Kỳ 2: Tái c u trúc quy n l c t
b n
ề ự ư ả
ấ
Văn C ng (Báo Đ u T Tài Chính) ườ ư ầ
ả ớ ệ
ể
và tái c u trúc đ có th ti p t c t n t ề ự ư ả
ằ i chuyên môn cho r ng i. Bên ể ế ụ ồ ạ b n trên qui mô toàn c u ầ ằ ự ấ ấ i quy n l c t ạ ấ ủ ế
gi a cu c kh ng ho ng hi n nay, gi ộ ủ Ở ữ c c i t CNTB c n đ ầ ượ ả ổ c nh đó, c n ph i phân chia l ả ầ ạ đ kh c ph c đi m y u nh t c a CNTB là s m t cân b ng trong ể ụ ể ắ phân ph i c a c i. ố ủ ả
CNTB m i?ớ
h c c a ĐH Harvard (Hoa Kỳ) Cách đây m t vài tu n, GS Kinh t ầ
ộ ườ
ề ữ i đo t gi ạ ả ứ ủ
ế ằ t r ng b n ph i đ t v n đ ữ i đang khi n các xã h i t ủ ề ệ ạ ộ ư ả ả ặ ấ
ớ ế ổ
ộ ặ ấ ớ ?”, GS Sen đ t v n ế ọ ủ ộ Amartya Sen – ng năm 1998 - có cho đăng m t i Nobel kinh t ế s bài v nh ng thách th c c a CNTB trên t p chí Financial Times và The ạ ố New York Review of Books. Trong nh ng bài báo đó, GS Sen vi cu c kh ng ho ng hi n t ả ộ v b n ch t c a TBCN và nhu c u đ i m i. ấ ủ ề ả ệ
ầ ậ ự ầ ề
ặ hi n đ i, Adam Smith, cũng g p ạ ấ ề “Li u chúng ta có th t s c n m t CNTB m i ỉ ả ố ấ ề ẻ ề
ế ệ ị ẩ
ế ự ề
ầ d a trên đ ng c l ơ ợ ỉ ự i nhu n, trên quy n cá nhân, trên quy n t ề ư ệ ẩ ữ ữ
ả
ưở ư ế ệ ớ
ề ở ề ạ ụ ả ẳ
ấ
ế
ứ
ầ ạ
ế ơ ợ ứ ự ầ ậ ộ
ữ ị
ư ự ể ẫ
đ . “Đi u này không ch là v n đ chúng ta ph i đ i m t hôm nay, nh ng ư ề ặ ở cũng là v n đ mà cha đ n n kinh t th k 18”. CNTB thu n túy là gì? Theo đ nh nghĩa “tiêu chu n”, đó là n n ề ế ỷ kinh t ộ ậ h u. Tuy nhiên, n u ch d a trên nh ng tiêu chu n trên thì nh ng h ế ữ ấ th ng kinh t nh châu Âu hay Hoa Kỳ có ph i hoàn toàn là CNTB? T t ế ư ố có nh h c nh ng n n kinh t i hi n nay nh châu ng l n trên th gi ả ế ớ ề ả ữ Âu, Hoa Kỳ, Canada, Nh t B n, Singapore, Hàn Qu c, Australia... đ u có ậ ả ố ư bên ngoài th tr lúc ph i ph thu c vào nh ng đi u ng, ch ng h n nh ị ườ ữ ộ tr c p th t nghi p, tr c p h u trí và các lo i phúc l i an sinh khác, cũng ợ ấ ợ ạ ệ ợ ấ ư b n v ng không . M t n n kinh t nh s phòng b v giáo d c và y t ư ự ế ề ữ ộ ề ụ ị ề i nhu n thu n túy, hay t th ch d a trên đ ng c l do quá m c. Trong ậ ứ ự ầ ơ ợ ộ ể ỉ ự t c a mình, GS Sen nh n m nh ngay b n thân Smith cũng các bài vi ế ủ ả ạ ấ không nh m đ n m t xã h i phát tri n theo CNTB thu n túy, t c m i th ộ ộ ọ ể ế ắ ệ ph i t i nhu n là trên h t. Ch ng h n, khi th c hi n do và đ ng l c l ự ợ ộ ả ự ẳ ậ ữ giao d ch, ng i nhu n, không c n nh ng i ta ch c n d a trên đ ng c l ỉ ầ ự ườ ị c n nh ng giá tr khác và nh ng khái th khác. Tuy nhiên, n n kinh t ữ ề ệ ng l n nhau, ni m tin... đ có th ho t đ ng hi u ni m nh s tin t ạ ộ ể ữ ng s d n đ n nh ng qu . Trong m t h th ng TBCN, s thi u tin t ế ưở ưở ộ ệ ố ế ầ ề ự ứ ệ ả ẽ ẫ ế
ớ ả ầ ủ
ế ụ ả ư ơ Ở ể
ệ ạ ẻ ầ đi m này, GS Sen có v g n i ích cá nhân ằ ể ủ ữ ợ ề ộ
h u qu sâu xa và góp ph n to l n trong vi c t o ra kh ng ho ng tài chính ậ cũng nh khi n vi c h i ph c khó h n. ệ ồ v i quan đi m c a GS Berger v m t CNTB cân b ng gi a l ớ và l ợ
, t ấ ề i Kỳ 1). ị
ươ ạ i h i ngh bàn tròn v tái c u trúc th tr ị ườ ế
ch “siêu t CNTB hi n nay t b n” (supercapitalism) thành “t ệ ư ả ừ ỗ
ộ
ế ự ằ ạ
ị ườ
ủ ự ụ ổ ư ả ệ ệ ự ả ả
ấ ầ
ệ ệ ấ ố ơ ị
ủ ệ ọ
ự ậ ầ
ế ư ả ữ ng hoàn toàn t ạ do và t ữ ệ ự
ể ị ườ ấ ị
i và v ng m nh h n, gi ạ ộ ự ể ề ể ồ ạ ả ẩ ớ
ộ ự ằ
ng. Vi c này cũng t ươ ư ệ
ầ ng t m t s n ự ộ ố ướ ể ề ạ ị
i ích xã h i (xem l ạ ộ ng t T b n ng t ư ả ạ ộ ự di n ra t i Milan (Italy) vào tháng 2-2009, các nhà kinh t cho r ng c n ầ ễ ằ ư c i t ả ổ b n có ki m soát” (regulated capitalism). H i ngh cho r ng nguyên nhân ể ả ị b n hi n nay là s thi u minh b ch trong lĩnh v c chính c a s s p đ t ự ệ ng tài ng phái sinh. Trong khi đó, th tr tài chính, đ c bi n trong th tr ị ườ ặ ạ chính toàn c u hi n không có m t khung pháp lý b o đ m s minh b ch ộ ầ b n b t và cung c p thông tin. Vào đ u nh ng năm 1980, hính thái siêu t ắ ữ ư ả ị ớ i đ u xu t hi n và d n th ng tr th tr ng, n i doanh nghi p th ng tr gi ố ị ườ ầ ầ ể ừ tiêu dùng và kinh t quan tr ng h n dân ch , hay đánh d u vi c chuy n t ơ ấ ế chi ph i. Th c ra, cái g i là CNTB thu n túy lu t chi ph i sang kinh t ọ ố ế ố ấ i nh ng n n kinh t b n v ng m nh nh t t i. Ngay t không th t n t ề ạ ể ồ ạ ự ề hi n nay, cũng không có chuy n đ th tr đi u ệ các nhà ch c trách ch nh, mà ph i có m t s ki m soát nh t đ nh nào đó t ứ ừ ỉ ớ i i có th m quy n. Nói cách khác, đ t n t và gi ơ ữ chuyên môn cho r ng CNTB c n có m t s dung hòa và thay đ i đ thích ổ ể c XHCN (nh Trung Qu c) đã t ỏ ố ứ ướ th tr ng ng theo đ nh h ra khá linh ho t khi phát tri n n n kinh t ế ị ườ XHCN.
Phân chia l i quy n l c t b n ạ ề ự ư ả
London h i đ u tháng ỉ ượ ộ ọ
ế ạ ở ờ
Tr ạ ề ự ướ ượ
ạ i đang đ ủ ặ
ấ
đ n t ế ế ừ c ph ậ ườ ề
ng đ nh G20 b m c ồ ầ ả t hi u qu i ta còn ph i ch thêm m t th i gian nh t đ nh đ bi ấ ị ộ ệ ể ế ờ i đó. Nh ng m t đi u ai cũng th y ngay ấ ề ộ ư ọ c chuy n hóa. c tiên, tr ng ể i” kh i cu c kh ng ho ng hi n nay không đ t trên vai ệ ả ỏ ng tây giàu nh t và Nh t B n) hay G8 (G7+Nga) ậ ả ươ ự nhi u khu v c ợ , đ a lý và chính tr khác nhau. Đi u này cho th y s phân chia ấ ự
Khi cu c h p th này, ng ả ườ c a nh ng k ho ch thông qua t ế ữ ủ t c kh c là quy n l c th gi ế ớ ắ ứ trách “c u th gi ộ ế ớ ứ nhóm G7 (6 n ướ mà giao cho G20, t p h p 20 c kinh t quy n l c trên th gi ị i đã đ ng qu c kinh t ố ề c đ ng đ u h n. ề ế ị ề ự ế ớ ơ
Cùng v i s chi ph i c a đ ng USD trên tài s n th gi ớ ự ả
ề ượ ồ ố ủ ồ ề
i, chính ng ườ ệ ạ i, đ n c c và ế ề
i đa c c. Đâu là nh ng ng viên sáng giá cho các ế ớ ng vai trò m t siêu c quy n Hoa Kỳ trong nhi u năng qua t n h ộ ậ ưở i đ n c c”, nh ng cùng v i cu c kh ng ho ng hi n t trong “th gi ả ủ ộ ớ ư nhi u nguyên th qu c gia lên ti ng kêu g i d p b tr t t ọ ẹ ỏ ậ ự ơ ự thành l p tr t t ữ ứ ậ ế ớ ơ ự ủ ố th gi ậ ự ế ớ ự
th gi ớ ớ ề ự ậ ự ế ớ
ề i m i. Theo gi ư i phân tích, có th k ố
ể ể “c c quy n l c” trong tr n t nh ng ng viên ti m năng (không tính Hoa Kỳ) nh Trung Qu c, Nga, EU, Ấ
ự ế ề ự , sau cu c h p G20 v ộ ọ
ộ ớ ổ ự ủ ề
ố ươ ự ế
ả ề
ậ ộ ố
ắ USD. Tr ạ ệ ầ ướ
g n 2 nghìn t ỷ c s chú ý khi đ su t tru t ngôi đ ng USD. Nhi u ng ấ ồ
ệ ử ụ ố ồ
ề ấ ố ổ ố ộ
ố ầ ở ắ ị ạ ư
ọ
ng qu c t ế ớ i ĐH Renmin ệ ộ ị ế ớ ủ ợ ủ ườ ố ế ả ế ơ
i b xem nh ườ ế
ạ ị ả
ề
ộ
ng t ế ỡ ừ ươ ự
ự ữ ứ n Đ và Brazil. ộ Trong th c t ừa qua, s chia s quy n l c cho ẻ c th tr các n ng m i n i là m t trong các ch đ chính. Tuy nhiên, có ị ườ ướ n d n không th ph nh n là v th c a Trung Qu c đang v m t th c t ầ ể ủ ậ ị ế ủ ộ lên. Ngay khi cu c kh ng ho ng m i b t đ u, nhi u nhà phân tích đã nhìn ủ ớ ắ ầ nh n Trung Qu c nh m t “tay ch i l n” khi n m là ch n l n nh t c a ấ ủ ủ ợ ớ ơ ớ ư ộ c cu c h p, Trung Hoa Kỳ v i d tr ngo i t ớ ự ữ ộ ọ ườ i Qu c t o đ ề ố ạ ượ ự cho r ng Trung Qu c đang mu n c súy vi c s d ng đ ng NDT c a h ủ ọ ằ i (xem ĐTTC s 204, trang 20-21). Shi Yinhong, m t GS ra kh p th gi ắ B c Kinh, nói Trung Qu c h u nh không có chính tr t ổ ạ l a ch n khác ngoài vi c ti p t c làm ch n c a Hoa Kỳ. Nh ng đ i l i, ư ế ụ ự h s tìm ki m m t v th l n h n trên tr ấ , c trong các v n ọ ẽ đ kinh t và chính tr . ị ế ề ư N u Trung Qu c là m t ng i chi n th ng, Nga l ố ắ ộ ế ể ả m i. Vi c l a ch n G20 ch không ph i G8 đ gi th t b i trong tr t t i ọ ệ ự ấ ạ ậ ự ớ ề quy t cu c kh ng ho ng toàn c u đã l y m t v th “đ c quy n” là n n ấ ầ ả ủ ộ ế m i n i duy nh t c a Nga trong h i ngh . T i đó, còn có nh ng kinh t ữ ế ớ ổ , châu Âu, n n kinh t ổ ề Nh t B n đang m t d n v th c a mình khi dân s ngày càng già c i. ỗ ậ ả c v a nh Hàn Qu c, Th Nhĩ Kỳ... ố ị ế ủ ứ ấ ị ế ộ ị ạ T ố ấ ủ ư ấ ầ
