ chẳng có tác dụng đối với họ. Cách ăn mặc Cách ăn mặc đối với họ chỉ cần trang trọng theo nghĩa kinh doanh, không cần cầu kỳ và có thể hơi quy cũ. Nam giới nên mặc bộ trang phục có màu sậm. Nữ có thể mặc bộ trang phục công sở hay đầm theo kiểu truyền thống. Đừng mang quá nhiều trang sức hay trang điểm lòe loẹt Đi cùng xe Nếu được đối tác mời đi cùng trong xe - do đối tác lái - thì tuyệt đối không được ngồi ở hàng ghế sau. Nếu đi taxi, vị khách danh dự được dành cho ngồi ở hàng ghế sau, phía tay phải. Người nào trả tiền taxi thì ngồi ở phía trước hay ở sau người lái xe. Trao danh thiếp Khách là người đầu tiên trao danh thiếp. Nếu trao cho nhóm người thì người có cấp bậc cao nhất được trao đầu tiên.

13 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

Nếu không biết thứ tự cấp bậc của chủ nhà thì trao danh thiếp cho tất cả, bắt đầu từ người ở bên cạnh mình. Phải xem danh thiếp trước khi cất đi. Khu vực riêng tư Trong văn phòng, ở hành lang hay khi gặp nhau nên chú ý giữ khoảng cách. Khoảng cách 60 cm được coi là khu vực dành cho bạn bè thân thiết. Khi trao đổi về công chuyện làm ăn nên đứng cách nhau khoảng 1 mét nếu chỉ có hai người, nếu đứng thành nhóm thì khoảng cách từ 1 - 2 mét. Làm quen Khi làm quen chú ý nhấn mạnh những tương đồng để tạo bầu không khí thân thiện, không nên đề cập đến những chủ đề chính trị hay tôn giáo. Những nhận xét nên mang tính tích cực, không nên chỉ trích hay phê trách, không nên lôi kéo hay để bị sa đà vào cuộc tranh luận về vấn đề to tát.

Những vấn đề cần lưu ý khi giao tiếp với các đối tác người Tây Ban Nha:

Các văn phòng và đại lý ở Tây Ban Nha thường đóng cửa từ 1 giờ và trễ nhất là 4 giờ 30 phút chiều.

Về ăn mặc, theo quan niệm của người Tây Ban Nha, giày đen biểu thị cho các cơ hội kinh doanh. Người Tây Ban Nha rất thích màu đen và các màu tối. Quần áo cần chỉnh tề, nam mặc complê và phải đeo cà vạt, nữ mặc áo vest và váy. Theo phong tục, trước và sau buổi họp mọi người bắt tay nhau và chào hỏi niềm nở. Người Tây Ban Nha thường "bảo thủ " trong thói quen mua sắm của mình. Họ thường mua hàng có nhãn hiệu nổi tiếng.

Giờ làm việc ở Tây Ban Nha thường từ 9 giờ sáng tới 6 giờ chiều. Ngày làm việc từ thứ 2 tới thứ 6. Ngân hàng mở cửa từ 8.30 sáng tới 2.30 chiều từ thứ 2 tới thứ 6 và đôi khi cả sáng thứ 7.

Các bách hoá tổng hợp thường mở cửa từ 10 giờ sáng tới 8 giờ tối, từ thứ 2 tới thứ 7. Để thuận tiện cho việc giao dịch, các cuộc hẹn gặp nên được báo trước...."

14 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

Những tội phạm như móc túi, trộm, cướp trên xe hơi thường xuyên xảy ra thường nhằm vào những du khách thiếu cảnh giác.

Andorra là vùng có tỷ lệ tội phạm thấp nhất ở Tây Ban Nha. Bọn trộm cướp thường tìm cách làm cho nạn nhân sao nhãng như phun mù tạt vào quần áo, hỏi đường… ở Tây Ban Nha chỉ cần lơ đãng một phút coi như túi xách hay đồ đạc của bạn đã bị đánh cắp. -Mỗi năm chính phủ Tây Ban Nha ban hành các ngày nghỉ riêng, dưới đây là những ngày nghỉ phổ biến trong năm: Ngày 1 tháng 1: Tết Ngày 6 tháng 1: Lễ hiển linh Ngày 12& 13 tháng 4: Ngày thứ năm thánh và thứ 6 tuần thánh Ngày 1 tháng 5: Ngày Quốc tế lao động Ngày 15 tháng 8: Lễ Đức mẹ Ngày 12 tháng 10: Quốc khánh Ngày 1 tháng 11: Ngày lễ thánh Ngày 6 tháng 12: Ngày Hiến Pháp Ngày 8 tháng 12: Lễ hội Đức bà Mari Ngày 25 tháng 12: Lễ Nôen

Những vấn đề cần lưu ý khi giao tiếp với các đối tác Nga:

Người Nga luôn mong muốn đối tác của mình đúng giờ. Về cách thức làm việc, fax và email là phương tiện giao tiếp tốt nhất được ưa chuộng, vì văn thư bưu điện có thể thất lạc. Theo tập quán, trước khi đến Nga, bạn cần thông báo với công ty phía Nga về những đề xuất và mục tiêu kinh doanh dự kiến của bạn. Trong mọi giao dịch công việc, giấy bút, văn bản là phần tối quan trọng, nhìn chung, người Nga thường ít tin vào những văn bản không có chữ ký. Người Nga thường khuyến khích tinh thần làm việc dân chủ và linh hoạt. Việc thể hiện tôn trọng cấp trên và ý thức rõ cấp bậc rất quan trọng trong việc xây dựng và duy trì quan hệ kinh doanh ở Nga. Quan hệ cá nhân và quan hệ thân mật là phần trung tâm trong hoạt động kinh doanh ở Nga. Sự tiếp xúc tại các buổi gặp mặt trao đổi công việc như đơn giản là xiết chặt tay hay thậm chí cái ôm là biểu hiện tích cực. Trong trường hợp có bất đồng, nên tránh cách xử lý bằng đường chính thống, cần lưu ý, người Nga rất “hướng về con người” và sẽ hưởng ứng với cách tiếp cận cá nhân. Đừng tán dương hay khen thưởng cá nhân nào công khai trước đông người vì điều này có thể làm người khác nghi ngờ hoặc tạo ra sự đố kỵ. Bạn cần lưu ý là ở Nga, chủ nghĩa tập thể chi phối các cá nhân. Người Nga có câu ngạn ngữ “đừng vội trả lời” mà “hãy vội lắng nghe”.

15 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

Thực tiễn kinh doanh tại Nga Danh thiếp rất quan trọng. Nếu có thể, bạn nên in danh thiếp một mặt bằng tiếng Nga và một mặt bằng tiếng Anh. Khi diễn thuyết bạn cần trình bày rõ ràng đi thẳng vào vấn đề và logic. Mặc dù nhiều vấn đề mang tính nguyên tắc được thảo luận trong môi trường thân thiện tại những địa điểm không chính thức nhưng thương lượng, quyết định cuối cùng được thực hiện tại văn phòng. Một lưu ý khác, khi bắt đầu buổi gặp mặt, người đứng đầu công ty thường mở đầu cuộc thảo luận và giới thiệu các thành viên theo thứ tự cấp bậc từ trên xuống dưới. Một số phép xã giao ở Nga: Nên bắt tay chặt khi chào gặp mặt và tạm biệt người Nga đồng thời nhìn thẳng vào mắt đối tác. Nên chia sẻ vài câu chuyện thân mật trước khi đi vào công việc, thường là nói về gia đình và các vấn đề cá nhân. Nên chuẩn bị một món quà để thể hiện sự phát triển của công ty bạn và tầm quan trọng của thương vụ sắp tới, thường là vật phẩm mang đặc trưng của vùng/đất nước bạn hoặc vật phẩm có logo của công ty bạn. Một Thụy Sỹ- Những vấn đề cần lưu ý -Ai cũng biết đây là quốc gia thuộc loại giàu nhất thế giới xét về thu nhập bình quân đầu người.

Song chắc ít người biết về tính cần cù tiết kiệm của người Thụy Sĩ.

"Chớ nên đánh giá qua y phục". Rất có thể, trong số những người ăn vận rất bình thường ấy lại

có những vị triệu phú hoặc tỷ phú"

-Để lại thức ăn thừa trong đĩa là bất kính đối với chủ nhân.

-Những người Thụy Sĩ thuộc loại có địa vị trong xã hội, chủ các doanh nghiệp lớn, chủ nhà băng

lớn và các quan chức cấp cao trong chính quyền: tất cả họ đều tiết kiệm như vậy. Chẳng nói

cũng biết những người dân thường thì càng tiết kiệm hơn nhiều.

-Một số phái đoàn Trung Quốc có việc ra nước ngoài phải đi qua đất Thụy Sĩ thường phàn nàn

Không thể phủ nhận là người Thụy Sĩ quản lý tiền nong của cải cực kỳ chặt chẽ, có lúc đến là kỳ

quặc, quá ư keo kiệt.

-Các nghị sĩ Quốc hội Thụy Sĩ không lĩnh lương, chẳng ai có thể sống bằng chức nghị sĩ. Nghĩa

là họ phải làm thêm các công việc khác, chỉ được nhận phụ cấp trong thời gian họp Quốc hội.

-"Keo kiệt" là mỹ đức.

Đại để từ những chuyện kể trên người ta đi đến kết luận là dân Thụy Sĩ "keo kiệt". Để thêm dấu

ngoặc kép vào từ keo kiệt bởi lẽ tôi cho rằng kết luận như trên là có phần nông cạn, phiến diện.

Thực sự, đó chính là đức tính tốt đẹp của người Thụy Sĩ, là tinh thần dân tộc vĩ đại và đáng quý.

Thụy Sĩ là một nước nhỏ, núi đồi chiếm hầu hết diện tích lãnh thổ. Dãy núi Alps (An-pơ) xuyên

suốt đất nước, hầu như không còn mấy vùng đồng bằng. Nước này không có tài nguyên khoáng

sản gì đáng kể, lại không giáp biển, điều kiện thiên nhiên rất xấu. Một quốc gia như vậy mà nhiều

năm qua được Ngân hàng Thế giới đánh giá là giàu nhất thế giới, thu nhập bình quân đầu người

vượt quá 40 nghìn USD.

-Được như vậy là nhờ mấy thế hệ người Thụy Sĩ đã phấn đấu gian khổ, chắt chiu từng xu mà

có. Ngày xưa họ là một nước nghèo xơ nghèo xác, tới mức người dân phải kiếm sống bằng cách

ra nước ngoài đi làm lính đánh thuê cho người ta, đổi xương máu lấy miếng ăn nuôi gia đình.

-Mọi người đều biết cho tới nay toàn bộ đội vệ binh của thành Vatican ở Italy đều là người Thụy

Sĩ. Dĩ nhiên, ngày nay họ làm lính gác không phải để kiếm sống nữa, mà chỉ để thừa kế truyền

thống một giai đoạn lịch sử khó khăn vất vả của đất nước họ.

-Những người Thụy Sĩ giàu có đều rất bình dị, không kiêu ngạo, không khoe của. Họ không phô trương sự giàu có của mình qua cách tiêu tiền, mua sắm, ăn mặc.

16 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

Những vấn đề cần lưu ý khi giao tiếp với các đối tác Australia:

Australia (Commonwealth of Australia) là một quốc gia nằm ở Nam bán cầu.

Úc có diện tích ngang với diện tích của 48 tiểu bang trên đất liền của Hoa Kỳ và lớn gấp rưỡi diện tích châu Âu nhưng lại có mật độ dân số thấp nhất thế giới, chỉ có 2 người trên 1 cây số vuông.

Đây là nước lớn thứ sáu trên thế giới, là nước duy nhất chiếm toàn bộ một lục địa. Kể từ năm 1945, hơn 6 triệu người trên khắp thế giới đã đến Úc sinh sống.

Ngày nay, hơn 20% dân số Úc là những người sinh ở nước ngoài và hơn 40% là những người có xuất xứ từ nhiều nền văn hóa pha trộn vào nhau. Vì vậy khi tham gia các cuộc đàm phán với người Úc bạn cần lưu ý một số điểm như sau:

Về trang phục

Người Úc thường thích những trang phục nhẹ nhàng, đơn giản và lịch sự. Trang phục phù hợp với nam giới là comple và cavat còn với nữ là bộ vest hoặc váy công sở nhẹ nhàng.

17 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

Về cử chỉ giao tiếp chào hỏi

- Bắt tay là cách chào hỏi được người Úc sử dụng phổ biến nhất;

- Đàn ông thì không nên nháy mắt với phụ nhữ vì họ coi như vậy là sự thiếu lịch sự;

- Khi tiếp xúc với người Úc bạn cũng cần nhìn thẳng vào mắt họ để thể hiện sự tôn trọng của mình giành cho họ;

- Người Úc sống rất vui nhộn và có lòng nhiệt tình, cởi mở. Tuy nhiên khi có một vấn đề nào đó cần bàn luận, họ sẽ sẵn sàng tranh luận, không ngần ngại bày tỏ quan điểm của mình. Điều này thể hiện bản tính sôi nổi nhiệt tình và chân tình của người Úc. Họ coi thảo luận, tranh luận là thú vui;

- Bạn hoàn toàn không nên thể hiện thái độ lấn át lên đất nước và con người Úc vì họ rất khó để tiếp thu những lời nói có ý chỉ trích lên bản thân họ cũng như đất nước của họ;

- Khi chào hỏi người Australia, bạn nên chào hỏi bằng cách kèm theo các từ “ông”, “bà”, “cô” hay lịch sự hơn nữa là “ngài” vào trước họ của một người nào đó để thể hiện thái độ kính trọng;

- Cần lưu ý rằng khi tự giới thiệu mình, bạn không nên giới thiệu chức danh, trừ khi được yêu cầu, hoặc nếu có giới thiệu thì chỉ nên giới thiệu qua; nếu không bạn sẽ bị coi là khoe khoang.

Về gặp gỡ và đàm phán

- Bạn cần lên kế hoạch hẹn gặp trước đó một khoảng thời gian khá dài thông thường là một tháng trước đó;

- Bạn có thể bị phạt nếu như trễ hẹn hoặc hủy bỏ buổi hẹn mà không thông báo trước.

-Người Úc thường không tin cậy người luôn trễ hẹn

- Trước khi tiến hành cuộc họp thường có sự hội ý sơ bộ;

- Khi đàm phán, người Australia thích sự thẳng thắn, nêu thẳng vấn đề cái gì có lợi và cái gì có hại. Bạn trình bày càng ngắn gọn, đơn giản, càng nêu bật được vấn đề lên càng tốt.

- Một nét văn hóa rất nổi bật của người Úc đó là sự khiêm tốn, luôn thích tạo không khí nhẹ nhành cởi mở – Người Úc thường rất chú trọng tới những chính sách và quy định chung của doanh nghiệp vì thể việc giải quyết vấn đề và đưa ra quyết sách thường được dựa trên tình hình thực tế chứ hoàn toàn không căn cứ trên cơ sở tình cảm hoặc cá nhân.

18 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

Việc đưa ra quyết định đòi hỏi khá nhiều thời gian vì thông thường cấp trên trước khi đưa ra quyết định thường lấy ý kiến của cấp dưới. Đây là một đặc điểm trong văn hoá kinh doanh của người Australia, vì vậy mà sự vội vàng của bạn sẽ là không cần thiết;

- Một điều nữa cần lưu ý trong quá trình đàm phán với đối tác người Úc đó là cần tránh nói đến cuộc sống cá nhân trên bàn đàm phán.

- Người Úc rất thích thể thao vì thế họ thường rất thích bàn luận về các chủ đề thể thao ngay cả trên bàn đàm phán. Khi đi công tác, du lịch đến đất nước này, bạn không nên mang theo các loại áo quần hay nón mũ có gắn lông chim, hoặc đan bằng tre, nứa, cọ lát... Tất cả đều sẽ bị tịch thu ngay từ sân bay. Nếu cố tình giấu diếm, rất có thể bạn sẽ bị chính quyền địa phương phạt tù ngay khi bị phát hiện. Những vấn đề cần lưu ý khi giao tiếp với các đối tác Canada: Đối tác người Canada rất thích phong cách trình bày và đàm phán cụ thể, rõ ràng, mạch lạc, dứt khoát. Doanh nhân Việt Nam nên chủ động và tự tin giới thiệu và khẳng định những thế mạnh của mình ngay. Người Canada rất coi trọng chất lượng dịch vụ, rất thích có những sản phẩm chất lượng cao và thời gian cung ứng ngắn. Phong cách đàm phán của họ cũng vẫn giống phong cách đàm phán của người Anh nhiều hơn là người Mỹ. Họ ít khi sa đà vào những ý tưởng lớn lao nhưng khó khả thi, mà thường tập trung vào cái trong khả năng có thể đạt được và ít rủi ro hơn cả. Sau khi đàm phán, nên có thư cám ơn một lần nữa về cuộc trao đổi. Cách thức hay được sử dụng nhất để gây dựng mối quan hệ và để cám ơn sau khi đàm phán là e-mail. Nên soạn thảo hợp đồng hợp tác bằng tiếng Pháp và tiếng Anh vì quốc gia này có hai khu vực ngôn ngữ là tiếng Anh và tiếng Pháp. Trong nhà hàng, tập tục ở họ là vị khách trả tiền típ ít nhất từ 10 đến 15% tiền thanh toán trong hóa đơn. Ở Canada cấm hút thuốc lá trong nhà hàng, văn phòng, các cơ sở công cộng. Ai muốn hút thuốc phải ra ngoài trời, bất kể khi đó đang là mùa đông hay mưa gió.

19 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

Tuyệt đối không được có bất cứ lời gì ẩn ý thóa mạ về văn hóa, sắc tộc, tôn giáo, chính trị hay thậm chí về giới tính.

Vì lý do phòng bệnh hơn chữa bệnh, đối tác người nước ngoài đến Canada nên rất hạn chế uống rượu. Trong bữa ăn trưa thường không uống bất cứ đồ uống có cồn nào, bữa tối nhiều lắm cũng chỉ có một cốc rượu vang. Cũng chính vì thế mà đất nước này rất ít bán rượu và uống rượu.

Khi giao tiếp với đối tác Nhật

Việc tặng quà ở Nhật mang tính chất hình thức hơn là nội dung. Ví dụ, mừng đám cưới thì phải dùng loại phong bì có chữ "kotobuki", phúng

Những biểu hiện đầu tiên trong quá trình giao tiếp của người Nhật là thực hiện những nghi thức chào hỏi. Một quy tắc bất thành văn là “người dưới” bao giờ cũng phải chào “người trên” trước và theo quy định đó thì người lớn tuổi là người trên của người ít tuổi, nam là người trên đối với nữ, thầy là người trên (không phụ thuộc vào tuổi tác, hoàn cảnh), khách là người trên... Người Nhật khi đang thực thi nhiệm vụ hoặc đang suy nghĩ thì không nên đưa ý kiến chệch vấn đề đang bàn, nói những câu thiếu thông tin, hỏi về đời tư. Bạn sẽ bị đánh giá là thiếu nghiêm túc. Nụ cười hay tiếng cười của người Nhật có thể là do họ cảm thấy bối rối hoặc khó chịu, và có thể không mang nghĩa là họ đang vui. Với người Nhật, việc tặng tiền thường bị xem là thô lỗ, tiền mặt là loại quà cáp quy chuẩn trong đám cưới hay cho trẻ em trong năm mới. Khi gọi ai đó bằng cách vẫy tay, nên để tay thẳng, lòng bàn tay hướng xuống, sau đó quạt các ngón tay xuống, việc cong một vài ngón tay trong không khí là cử chỉ tục tĩu. Sẽ là một lỗi trong giao tiếp nếu chỉ tay trực tiếp vào người khác, thay vào đó ta mở rộng bàn tay ngửa lên trên như thể đang bưng một cái mâm và chỉ về phía người đó. Họ tỏ ra khó chịu khi phải đợi và rất mất cảm tình với người sai hẹn. Nếu là người đi tìm hiểu cơ hội hợp tác kinh doanh thì anh ta khó có cơ hội thứ hai gặp lại. Người Nhật thích tặng quà cho từng người khách và khi được tặng quà thường không mở món quà đó trước mặt người tặng quà, như luật bất thành văn, họ tặng quà nhau trong các ngày lễ tết hoặc khi có tin vui, thăng quan tiến chức.

viếng đám tang phải dùng phong bì có vạch đen in hình hoa sen, hay thăm người bệnh thì phong bì không trang trí hoa đỏ.

Nếu có dịp đi công tác sang Nhật Bản bạn nên mang theo nhiều món quà khác nhau để chủ động tặng cho đối tác.

20 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

Khi tặng quà người Nhật cần lưu ý:

Các món quà không cần phải đắt tiền, đôi khi chỉ là hộp bánh (tuy nhiên, món quà đắt tiền không bị coi là hối lộ), nhưng cần phải được gói đẹp, cẩn thận bằng giấy gói tặng phẩm.

Người châu Âu đa phần không đóng gói quà tặng, còn người Nhật lại coi việc đóng gói và nghi thức trao quà là nghệ thuật văn hoá giao tiếp tinh tế và nhiều ý nghĩa.

Cách gói quà của họ cũng rất cầu kỳ, bên trong ba lớp, bên ngoài ba lớp và cuối cùng thắt một sợi dây lụa, dây giấy xinh đẹp. Người Nhật cho rằng nút thắt vặn theo hình dây thừng có gửi gắm linh hồn con người, bày tỏ tấm lòng của người tặng quà.

Những dịp chúc mừng họ sẽ thắt dây giấy màu đỏ trắng theo hình chiếc kéo để tương trưng cho may mắn đang đến, nhưng dịp buồn thì thường thắt dây giấy màu trắng đen để tượng trưng cho sự buồn đau và sự đen đủi sẽ không đến nữa.

Nên đựng quà trong túi kín, không để cho đối tác nhìn thấy ngay từ lúc đầu gặp gỡ.

Tặng quà vào cuối buổi gặp gỡ, không tặng trước khi làm việc vì làm như vậy có thể đối tác sẽ hiểu bạn dùng quà để tác động tới công việc. Tuy nhiên, để tranh thủ thiện cảm của đối tác, sau khi kết thúc công việc, bạn nên nhanh tay tặng quà trước cho họ thì hay hơn là để họ tặng quà mình trước rồi mình mới tặng lại.

Nếu bạn muốn tặng quà riêng cho ai đó thì không nên tặng trong lúc có mặt người khác.

Nếu bạn muốn tặng quà cho một nhóm người thì bạn phải đảm bảo có đủ quà cho tất cả những nguời có mặt. Nếu không đủ thì, một là không tặng nữa, hai là chỉ tặng cho một người có chức vụ cao nhất.

Nguời Nhật rất phân biệt thứ bậc. Món quà có giá trị cao hơn phải được tặng cho người có chức vụ cao hơn.

Khi tặng quà bạn nên nói "có chút quà mọn tặng ông/bà làm kỷ niệm", để ngụ ý quan hệ mới là quan trọng, còn quà chỉ là vật kỷ niệm.

Khi tặng hay nhận quà bạn nên đưa và nhận bằng cả hai tay và hơi cúi người xuống để tỏ lòng kính trọng và cám ơn.

Cũng giống phong tục Việt Nam, khi được tặng quà người Nhật thường lịch sự nói đôi ba câu từ chối trước khi chấp nhận. Người Nhật cũng không mở quà ngay trước mặt người tặng.

21 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

Không nên tặng người Nhật những món quà gì: Việc gói quà tặng là cả một nghệ thuật, bạn nên nhờ nhân viên bán hàng làm giúp để tránh sai sót. Không nên tặng quà có số lượng 4 hoặc 9, những vật nhọn hoặc trà uống vì chúng tượng trưng cho điều kém may mắn tại Nhật.

Người Nhật rất kị số 4 và số 9 vì âm của số 4 đồng âm với chữ "tử", nghĩa là "chết" và số 9 được coi là số không may mắn vì nó có nghĩa là sự chịu đựng, sự đau khổ

Không nên tặng người Nhật chiếc lược chải tóc vì từ chiếc lược trong tiếng Nhật là "kushi", "ku" là sự chịu đựng, sự đau khổ, "shi" đồng âm với từ "chết", "kushi" là cộng cả hai điều bất hạnh này.

Những món quà có in hình con cáo, vì họ cho rằng con cáo tượng trưng cho tình tham lam.

Không nên tặng trà vì trà có ý nghĩa là người nhận không trong sạch

Không nên tặng đồ vật làm bằng thủy tinh, sành sứ và vật có hình dáng như bình hay hủ, vì điều đó thể hiện sự mau vỡ, không bền.

Không nên tặng dao, kéo hay các vật sắc nhọn khác vì điều đó thể hiện sự chia cắt, không trọn vẹn, không hạnh phúc

Nếu người nhận quà không phải là người thân hay người yêu của mình thì không nên tặng cà vạt và dây đeo cổ vì người nhận sẽ nghĩ rằng mình muốn trói buộc họ. Quà tặng đảm bảo duy trì mối quan hệ lâu dài, gợi nhớ về một chuyến đi, những con người đã được tiếp xúc. Chúc bạn ghi được điểm với đối tác Nhật Bản không phải bởi bản thân món quà mà là vì nghệ thuật tặng quà khéo léo, tinh tế và đầy tri thức văn hoá của bạn Tăm xỉa răng không để trên bàn ăn, ăn xong bạn ra quầy tính tiền và lấy tăm ở đó. Khi đến nhà người khác chơi, được chủ nhà mời vào nhà thì người khách phải đáp “cảm ơn, rất hân hạnh” và cởi bỏ áo khoác trước cửa nhà. Nếu là người đến thăm lần đầu thì chỉ ở chơi không quá nửa giờ, sau đó vào lúc thích hợp phải xin phép ra về với câu “Tôi đã làm phiền ngài quá lâu, xin lượng thứ”. Sau khi cởi đôi dép đi trong nhà, người khách phải quay mũi dép vào trong phòng, ở cửa người khách phải cúi chào một lần nữa và cảm ơn chủ nhà vì sự tiếp đón rồi mới đi ra.

22 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

Phụ nữ Nhật khi nói chuyện với người ít quen biết thì họ phải im lặng và nhìn đi chỗ khác, đó được coi là những hành vi đức hạnh, được đánh giá là người phụ nữ đức hạnh, còn nếu nhìn chăm chú sẽ bị đánh giá là người không đứng đắn, thiếu đức hạnh vì hành vi đó được đánh giá như lời mời gọi dẫn tới sự thân mật. Đặc biệt phụ nữ thường ngực nhỏ, có người chân rất to, nên được gọi là chân "daikon" (đại căn: củ cải, chân củ cải đối với Việt Nam thì đâu có gì gọi là to, nhưng đây là củ cải Nhật Bản, to gấp 3, 4 lần củ cải Việt Nam, tuy vậy hiện nay cũng ít người có loại chân này), cườm tay phụ nữ Nhật có thể lớn hơn cườm tay thanh niên Việt, đôi khi họ đeo đồng hồ đàn ông cũng vừa. Làn da phụ nữ thường láng mịn, người mình gọi là làn da trứng gà bóc, nhưng người Nhật cho là làn da "mochihada, bánh dầy" (bính cơ), và đặc biệt bàn tay của đa số các cô thường nuột nà rất đẹp. Tính cách người Nhật "Người Nhật vừa hung bạo vừa hiền hòa, vừa nghiêm khắc vừa thơ mộng, vừa cứng ngắc vừa nhu nhuyễn, vừa trung thành vừa phản trắc, vừa can đảm vừa hèn nhát, vừa bảo thủ vừa cấp tiến... và chịu ảnh hưởng cùng lúc của Thần Đạo và tam giáo Nho, Phật, Lão...". Tinh thần kỷ luật đi đối với giáo dục Ngoài ra còn lót những tấm nhựa chỉ đường và loa phát nhạc báo cho người mù ở một số chỗ băng ngang đường. Tiền giấy cũng có dấu hiệu nổi đặc biệt, ở ga xe điện thì dán bảng ghi bằng chữ nổi dành cho người mù để có thể tự mua vé... Quanh các trường Tiểu Học thì thường có người cầm cờ hướng dẫn các em nhỏ qua đường. Người Nhật nổi tiếng là dặn dò chi tiết nhất so với các dân tộc khác. Xe điện lúc nào cũng thông báo mở cửa bên nào, xin lưu ý đừng để quên hành lý, khi bước ra coi chừng khoảng cách giữa toa xe và thềm ga... Lễ nghĩa – Lịch sự Ai cũng thấy là người Nhật rất lễ nghĩa, chào nhau không phải một lần mà đôi khi năm lần bẩy lượt. Ăn mặc lịch sự, nói năng nhỏ nhẹ,... Trừ một số giới trẻ ăn mặc lố lăng, người đi làm đều ăn mặc lịch sự, nhìn ngoài đường không thể nào đoán được họ làm việc gì, áo quần luôn sạch sẽ, khi vào nơi làm mới thay quần áo làm việc lao động, nên đôi khi chỉ là nhân viên làm vệ sinh, đổ rác.

Phái nam Nhật hầu như không có chuyện thấy người đẹp lạ ngoài đường mà hút gió, ngỏ lời tán tỉnh, chọc ghẹo... lẽo đẽo theo nàng về tới nhà rồi trồng "cây si" luôn. Nhưng bạn với nhau thì giữa nam nữ lại có vẻ gần gũi, tự nhiên hơn người Việt. Đi nhậu chung mà nếu một bên say thì bên kia sẵn sàng dìu đi. Vì vậy, đôi khi người Nhật kết hôn trễ, có tới khoảng 50% phải nhờ người giới thiệu, gọi là "miai" (kiến hợp). Phụ nữ được khen đẹp thì chắc là ai cũng thích, nhưng phụ nữ Nhật thì mắc cỡ, tỏ thái độ khiêm tốn và thường nói: "Cám ơn", còn phụ nữ Việt "đáo để" hơn, thường trả lời: "Sạo", "Đừng có nịnh"... còn người lạ mà khen, có khi bị lườm nguýt cho một phát rồi nói: "Vô duyên!". Vào ngày lễ Tình Nhân, phụ nữ Nhật thường tặng chocolate cho tất cả đồng nghiệp phái nam trong văn phòng. Nhật Bản có Ngày Tình Yêu (Valentine), là ngày 14 tháng 2. Theo truyền thống Á Đông, trong truyền thuyết Nhật cũng từng nói tới chuyện có vị thần phái nữ tỏ tình với vị thần phái nam trước, nhưng cho là chuyện không nên, nên phái nữ lúc nào cũng ở thế bị động, khó kiếm chồng. Vì vậy, Ngày Tình Yêu là ngày phái nữ tặng quà cho phái nam, thường là chocolate để phái nữ có cơ hội mạnh dạn lên tiếng. Còn khi hai bên quen nhau thân thì phái nam không những tặng hoa hồng còn tặng quà và phái nữ cũng tặng quà ngược lại nhưng không tặng hoa. Ngày Trắng (White Day), là ngày 14 tháng 3, phái nam tặng quà đáp lễ cho phái nữ, thường là kẹo. Ở Việt Nam không có ngày này. Phái nữ Nhật Bản dường như không bỏ lỡ cơ hội "vùng lên" để kiếm chồng này, nên họ chờ ngày 14/02 để "mượn quà thay lời muốn nói" và mong ngày 14/03 để xem phái nam đáp ứng như thế nào. Dịp này phái nữ ào ào đi mua chocolate như bão táp với sự tiếp tay kiếm lời rất đắc lực của các cửa tiệm thương mại. Sở dĩ phái nữ phải làm như vậy bởi đa số phái nam Nhật Bản "cù lần", không biết "tán gái". Trong công sở, tư sở và các hãng xưởng cũng vậỵ Cấp trên la mắng cấp dưới rất nặng, bất chấp thể diện người bị la mắng, làm cho nhiều khi người ngoài thấy rõ sự khúm núm, sợ sệt của cấp dưới. Và trong nhiều trường hợp cấp dưới thi hành mệnh lệnh mà không cần suy nghĩ gì cả, như chỉ cốt làm vừa lòng cấp trên! Họ cũng rất trọng chủ nghĩa "bái kim" (quá trọng đồng tiền), nên sống có hai mặt, với nhân viên thì gắt gao, mà với khách thì cởi mở, ngọt ngào. Đó là cái giá mà người Nhật đã phải trả để xã hội ổn định và phát triển. Mỗi người phải chịu khép bớt phần đòi hỏi tự do của mình.

23 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

24 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

Giáo dục của Nhật tập cho trẻ em Nhật làm việc chung với nhau ngay từ nhỏ. Các bà mẹ Nhật dạy cho con tính tự lập từ khi chúng mới biết đi. Bà mẹ đi trước, con đi sau, nếu con vấp ngã, kêu khóc, bà mẹ vẫn đứng phía trước chờ chứ không chạy lại đỡ như người Việt. Đứa bé khóc mãi không được mẹ lại đỡ đành đứng dậy đi theo. Cha mẹ chiều con và trẻ em Nhật được tự do, tự lập gần như Âu-Mỹ. Chúng tự quyết nhiều, khoảng 13, 15 tuổi là cha mẹ không được xâm phạm vào đời tư của chúng, không được truy hỏi thành tích học hành ở trường ra sao... Nhưng đôi khi vì chưa đủ trí khôn, chúng làm theo bản năng và bạn bè rủ rê, hay nhất là bị đứa lớn ăn hiếp bắt làm bậy, nên cũng gây ra nhiều tệ trạng, đến khi cha mẹ biết được thì đã trễ rồi. Lạnh nhạt – Thân thiện? Ở Nhật cũng có nhiều người hay đi từng nhà, gõ cửa quảng cáo giới thiệu hàng hay chiêu dụ về tôn giáo, nên nhiều nhà phải gắn cả bảng cự tuyệt để khỏi bị làm phiền. Người Nhật dù là đang ở nhà, cũng có thói quen đóng cửa, cài then bên trong để tránh bất trắc. Có lẽ lúc đầu họ cũng coi tôi như một kẻ làm phiền và thấy cũng chẳng có gì cần để tiếp xúc. Tuy nhiên, người ngoại quốc sẽ rất ngạc nhiên khi thấy lần trước nhờ thì họ rất nhiệt tình giúp đỡ mà lần sau họ lạnh nhạt. Vấn đề là người Nhật sẵn lòng giúp đỡ, nhưng họ cũng quen tính tự lập, nên nếu nhờ lần thứ hai một việc tương tự thì họ cảm thấy không vui, không muốn giúp nữa mà muốn người nhờ vả hãy cố gắng tự lập. Cứng rắn – Hay khóc? Khi làm việc với người Nhật, ai cũng thấy là người Nhật rất trọng nguyên tắc, đến độ như khó tính và cứng rắn, nhưng mặt khác họ cũng dễ rung cảm với thiên nhiên và nhân tình nên hay khóc lắm, nhất là phụ nữ. Họ trọng kỷ luật, khi tham gia một tổ chức nào là họ tuân thủ mọi điều lệ một cách chặt chẽ. Nơi công cộng, họ luôn kiên nhẫn xếp hàng chứ không chen lên. Hình ảnh thường thấy nhất là các tiệm ăn đông khách, người Nhật sẵn sàng xếp hàng cả tiếng đồng hồ. Trong cuộc sống xã hội công nghiệp, họ thường cố gắng giữ đúng giờ, nhất là trong giao ước làm ăn. Làm việc có phương pháp, cần cù, cẩn thận, không ganh tỵ

25 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

Máy bán vé hiện đại này vẫn cần đến sự phục vụ khách hàng của con người Đi mua hàng ở Nhật, nhất là vào các cửa hiệu lớn sẽ thấy đúng "Khách là nhất!". Họ tiếp đãi rất ân cần, lịch sự, khách mua thì cám ơn thật nhiều, dù sau khi giở ra xem đủ thứ mà không mua thì cũng vui lòng cám ơn rồi sắp xếp lại chứ không có màn cự nự. Khi khách đưa trả tiền, nhân viên thường nhận bằng hai tay, khi nhận cũng như khi thối lậi thường đếm hai lần, đưa tiền thối cũng bằng hai tay, thối xong mới cất tiền giấy của khách đi rồi chắp hai tay cúi chào. Trong giao dịch, lúc trao đổi danh thiếp, đôi khi cũng thấy họ đưa và nhận bằng hai tay, nhất là người có địa vị thấp hơn. Người Nhật làm việc đến xong chứ không lo canh giờ về và phải xong một cách hoàn mỹ chứ không thấy hết giờ thì làm vội qua loa, và họ rất ngạc nhiên khi thấy khi người Việt làm việc hay than "mệt rồi", không làm nữa. Hầu như không thấy người Nhật vừa làm việc vừa nói chuyện, vừa hút thuốc lá hay uống cà phê. Nói chung họ chủ trương làm chậm mà chắc, muốn sản phẩm luôn được hoàn mỹ, vượt hơn những thứ đã có. Khi vào làm việc chung, người Nhật không hỏi lương nhau để xem việc mình làm và lương có tương xứng không, không có kiểu thấy nhiều thì yên lặng, thấy ít thì bất mãn hay làm tà tà và rất ít khi họ mượn tiền nhau. Công chức thì ở đâu cũng "lè phè" hơn tư chức. Nhưng nhân viên hành chánh Nhật nói chung tiếp mọi người rất tử tế, không khác nhân viên một cơ sở thương mại là mấy, nói năng rất khiêm tốn, hầu như không bao giờ thấy họ hách dịch. Người ngoại quốc nghĩ gì về người Nhật? - Một phụ nữ Đức: "Người Nhật thân thiện. Ở đây nhiều đồ điện, kỹ thuật quá, tôi muốn một cái gì tự nhiên, giản dị hơn". - Một phụ nữ Canada: "Người Nhật rất lễ nghĩa. Ở đây ít công viên quá". - Một phụ nữ Hoa Kỳ: "Ở đây an toàn. Còn cái xấu là ông chồng tôi, ông ta là người Nhật". - Một đàn ông Hoa Kỳ: "Người Nhật không thân thiện với người ngoại quốc. Ở đây bất tiện vì ít bảng chỉ đường bằng tiếng Anh". - Một phụ nữ Bỉ (Belgium): "Người đông quá, môi trường bị ô nhiễm, bị kẹt xe".

26 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

- Một đàn ông Trung Quốc: "Thuê nhà khó khăn, đòi hỏi người bảo lãnh... Sở Nhập Quốc gây khó khăn". - Một đàn ông Việt Nam (tác giả): "Thuê nhà, cơ sở thương mại khó khăn, thường bị từ chối". - Một phụ nữ Miến Điện: "Bị đối xử phân biệt". - Một phụ nữ Lào: "Chỉ thích tiền Nhật."... Những điều lạ đối với người ngoại quốc 1- Cởi giày khi vào nhà (họ đi dép nhẹ trong nhà vì ngày xưa phòng lót chiếu, nay nhà thường lót thảm, hay nhựa, gỗ... nhưng thay giày bằng dép riêng thì giữ cho nhà sạch hơn). 2- Lập tức cám ơn, xin lỗi (tiếp xúc với người Nhật ai cũng thấy họ luôn luôn cám ơn và rất sẵn sàng nhận lỗi, hơi phiền người khác một chút là xin lỗi ngay). 3- Ăn thức ăn sống như cá... (người Nhật ăn cá sống nhiều thứ nhì thế giới sau một nước ở Nam Mỹ). 4- Tặng quà Tết và Trung Nguyên (các cửa hàng lớn đều chưng các các hộp quà định sẵn, người mua chỉ việc trả tiền là quà tới tay người nhận). 5- Ăn mì hay soba húp xùm xụp (người Nhật nổi tiếng lịch sự, nhưng khi ăn mì nước, bún nước... thì họ húp kêu rất to, theo họ, ăn như vậy mới đã). 6- Cầu tiêu kiểu Nhật (nhiều khi vào không biết ngồi quay hướng nào, quay vào hay quay ra, thực ra là quay vào). 7- Không phải trả tiền típ/bo (nếu khách ngoại quốc trả típ sẽ làm họ bối rối, còn nếu tự ý bỏ lại, họ sẽ vội gọi báo cho khách là "để quên tiền"). Sinh hoạt hàng ngày và tập quán của người Nhật Thói quen gửi bưu thiếp chúc mừng năm mới

27 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

Phong tục Hatsumode (đi lễ đầu năm) Gửi tặng quà trung nguyên, quà tuế mộ Cách chào đúng quy cách

Cách chào cơ bản nhất là 2 người đứng cách nhau một khoảng cách nhất định, cúi thấp đầu xuống bằng cách uốn gập phần trên của cơ thể. Góc độ cúi thấp đầu phụ thuộc vào hoàn cảnh và mối quan hệ trên dưới với người đối diện. Đối với phụ nữ thì nếu tay không cầm gì thì 2 tay chụm vào nhau ở vị trí phía trước cơ thể và cúi đầu chào. Nếu đang ngồi trên ghế thì thường người Nhật đứng dậy và cúi người chào Người Nhật có bắt tay không? Tập tục bắt tay được truyền đến Nhật từ phương Tây. Hiện nay thì những thương nhân Nhật Bản có dịp gặp gỡ thường xuyên với người phương Tây và họ bắt tay chào hỏi một cách rất thân mật. Tuy nhiên trong cuộc sống thường ngày thì người Nhật không hay bắt tay mấy. Trò chơi Janken ( oản tù tì)

28 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

Người Nhật oản tù tì để quyết định thắng thua. Cũng giống như oản tù tì của người Việt Nam ta, người Nhật dùng một tay để chơi oản tù tì. Khi oản tù tì thì họ nói "Jan-ken-pon". Khi chơi Janken, ngươiù Nhật chỉ sử dụng “Bao, búa và kéo”, nếu như hòa thì người Nhật sẽ nói "Aiko-de-sho". Đây là trò chơi rất phổ biến trong giới trẻ Nhật Bản, vì thế những bạn sắp đi du học Nhật hãy tìm hiểu kỹ về trò chơi này để khi sang Nhật có thể dễ dàng hòa đồng với các bạn người Nhật hơn. Những loại hoa thường xuất hiện trong đời sống của người Nhật

Trong số các loài hoa được ưa chuộng tại Nhật thì hoa cúc xếp vị trí đầu tiên, tiếp đến là hoa cẩm chướng, rồi đến hoa hồng, đứng ở vị trí thứ 4 là hoa loa kèn. Một trong những lý do mà người Nhật sử dụng hoa cúc nhiều như vậy là do hoa cúc là loài hoa được sử dụng trong các nghi lễ đạo Phật.. Còn hoa cẩm chướng được dùng nhiều là bởi vì trong ngày lễ của các bà mẹ (Mother's Day) thì người Nhật thường tặng hoa cẩm chướng. Hoa hồng và hoa loa kèn được yêu thích bởi hầu hết mọi tầng lớp khác nhau trong xã hội Nhật. Khi nói đến loại hoa mà người Nhật thích ngắm thì ta không thể không nhắc tới hoa Anh đào. Vào mùa xuân, người Nhật thường leo núi hoặc đi đến các công viên để ngắm hoa anh đào nở và làm các bữa tiệc nhẹ dưới gốc hoa anh đào. Khi người Nhật nói là đi ngắm hoa (Hanami) thì dù cho có không đề cập đến loại hoa nào thì người ta cũng đều ngầm hiểu là đi ngắm hoa anh đào.

29 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

Vật nuôi yêu thích của người Nhật Nếu nói đến vật nuôi trong nhà thì chắc chắn chó và mèo được nuôi ở Nhật nhiều nhất. Ngoài ra người Nhật cũng rất thích cáo và gấu trúc, đối với người Nhật thì cáo và gấu trúc là những động vật thân thuộc. Biểu tượng của hạnh phúc và may mắn trong suy nghĩ của người Nhật: Tùng, Trúc, Cúc, Mai, Hạc, Quy Tư tưởng cho rằng Tùng, Trúc, Mai mang đến may mắn và hạnh phúc được bắt nguồn từ Trung Quốc. Bởi vì lá cây tùng, cây trúc không hề thay đổi màu xanh trước cái rét khắc nghiệt của mùa đông, khi mùa xuân đến thì cây mận (mai) luôn ra hoa trước các loài cây khác cho nên người Trung Quốc cho rằng chúng là biểu tượng của sự thanh khiết, liêm chính. Người Nhật tiếp thu tư tưởng này của người Trung Quốc vào khoảng thế kỷ thứ 8, vào thời Nara. Bởi vì Hạc có dáng vẻ thanh nhã và Quy (rùa) có tuổi thọ lâu cho nên người Nhật dùng chúng là vật để chúc mừng cho hạnh phúc và may mắn. Người Nhật có câu: "Hạc sống nghìn năm, rùa sống vạn năm". Những vấn đề cần lưu ý khi giao tiếp với các đối tác người Hàn Quốc:

Dưới đây là một số gợi ý giúp bạn đàm phán kinh doanh thành công tại thị

trường này:

Xây dựng mối quan hệ -Văn hóa Hàn quốc là văn hóa tập thể. Tuy nhiên, nếu so với một số nước châu Á khác, thì người Hàn Quốc vẫn coi trọng "chủ nghĩa cá nhân" hơn. Xây dựng mối quan hệ cá nhân lâu dài và tin cậy đóng vai trò khá quan trọng. -Ngoài ra, bạn phải thường xuyên nhấn mạnh về những lợi ích dài hạn và cam kết của bạn đối với việc xây dựng mối quan hệ với đối tác. Luôn giữ liên lạc với họ trong suốt quá trình đàm phán. -Các mối quan hệ kinh doanh tại Hàn quốc được xây dựng giữa một nhóm cá nhân chứ không phải giữa các doanh nghiệp với nhau. -Thậm chí việc thay đổi người giao dịch cũng khiến cho quá trình đàm phán lại trở về số 0. -Văn hóa Hàn Quốc rất coi trọng vấn đề "giữ thể diện". Họ thường cố gắng giữ hòa khí bằng mọi cách và luôn kiềm chế cảm xúc của mình.

30 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

-Doanh nhân VN nên giữ bình tình và đừng để lộ sự không hài lòng của mình. Làm cho người khác bối rối hay mất bình tĩnh, cho dù không cố ý, cũng có thể tác động xấu tới quá trình đàm phán. Ngoài ra, trong mọi trường hợp đừng chỉ trích hay nói xấu đối thủ cạnh tranh. -Luôn khiêm tốn và gắng hết sức để duy trì mối quan hệ thân. Tại Hàn Quốc, hành vi nhã nhặn và thái độ khiêm tốn là nền tảng cho quan hệ kinh doanh đi đến thành công. Họ rất kiên nhẫn và luôn nhất quán với mục tiêu đã đề ra. Ngoài ra, người Hàn Quốc thường khó chịu nếu khi phát biểu bạn chỉ "đánh bóng" bản thân chứ không phải giới thiệu về doanh nghiệp của mình. -Xã hội Hàn Quốc dựa trên những niềm tin vào Đạo Khổng, điều này cũng đồng nghĩa việc họ rất kính trọng bố mẹ, cấp trên. Phần lớn người lãnh đạo cao cấp trong công ty thường là những người đứng tuổi. Vì vậy, khi gặp họ bạn nhớ phải thể hiện sự kính trọng, bạn nên bắt chuyện và chào họ trước, đừng hút thuốc hay đeo kính râm khi nói chuyện. -Hỏi đối tác trước xem phiên dịch viên có được tham dự buổi họp hay không. -Lưu ý rằng không phải phiên dịch viên nào cũng có khả năng nói và hiểu tiếng Anh thành thạo. Khi giao tiếp bằng tiếng Anh, hãy nói thật ngắn gọn, sử dụng những câu đơn giản và tránh dùng từ lóng hoặc từ quá kỹ thuật, thường xuyên tóm tắt lại những ý chính và dừng lại một khoảng thời gian hợp lí cho phiên dịch. Bạn đừng cho rằng ai cũng hiểu ngay được ý bạn. Kể cả khi đối tác Hàn Quốc không hiểu họ sẽ không biểu lộ cho bạn biết vì điều này sẽ làm cho họ cảm thấy mất mặt. -Người Hàn Quốc thường trao đổi với giọng nói rất nhỏ nhẹ và giữ im lặng một vài lần. Tuy nhiên, sự im lặng này không có nghĩa là họ không hiểu ý bạn. - Người Hàn Quốc không ngần ngại bàn bạc công việc ngay tại bữa ăn trưa. -Người Hàn quốc thường không trả lời trực tiếp. Việc họ thường nói "vâng" hoặc gật đầu trong khi giao tiếp không có nghĩa là họ đồng ý. Họ không nói "Không" khi phải trả lời câu hỏi cho dù trong đầu họ có ý muốn như thế mà thay vào đó họ thường đưa ra những câu nói như 'Chúng tôi sẽ suy nghĩ thêm về vấn đề này" hoặc "Việc này đòi hỏi phải có sự kiểm tra thêm". -Không nên có những hành động đụng chạm vào người khác trừ bắt tay hoặc đó là mối quan hệ bạn bè hoặc ngang hàng, đặc biệt đối với người già. -Khi bắt tay, tay trái họ thường đỡ dưới cánh tay phải. Bạn có thể vẫy tay ra hiệu với một người ngang hàng hoặc nhỏ tuổi hơn mình, nhưng không nên đung đưa ngón tay cái hướng về phía mình, người Hàn coi đây là hành động thô lỗ. Tại Hàn Quốc, họ quan niệm bàn chân là một bộ phận không sạch sẽ vì vậy không nên vô ý đụng chạm bàn chân vào người đối diện. Khi ngồi ở những chỗ đông người, đàn ông nên chú ý đặt mũi giầy của mình chúc xuống và không nên vắt hai chân lên nhau trước mặt người khác.

31 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

Theo nghi thức ngoại giao của Hàn Quốc, mọi người đi vào phòng họp phải theo trật tự trên dưới. Theo họ, người bước vào đầu tiên sẽ là trưởng đoàn và sẽ ngồi ở giữa bàn đàm phán.

Không nên gọi tên đối tác cho đến khi họ đề nghị bạn làm như vậy. Khi giới thiệu, bạn nên bắt tay hoặc cúi đầu chào. Một số người Hàn Quốc không thích bắt tay nên bạn hãy chờ họ chủ động trước rồi đáp lại. Sử dụng danh thiếp

Trao danh thiếp cũng được xem là một việc rất quan trọng, vì thế bạn hãy chuẩn bị một lượng lớn danh thiếp giao dịch, bởi người Hàn có thói quen trao danh thiếp khi lần đầu gặp mặt.

Nếu ai đó trao danh thiếp cho bạn mà bạn không đưa lại thì họ sẽ nghĩ rằng bạn không muốn làm quen với họ hoặc vị trí của bạn ở công ty quá thấp hoặc quá cao.

Khi trao hoặc nhận thiếp phải dùng cả hai tay và đặt mặt tiếng Hàn

theo chiều người nhận có thể đọc được.

Không nên cho danh thiếp vào ví một cách cẩu thả vì nó sẽ khiến người trao danh thiếp nghĩ rằng bạn không tôn trọng họ. Bạn cũng không nên viết những chú thích lên danh thiếp của người khác khi có mặt họ tại đó.

- Nếu bạn nhận được một món quà, tốt nhất bạn nên đáp lại bằng một món quà truyền thống có giá trị tương đương từ đất nước bạn.

- Tặng quà sau khi ký kết hợp đồng để tỏ rõ thiện chí của mình.

- Không nên mở quà ngay sau khi được tặng trừ phi đối tác của bạn làm như vậy.

- Trong buổi tiếp xúc lần đầu với đối tác, món quà thích hợp nhất bạn nên tặng đó là những vật dụng bày bàn làm việc, có thể kèm theo logo công ty bạn trên món quà đó. Những món quà sau đó có thể là những tặng phẩm đẹp đẽ và tinh xảo hơn.

- Khi bạn được tặng quà, lúc đầu tốt nhất hãy nên từ chối, chỉ sau khi người tặng cứ nhất định tặng quà cho bạn, lúc này bạn mới nên nhận

Người Hàn Quốc thường hút thuốc. Đừng phàn nàn hoặc tỏ thái độ khi đối tác hút thuốc khi đàm phán.

Cuối cùng bạn nên biết người Hàn Quốc làm việc rất chăm chỉ. Ngày làm việc thường kéo dài từ 12 đến 15 giờ, và có rất nhiều người làm việc ngày thứ bảy.

Khi đi công tác đến Hàn Quốc, nhớ mang theo dầu gội đầu, sữa tắm, kem và bàn chải đánh răng… vì nhiều khách sạn ở Hàn Quốc thường không phục vụ các vật dụng vệ sinh cá nhân trong phòng nghỉ hoặc tính tiền dịch vụ nếu du khách sử dụng bàn chải, kem đánh răng, lược của khách sạn.

32 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

KHI GIAO TIẾP VỚI ĐỐI TÁC TRUNG QUỐC 1. Tính cách dân tộc. “Người Trung Quốc giống như cái hố sâu, ở bên trong thì chứa đựng nhiều thứ nhưng mặt nước lại êm ả, không gợn sóng”.

Khó ai hiểu được người Trung Quốc nghĩ gì, muốn gì. Họ còn được coi là con sư tử mà người ta thường nói: “Không nên đánh thức con sư tử đang ngủ” vì khi thức dậy không biết con sư tử đó sẽ làm gì. Người Trung Quốc rất giỏi. Họ có thể làm mọi thứ mà người khác khó có thể làm được.

Song song đó, người Trung Quốc cũng cho thấy họ rất giỏi sản xuất và tiêu thụ những mặt hàng nhái, những mặt hàng lừa đảo trên thị trường. Người Trung Quốc rất coi trọng những giá trị cổ truyền, đôi khi còn tới mức bảo thủ.

2. Đặc điểm giao tiếp. Do chịu ảnh hưởng nhiều của Nho giáo và Đạo giáo, người Trung Quốc rất coi trọng những cử chỉ hành động khi giao tiếp.

Thái độ của họ thường dè dặt kín đáo vì thế khi tiếp xúc với họ, đối phương khó có thể biết được cảm xúc thật của họ. Người Trung Quốc rất coi trọng việc học, hàm vị. Vì thế khi giới thiệu một người với người khác họ thường nói luôn cả học, hàm vị kèm theo tên.

Tuy nhiên khi giới thiệu về mình, họ chỉ nói tên. Đó cũng là thể hiện một phần tính cách khiêm tốn, khách khí của người Trung Quốc. Khi bàn luận ý kiến với người khác họ không bảo thủ hoặc khẳng định ý kiến của mình đúng. Họ thường nói: “Theo ý kiến của tôi thì…”. Như vậy họ giữ được thiện cảm đối với người đối diện.

Khi giao tiếp với người quen, họ tỏ thái độ thân mật và thường gật đầu mỉm cười hoặc giơ tay chào. Tuy nhiên họ lại rất ít khi ôm hôn người đối diện cho dù đó là người quen. Người Trung Quốc, cũng giống như người Việt Nam, là người rất coi trọng tình cảm, kính trọng người cao tuổi.

Họ không trỏ ngón tay khi giao tiếp vì họ cho rằng đó là hành vi thiếu lịch sự, không tôn trọng người khác.

33 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

Đặc biệt người Trung Quốc rất thích được khen ngợi. Họ tỏ thái độ vui vẻ, thân mật khi được người khác khen ngợi.

3. Các nhu cầu, sở thích trong du lịch: ăn uống, lưu trú, tham quan giải trí, mua sắm hàng lưu niệm, vận chuyển. Khẩu vị và cách ăn uống của người Trung Quốc rất đa dạng, phong phú, cũng giống như văn hoá, nó ảnh hưởng đến các nước trong khu vực. Người Trung Quốc rất thích ăn rau, đặc biệt là những món rau xào với lượng dầu mỡ cao. Trong thực đơn của mình, khách du lịch Trung Quốc lựa chọn toàn là món xào. Người Trung Quốc rất thích uống trà và đặc điểm này chi phối cả đến việc chọn lựa đồ uống khi đi công tác, du lịch của họ và tất nhiên trà là sự yêu thích số một của họ sau khi dùng bữa.

Người Trung Quốc nói chung và khách du lịch nói riêng có uống rượu nhưng chỉ uống rượu khi có đồ nhắm hay uống rượu trong các bữa ăn Người Trung Quốc không quá cầu kỳ trong việc chọn lựa nơi lưu trú khi đi du lịch. Họ thường không cần ở các khách sạn cao cấp như khách sạn 4 hoặc 5 sao. Họ chủ yếu nghỉ tại các khách sạn từ 1 đến 3 sao.

4. Những điều kiêng kỵ Người Trung Quốc có rất nhiều điều kiêng kỵ, một số điều kiêng kỵ của họ là: - Họ kiêng con số 4 vì số này phát âm giống chữ “tử” nghĩa là chết. - Trong giao tiếp, kiêng ôm vai hay vỗ lưng, kiêng trỏ tay vào người đối diện vì cho rằng như thế là bất lịch sự. Khi rót nước, người Hán kiêng để miệng bình trà đối diện với khách bởi lẽ quan niệm dễ khiến khách gặp điều chẳng lành. Họ cũng kiêng tặng khăn mặt cho nhau vì như thế là tỏ ý đoạn tuyệt ( trong tang lễ người ta dùng khăn trắng).

Họ kiêng tặng nhau dao kéo vì sợ làm thương và tổn hại đối phương. - Họ không thích các đề tài về cách mạng văn hoá, sex, chính trị - Họ kiêng không ăn thịt vịt, thịt chó… vào đầu tháng vì cho là nếu ăn sẽ gặp vận đen cả năm, cả tháng. Họ uống theo thuyết “Âm dương ngũ hành” và có nhiều kiêng kị như: + Mật ong không ăn cùng hành sống + Lươn, cá chép không ăn cùng thịt chó + Cá diếc không ăn cùng rau cải và gan lợn Quan niệm về sự vẹn toàn thể hiện trong ăn uống rất rõ. Ví dụ món cá khi chế biến để nguyên con, gà chặt miếng và xếp đầy đủ các bộ phân lên đĩa. Sẽ là kiêng kị khi món cá hoặc gà dọn lên mà thiếu vây, đuôi, đầu vì họ cho rằng đó là điều chẳng lành, sự việc không được đầu xuôi đuôi lọt - Họ không thích màu trắng vì họ quan niệm đó là màu của sự tang tóc - Họ kiêng không xuất hành vào ngày mồng 5 tháng 1 âm lịch vì đó là ngày nguyệt kỵ, sẽ không gặp may - Có rất nhiều điều kiêng kỵ cho phụ nữ. Ví dụ như họ không được tham gia vào những ngày tế lễ, đặc biệt là lễ tế táo quân; Họ không được mài dao vì nếu mài

34 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

thì sau này cái dao ấy ai mài cũng không sắc nữa; kiêng ngồi xổm vì sẽ sớm bị goá chồng; kiêng dùng loại vải có sợi dệt ngang vì sẽ khó sinh nở…. ……

5. Những sở thích phổ biến khác: Người Trung Quốc rất thích số 6, 8, 9 vì cho đó là con số tốt, đem lại nhiều may mắn. SỐ 6, 9 rất giống kí hiệu thái cực của Trung Quốc “âm dương giao hoà. Sinh sôi, nảy nở”. Số 8 thể hiện sự may mắn và thuận lợi Họ thích màu đỏ và màu vàng vì màu đỏ mang lại may mắn. Nó thể hiện sự vui sướng, nồng nhiệt, có sức mạnh, danh vọng, thường được sử dụng trong ngày đại hỉ như cưới, mừng thọ…

Trẻ em thường được mặc quần áo màu đỏ. Màu vàng thể hiện quyền uy, giàu sang, phú quý. Trong ngày tết họ thường ăn sủi cảo, đặc biệt là các doanh nhân vì họ cho rằng ăn sủi cảo sẽ đem may mắn cho họ. gạo trắng và gạo nếp được coi là thông điệp của may mắn, hạnh phúc “cầu được ước thấy” trong năm mới. Họ thích các đề tài về lịch sử, văn hoá, gia đình, sự tiến bộ ở Trung Quốc.

6. Đến Việt Nam họ khen, chê gì? Theo các tài liệu du lịch Việt Nam và các khảo sát, tìm hiểu thì: * Những điều du khách Trung Quốc thích khi du lịch ở Việt Nam: - Tuyến điểm mà du khách Trung Quốc thích nhất là loại hình du lịch sông nước miền Tây và tìm hiểu đời sống văn hóa tinh thần của cộng đồng người Hoa ở thành phố Hồ Chí Minh. - Đất nước Trung Quốc không có những bãi biển đẹp. Trong khi đó Việt Nam lại nổi tiếng với đường bờ biển dài, những bãi cát đẹp, nước biển trong xanh như bãi biển Nha Trang, Phú Quốc, Côn Đảo…. - Theo khảo sát, du khách Trung Quốc rất thích các loại hoa quả nhiệt đới của Việt Nam. Họ rất thích mua chanh tươi về làm quà. - Du khách Trung quốc cũng thích thưởng thức món ô mai Hàng Đường của Hà Nội. Theo họ, ô mai vẫn giữ được hương vị tự nhiên của quả mà lại không quá ngọt như ô mai Trung Quốc. - Món ăn Việt Nam có nhiều rau xanh và không quá nhiều dầu mỡ như món ăn Trung Quốc, rất tốt cho sức khỏe. Nhiều du khách Trung Quốc rất thích món dưa chua và cà muối của Việt Nam. - Du khách Trung Quốc nói riêng và du khách nước ngoài nói chung đều thích đến Việt Nam bởi Việt Nam là điểm đến hòa bình và an toàn; người Việt Nam thân thiện và hiếu khách, am hiểu phong tục tập quán và lịch sử của dân tộc mình. *Những điều du khách Trung Quốc không thích khi du lịch ở Việt Nam: - Sự không phong phú trong các loại hình hoạt động giải trí đã khiến cho khách đến thường “không biết làm gì ngoài việc ngồi đánh bài cho hết thời gian”( theo lời một du khách Trung Quốc) - Các điểm mua sắm nghèo nàn, chủng loại hàng chưa phong phú. Khách du lịch Trung Quốc thường mang theo nhiều tiền để mua đồ làm quà nhưng cũng không

35 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

---oooOooo---oooOooo---

biết mua gì, bởi vì hàng hóa chủ yếu là của Trung Quốc. - Giao thông Việt Nam còn lộn xộn, số lượng xe máy nhiều hơn ở Trung Quốc nên môi trường ô nhiễm hơn; người điều khiển các phương tiện giao thông còn ẩu. - Tài xế taxi còn tính tiền “ăn gian” của khách. - Số lượng các khách sạn chất lượng cao chưa nhiều, chưa đủ phục vụ cho số đông các du khách có khả năng chi trả cao, trong khi đội ngũ phục vụ còn thiếu tính chuyên nghiệp. - Trên đường phố còn rất nhiều trẻ em lang thang hay đi theo làm phiền du khách. - Tại các trung tâm thương mại lớn, đội ngũ nhân viên còn chưa thông thạo tiếng Trung Quốc, còn gặp nhiều khó khăn trong giao tiếp với khách.

Quan hệ lâu dài cũng được xem là có giá trị hơn sự giao dịch, giải quyết công việc nhất thời.

Vì thế, đừng vội vã “tấn công”, sự tin cậy là điều cần xây dựng trước và khiêm tốn cộng với kiên nhẫn chính là chìa khoá của thành công.

Bạn cũng đừng coi thường những điều tưởng chừng nhỏ nhặt như trao đổi danh thiếp. Danh thiếp nên được in một mặt bằng tiếng Anh và một mặt bằng tiếng Trung.

Khi đưa danh thiếp nên đưa bằng cả hai tay và lật mặt tiếng Trung lên trên. Khi bạn nhận danh thiếp, đừng nhét luôn vào túi mà hãy đọc cẩn thận và đặt thiếp lên trên bàn để thể hiện sự tôn trọng.

Nếu viết thông tin về đối tác, bạn cần viết tên gắn liền với chức danh hoặc gọi một cách trân trọng là “ông” hay “bà”.

Đối với người TQ, né tránh giao tiếp bằng mắt cũng bị coi là không đáng tin cậy. Bạn cũng không nên từ chối trực tiếp, sẽ bị coi là ứng xử thiếu lịch sự.

Thay vì trả lời “Không” một cách dứt khoát, bạn nên nhẹ nhàng và tế nhị hơn để giữ thể diện cho đối tác. “Có thể” hay “Tôi sẽ suy nghĩ về điều đó” là cách từ chối thường thấy của người Hoa.

36 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

Chào hỏi

Không nên bắt tay chặt, mà lỏng tay hoặc nhẹ nhàng.

Chào hỏi người có chức quyền cao nhất trước chứ không chào hỏi phụ nữ trước.

Làm quen

Khi gặp gỡ làm quen có thể hỏi những chuyện liên quan đến cá nhân như có vợ chồng chưa, mấy con, thậm chí cả về mức lương. Nếu được hỏi như vậy thì bạn không nên lảng tránh trả lời.

Chủ đề trao đổi khi gặp gỡ làm quen nên là thể thao, tốt nhất là bóng đá, tuyệt đối không nên đề cập tới các chủ đề về chính trị, không nên có lời phê phán.

Đàm phán

Đàm phán với người Trung Quốc không đơn giản và thường kéo dài. Ban đầu thường là một bữa tiệc kéo dài mà trong đó không bàn về chuyện làm ăn mà để dành đến cuối bữa.

Nếu không đi đến nhất trí thì bạn cũng đừng bực bội mà hãy cố vui vẻ và quả quyết là rất quan tâm tới việc đạt được sự nhất trí với nhau để hợp tác kinh doanh. Thường sau đó vài ngày sẽ có được chuyển biến tích cực.

Ăn tiệc

Không được lấy đũa gõ vào bát bởi đó là hành vi của những kẻ ăn mày. Không bao giờ được cắm đũa vào bát cơm vì chỉ có cơm cúng người chết mới làm như vậy.

Khi ăn tiệc ở chỗ người Trung Quốc, bạn không nên ngại những tiếng động do ăn uống gây nên. Người Trung Quốc coi đó là dấu hiệu khách ăn ngon.

Khi được mời đến dự tiệc, bạn phải thường xuyên mời họ ăn uống, rót đồ uống (rượu, bia) thường phải đầy cốc, nếu không có người phục vụ ở bàn tiệc thì nam giới rót đồ uống cho phụ nữ, cấp trên rót cho cấp dưới.

Quà tặng

37 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

Tặng quà là thông lệ bình thường, có thể tặng hoa quả, bánh ngọt hay đồ uống có rượu, nhưng không được phép tặng đồng hồ vì “tặng đồng hồ” trong tiếng Trung Quốc cũng có nghĩa là “đi dự một đám tang”.

Nếu được người Trung Quốc tặng quà thì không được mở gói quà trước mặt người tặng.

Ở khách sạn

Nên ở trong khách sạn từ hạng trung trở lên vì nhận biết đối tác thuộc đẳng cấp nào là chuyện rất quan trọng ở Trung Quốc. Câu hỏi rất hay gặp phải ở Trung Quốc là bạn ở khách sạn nào.

Trang phục

Khi giao dịch kinh doanh phải mặc sang trọng: đối với nam giới thì comple sẫm màu và cravat, không nên mặc quần bò thắt cravat, càng không nên màu sắc lòe loẹt. Đối với phụ nữ thì tùy theo tập tục nước mình. Thông thường là quần và áo vét sẫm màu.

Người Trung Hoa rất kỵ màu trắng vì vậy nếu không thật sự cần thiết thì không nên mặc đồ màu trắng và cũng không nên gói quà bằng giấy màu trắng vì người Trung Hoa coi màu trắng là sự tang thương, chia ly.

Không nên xoa đầu trẻ con và tối kỵ với người lớn vì theo người Hoa thì đầu là một nơi cực kỳ linh thiêng.

Singapore:

Singapore đã rất “Tây Phương” với những công dân đa sắc tộc và văn hóa truyền thống được giữ gìn.

Đối với người Singapore, dùng ngón tay trỏ chỉ người khác, nắm chặt nắm tay hoặc ngón tay giữa đều bị coi là những động tác cực kỳ vô lễ.

Hai tay không được tùy tiện chắp vào sườn bởi vì đó là biểu hiện của sự bực tức.

38 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

Danh thiếp nên được in ấn (in nổi là tốt nhất) bằng tiếng Anh. Do tỉ lệ dân kinh doanh Singapore là người Trung quốc cao nên mặt sau danh thiếp nên dịch sang tiếng Trung quốc. Màu vàng là màu ưu chuộng trên danh thiếp đối với người Trung quốc. Người Singapore thường tỏ ra nhiệt tình khi trao đổi danh thiếp. Danh thiếp thường được trao đổi ngay sau khi giới thiệu.

Doanh nhân Singapore thường có khuynh hướng để tình cảm lấn át việc ra quyết định và giải quyết vấn đề.

Lòng trung thành với công ty là thế mạnh của nhân viên người Singapore.

Hoạt động theo nhóm hơn là cá nhân là ưu thế trong văn hoá kinh doanh Singapore. Tuy nhiên người nhiều tuổi nhất thường được chỉ định làm lãnh đạo.

Tuổi tác và thâm niên được kính trọng trong văn hoá kinh doanh Singapore. Nếu bạn là thành viên của một đoàn đại biểu thì thành viên quan trọng nhất phải được giới thiệu đầu tiên.

Xây dựng quan hệ với từng thành viên trong nhóm làm việc rất quan trọng trong việc kinh doanh tại Singapore.

Trong văn hoá kinh doanh của Singapore, những quan hệ cá nhân thường được coi trọng hơn công ty mà bạn đại diện.

Người Singapore thường có niềm tin cố hữu về những người cùng dân tộc.

Năng lực chuyên môn, huân chương và khả năng làm việc theo nhóm được đánh giá cao.

Tuổi tác và thâm niên được kính trọng trong văn hoá kinh doanh Singapore. Nếu bạn là thành viên của một đoàn đại biểu thì thành viên quan trọng nhất phải được giới thiệu đầu tiên.

Không được ngồi bắt chéo chân khi ngồi đối diện với người lớn tuổi hơn hoặc có thứ bậc cao hơn.

Thường câu trả lời là "Vâng, nhưng...", "Chương trình kế hoạch không cho phép tôi..." thường ám chỉ sự từ chối. Câu trả lời "có thể" đồng nghĩa với "đồng ý".

Lịch sự là phần không thể thiếu trong quan hệ kinh doanh thành công tại Singapore. Tuy nhiên lịch sự không có ảnh hưởng tới việc quyết định kinh doanh của người Singapore.

Giống như Việt nam, người Singapore có thể hỏi những câu hỏi riêng tư về hôn nhân hay thu nhập. Bạn có thể từ chối trả lời một cách lịch sự và nếu không trả lời những câu hỏi như vậy của người Singapore thì mối quan hệ có thể bị phá vỡ. Đảo quốc sư tử này có những quy định rất khắt khe trong việc bảo vệ môi trường. Nếu bạn nhai kẹo cao su, hút thuốc lá hoặc xả rác ở nơi công cộng

39 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

Chủ đề ưa thích của họ là: môi trường sinh thái, kinh tế (cả tiền bạc) sức khoẻ. Chủ đề họ tránh là sự chênh lệch thành thị và nông thôn.

sẽ bị phạt hàng trăm, thậm chí 1.000 đôla và phải lao động công ích trong 12 giờ, nếu phản đối có thể bị phạt roi.

Thái Lan:

Chào theo kiểu 2 tay chắp trước ngực, đầu hơi cúi xuống.

Đối với người Thái, vị trí đầu là nơi thiêng liêng, vì vậy họ rất kiêng chạm vào đầu. Bạn không nên chạm vào đầu họ hay xoa đầu trẻ con.

Không nên tỳ cánh tay lên lưng ghế đang ngồi, vỗ vai, lưng hay chỉ vào người khác vì họ cho rằng đó là cử chỉ xúc phạm.

Khi được mời đến nhà, bước chân vào nhà phải bỏ dép ra. Tuy nhiên, nếu được mời đến một bữa tiệc thì bạn nên quan sát chủ nhà có mang giày hay không, nếu không thì bạn mới bỏ giày ra. Bạn nên chú ý tránh dẫm lên ngưỡng cửa vì người Thái quan niệm thần linh ngự trị ngay ngưỡng cửa.

Khi được chủ nhà mời dùng bữa, lúc ăn xong, bạn nên chừa lại một ít thức ăn (trừ gạo) trên dĩa của mình. Nếu bạn ăn sạch, chủ nhà sẽ nghỉ là bạn còn đói và sẽ mời bạn ăn tiếp.

Thích số 9 nhưng ghét số 6. Người Thái cho rằng số 6 không tốt nên cần phải tránh.

Họ thích số 9 hơn vì phát âm số 9 trong tiếng Thái trùng với âm của chữ “phát triển, tiến bộ”.

Nếu là phụ nữ, bạn không nên chạm vào người nhà sư. Nếu phụ nữ muốn đưa vật gì đó cho nhà sư, họ phải đưa thông qua một người đàn ông trước.

Nên ăn mặc lịch sự (áo tay dài, quần hoặc váy dài) và cởi giày khi viếng thăm chùa chiền hoặc các đền thờ. Ở đất nước này, phụ nữ không bao giờ được đứng gần hoặc ngồi gần các nhà sư. Trên xe buýt hoặc nơi công cộng, chiếc ghế bên cạnh các nhà sư đều được để trống, nhưng chớ dại mà ngồi vào nếu không muốn mọi người nhìn bạn với ánh mắt e ngại và coi thường.

Rất coi trọng đầu nên người thái coi chân là nơi bẩn nhất. Bạn không được chạm chân vào người khác hay dùng chân để di chuyển đồ vật.

Khi bắt chéo chân thì không nên để mũi chân hướng về phía bất cứ ai, đặc biệt là tượng hoặc tranh ảnh Đức Phật, Nhà Vua.

40 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

Chủ đề ưa thích là : văn hóa, lịch sử, món ăn Thái. Chủ đề cần tránh là: chính trị. Hoàng gia, tôn giáo.

Không nên nhìn một người phụ nữ thái quá 2 giây nếu như đó không phải là người quen của bạn.

Những vấn đề cần lưu ý khi giao tiếp với các đối tác Ấn Độ:

-Bắt tay nhẹ nhàng nhưng không quá mạnh khi bắt đầu cuộc họp, nhưng với phụ nữ bạn nên tránh điều này. -Danh thiếp nên được đưa ra ngay từ đầu cuộc họp. Bạn chú ý chuẩn bị đầy đủ danh thiếp cho tất cả những thành viên có mặt trong cuộc họp Trong văn hóa Ấn Độ, sẽ không phải phép lịch sự nếu hai người khác giới ôm hôn nhau ở nơi công cộng. Giấy gói quà không được là màu trắng hay màu đen vì người Ấn Độ tin rằng những màu này hay mang lại điều không may. Thích nhận được các món quà như hoa, socola, nước hoa hay những đồ điện nhỏ. -Bạn nên chú ý tránh những quà tặng có liên quan đến các quan niệm tôn giáo hay đạo đức của họ như: một bức tranh về một chú chó vì theo họ chó là loài động vật không sạch sẽ. -Người Ân Độ không uống rượu và ăn thịt bò. + Trong cuộc họp, bạn đừng bao giờ chống tay lên hông vì hành động đó được coi như biểu hiện sự tức giận của người Ân Độ. Bạn không nên sắp xếp lịch làm việc với họ vào các ngày nghỉ lễ. + Người Ấn Độ không phải là người đặc biệt đúng giờ. Do vậy, khi định giờ cuộc hẹn, bạn có thể linh động đôi chút thời gian để tiếp đón đối tác của mình.

Những vấn đề cần lưu ý khi giao tiếp với các đối tác Ả Rập:

Ngôn ngữ chính thức ở Ai Cập là tiếng Ả Rập.

Tiếng Anh và Pháp là ngôn ngữ thứ hai.

Đa số người Ai Cập theo đạo Hồi. Vì vậy, quan điểm và cách ăn mặc của người Ai Cập rất khắt khe, đặc biệt là với phụ nữ.

Khách nữ không nên mặc váy ngắn khi vào các đền đài, lăng tẩm...

41 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

Để tỏ lòng tôn trọng và yêu mến đất nước Ai Cập, nhiều du khách muốn được mặc trang phục giống người bản xứ, nhất là các bộ trang phục truyền thống - tuy nhiên ở Ai Cập - đó là một điều cấm kỵ.

Theo luật Hồi giáo, người theo đạo Hồi không được ăn thịt heo và uống rượu. Trong bữa ăn, việc cho thêm gia vị vào thức ăn là không nên vì nó đồng nghĩa với việc chê món ăn không ngon.

Người Ai Cập quan niệm rằng tay trái là tay không sạch sẽ, vì thế bạn nên sử dụng tay phải trong mọi trường hợp hoặc ít ra là phải sử dụng cả hai tay. Bạn không được để ngón cái chỉ lên trên, cũng không được để lộ bàn chân ra, vì đó là cử chỉ xúc phạm người đối diện. Khi giao tiếp với người Nigeria

Việc xây dựng mối quan hệ cá nhân lâu dài và tin cậy rất quan trọng đối với người Nigeria và có thể là yếu tố quyết định sự thành công trong kinh doanh.

Người Nigeria thường chỉ muốn hợp tác với những người mà họ biết và thích. Do đó, bạn chỉ tiến hành thảo luận kinh doanh nghiêm túc sau khi đối tác Nigeria thấy thoải mái với bạn.

Người Nigeria có xu hướng nghi ngờ những ai tỏ ra không sẵn lòng cho việc xây dựng mối quan hệ hoặc những người có những động cơ không rõ ràng.

Ngoài ra, việc chỉ trích ai đó công khai kể cả khi chỉ có 2 người cũng có thể gây ra những hậu quả xấu đối với quá trình xây dựng mối quan hệ.

Kể cả khi bạn đã chiếm được lòng tin của đối tác thì chưa chắc họ đã tin tưởng vào những người khác trong công ty bạn. Việc thay đổi người giao dịch cũng khiến cho quá trình củng cố quan hệ giữa hai bên lại trở về số 0.

Trong văn hoá kinh doanh của Nigeria, sự tôn trọng một người dựa vào địa vị, cấp bậc và sự giáo dục của người đó.

Giao tiếp

Người Nigeria rất thích việc tiếp đón trang trọng và vui vẻ. Các buổi trò chuyện thường diễn ra trong không khí sôi nổi và náo nhiệt.

Tuy nhiên, việc cắt ngang người khác nói bị coi là hành động thô lỗ tại đây.

Tuy nhiên, đừng bao giờ tỏ ra mất bình tĩnh hoặc thiếu kiên nhẫn.

42 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

Cách tốt nhất để che giấu cảm xúc tiêu cực là nở một nụ cười.

Mọi người đứng nói chuyện với khoảng cách khá gần, thường chỉ dưới 1 m.

Trong trường hợp đối tác tiến quá gần tới bạn khiến cho bạn cảm thấy không thoải mái, bạn cũng đừng bao giờ lùi lại; vì hành động đó chỉ ra rằng bạn thấy không thoải mái khi tiếp xúc với họ.

Người Nigeria có thể hành động khá trực tiếp và thẳng thắng, nhất là trong mối quan hệ bạn bè và giữa các đối tác thân thiết. Họ không cảm thấy khó khăn khi phải nói “ không” nếu họ không thích hoặc từ chối một lời đề nghị.

Sự im lặng cũng có thể là đối tác Nigeria đang không hài lòng hoặc thậm chí tức giận. Lưu ý rằng người Nigeria đôi khi có thể sử dụng các từ tiếng Anh theo nghĩa đối lập với nghĩa trong sách giáo khoa. Ví dụ, họ có thể nói một quả chanh “ngọt” hay một sự kiện xấu “tuyệt vời”. Điều này không có nghĩa là họ có ý châm biếm.

Trong giao tiếp, việc chạm vào người khác rất hay thấy gặp ở người Nigeria. Đàn ông có thể nắm tay khi đi bộ xuống phố, và được hiểu là một dấu hiệu của tình bạn và không có ý nghĩa tình dục.

Đừng chạm vào đầu của một người nào dù đó là một đứa trẻ. Cử chỉ và ngôn ngữ hình thể được sử dụng nhiều tại đây. Vì người Hồi giáo coi tay trái là sự ô uế, nên bạn chỉ sử dụng nó khi buộc phải dùng.

Sử dụng trung gian giới thiệu bạn với đối tác sẽ là một lợi thế nhưng không phải là điều quyết định sự thành công khi kinh doanh tại Nigeria.

Việc đàm phán có thể thực hiện theo cá nhân hoặc theo nhóm. Tránh việc thay đổi thành viên trong nhóm vì điều này có thể khiến quá trình đàm phán bị gián đoạn và phải bắt đầu lại từ đầu thậm chí là bị ngừng hoàn toàn.

Bạn cần phải lên lịch hẹn trước với đối tác ít nhất từ 2 tới 3 tuần.

Người Nigeria luôn muốn biết về người họ sẽ gặp gỡ, nên trước khi buổi họp diễn ra, bạn phải cung cấp thông tin chi tiết về chức danh, vị trí và trách nhiệm của những thành viên tham dự của bên bạn.

Giao tiếp ban đầu và Gặp gỡ

Các cuộc họp có thể bắt đầu muộn, nhưng người Nigeria thường mong muốn các đối tác nước ngoài tới đúng giờ. Tránh việc tới muộn quá 10 tới 15 phút. Việc bạn đến muộn sẽ làm giảm uy tín của bạn trước đối tác Nigeria.

43 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

Cách xưng hô

Người Nigeria sắp xếp họ tên theo thứ tự như sau: đầu tiên là tên gọi sau đó là đến họ tên. Họ có thể sử dụng Mr./Mrs./Miss cùng với tên hoặc cùng với họ tên.

Nếu đối tác có chức danh về học vấn, hãy sử dụng thay cho họ tên.

Luôn luôn sử dụng chức danh Trưởng nếu đối tác có chức danh đó.

Khi chào hỏi, bạn có thể bắt tay đối tác.

Sử dụng danh thiếp

Trao danh thiếp cũng được xem là một việc rất quan trọng, vì thế bạn hãy chuẩn bị nhiều danh thiếp khi giao dịch.

Có thể đối tác Nigeria sẽ không đưa danh thiếp cho bạn.

Hãy ghi học vị của bạn vào danh thiếp và hãy chắc rằng nó sẽ nói lên được sự chuyên nghiệp của bạn đặc biệt khi bạn có quyền đưa ra quyết định.

Luôn luôn đưa và nhận danh thiếp bằng tay phải.

Khi nhận danh thiếp, bạn nên cười và nhìn đối tác, sau đó dành một vài giây để đọc nội dung. Sau đó, khi ngồi vào bàn, đặt danh thiếp ở vị trí trước mặt hoặc trong hộp danh thiếp của bạn.

Trước khi đàm phán

Buổi đàm phán thường mở đầu bằng những câu chuyện ngắn ngoài lề để hai bên có thể bắt đầu làm quen; có thể là những câu hỏi về sức khoẻ và gia đình.

Với người Nigeria, gia đình rất quan trọng nên việc bạn hỏi về gia đình của họ có thể giúp bạn xây dựng mối quan hệ tốt với họ. Một số câu hỏi có thể mang tính chất cá nhân và riêng tư. Điều quan trọng là hãy kiên nhẫn và để cho đối tác quyết định tốc độ đàm phán.

Tính hài hước cũng được đánh giá cao miễn không phải có ý châm biếm hay hoài nghi. Nói chung, người Nigeria thường không theo khuôn mẫu và không quá trịnh trọng.

Mục đích chính của cuộc họp đầu tiên là hai bên tìm hiểu nhau. Bạn có thể thảo luận các vấn đề kinh doanh nhưng đừng vội vã bắt đối tác phải theo kế hoạch dự kiến của bạn.

Họ cũng hay phóng đại khả năng hoặc hứa những đơn hàng không đáng tin để duy trì quan hệ với đối tác nước ngoài. Do đó cần kiểm tra tư cách của đối tác và rà soát mọi thông tin mà bạn nhận được.

Bài trình bày của bạn phải có sự hấp dẫn, hình ảnh tốt và rõ ràng. Sử dụng sơ đồ và hình ảnh bất cứ lúc nào có thể, cắt giảm từ ngữ và tránh các biểu thức phức tạp.

44 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

Đàm phán

Thái độ và Phong cách – Tại Nigeria, các phương pháp chính để đàm phán là sử dụng thương lượng phân phối và dự phòng. Xét về mặt lý thuyết, người mua luôn đứng ở vị trí thuận lợi trên bàn đàm phán.

Nhưng với người Nigeria, điều đó không phải luôn đúng – mà theo họ, cả hai bên đều phải giữ trách nhiệm của mình để đi thỏa thuận cuối cùng.

Người Nigeria tỏ ra khá hợp tác khi đàm phán và chỉ miễn cưỡng đồng ý với sự thoả hiệp trừ phi đó là lựa chọn duy nhất để việc đàm phán không đi vào bế tắc. Nguyên tắc “đôi bên cùng có lợi” không phải là cách tiếp cận ưa thích của người Nigeria khi đàm phán. Họ sẽ rất vui nếu bạn đồng ý với những cam kết có lợi cho họ.

Trong thực tế, họ cảm thấy ở vị thế cao hơn nếu họ thành công trong việc thuyết phục bạn chấp nhận các điều khoản và điều kiện bất lợi. Tuy nhiên, trong hoàn cảnh đó, thay vì giận dữ bạn hãy giữ bình tình, thân thiện, hòa nhã và kiên trì.

Nếu có tranh chấp trong bất kỳ giai đoạn nào của quá trình đàm phán, bạn nên bình tĩnh xử lý thông qua những mối quan hệ cá nhân và thể hiện cho họ thấy bạn sẵn sàng thỏa hiệp lại.

45 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

Tốc độ đàm phán – thường chậm và kéo dài vì phải trải qua rất nhiều giai đoạn như xây dựng mối quan hệ, thu thập thông tin, thương lượng, và ra quyết định.

Để đạt được mục tiêu cuối cùng, bạn có thể phải đi lại khá nhiều lần để đàm phán. Trong suốt quá trình đàm phán, hãy kiên nhẫn, kiểm soát cảm xúc và chấp nhận sự trì hoãn hay thay đổi mà đối tác đưa ra.

Hầu hết người Nigeria thường thích phong cách làm nhiều việc cùng một lúc. Họ có thói quen theo đuổi nhiều mục tiêu và nhiều hạng mục trong cùng một thời điểm.

Khi đàm phán, phương thức tiếp cận của họ khá toàn diện và họ thường bàn bạc các vấn đề không theo trật tự đã định trước. Nếu bạn không quen phong cách làm việc như vậy, bạn sẽ có thể thấy bối rối, khó chịu và thậm chí thấy phiền nhiễu. Trong mọi trường hợp, đừng tỏ ra kích động hoặc tức giận khi gặp phải tình huống này.

Thay vào đó, hãy theo dõi quá trình đàm phán thường xuyên và nhấn mạnh vào các điểm thoả thuận đã được hai bên đồng ý.

Thương lượng

– Hầu hết người Nigeria thích thương lượng và mặc cả trong suốt cuộc đàm phán. Nếu bạn không nhiệt tình tham gia sẽ khiến họ nghi ngờ hoặc thấy bị xúc phạm.

-Giá khởi điểm so với giá lúc ký kết hợp đồng có thể chênh nhau đến 50%. Bạn nên lường trước những mức giá đối tác có thể đưa ra và chuẩn bị những mức giá có thể đáp ứng được. Yêu cầu đối tác đáp lại khi bạn đã đưa ra những nhượng bộ của mình. Ví dụ bạn có thể nhượng bộ với điều kiện đối tác Nigeria phải chấp thuận một thoả thuận trước đó đã được hai bên thống nhất.

Người Nigeria rất thích sử dụng những thủ thuật đánh lừa đối phương. Những thủ thuật này bao gồm nói dối, gửi thông điệp không chính xác, giả vờ không quan tâm đến cuộc đàm phán hay mức giá chiết khấu, không miêu tả rõ giá trị hàng hóa hay yêu cầu sai lệch.

Tuy nhiên, bạn đừng sử dụng những thủ thuật này vì lợi ích cá nhân hoặc công khai lừa bịp đối tác vì rất có thể nó sẽ mang lại những hậu quả không đáng có và phá vỡ mối quan hệ làm ăn.

Người Nigeria rất thích sử dụng kỹ thuật đàm phán “kẻ đấm người xoa”. Họ có thể nói rằng họ không có quyền hạn lớn và phải về hỏi ý kiến của cấp trên. Trong trường hợp đó, hãy cố gắng để người có quyền quyết định của đối tác tham gia vào quá trình đàm phán để rút ngắn thời gian của quá trình đàm phán.

Các nhà đàm phán tại Nigeria có thể sử dụng các kỹ thuật tạo áp lực như: yêu cầu bạn đưa ngày hết hạn báo giá, sức ép về thời gian hoặc chần chừ không trả lời. Quyết định cuối cùng được đưa ra nhiều hơn một lần và không biết đâu là chính thức.

Đừng sử dụng chiến thuật như đưa ngay giá tốt nhất mà bạn có thể chấp nhận, áp lực thời gian hoặc đề nghị có thời hạn vì người Nigeria có thể cho rằng đó là những dấu hiệu cho thấy bạn không sẵn sàng để xây dựng một mối quan hệ lâu dài.

Tránh dùng những phương pháp với thái độ công kích hoặc đối kháng ở Nigeria vì nếu có sử dụng thì bạn cũng khó đạt được kết quả mong muốn.

Tại Nigeria, hành vi hối lộ và tham nhũng rất phổ biến trong xã hội cũng như trong kinh doanh.

Mặc dù vậy, họ thường lái hành động này sang hướng khác và coi những khoản tiền nhỏ là một phần thưởng cho việc hoàn thành công việc chứ không phải là tiền hối lộ. TIPS (‘Tiền hoa hồng’) hoặc “dash”, như cách gọi được sử dụng ở Nigeria, là một phần của nền văn hoá tại nước này.

Trong mọi trường hợp, bạn nên đưa tiền hoa hồng trước cho đối tác. Nếu bạn nghĩ một thứ gì đó là đút lót thì người Nigeria chỉ nghĩ đó là một món quà đẹp mà thôi.

46 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

Ra quyết định

-Người Nigeria thường làm việc theo cấp bậc và họ luôn tuân thủ theo tôn ti trật tự.

Những người có quyền ra quyết định thường là những người lãnh đạo cao cấp của công ty – những người luôn đưa lợi ích của cả công ty lên hàng đầu.

Họ hiếm khi uỷ quyền cho cấp dưới nhưng gợi ý và tư vấn để cấp dưới đạt được sự đồng thuận lớn trong quá trình đàm phán. Quá trình này có thể mất một thời gian dài và đòi hỏi nhiều kiên nhẫn.

Khi đưa ra quyết định, giới doanh nhân Nigeria có thể không phụ thuộc nhiều vào các quy tắc hoặc pháp luật. Họ thường xem xét tình hình cụ thể hơn là áp dụng nguyên tắc chung.

47 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

Thỏa thuận và ký kết hợp đồng

Bạn hãy cố gắng có được cam kết bằng văn bản từ phía đối tác sau mỗi buổi họp hoặc sau mỗi giai đoạn đàm phán quan trọng

Cam kết bằng miệng tại Nigeria cũng có giá trị quan trọng hơn những gì bạn và đối tác đưa vào văn bản. Tuy nhiên, các tài liệu này không phải là thoả thuận cuối cùng.

Bất kỳ một phần nào của thoả thuận vẫn có thể thay đổi trước khi hai bên ký kết hợp đồng chính thức. Xác minh nhiều lần những thỏa thuận đạt được là cách tốt nhất để hai bên tránh được những hiểu lầm không đáng có.

Văn bản hợp đồng có thể được soạn thảo đơn giản hoặc rất chi tiết.

Quyền lợi hợp pháp của bạn hiếm khi được thực thi. Tốt nhất hãy tham khảo ý kiến của một chuyên gia luật địa phương trước khi ký hợp đồng.

Tuy nhiên, bạn không nên đưa chuyên gia tư vấn luật của bạn đến buổi đàm phán vì đó sẽ là biểu hiện của việc bạn không tin tưởng đối tác.

Bộ Công Thương, Vụ KV4 và Thương vụ Việt Nam cảnh báo những hình thức gian lận tại các nước khu vực TT Châu Phi và Nam Á:

- Thứ nhất là lợi dụng sự bất cẩn của các doanh nghiệp Việt Nam như không yêu cầu tổ chức giám định có uy tín kiểm tra hàng trước khi giao hàng, không thẩm định các thông tin về doanh nghiệp đối tác… (Xem chi tiết đính kèm như thầy hdẫn)

Công ty nước ngoài thường cấu kết với các hãng tàu “ma” để lập chứng từ hoàn hảo, giao hàng và thu tiền nhằm thực hiện hành vi lừa đảo.

- Thứ hai là lừa đảo thanh toán: thực hiện giao dịch thương mại và thanh toán quốc tế thông qua hình thức đặt cọc. (Xem chi tiết đính kèm như thầy hdẫn)

- Thứ ba là sử dụng cả các trang web bắt chước giống hệt trang web chính thức hoặc trang web về một doanh nghiệp ảo không có thực để lừa đảo. -- Thứ tư là cài bẫy doanh nghiệp Việt Nam thông qua soạn thảo hợp đồng

- Thứ năm là sử dụng trung gian trong đàm phán và giao kết hợp đồng.

48 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

- Thứ sáu là lừa đảo thường gặp nhất ở một số nước Tây và Trung Phi (Benin, Nigeria, Togo, Cameroon) lệ phí trả trước.

- Thứ bảy là lừa đảo bằng hợp đồng kinh tế. Theo đó, kẻ lừa đảo thỏa thuận thanh toán sản phẩm bằng séc ngân hàng.

- Thứ tám là chiếm đoạt hàng mẫu, theo đó đối tượng lừa đảo đồng ý ký hợp đồng mua sản phẩm của doanh nghiệp.

-Một hình thức lừa đảo nữa cũng đã được các đối tượng ở Tây Phi sử dụng là mời đối tác sang để ký hợp đồng.

Trang phục trong giao tiếp Khi mang trên mình một bộ trang phục lịch sự, nhã nhặn, màu sắc hài hòa sẽ làm cho ta có tư thế đàng hoàng và thoải mái. Trong tiếp xúc đối ngoại, tuyệt đối tránh ăn mặc những kiểu quần áo lố lăng, lòe loẹt. Ở những nơi công cộng, không nên mặc quần áo nhàu nát, sơ mi, cra-vát chưa là (Ủi) phẳng phiu. Rất nhiều người có thói quen gài bút bi, bút máy và các thứ khác ở túi ngực, nhưng trong tiếp xúc, điều đó thực sự không nên.

Trong các cuộc tiếp xúc, nhất là trong các cuộc chiêu đãi long trọng, không nên ăn mặc khác người để mọi người phải chú ý đến mình.

Tránh ăn mặc những kiểu quần áo không thích hợp với tính chất của cuộc gặp gỡ, chẳng hạn như ăn mặc quần áo kiểu thể thao, du lịch lại đi dự buổi hòa nhạc, xem biểu diễn văn nghệ hay tham dự các buổi liên hoan; còn mặc com- plet lại đến chỗ tắm công cộng (bãi biển, bể bơi…), trái lại, mặc quần áo tắm lại đi ra khỏi những nơi này.

Đối với phụ nữ, khi tiếp xúc với người nước ngoài nên ăn mặc đẹp và hợp thời trang. Khi đi họp, tiếp xúc đối ngoại, xem ca vũ nhạc, dự tiệc trà, chiêu đãi có nghi thức, tham quan địa phương…, cần chọn những bộ quần áo thích hợp với từng chuyến đi. Nếu không, sẽ trở thành đối tượng cho người ta bàn tán, nhòm ngó.

Không nên mặc những bộ quần áo quá mỏng và quá sặc sỡ. Trước mặt khách, chú ý không trang điểm hoặc sửa sang trang phục, đặc biệt là không nên trang điểm quá đậm. Về mùa lạnh, nếu mặc áo khoác, quàng khăn, cần bỏ ra và treo vào mắc áo ở ngoài phòng khách.

49 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

Nam cũng như nữ, không nên mặc quần áo, giày dép trong nhà để ra những nơi công cộng. Người ta không chấp nhận việc mặc quần áo ngủ khi tiếp khách. Nếu vì lẽ gì đó quần áo không chỉnh tề, sạch sẽ thì cần phải xin lỗi khách.

Ở nhiều nước châu Âu, người ta có thói quen tắm nắng ở vườn hoa, bãi cỏ, nhưng không bao giờ họ mặc quần áo ngủ để tiếp khách và đi lại giữa phố xá đông người.

Đối với những cuộc chiêu đãi hoặc hội thảo, người ta thường thống nhất cách ăn mặc được ghi ở góc trái tấm giấy mời. Trong những trường hợp đó, người tham dự cần phải tuân thủ yêu cầu đề ra.

Khi đang đội mũ, nếu vô tình gặp người quen, nam giới cần nhấc mũ khỏi đầu để chào. Nhưng nếu nam giới là người có tuổi, có cương vị cao thì không cần làm điều đó, mà chỉ cần khẽ gật đầu hoặc giơ tay chào lại. Riêng với phụ nữ chỉ cần gật đầu chào mà không cần phải bỏ mũ, nón ra. Tuy nhiên, khi vào đình, chùa, nhà thờ hay những nơi tôn nghiêm thì phải bỏ mũ, nón ra khỏi đầu.

Nghi thức dự tiệc: (Theo Nghi thức & Lễ tân đối ngoại )

1) Khi được mời đến dự chiêu đãi, không được đến muộn và cũng không nên đến quá sớm. Đến muộn là có thái độ chính trị.

2) Không ngồi vào bàn tiệc khi phụ nữ chưa ngồi hoặc chủ tiệc chưa mời.

3) Không đưa tay trái mời phái nữ vào phòng chiêu đãi mà phải mời họ bằng tay phải và không được quên rằng, người phụ nữ ngồi bên cạnh, nhất là người ngồi bên tay phải mình phải được quan tâm tiếp đãi hơn.

4) Khi mọi người đã ngồi vào bàn tiệc, thì không nên giới thiệu làm quen nữa, mà việc này phải tiến hành trước đó.

5) Cần ngồi ăn với tư thế ngay ngắn, không ngồi nghiêng ngả và luôn luôn giữ mình ở tư thế bình thản, đàng hoàng.

6) Không ngồi quá sát hoặc xa bàn, cúi sát đĩa thức ăn. Không dang rộng cùi tay mà để ở tư thế thẳng sát với sườn, tránh để khuỷu tay lên bàn.

7) Đối với khăn ăn, không được gài ở cổ mà trải lên trên đùi. Khi ăn súp, không húp từ đầu thìa và không yêu cầu tiếp món súp lần thứ hai. Không gạn thìa súp cuối cùng. Không lấy miếng thức ăn cuối cùng. Không tự mình đưa đĩa yêu cầu lấy món ăn, mà phải để người phục vụ làm…

8) Không tiếp thức ăn liên tục cho khách quá nhiều. Không uống quá nhiều rượu. Không nâng cốc chúc rượu quá cao.

50 ThS. TRẦN PHI HOÀNG

9) Khi ngồi vào bàn tiệc, không nên mân mê khăn ăn, dao, dĩa và các thứ khác trên bàn. Đặc biệt, không dùng khăn ăn để lau mặt mà chỉ dùng nó nhẹ nhàng thấm môi khi ăn mà thôi.

10) Khi muốn nói chuyện với người bên cạnh, không được quay lưng lại với người kia. Chú ý không nói chuyện với người khác qua người ngồi cạnh mình. Hãy nuốt hết thức ăn trong miệng rồi mới nói.

11) Trong khi ăn, cố gắng không làm va chạm dao, dĩa hoặc đánh rơi. Phải biết cách ăn uống và sử dụng đồ ăn, uống theo phong cách quốc tế. Tốt nhất đừng để xảy ra việc gì làm cho mọi người phải chú ý tới mình.

12) Không vệ sinh răng miệng khi ngồi trong bàn tiệc, khi cần thiết phải lấy khăn che miệng, tốt nhất là ra khỏi phòng chiêu đãi.

13) Không lấy cà phê hoặc nước chè lần hai khi mọi người chưa lấy lần thứ nhất. Nếu dùng thìa để làm tan đường xong thì bỏ ra đĩa lót, chứ không để thìa trong cốc, trong tách.

14) Không bình phẩm về những món ăn, không chê bai những thứ bày biện trên bàn tiệc.

15) Không bao giờ ăn xong trước khách nếu là chủ tiệc, nên đợi khách ăn xong từng món ăn cho đến khi kết thúc buổi tiệc. Đừng quên là chỉ đứng dậy và ra khỏi bàn tiệc sau các bà và ở lại cho đến khi họ ra khỏi bàn tiệc.

16) Nếu là chủ tiệc, phải quan tâm đến việc sắp xếp ngôi thứ, nhất là đối với phụ nữ: khi dự chiêu đãi, người phụ nữ được xếp chỗ ngồi xứng đáng hoặc trên cương vị của họ trong giới hạn nhất định. Không để người phụ nữ ngồi ở đầu bàn hoặc góc bàn, mặc dù cấp bậc của người đó thấp hơn những người khác.

17) Trong các cuộc chiêu đãi lớn, long trọng không nên cầm tay ăn, mà phải dùng dao, dĩa. Ăn xong cứ để nguyên đĩa trước mặt, người phục vụ sẽ đến lấy đem đi, không nên đẩy đĩa sang một bên.

18) Vừa ăn vừa nói chuyện với những người ngồi bên cạnh và trước mặt mình mới tạo được bầu không khí vui vẻ, thân mật trong chiêu đãi. Có thể đề cập đến các vấn đề chính trị - xã hội, nhưng không nên nói quá nhiều chuyện chính trị nặng nề.

51 ThS. TRẦN PHI HOÀNG