THUỐC NÀO GÂY ĐỘC CHO GAN?
I. Giới thiệu:
Có nhiều mức độ tổn thương gan do tác dụng phụ của thuốc . Nhiều thử nghiệm
lâm sàng cho thấy rằng có nhiều tổn thương gan do thuốc điều trị gây ra . Những
thuốc thường gây tổn thương gan : thuốc điều trị lao , thuốc trị tiểu đường , thuốc
điều trị nấm , ……..Có những mối liên quan không chỉ do tương tác thuốc với
thuốc mà còn do thuốc với tình trạng bệnh của bệnh nhân . Những bệnh nhân có
bệnh gan mãn tính sẵn dễ bị ngộ độc thuốc hơn bệnh nhân gan bình thường . Có
bằng chứng cho thấy rằng có sự tương tác giữa thuốc và bệnh ở bệnh nhân đồng
nhiễm HBV và HIV hay HCV và HIV.
II. Phạm vi ngộ độc gan do thuốc gây ra:
Tổn thương gan do thuốc gây ra từ sự thay đổi sinh hóa tối thiểu , không đặc hiệu
đến viêm gan cấp , viêm gan mãn , suy gan cấp , bệnh đường mật kéo dài , ngay cả
xơ gan và ung thư gan. Hơn nữa thuốc có thể gây ra gan thấm mỡ , u hạt gan ,
trong một số trường hợp xảy ra bệnh phospholipid , hay hội chứng Budd-Chiari.
*Những thuốc gây ngộ độc gan:
Thuốc
Đi
ều trị Gây bệnh gan
Acetaminophen Giảm đau,hạ sốt Viêm gan
Anabolic steroids Giúp tăng trưởng cơ U gan
Chlorpromozine
(Thorazine)
Bệnh tâm thần Giả -xơ gan mật nguyên phát
Cimetidine(Tagamet) Bệnh viêm lóet dạ
dày
Viêm gan cấp và bệnh đường
mật
Ciprofloxin Kháng sinh Viêm gan mật
Clindamycin(Cleocin) Kháng sinh Viêm gan cấp
Cocaine Tâm thần Viêm gan cấp
Corticosteroids(Prednisone)
Kháng viêm Gan thấm mỡ
Coumadin Bệnh máu Viêm gan cấp và bệnh đường
mật
Cyclosporine A Ức chế miễn dịch Bệnh đường mật
Diazepam (Valium) Thuốc ngủ Viêm gan cấp và bệnh đường
mật
Erythromycin estolate Kháng sinh Bệnh đường mật
Estrogens và androgens Kích thích tố sinh
dục
U gan
Halothan Gây mê Viêm gan cấp và mãn
Ibuprofen Giảm đau Viêm gan cấp
INH Bệnh lao Viêm gan
Methotrexate Viêm khớp Xơ gan
Methyldopa(Aldomet) Cao huyết áp Viêm gan tự miễn
Metronidazole (Flagyl) Kháng sinh Viêm gan cấp
Naproxen(Anaprox) Giảm đau Viêm gan cấp và bệnh đường
mật
Omeprzole Lóet dạ dày Viêm gan
Thuốc ngừa thai uống
Ng
ừa thai U gan
Phenytoin Chống co thắt Viêm gan cấp
Rosiglitazone(Avandia) Tiểu đường Suy gan
Salicylates(Aspirin) Giảm đau Viêm gan cấp ,mãn
Tamoxifen Ung thư vú Viêm gan cấp
Tetracycline Kháng sinh Gan thấm mỡ
1.Thông số tiên đóan tổn thương gan do ngộ độc thuốc
Có vài cách tiên đóan bệnh gan mãn và cấp tính trở nên có biểu hiện lâm sàng .
Dấu hiệu và triệu chứng của bệnh gan do thuốc thường không đặc hiệu . Tổn
thương gan do thuốc có thể chỉ biểu hiện bằng một hoặc nhiều hơn sự bất thường
của chỉ số sinh hóa . Phần lớn tăng men gan do thuốc không triệu chứng và không
tiến triển . Có ít bệnh nhân suy gan đột ngột đưa đến tử vong hay phải ghép gan .
Phần lớn bệnh nhân có triệu chứng giống viêm gan cấp , viêm gan mãn hay bệnh
đường mật . Sự phát triển của vàng da thấy được trên lâm sàng (bilirubin >3mg/dl)
kèm theo sự tăng men gan cho tiên đóan tổn thương gan trầm trọng .
2.Phân lọai ngộ độc gan do thuốc:
Tổn thương gan do thuốc có thể phân lọai: tổn thương tế bào gan, tổn thương
đường mật , hoặc tổn thương phối hợp cả hai. Có nhiều lọai thuốc không chỉ gây
tổn thương đơn độc mà gây tổn thương phối hợp. Những thuốc gây tổn thương gan
có đặc điểm cho biết thời gian khởi phát bệnh , tần số , tiến triển bệnh , lọai ngộ
độc gan . Tổn thương gan do thuốc thường có đặc điểm giống bệnh lý tự miễn.
III. Chẩn đóan tổn thương gan do thuốc:
Chẩn đóan tổn thương gan do một lọai thuốc nào đó gây ra thường dựa trên hòan
cảnh bệnh và sự nghi ngờ của thầy thuốc nhận thấy rằng thời điểm khởi phát tổn
thương gan liên quan đến lọai thuốc đang sử dụng mà thuốc này có khả năng gây
độc cho gan như đã nói ở trên. Giải quyết biểu hiện của tổn thương gan thường là
ngưng dùng thuốc gây độc gan. Đánh giá mô học của gan để biết mức độ tổn
thương gan và tổn thương lọai gì , không phải để biết tổn thương do thuốc gì.
Chẩn đóan thường dựa vào:
_Đặc điểm khởi phát bệnh
_Vàng da bất ngờ
_Sinh thiết gan để biết mức độ tổn thương gan
_Men ALT tăng hơn gấp 3 lần bình thường
_Tuổi , phái tính , thuốc dùng , yếu tố p 450
IV. Yếu tố ảnh hưởng tính nhạy cảm đối với bệnh gan do thuốc:
_Tuổi
_Phái tính
_Liều lượng và thời gian dùng thuốc
_Chế độ dinh dưỡng
_Sự sử dụng cùng lúc nhiều thuốc
_Uống rượu
_Dạng trình bày của thuốc
_yếu tố di truyền
Có một số thuốc tăng nguy cơ gây độc tính đặc biệt đối với người hơn 50 tuổi.
Một số tác nhân : valproic acid , Erythromycin thường gây độc cho gan ở trẻ em,
valproic acid thường gây độc ở trẻ em có rối lọan về di truyền ti lạp thẻ. Phenytoin
hiếm khi gây độc đặc biệt cho gan trừ khi dùng hơn 6 tuần. Đa số thuốc, nữ
thường có ảnh hưởng độc cho gan nhiều hơn là nam.
V. Những thuốc đặc biệt mà bác sĩ chuyên khoa gan nên chú ý đặc biệt:
1.Acetaminophen :
Thuốc gây độc cho gan tùy theo liều sử dụng. Khi điều trị cần chú ý xem xét liều
lượng gây độc cho gan. Với liều nhỏ hơn 2-3 g/ngày acetaminophen thấy an tòan
và bệnh nhân chịu đựng được . Khi dùng đường uống với liều lớn hơn 10-15 g sẽ
đưa đến tổn thương gan nặng thường sẽ tử vong , liều này dùng khi có ý định tự
sát. Tổn thương gan do acetaminophen là dạng phổ biến của bệnh gan do thuốc ,
đặc biệt hơn là dạng duy gan cấp , thường thấy ở bệnh nhân ở Mỹ. Nồng độ men
gan transaminase ở bệnh nhân ngộ độc acetaminophen thường lớn hơn 5.000 UI/l.