297
Chuyên đề 22
QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ XÂY DỰNG VÀ ĐÔ THỊ
I. QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ XÂY DỰNG
1. Chủ trương, chính sách của Nhà nước về quản lý xây dựng
Đảng và Nhà nước ta chủ trương phát triển mạnh ngành xây dựng theo
hướng hiện đại, nâng cao chất lượng và sức cạnh tranh. Chiến lược phát triển
kinh tế - xã hội 2011 - 2020 nhấn mạnh: “Phát triển ngành xây dựng đạt trình độ
tiên tiến trong khu vực. Nhanh chóng tiếp cận và làm chủ các công nghệ hiện
đại, nâng cao năng lực công nghệ xây lắp đáp ứng yêu cầu xây dựng trong nước
và có khả năng cạnh tranh trong đấu thầu quốc tế. Phát triển mạnh công nghiệp
vật liệu xây dựng, nhất là vật liệu chất lượng cao, áp dụng công nghệ mới”.
Trong các nghị quyết, chỉ thị của Chính phủ và các văn bản quy phạm
pháp luật có liên quan đều nhấn mạnh, các tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động
xây dựng phải thực hiện các nguyên tắc cơ bản sau đây trong xây dựng:
- Bảo đảm xây dựng công trình theo quy hoạch, thiết kế; bảo đảm mỹ
quan công trình, bảo vệ môi trường và cảnh quan chung; phù hợp với điều kiện
tự nhiên, đặc điểm văn hóa, xã hội của từng địa phương; kết hợp phát triển kinh
tế - xã hội với quốc phòng, an ninh;
- Tuân thủ quy chuẩn xây dựng, tiêu chuẩn xây dựng;
- Bảo đảm chất lượng, tiến độ, an toàn công trình, tính mạng con người và
tài sản, phòng, chống cháy, nổ, vệ sinh môi trường;
- Bảo đảm xây dựng đồng bộ trong từng công trình, đồng bộ các công
trình hạ tầng kỹ thuật;
- Bảo đảm tiết kiệm, có hiệu quả, chống lãng phí, thất thoát và các tiêu
cực khác trong xây dựng.
Quốc hội, Ủy ban thường vụ Quốc hội, Hội đồng dân tộc, các Ủy ban của
Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội, đại biểu Quốc hội, Hội đồng nhân dân,
Thường trực Hội đồng nhân dân, các Ban của Hội đồng nhân dân, đại biểu Hội
đồng nhân dân các cấp trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình có trách
nhiệm giám sát việc thực hiện pháp luật về xây dựng.
298
Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên trong phạm vi
nhiệm vụ, quyền hạn của mình có trách nhiệm tuyên truyền, vận động nhân dân
thực hiện và giám sát việc thực hiện pháp luật về xây dựng.
Nhà nước có chính sách khuyến khích và tạo điều kiện cho tổ chức, cá
nhân nghiên cứu áp dụng khoa học và công nghệ xây dựng tiên tiến, sử dụng vật
liệu xây dựng mới, tiết kiệm tài nguyên và bảo vệ môi trường; tạo điều kiện cho
tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động xây dựng theo quy hoạch ở vùng sâu, vùng
xa, vùng đặc biệt khó khăn và vùng lũ lụt.
Nhà nước nghiêm cấm các hành vi sau trong hoạt động xây dựng:
- Xây dựng công trình nằm trong khu vực cấm xây dựng; xây dựng công
trình lấn chiếm hành lang bảo vệ công trình giao thông, thủy lợi, đê điều, năng
lượng, khu di tích lịch sử - văn hóa và khu vực bảo vệ các công trình khác theo
quy định của pháp luật; xây dựng công trình ở khu vực có nguy cơ lở đất, lũ
quét, trừ những công trình xây dựng để khắc phục những hiện tượng này;
- Xây dựng công trình sai quy hoạch, vi phạm chỉ giới, cốt xây dựng;
không có giấy phép xây dựng đối với công trình theo quy định phải có giấy phép
hoặc xây dựng công trình không đúng với giấy phép xây dựng được cấp;
- Nhà thầu hoạt động xây dựng vượt quá điều kiện năng lực hành nghề
xây dựng, năng lực hoạt động xây dựng; chọn nhà thầu không đủ điều kiện năng
lực hành nghề xây dựng, năng lực hoạt động xây dựng để thực hiện công việc;
- Xây dựng công trình không tuân theo quy chuẩn, tiêu chuẩn xây dựng;
- Vi phạm các quy định về an toàn tính mạng con người, tài sản và vệ sinh
môi trường trong xây dựng;
- Cơi nới, lấn chiếm không gian, khu vực công cộng, lối đi và các sân bãi
khác đã có quy hoạch xây dựng được duyệt và công bố;
- Đưa và nhận hối lộ trong hoạt động xây dựng; dàn xếp trong đấu thầu
nhằm vụ lợi, mua bán thầu, thông đồng trong đấu thầu, bỏ giá thầu dưới giá
thành xây dựng công trình trong đấu thầu;
- Lạm dụng chức vụ, quyền hạn vi phạm pháp luật về xây dựng; dung
túng, bao che cho hành vi vi phạm pháp luật về xây dựng.
299
2. Một số nội dung chủ yếu của quản lý nhà nước về xây dựng
a)
Quản lý nhà nước về quy hoạch xây dựng phát triển đô thị và nông thôn
Quản lý nhà nước về quy hoạch xây dựng bao gồm những nội dung sau:
- Ban hành các quy định về quy hoạch, kiến trúc, các chính sách thu hút
đầu tư xây dựng theo thẩm quyền;
- Quản lý việc xây dựng công trình theo quy hoạch xây dựng;
- Quản lý các mốc giới ngoài thực địa;
- Quản lý việc xây dựng đồng bộ các công trình hạ tầng kỹ thuật;
- Đình chỉ xây dựng, xử phạt hành chính, cưỡng chế phá dỡ những công
trình xây dựng trái phép, xây dựng sai giấy phép, xây dựng không tuân theo quy
hoạch xây dựng.
Nội dung nhiệm vụ quy hoạch xây dựng đô thị bao gồm:
- Xác định tính chất của đô thị, quy mô dân số đô thị, định hướng phát
triển không gian đô thị và các công trình hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội cho
từng giai đoạn năm năm, mười năm và dự báo hướng phát triển của đô thị cho
giai đoạn hai mươi năm;
- Đối với quy hoạch xây dựng cải tạo đô thị, ngoài các nội dung trên còn
phải xác định những khu vực phải giải tỏa, những khu vực được giữ lại để chỉnh
trang, những khu vực phải được bảo vệ.
Nhiệm vụ quy hoạch xây dựng điểm dân cư nông thôn: Ủy ban nhân dân
cấp xã lập nhiệm vụ quy hoạch xây dựng điểm dân cư nông thôn, trình Hội đồng
nhân dân cùng cấp thông qua và trình Ủy ban nhân dân cấp huyện phê duyệt.
Nội dung nhiệm vụ quy hoạch xây dựng điểm dân cư nông thôn bao gồm:
- Dự báo quy mô tăng dân số điểm dân cư nông thôn theo từng giai đoạn;
- Tổ chức không gian các cơ sở sản xuất, tiểu thủ công nghiệp, làng nghề
truyền thống trong điểm dân cư nông thôn;
- Định hướng phát triển các điểm dân cư.
b) Quản lý nhà nước về phát triển hạ tầng kỹ thuật
Quản lý nhà nước về phát triển hạ tầng kỹ thuật bao gồm các nội dung sau:
- Quản lý nhà nước về giao thông vận tải:
Quản lý nhà nước về giao thông vận tải bao gồm:
300
+ Xây dựng và hoàn chỉnh hệ thống pháp luật và văn bản pháp quy của
ngành giao thông vận tải như luật đường bộ, đường thủy, đường không... có liên
quan đến quản lý giao thông vận tải.
+ Đầu tư sửa chữa, nâng cấp đường sá, cầu cống, hệ thống biển báo, công
trình kỹ thuật phục vụ cho giao thông vận tải.
+ Phân cấp quản lý hệ thống đường giao thông tới tận cơ sở nhằm tăng
cường trách nhiệm của các cấp chính quyền trong việc quản lý giao thông vận tải.
+ Thanh tra, kiểm tra, xử lý các vi phạm về giao thông vận tải, kể cả trong
việc xây dựng, cải tạo đường sá, cầu cống của ngành giao thông.
+ Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức tham gia quản lý giao thông vận
tải về chuyên môn, nghiệp vụ.
+ Tuyên truyền, giáo dục nâng cao ý thức chấp hành pháp luật về giao
thông cho người dân.
- Quản lý nhà nước về cấp, thoát nước:
Nội dung quản lý nhà nước về cấp, thoát nước bao gồm:
+ Nhà nước đầu tư xây dựng, cải tạo hệ thống cấp, thoát nước bằng nguồn
vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước, từ hỗ trợ nước ngoài, từ đóng góp của dân...
+ Các cơ quan nhà nước giao việc cấp, thoát nước cho một cơ quan
chuyên trách việc xây dựng, sử dụng, sửa chữa, khai thác hệ thống công trình
cấp, thoát nước ở địa phương.
+ Ban hành các quy định về bảo vệ và khai thác các nguồn nước và các
công trình cấp, thoát nước, hướng dẫn việc khai thác và sử dụng nguồn nước tiết
kiệm, hiệu quả.
+ Lập và lưu trữ hồ sơ công trình, kiểm tra phát hiện kịp thời những hư
hỏng, sửa chữa kịp thời để duy trì cấp nước và tiêu nước kịp thời.
+ Thanh tra, kiểm tra, xử phạt các vi phạm về khai thác, sử dụng nước,
làm ô nhiễm nguồn nước.
- Quản lý nhà nước về hệ thống điện và thông tin liên lạc
Quản lý nhà nước về hệ thống điện cần thực hiện các công việc sau:
+ Xây dựng chiến lược sản xuất điện bao gồm nhiều nguồn điện khác
nhau: nhiệt điện, thủy điện và các nguồn năng lượng khác nhằm đáp ứng nhu
301
cầu ngày càng tăng của người dân, cung cấp điện ổn định cho sản xuất và
sinh hoạt.
+ Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố giao cho các sở, công ty điện hay
các cơ quan nhà nước chuyên trách khác xây dựng, vận hành và quản lý và khai
thác hệ thống điện hợp lý, tiết kiệm.
+ Kết hợp nhà nước và nhân dân cùng làm trong xây dựng và mở rộng hệ
thống cung cấp điện tới tất cả các địa phương trong cả nước.
Quản lý nhà nước về thông tin liên lạc cần thực hiện các công việc sau:
+ Chính quyền các cấp xây dựng định hướng và kế hoạch phát triển thông
tin liên lạc, giao việc này cho một cơ quan chức năng Nhà nước quản lý.
+ Hiện đại hóa mạng lưới bưu chính viễn thông để nâng cao tính đồng bộ,
thống nhất, đều khắp và đa dạng dịch vụ đáp ứng mọi nhu cầu về phát triển kinh
tế - xã hội, an ninh quốc phòng, liên lạc trong nước với nước ngoài.
c) Quản lý nhà nước về nhà ở và thị trường bất động sản
Nội dung quản lý nhà nước về nhà ở bao gồm:
- Xây dựng và chỉ đạo thực hiện định hướng, chương trình, quy hoạch và
kế hoạch phát triển nhà ở.
- Ban hành các văn bản quy phạm pháp luật về nhà ở và tổ chức thực hiện
các văn bản đó.
- Ban hành tiêu chuẩn nhà ở và quản lý chất lượng nhà ở theo tiêu chuẩn
nhà ở.
- Công nhận quyền sở hữu nhà ở.
- Cho phép hoặc đình chỉ việc xây dựng, cải tạo nhà ở.
- Quản lý hồ sơ nhà ở.
- Điều tra, thống kê, xây dựng dữ liệu về nhà ở.
- Nghiên cứu, ứng dụng khoa học, công nghệ và hợp tác quốc tế trong lĩnh
vực nhà ở.
- Đào tạo nguồn nhân lực phục vụ yêu cầu phát triển và quản lý nhà ở.
- Quản lý hoạt động môi giới nhà ở.
- Quản lý các hoạt động dịch vụ công về nhà ở.