Thực tiễn hoạt động của khuyến nông cộng đồng tại Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:11

Thêm vào BST

Báo xấu

2
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Khuyến nông cộng đồng là hình thức tổ chức mới của khuyến nông hoạt động thí điểm theo đề án ở Việt Nam từ năm 2022. Nghiên cứu này đánh giá bước đầu thực trạng và một số yếu tố ảnh hưởng tới hoạt động của tổ khuyến nông cộng đồng, sử dụng số liệu sơ cấp từ phỏng vấn 26 tổ khuyến nông cộng đồng thí điểm ở 13 tỉnh trong đề án và cán bộ phụ trách hoạt động khuyến nông cộng đồng tại 21 tỉnh ngoài đề án.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Thực tiễn hoạt động của khuyến nông cộng đồng tại Việt Nam

Vietnam J. Agri. Sci. 2025, Vol. 23, No. 4: 491-501 Tạp chí Khoa học Nông nghiệp Việt Nam 2025, 23(4): 491-501 www.vnua.edu.vn THỰC TIỄN HOẠT ĐỘNG CỦA KHUYẾN NÔNG CỘNG ĐỒNG TẠI VIỆT NAM Nguyễn Bá Tiến1, Nguyễn Thị Dương Nga2*, Ngô Thị Thuận3, Nguyễn Hữu Nhuần2 1 Trung tâm Khuyến nông quốc gia 2 Học viện Nông nghiệp Việt Nam 3 Hội Kinh tế Nông Lâm * Tác giả liên hệ: ngantd@vnua.edu.vn Ngày nhận bài: 14.01.2025 Ngày chấp nhận đăng: 18.04.2025 TÓM TẮT Khuyến nông cộng đồng là hình thức tổ chức mới của khuyến nông hoạt động thí điểm theo đề án ở Việt Nam từ năm 2022. Nghiên cứu này đánh giá bước đầu thực trạng và một số yếu tố ảnh hưởng tới hoạt động của tổ khuyến nông cộng đồng, sử dụng số liệu sơ cấp từ phỏng vấn 26 tổ khuyến nông cộng đồng thí điểm ở 13 tỉnh trong đề án và cán bộ phụ trách hoạt động khuyến nông cộng đồng tại 21 tỉnh ngoài đề án. Kết quả cho thấy các tổ khuyến nông cộng đồng có thành phần đa dạng, bao gồm cả khối nhà nước, tư nhân, hoạt động linh hoạt hơn và hướng dịch vụ nhiều hơn khuyến nông truyền thống. Tuy nhiên, các tổ khuyến nông cộng đồng đang găp phải các khó khăn, thách thức trong hoạt động và cơ chế chính sách cũng như các yếu tố ngoại cảnh khác. Trên cơ sở đó, nghiên cứu đề xuất một số giải pháp và khuyến nghị giúp nâng cao kết quả hoạt động của các tổ khuyến nông cộng đồng trong thời gian tới. Từ khóa: Khuyến nông cộng đồng, Việt Nam, hoạt động. Practice of community agricultural extension activities in Vietnam ABSTRACT Community agricultural extension (CAE) is a new organizational model for agricultural extension piloted in Vietnam since 2022 under a government project. This study aimed to assess the status and key factors affecting the operations of CAE groups. This study assessed the current situation and identified key factors affecting the activities of CAE units using primary data from interviews with 26 leaders of CAE units in 13 piloted provinces and officers in charge of CAE activities in other 21 provinces. The findings reveal that CAE units had diverse components, involving both public and private sectors, and were more flexible and more service-oriented compared to traditional agricultural extension activities. However, CAE units faced difficulties and challenges in their operations, including policies, operating conditions, capacity, multi-component nature of the team as well as other external factors. Several recommendations to improve the performance of CAE units were proposed in the coming time. Keywords: Community agricultural extension, Vietnam, activities. nông nghiệp Việt Nam đã duy trì Ċ măc 2-5% 1. ĐẶT VẤN ĐỀ trong giai đoän 1990-2023, ngay câ nëm 2023 Hệ thøng khuyến nông Ċ Việt Nam đāČc khi nền kinh tế gặp nhiều khò khën, nöng hình thành và hoät đûng tĂ nëm 1993 theo Nghð nghiệp vén đät măc tëng trāĊng gæn 4% và đðnh 13/CP, đã cò thay đùi qua các thĈi kč để đòng gòp mût trĀ cût quan trõng trong nền kinh phù hČp vĉi bøi cânh nhā Nghð đðnh tế quøc gia (Trõng Tùng, 2024). Kết quâ çn 56/2005/NĐ-CP, Nghð đðnh 02/2010/NĐ-CP. tāČng này đät đāČc nhĈ có sĆ đòng gòp tích cĆc Khuyến nông đã đòng gòp tích cĆc và đáng kể cþa hệ thøng khuyến nông - cæu nøi giąa Nhà vào kinh tế hû nông dân và ngành nông nghiệp nāĉc, cć quan nghiên cău khoa hõc vĉi hû nông (Thiep & Nhung, 2018). Tëng trāĊng ngành dân và thð trāĈng. Mặc dù vêy, thay đùi cën bân 491
Thực tiễn hoạt động của khuyến nông cộng đồng tại Việt Nam trong sân xuçt (đøi tāČng sân xuçt, điều kiện Phāćng pháp phån tích dą liệu chþ yếu là sân xuçt, công nghệ, möi trāĈng) và thāćng mäi thøng kê mô tâ và so sánh. Hän chế cþa nghiên nông sân (liên kết chuúi, hûi nhêp, thāćng mäi cău này là tính chāa đ÷ng nhçt cþa sø liệu: đćn quøc tế) đã làm cho tù chăc, hoät đûng khuyến vð điều tra các tînh trong đề án là tù KNCĐ, nông (phäm vi, hình thăc, phāćng thăc) dæn trong khi 21 tînh còn läi là chung theo tînh mà không còn phù hČp (Bû NN &PTNT, 2018). Các khöng đi theo tù đāČc do hän chế thĈi gian và nghiên cău nhā Minh & cs. (2014), Davis & cs. ngu÷n lĆc. Do đò, kết quâ nghiên cău têp trung (2021) cÿng chî ra rìng khuyến nông Ċ Việt Nam vào phân tích hoät đûng cþa các tù KNCĐ trong cæn cò thay đùi để phù hČp vĉi bøi cânh mĉi. đề án. Nëm 2022, Thþ tāĉng Chính phþ phê duyệt Chiến lāČc phát triển nông nghiệp, nông thôn 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU bền vąng giai đoän 2021-2030, tæm nhìn đến nëm 2050 và đề cêp tĉi “khuyến nông cûng 3.1. Một số phương pháp cơ bản trong tiếp đ÷ng” (KNCĐ) vĉi vai trò là mût giâi pháp để đùi cận khuyến nông mĉi tù chăc, hoät đûng khuyến nông. Các tù Khuyến nöng nhà nāĉc đāČc coi là hệ thøng KNCĐ đāČc thành lêp bao g÷m câ cán bû áp dĀng sĉm và rûng rãi nhçt thế giĉi (Raidimi chuyên môn và thành viên trong các hûi, đoàn & Kabiti, 2013). Phāćng pháp chuyển giao công thể, khøi tā nhån để thĆc hiện các nhiệm vĀ Bû nghệ chþ yếu theo đðnh hāĉng cung (supply - NN&PTNT giao. Tù chăc và hoät đûng cþa driven) và tĂ trên xuøng (Swanson & Rajalahti, KNCĐ rçt mĉi và cæn hoàn thiện để thýc đèy và 2010). Tuy vêy, nhiều nghiên cău đã chî ra rìng nhân rûng (Thu Hìng, 2022). hệ thøng khuyến nöng nhà nāĉc hoät đûng Nghiên cău này nhìm đánh giá thĆc träng không hiệu quâ và khöng thýc đèy sân xuçt về tù chăc, hoät đûng cþa KNCĐ, đề xuçt mût sø hàng hóa cþa hû nông dân nhó (FAO, 2017). giâi pháp và kiến nghð chính sách nhìm thúc đèy hoät đûng KNCĐ täi Việt Nam trong thĈi Phāćng pháp tiếp cên đào täo và thëm gian tĉi. quan (T&V) mĊ rûng đāČc Ngân hàng Thế giĉi giĉi thiệu, thýc đèy Ċ châu Phi và châu Á (Meena & Singh, 2013). Cách tiếp cên này đāČc 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU thiết kế vĉi giâ đðnh rìng nông dân thiếu kiến Nghiên cău sĄ dĀng sø liệu thă cçp đāČc thăc kỹ thuêt, do đò giâi pháp là cung cçp cho tùng hČp tĂ các vën bân, báo cáo cþa Trung tâm hõ kiến thăc kỹ thuêt. NhāČc điểm là yêu cæu Khuyến nông Quøc gia (TTKNQG), Bû chi phí tài chính tāćng đøi cao và sĆ thĀ đûng NN&PTNT, 26 báo cáo tùng kết cþa SĊ cþa nông dân do tiếp cên vén mang tính chçt tĂ NN&PTNT các tînh đã thĆc hiện thí điểm đề án trên xuøng. khuyến nông cûng đ÷ng (KNCĐ), các báo cáo Khuyến nông theo tiếp cên hàng hóa: Theo tùng kết hoät đûng tù KNCĐ Ċ các tînh thĆc Baxter & cs. (1989), cách tiếp cên này có tĂ thĈi hiện mĊ rûng ngoài đề án. thuûc đða và đāČc sĄ dĀng Ċ nhiều nāĉc châu Dą liệu sć cçp đāČc thu thêp thöng qua điều Phi và châu Á, nhìm thýc đèy sân xuçt hàng tra bâng hói vĉi tù trāĊng tù KNCĐ trong các hóa có giá trð cao nhā cåy tr÷ng xuçt khèu tînh thĆc hiện đề án đề án (26 tù thuûc 13 tînh). thông qua hČp đ÷ng (Meena & Singh, 2013). Méu bâng khâo sát cÿng đāČc gĄi cho cán bû Tiếp cên này đāČc l÷ng ghép trong KNCĐ khi khuyến nông cçp tînh phĀ trách hoät đûng các khuyến khích doanh nghiệp tham gia vào hú trČ tù KNCĐ täi 44 tînh khác, trong đò chî có phiếu kỹ thuêt và thu mua sân phèm cho nông dân. trâ lĈi cþa 21 tînh gĄi läi là hČp lệ. Trao đùi qua điện thoäi cÿng đāČc thĆc hiện vĉi mût sø tù Khuyến nông có sĆ tham gia (PAEM): trāĊng tù KNCĐ hoặc cán bû khuyến nông tînh Phāćng pháp tiếp cên khuyến nông có sĆ tham phĀ trách KNCĐ khi ngāĈi thu thêp sø liệu liên gia sĄ dĀng nöng dån để tā vçn khuyến nông hệ vĉi hõ. vĉi hú trČ cþa nhân viên khuyến nông, đāČc sĄ 492
Nguyễn Bá Tiến, Nguyễn Thị Dương Nga, Ngô Thị Thuận, Nguyễn Hữu Nhuần dĀng Ċ châu Phi và mût sø khu vĆc cþa châu Á cùng quân lý). Nhiệm vĀ chính cþa tù g÷m: Hú bao g÷m TrāĈng hõc thĆc đða cho nông dân trČ, tā vçn hû nöng dån, tā vçn phát triển HTX, (FFS), phāćng pháp tiếp cên dĆ án và phāćng tiếp cên thð trāĈng và liên kết chuúi giá trð; Tā pháp tiếp cên nghiên cău - khuyến nông hệ vçn, hāĉng dén chuyển đùi sø trong sân xuçt thøng (Mapiye & cs., 2021). PAEM phát huy sĆ nông nghiệp, thĆc hiện các nhiệm vĀ khác theo tham gia cþa ngāĈi dân và møi liên hệ giąa yêu cæu cþa chính quyền đða phāćng. nông dân và cán bû khuyến nông trong quá trình hõc hói. Đåy cÿng chính là mût trong 3.2. Hoạt động của tổ khuyến nông cộng nhąng đặc điểm cþa KNCĐ. Yêu cæu mût hệ đồng tại Việt Nam thøng khuyến nông hiệu quâ hćn về mặt chi phí, 3.2.1. Tổ chức của các tổ khuyến nông lçy nông dân quy mô nhó làm trung tâm và theo cộng đồng hāĉng đa däng thành phæn (g÷m nhiều bên tham gia sĄ dĀng kiến thăc, kỹ nëng và nhiều Nëm 2022, Bû NN&PNTN đã phê duyệt đề công cĀ khác nhau) (Mapiye & cs., 2021). KNCĐ án thí điểm “Nång cao hiệu quâ công tác khuyến cÿng sĄ dĀng tiếp cên đa thành phæn này. nöng trên cć sĊ kiện toàn mô hình tù KNCĐ”, vĉi mĀc tiêu tùng quát là hình thành các tù Khuyến nöng theo hāĉng chia sẻ chi phí: KNCĐ thuûc hệ thøng khuyến nông và triển đāČc coi là mût trong nhąng câi cách bền vąng nhçt trong việc cung cçp dðch vĀ khuyến nông khai nhân rûng trên đða bàn các tînh cò điều (GFRAS, 2016). Hāĉng khuyến nông dðch vĀ kiện phù hČp. Đề án đã đāČc thĆc hiện täi 13 này cÿng khá phü hČp trong bøi cânh hiện nay Ċ tînh gín vĉi 5 vùng nguyên liệu (Hña Bình, Sćn Việt Nam và cÿng là đðnh hāĉng cþa KNCĐ. La, Quâng Trð, ThĂa Thiên Huế, Gia Lai, Đík Täi Việt Nam, hệ thøng khuyến nông nhà Lík, Đík Nông, Kon Tum, Kiên Giang, An nāĉc vén là phāćng thăc bao trüm, nhāng bøi Giang, Đ÷ng Tháp, Tiền Giang, Long An) cânh kinh tế - xã hûi trong nāĉc và thế giĉi đñi (Trung tâm Khuyến nông quøc gia, 2024) . Kết hói khuyến nông hiệu quâ, đa thành phæn hćn. quâ đã xåy dĆng đāČc 26 tù KNCĐ thí điểm vĉi Thuêt ngą “khuyến nông cûng đ÷ng” xuçt hiện 156 thành viên và 1.071 tù KNCĐ mĊ rûng vĉi læn đæu täi Quyết đðnh 150/QĐ-TTg. Theo Bû 9.622 thành viên täi 13 tînh tham gia đề án. NN&PTNT (2022), Tù KNCĐ là tù chăc khuyến Trên cć sĊ nhąng kết quâ, kinh nghiệm cþa 26 nông tĆ nguyện, g÷m cán bû khuyến nöng cć sĊ, tù KNCĐ thí điểm, các tînh đã nhån rûng mô cán bû chuyên môn (thú y, bâo vệ thĆc vêt, kiểm hình tù KNCĐ ra các đða phāćng khác. Đøi vĉi låm„), đäi diện các tù chăc chính trð, xã hûi, kinh nhąng Tù KNCĐ mĊ rûng, các tînh giao cho tế (Hûi Nông dân, Hûi PhĀ ną, Đoàn Thanh niên, UBND xã ra quyết đðnh thành lêp. Ngoài 13 HTX, doanh nghiệp„) và nöng dån sân xuçt giói. tînh tham gia đề án thí điểm, hiện täi trên câ KNCĐ là mö hình khuyến nông kiểu mĉi vĉi các nāĉc đã cò thêm 44 tînh đã thành lêp các tù đặc điểm: đa thành phæn, cüng đða bàn, mĀc tiêu KNCĐ vĉi tùng sø 4.070 tù KNCĐ, 37.394 thành và nguyên tíc “3 cüng” (cüng bàn - cùng làm - viên (Bâng 1). Bảng 1. Số lượng, quy mô các tổ khuyến nông cộng đồng tại các địa phương (nëm 2024) Số tổ Số Số thành viên % tổ có % tổ có % tổ có Tỉnh KNCĐ thành viên bình quân/tổ 5-6 người* 7-9 người* > 10 người* 13 tỉnh thuộc đề án Trong đề án 26 156 6,0 76,92 19,23 3,85 Mở rộng 1.071 9.622 9,0 - - - Các tỉnh ngoài đề án 4.047 37.394 9,2 23,8 33,3 42,9 Ghi chú: *: Số liệu tổng hợp từ các tổ KNCĐ điều tra. Nguồn: Trung tâm Khuyến nông quốc gia (2024). 493
Thực tiễn hoạt động của khuyến nông cộng đồng tại Việt Nam Bảng 2. Thành phần tham gia trong tổ khuyến nông cộng đồng (nëm 2024) Trong đề án Ngoài đề án Thành phần tổ Số tổ Cơ cấu (%) Số tỉnh Cơ cấu (%) CBKN tỉnh 26 100,0 1 4,76 CBKN huyện 22 84,6 4 19,05 Lãnh đạo UBND xã 11 42,3 16 76,19 CBNN xã 21 80,8 21 100,00 CBKN cơ sở 14 53,8 18 85,71 Cán bộ đoàn thể 10 38,5 20 95,24 Đại diện HTX 17 65,4 20 95,24 Nông dân giỏi 5 19,2 19 90,48 Trưởng thôn 6 23,1 20 95,24 Doanh nghiệp 10 38,5 10 47,62 Thành phần khác 5 19,2 2 9,52 Bình quân, múi tù trong nhòm đề án có 6 cþa Tù KNCĐ; SĊ NN&PTNT các tînh đã ban thành viên, trong khi các nhóm mĊ rûng có hành quy chế hoät đûng cþa tù KNCĐ. Theo đò, trung bình 9 thành viên và täi 44 tînh ngoài đề các tù KNCĐ cò 4 nhiệm vĀ chþ yếu (Bâng 3). án, sø thành viên trung bình là hćn 9 ngāĈi. Nhiệm vĀ đāČc đâm nhên nhiều nhçt là hú trČ, Theo sø liệu điều tra, quy mô tù trung bình täi tā vçn cho hû nông dân, HTX về khuyến nông, các tînh trong đề án chþ yếu tĂ 5-6 ngāĈi, còn Ċ cĀ thể là đào täo, têp huçn (100% các tù KNCĐ các tînh ngoài đề án thāĈng trên 7 ngāĈi trong đề án và các tînh báo cáo). Trong nëm (Bâng 1). Các tù KNCĐ đāČc quân lý chuyên 2023 các tù KNCĐ trong đề án thĆc hiện trung môn bĊi Trung tâm khuyến nông tînh. bình 17,5 lĉp têp huçn/nëm, vĉi sø lāČt nông Về thành phæn cþa các tù KNCĐ, bao g÷m dân tham gia bình quân/lĉp là 35,6 (Bâng 3). các cçp tĂ tînh đến xã trong ngành nông nghiệp, Theo sø liệu điều tra, hai tù KNCĐ täi Kiên và khøi tā nhån. Đøi vĉi các tînh trong đề án, có Giang tù chăc đāČc nhiều lĉp nhçt (51 lĉp), têp sĆ tham gia phù biến cþa cán bû trung tâm trung kỹ thuêt sân xuçt lýa, cć giĉi hóa trên khuyến nông cçp tînh, huyện, cán bû nông đ÷ng ruûng, quân lý dðch häi tùng hČp, thĆc nghiệp xã (trên 80% sø tù), vĉi vai trò, nhiệm vĀ hiện quy trình sân xuçt theo tiêu chuèn SRP triển khai các hoät đûng cþa đề án thí điểm. (Sustainable Rice Production) để liên kết vĉi Trong khi đò, chî có 1 tînh ngoài đề án có sĆ doanh nghiệp xuçt khèu. Theo sø liệu điều tra, tham gia cþa cán bû khuyến nông cçp tînh, chþ täi khu vĆc Tây Nguyên, các tù KNCĐ têp trung yếu cán bû nông nghiệp xã, cán bû đoàn thể, nhiều hćn vào sân phèm cà phê hČp tác vĉi các đäi diện HTX, nông dân giói, và trāĊng thôn doanh nghiệp. Trong khi đò, täi Sćn La hoät (Bâng 2). SĆ đa däng trong thành phæn, đặc biệt đûng têp huçn têp trung chþ yếu cåy ën quâ. bao g÷m khøi tā nhån là doanh nghiệp đāČc kč Hoät đûng têp huçn cÿng gín vĉi hú trČ mĊ rûng võng là có sĆ đòng gòp tích cĆc vào hoät đûng các vùng nguyên liệu để liên kết vĉi doanh khuyến nöng đðnh hāĉng thð trāĈng. nghiệp. Bên cänh đò, các tù KNCĐ tā vçn, nông dân thĆc hiện các mô hình ăng dĀng công nghệ 3.2.2. Hoät động của các tổ khuyến nông cao nhā đ÷ng bû cć giĉi hóa, san phîng mặt cộng đồng ruûng bìng laze Ċ Kiên Giang. Về quy chế hoät đûng: trên cć sĊ hāĉng dén Nhiệm vĀ thă hai là hú trČ, tā vçn phát triển cþa Trung tâm Khuyến nông quøc gia täi Công HTX nông nghiệp, vĉi 42,3% sø tù trong đề án và vën sø 502/KN-TCHC ngày 29/7/2022 về hāĉng 76,2% sø tînh báo cáo thĆc hiện nhiệm vĀ này dén thành lêp và ban hành quy chế hoät đûng (Bâng 3). Trung bình múi tù KNCĐ tā vçn đāČc 494
Nguyễn Bá Tiến, Nguyễn Thị Dương Nga, Ngô Thị Thuận, Nguyễn Hữu Nhuần gæn 2 HTX, trong đò làm tøt nhçt là tù KNCĐ täi phāćng, ví dĀ nhā phøi hČp vĉi UBND xã triển Sćn La (thĆc hiện tā vçn đāČc nhiều nhçt cho 4 khai các dĆ án phát triển sân xuçt nông nghiệp, HTX: Nam Sćn, Phý Lāćng, Mai Sćn, Long giâm nghèo„ Tuy nhiên, do hæu hết các tù mĉi Hiếu), Hòa Bình (HTX Tân Mỹ, Đa Phýc, Yên đāČc thành lêp tĂ nëm 2022-2023, chāa có kinh Tân, Ngõc Lāćng, HTX thðt chua Træn Đình Låm, phí hoät đûng, không có tā cách pháp nhån nên Vÿ Låm), Kiên Giang (3 HTX lýa), Kon Tum (3 hoät đûng dðch vĀ cung ăng vêt tā chāa thĆc HTX cà phê). Mût sø tù KNCĐ chāa tā vçn phát hiện đāČc nhiều. Nhā vêy, các tù KNCĐ đã thĆc triển cho HTX nào do các nguyên nhân về nëng hiện các hoät đûng theo nhā hāĉng dén cþa Bû lĆc cÿng nhā nhu cæu cþa các HTX đða phāćng. NNN&PTNT, về cć bân chú trõng công tác têp huçn, kết nøi nông dân vĉi doanh nghiệp. Nhiệm Nhiệm vĀ thă ba là hú trČ, tā vçn hû nông vĀ tā vçn và hāĉng dén chuyển đùi sø trong sân dân, HTX tham gia thð trāĈng và liên kết chuúi xuçt nông nghiệp cñn chāa đāČc thĆc hiện phù giá trð. Theo đò, cò trên 50% sø tù KNCĐ trong biến, chþ yếu do các vçn đề về nëng lĆc, cć sĊ hä đề án báo cáo thĆc hiện nhiệm vĀ này và con sø tæng và nëng lĆc cþa ngāĈi sĄ dĀng. này Ċ các tînh ngoài đề án là 71,4% sø tînh có tham gia nhiệm vĀ này (Bâng 3). Theo báo cáo 3.2.3. Đánh giá kết quâ hoät động của tổ tùng kết hoät đûng KNCĐ các tînh nëm 2024, täi khuyến nông cộng đồng Sćn La, các tù KNCĐ hú trČ nông dân và HTX liên kết vĉi Cöng ty DOVECO Sćn La; Công ty Do tù KNCĐ mĉi đi vào hoät đûng tĂ giąa Bâo Lâm (sân phèm dăa), Nafoods, thāćng lái nëm 2022, chāa cò sø liệu đæy đþ đánh giá kết (ChČ Long Biên và Trung Quøc) cho sân phèm quâ và hiệu quâ hoät đûng cþa các tù KNCĐ. Tuy chanh leo; Tù KNCĐ täi Quâng Trð hú trČ liên nhiên, theo khâo sát ý kiến cþa các tù trāĊng tù kết cho sân phèm gú xẻ vĉi Tùng công ty TM. Tù KNCĐ và trung tåm khuyến nông các tînh, các tù KNCĐ Ċ Đíc Nông hú trČ nông dân, HTX liên kết KNCĐ bāĉc đæu đã cò các đòng gòp tích cĆc. vĉi công ty TNHH mût thành viên cà phê Bazan, Thă nhçt, tù KNCĐ ra đĈi đáp ăng yêu cæu Công ty Cafecontrol, cho sân phèm cà phê. Tù thĆc tế sân xuçt, đòng vai trñ cæu nøi giąa KNCĐ täi An Giang hú trČ liên kết cho sân phèm doanh nghiệp, HTX và nông dân trong sân xuçt lúa vĉi Têp đoàn Lûc TrĈi. Tù KNCĐ täi Long An và tiêu thĀ sân phèm nông nghiệp (77% ý kiến hú trČ liên kết vĉi Công ty TNHH MTV The fruit cþa tù KNCĐ trong đề án, và gæn 50% ý kiến các republic Cæn Thć; HTX Vïnh Khang, Cöng ty tînh ngoài đề án - Hình 1). Tù KNCĐ giâi quyết TNHH XNK Trái cåy Hoa Cāćng. các vāĉng míc nhā khò khën trong tiêu thĀ sân Nhiệm vĀ thă tā là tā vçn, hāĉng dén phèm cþa HTX và ngu÷n nguyên liệu cþa doanh chuyển đùi sø trong sân xuçt nông nghiệp. nghiệp, täo nên chuúi liên kết bền vąng và giâi Trong đò, cò khoâng 42,31% sø tù KNCĐ trong quyết vçn đề “đæu ra” cho nöng dån và HTX. đề án báo cáo thĆc hiện, và 42,8% sø tînh báo Việc tham gia cþa khøi tā nhån vào trong công cáo có hoät đûng này trong các tù KNCĐ tác khuyến nông có thể góp phæn giâi quyết vçn (Bâng 3). Theo sø liệu điều tra, nûi dung chþ đề ranh giĉi giąa khu vĆc nhà nāĉc và tā nhån yếu têp trung vào hú trČ xây dĆng mã sø vùng trāĉc nhu cæu thay đùi cþa nông dân và các tù tr÷ng (Tiền Giang), tā vçn quân lý chçt lāČng và chăc cþa hõ (Friederichsen & cs., 2013). truy xuçt ngu÷n gøc (Kon Tum), đëng ký mã cć Thă hai, hćn 90% sø ý kiến cho rìng tù sĊ đòng gòi, đëng bán sân phèm trên sàn KNCĐ giýp khíc phĀc sĆ đăt gãy cþa hệ thøng thāćng mäi điện tĄ (Hòa Bình). khuyến nông sau khi sáp nhêp các träm cçp Ngoài ra, các tù KNCĐ trong đề án cÿng làm huyện và giâi thể hệ thøng khuyến nöng cć sĊ dðch vĀ cho nöng dån nhā dðch vĀ giøng, phân (Hình 1). Không giøng khuyến nông truyền thøng bón, thuøc bâo vệ thĆc vêt, làm đçt (11,5% sø tù), chþ yếu têp trung chuyển giao kỹ thuêt đćn thu hoäch và tiêu thĀ sân phèm (19,33%). Các thuæn, tù KNCĐ hoät đûng theo hāĉng tùng hČp, nhiệm vĀ khác nhā tham gia xåy dĆng nông thôn cung cçp tā vçn và dðch vĀ đa däng, phù hČp vĉi mĉi, thĆc hiện các nhiệm vĀ phát triển kinh tế - nhu cæu cþa nông dân, HTX và doanh nghiệp, xã hûi đða phāćng đāČc trên 50% sø tù KNCĐ báo cÿng nhā phát triển nông nghiệp hàng hóa theo cáo (Bâng 3). Các hoät đûng khác tùy thuûc đða cć chế thð trāĈng. 495
Thực tiễn hoạt động của khuyến nông cộng đồng tại Việt Nam Bảng 3. Các hoạt động của tổ khuyến nông cộng đồng Số tổ (% Số tỉnh (% Nhiệm vụ trong đề án tổ) ngoài đề án tỉnh) Hỗ trợ, tư vấn cho hộ nông dân, hợp tác xã về khuyến nông: Đào tạo, tập huấn 26 100 21 100 Số lớp tập huấn bình quân/tổ (lớp) 17.5 - NA NA Số nông dân tập huấn bình quân/lớp (người) 35,6 - NA NA Hỗ trợ, tư vấn phát triển hợp tác xã nông nghiệp: Tư vấn hỗ trợ phát triển HTX 11 42,3 16 76,2 Hỗ trợ, tư vấn hộ nông dân, HTX tham gia thị trường và liên kết chuỗi giá trị: tư vấn, 14 53,85 15 71,4 hỗ trợ phát triển vùng nguyên liệu và liên kết tiêu thụ sản phẩm Tư vấn, hướng dẫn chuyển đổi số trong sản xuất nông nghiệp: tư vấn chuyển đổi số 11 42,31 9 42,8 Hoạt động dịch vụ khác Dịch vụ đầu vào Giống 3 11,54 NA NA Phân bón 3 11,54 NA NA Thuốc bảo vệ thực vật 3 11,54 NA NA Thu hoạch và tiêu thụ sản phẩm 5 19,23 NA NA Xây dựng nông thôn mới 14 53,84 NA NA Tham gia thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội địa phương 15 57,69 NA NA Ghi chú: NA: Không có thông tin do số liệu này tổng hợp theo tỉnh; Số liệu được tổng hợp từ các báo cáo của Trung tâm Khuyến nông các tỉnh (2024). Hình 1. Đánh giá của cán bộ phụ trách về vai trò của các tổ khuyến nông cộng đồng (nëm 2024) Thă ba, tù KNCĐ là tù chăc gæn dân nhçt, hú chính trð đða phāćng nhā tuyên truyền chính sách trČ nöng dån thöng qua tā vçn kỹ thuêt và chuyển cþa Đâng và Nhà nāĉc, tham gia xây dĆng nông giao công nghệ, đặc biệt trong việc áp dĀng các thôn mĉi, vĉi hćn 50% sø ý kiến đánh giá (Hình 1). tiêu chuèn sân xuçt tiên tiến nhā VietGAP, hąu IFPRI (2018) cung cçp mût sø ví dĀ Ċ Đëk Nöng cć, nhìm nång cao nëng suçt và chçt lāČng sân cho thçy về xã hûi hóa khuyến nông ngoài việc sân phèm, đáp ăng yêu cæu cþa doanh nghiệp và thð xuçt sân phèm chçt lāČng, bâo vệ möi trāĈng, còn trāĈng. Tù KNCĐ cñn thĆc hiện các nhiệm vĀ giúp nông dân gín kết vĉi doanh nghiệp. 496
Nguyễn Bá Tiến, Nguyễn Thị Dương Nga, Ngô Thị Thuận, Nguyễn Hữu Nhuần Thă tā, tính đa däng cþa các thành phæn 3.3.2. Cơ chế chính sách và kinh phí trong tù KNCĐ cÿng giýp gín kết các ban Do tù KNCĐ đāČc thành lêp trên nguyên ngành, đoàn thể, doanh nghiệp, HTX Ċ đða tíc khöng tëng biên chế cþa khuyến nông tînh, phāćng (Hình 1). Đåy cÿng là möi trāĈng thuên hän chế phát sinh kinh phí, cho đến nay hæu hết lČi để thýc đèy xã hûi hóa khuyến nông, täo điều các tînh chāa cò cć chế chính sách hú trČ hoät kiện để khøi tā nhån tham gia hoät đûng, trao đûng cho tù (Bâng 4). Mût sø tînh bāĉc đæu có hú đùi thông tin, kết nøi cung - cæu, tĂ đò giýp cho trČ nhā Sćn La (gæn 300 triệu đ÷ng cho đề án sân xuçt ùn đðnh, khíc phĀc tình träng “đāČc nâng cao hiệu quâ công tác khuyến nông) và có mùa - mçt giá” cþa ngành nông nghiệp nhąng mĀc chi khuyến nöng theo quy đðnh; bø trí ngân nëm qua. Nghiên cău cþa Ngoan & Howeler sách đða phāćng các cçp và huy đûng tĂ ngu÷n (2010) cÿng cho thçy khuyến nông có sĆ tham vøn hČp pháp khác để hú trČ hoät đûng cho các gia góp phæn tëng cāĈng nëng lĆc cþa nông dân tù KNCĐ (SĊ NN&PTNT tînh Sćn La, 2024). và sĆ hình thành, gín kết cþa các tù chăc cþa Mût sø huyện phân bù kinh phí để hú trČ cho nông dân. hoät đûng cþa tù KNCĐ nhā: hõp đðnh kč, têp Tuy nhiên, bên cänh nhąng đòng gòp trên, huçn nång cao nëng lĆc cho tù KNCĐ. Nhìn mût sø tù KNCĐ hoät đûng chāa hiệu quâ, chāa chung, hiện nay đa sø các tù KNCĐ chāa cò phát huy hết vai trò, hoät đûng cæm chĂng, e dè, kinh phí, do đò hoät đûng rĈi räc, chāa hiệu quâ. chāa đòng gòp nhiều cho sĆ phát triển cþa sân Bên cänh đò, tù KNCĐ là tù chăc tĆ xuçt nông nghiệp đða phāćng (SĊ NN&PTNT nguyện, không có tā cách pháp nhân nên gặp tînh ThĂa Thiên - Huế, 2024; SĊ NN&PTNT khò khën trong việc ký kết hČp đ÷ng tā vçn, tînh Hà Tïnh, 2024). dðch vĀ vĉi các cć quan, đćn vð, doanh nghiệp và HTX. Do đò, các tù KNCĐ chāa cò ngu÷n thu ùn 3.3. Một số yếu tố ảnh hưởng tới hoạt động đðnh để duy trì hoät đûng của tổ khuyến nông cộng đồng 3.3.3. Tổ chức và năng lực của các tổ 3.3.1. Chế độ đãi ngộ khuyến nông cộng đồng Các tù trong và ngoài đề án đều gặp phâi SĆ đa däng về thành phæn cò āu điểm là nhąng khò khën khá tāćng đ÷ng. Trong đò khò tranh thþ đāČc ngu÷n cán bû cþa ngành nông khën phù biến nhçt là chāa cò chế đû đãi ngû nghiệp täi đða phāćng. Tuy nhiên, bên cänh đò cho các thành viên trong tù KNCĐ (100% các tù cÿng cò nhāČc điểm là các thành viên chþ yếu KNCĐ - Bâng 4). Các cán bû đều kiêm nhiệm, tham gia theo hình thăc kiêm nhiệm, hän chế thĆc hiện nhiều công việc cþa ngành nông về thĈi gian và thiếu sĆ gín kết trong hoät nghiệp và khuyến nöng, nhāng chāa cò chế đû đûng. Điều đò dén tĉi tù chăc lóng lẻo, rĈi räc, lāćng, phĀ cçp, công tác phí. chāa chặt chẽ. Bảng 4. Các khó khăn đối với hoạt động của tổ khuyến nông cộng đồng (nëm 2024) Tổ trong đề án Tỉnh ngoài đề án Khó khăn Số tổ Tỷ lệ Số tỉnh Tỷ lệ Chưa có cơ chế chính sách 11 42,31 21 100,00 Chưa có chế độ đãi ngộ 26 100,00 21 100,00 Thiếu nguồn kinh phí hoạt động 22 84,62 21 100,00 Không có tư cách pháp nhân 18 69,23 20 95,24 Năng lực (yếu kiến thức, kỹ năng) 12 46,15 16 76,19 Hoạt động kiêm nhiệm 20 76,92 20 95,24 Thiếu cơ sở vật chất, trang thiết bị 20 76,92 20 95,24 497
Thực tiễn hoạt động của khuyến nông cộng đồng tại Việt Nam Täi mût sø đða phāćng, phæn lĉn tù KNCĐ 3.3.5. Một số vấn đề khác làm việc Ċ các tù chăc chuyên môn, chính trð, xã Theo báo cáo cþa SĊ NN&PTNT các tînh hûi, đoàn thể nên hoät đûng chāa rô nét, chāa trong đề án và 21 tînh ngoài đề án, hoät đûng vên đûng và thu hýt đāČc nhiều thành viên là cþa tù KNCĐ nhên đāČc sĆ quan tâm tích cĆc tĂ doanh nghiệp, nông dân sân xuçt giói (SĊ mût sø đða phāćng nhā Sćn La, ThĂa Thiên - NN&PTNT tînh Quâng Trð, 2024). Thiếu khuyến Huế, nhāng nhiều nći vén chāa chý trõng vai nông viên cçp xã có kinh nghiệm và tâm huyết trò cþa tù KNCĐ trong phát triển nông nghiệp vĉi nghề nên việc triển khai xây dĆng quy chế và xây dĆng nông thôn mĉi. Các tù còn gặp khó hoät đûng cþa tù KNCĐ trên đða bàn tînh đöi khi khën trong đðnh hāĉng, xây dĆng kế hoäch và chāa sát vĉi thĆc tế. Nhìn chung, nëng lĆc là mût quy chế hoät đûng, vĉi sĆ tham gia chāa đ÷ng hän chế cć bân cþa khuyến nöng, đặc biệt là đều cþa các thành viên, chþ yếu dĆa vào cán bû khuyến nông có sĆ tham gia (Minh & cs., 2010). khuyến nöng cć sĊ. HČp tác vĉi doanh nghiệp ThĈi gian vĂa qua, mặc dù các cçp, các còn hän chế, chî có mût sø ít doanh nghiệp lĉn ngành đã quan tåm tù chăc các lĉp đào täo, têp nhā Doveco, Vïnh Hiệp và Bình Điền ký kết hČp huçn nång cao nëng lĆc cho các tù KNCĐ; tuy tác. Ở các vùng miền núi, nhu cæu thuê dðch vĀ nhiên do mĉi đāČc thành lêp nên thành viên cþa nông nghiệp thçp, khiến tù KNCĐ khó täo tù vén còn thiếu kiến thăc, kỹ nëng trong hoät ngu÷n thu (SĊ NN&PTNT tînh Kon Tum, 2024). đûng khuyến nông và hoät đûng tā vçn dðch vĀ Ngoài ra, vçn đề già hòa lao đûng, chêm tiếp thu khác. Theo báo cáo tùng kết cþa SĊ NN&PTNT kỹ thuêt, rþi ro sân xuçt và chuyển dðch cć cçu các tînh trong và ngoài đề án nëm 2024 và sø kinh tế chêm là nhąng thách thăc lĉn đøi vĉi tù liệu khâo sát, các kiến thăc và kỹ nëng yếu nhçt KNCĐ (SĊ NN&PTNT tînh Quâng Bình, 2024). là về kinh tế têp thể, phát triển HTX, quân trð Thành lêp các tù KNCĐ chāa thĆc sĆ phát triển HTX, thð trāĈng, liên kết chuúi giá trð, quân lý theo nhu cæu cþa đða phāćng, cñn ch÷ng chéo chçt lāČng, truy xuçt ngu÷n gøc, và đặc biệt nhiệm vĀ cþa các HTX, nhiều tù KNCĐ chāa đi kiến thăc về chuyển đùi sø. Do đò, nhiều tù vào hoät đûng thĆc sĆ có hiệu quâ (SĊ KNCĐ chāa thĆc hiện đāČc hoät đûng liên quan NN&PTNT tînh Phú Yên, 2024). đến các vçn đề này nhā: dðch vĀ, tā vçn phát triển HTX, tā vçn liên kết sân xuçt theo chuúi 3.4. Một số giải pháp, khuyến nghị phát giá trð, chuyển đùi sø (SĊ NN&PTNT tînh huy vai trò của tổ khuyến nông cộng đồng Quâng Trð, 2024). Thứ nhất, SĊ NN&PTNT, Trung tâm 3.3.4. Cơ sở vật chất và trang thiết bị Khuyến nông các tînh cæn cò hāĉng dén các tù KNCĐ xây dĆng quy chế và kế hoäch hoät đûng, Có khoâng 30% tù KNCĐ trong đề án và trong đò quy đðnh rõ chăc nëng, nhiệm vĀ; hæu nhā toàn bû các tù täi các tînh ngoài đề án nguyên tíc hoät đûng; tiêu chí lĆa chõn các chāa cò vën phñng làm việc riêng (Bâng 5), thành viên; quyền lČi các thành viên và cć chế thiếu trang thiết bð cć bân nhā máy tính, máy phøi hČp cþa tù KNCĐ vĉi cć quan chuyên mön, in, máy chiếu, trang thiết bð vën phñng. Theo UBND xã, các tù chăc đoàn thể và các tù chăc/cá báo cáo cþa SĊ NN&PTNT các tînh, các tù có nhân có liên quan. vën phñng hæu hết đặt täi các HTX nông Thứ hai, Trung tâm Khuyến nông các tînh nghiệp, trĀ sĊ Trung tâm Dðch vĀ Nông nghiệp tiếp tĀc têp huçn nång cao nëng lĆc cho cán bû huyện (ví dĀ nhā Ċ tînh Hòa Bình), UBND xã khuyến nông và các tù KNCĐ. Têp trung vào (Ví dĀ nhā Ċ tînh Gia Lai). Các tù KNCĐ trong mût sø nûi dung: b÷i dāċng kỹ nëng, phāćng đề án đều đāČc hú trČ máy tính và mût sø đāČc pháp khuyến nông cûng đ÷ng; kiến thăc về kinh hú trČ điện thoäi. Nhiều UBND xã täo điều kiện tế têp thể, lêp kế hoäch sân xuçt, kinh doanh cho các tù KNCĐ đāČc sĄ dĀng hûi trāĈng, HTX, liên kết theo chuúi giá trð, chuyển đùi sø, phòng hõp và các trang thiết bð cþa xã phĀc vĀ ăng dĀng công nghệ thông tin trong sân xuçt và hoät đûng (Báo cáo cþa các SĊ NN&PTNT về thông tin thð trāĈng, kỹ nëng tā vçn và dðch vĀ hoät đûng cþa tù KNCĐ). khuyến nông. 498
Nguyễn Bá Tiến, Nguyễn Thị Dương Nga, Ngô Thị Thuận, Nguyễn Hữu Nhuần Bảng 5. Điều kiện cơ sở vật chất thiết bị của các tổ khuyến nông cộng đồng (nëm 2024) Tổ trong đề án Tổ ngoài đề án Cở vật chất chủ yếu Số tổ Tỷ lệ Số tỉnh Tỷ lệ Văn phòng/trụ sở 18 69,2 1 4,76 Máy tính 26 100 4 19,21 Điện thoại 10 38,5 0 0 Thứ ba, UBND các cçp quan tâm täo điều nông thôn hiện đäi, nöng dån vën minh”. kiện về trĀ sĊ làm việc, trang thiết bð, hú trČ Nghiên cău gín hoät đûng cþa tù KNCĐ vĉi kinh phí hoät đûng cho các tù KNCĐ. Trong bøi thĆc thể khác để có thể cò tā cách pháp nhån cânh ngu÷n kinh phí ngân sách có hän, các đða trong tiến hành các hoät đûng dðch vĀ. phāćng cò thể huy đûng, kêu gõi các ngu÷n kinh phí tài trČ, viện trČ theo mô hình hČp tác công 4. KẾT LUẬN tā để hú trČ cho các tù KNCĐ. Thứ tư, các cć quan, ban ngành cæn tëng Khuyến nöng đòng vai trñ quan trõng trong cāĈng giĉi thiệu các doanh nghiệp, HTX và các ngành nông nghiệp, đặc biệt Ċ các nāĉc đang tù chăc/cá nhân khác hoät đûng trong lïnh vĆc phát triển. Trāĉc bøi cânh thay đùi hiện nay về kinh tế - xã hûi - môi trāĈng, khuyến nông cæn nông nghiệp vĉi các tù KNCĐ để phøi hČp hoät linh hoät để đáp ăng nhu cæu sân xuçt và xây đûng. Tëng cāĈng cć chế phøi hČp giąa các tù dĆng nền nông nghiệp cänh tranh, hiệu quâ. Tù KNCĐ và chính quyền đða phāćng và các bên KNCĐ Ċ Việt Nam mĉi đāČc thành lêp thí điểm liên quan nhìm đâm bâo hoät đûng hiệu quâ. vĉi thành phæn đa däng đã bāĉc đæu chăng tó Thứ năm, Trung tâm khuyến nông các tînh āu thế so vĉi khuyến nông truyền thøng nhĈ cæn tëng cāĈng tù chăc các hûi thi, hûi thâo, hûi cách tiếp cên dðch vĀ đa chiều, gín kết nông nghð đánh giá hiệu quâ hoät đûng cþa các tù dân, HTX vĉi doanh nghiệp và thð trāĈng. Các KNCĐ để chõn ra tù KNCĐ điển hình tiêu biểu, tù KNCĐ trong đề án và ngoài đề án đã thĆc làm hoät đûng méu cho các Tù KNCĐ khác hõc hiện các nhiệm vĀ nhā đāČc hāĉng dén bĊi Bû hói, nhân rûng. NN&PTNT, bao g÷m hú trČ, tā vçn cho hû nông Thứ sáu, chính quyền đða phāćng các cçp dân, HTX về khuyến nông; hú trČ, tā vçn phát cæn quan tâm xây dĆng lĆc lāČng cán bû KNCĐ triển HTX nông nghiệp; hú trČ, tā vçn hû nông nòng cøt, lâu dài, lĆa chõn nhąng thanh niên trẻ dân, HTX tham gia thð trāĈng và liên kết chuúi Ċ đða phāćng cò tåm huyết vĉi nông nghiệp, giá trð; tā vçn, hāĉng dén chuyển đùi sø trong nöng dån, nöng thön để đào täo, b÷i dāċng trĊ sân xuçt nông nghiệp và mût sø hoät đûng khác. thành cán bû KNCĐ. Hoät đûng cþa tù KNCĐ đāČc đánh giá đã Thứ bảy, Trung tâm Khuyến nông Quøc bāĉc đæu đáp ăng yêu cæu thĆc tiễn và làm cæu gia tiếp tĀc triển khai các hoät đûng đề án nøi giąa nông dân, doanh nghiệp, các bên liên KNCĐ, trõng tâm là hoät đûng đào täo, b÷i quan; giúp khíc phĀc sĆ đăt gãy cþa hệ thøng dāċng nång cao nëng lĆc cho các tù KNCĐ và khuyến nông; hú trČ nöng dån trong tā vçn và hoät đûng truyền thông nhìm nâng cao nhên chuyển giao công nghệ và thĆc hiện nhiệm vĀ thăc về KNCĐ. chính trð đða phāćng; kết nøi các ban ngành, Thứ tám, kiến nghð Chính phþ sĉm ban đoàn thể và các bên liên quan täi đða phāćng hành cć chế chính sách phát triển KNCĐ trĊ trong phát triển sân xuçt nông nghiệp. thành lĆc lāČng chþ lĆc cþa ngành nông nghiệp Tuy nhiên, mût sø tù còn hoät đûng yếu, gặp Ċ cć sĊ, đ÷ng hành vĉi nông dân trong tiến trình khò khën về chế đû, chính sách, tā cách pháp phát triển theo hāĉng “nöng nghiệp sinh thái, nhån, cć sĊ vêt chçt và nëng lĆc cán bû. Mût sø 499
Thực tiễn hoạt động của khuyến nông cộng đồng tại Việt Nam yếu tø ânh hāĊng tĉi hoät đûng cþa tù KNCĐ crises: The case of extension and advisory services. Journal of International Agricultural and bao g÷m chế đû đãi ngû, cć chế chính sách và Extension Education. 28(1): 6-14. kinh phí hoät đûng, tù chăc và nëng lĆc cþa các FAO (2017). Information and Communication tù KNCĐ, cć sĊ vêt chçt và trang thiết bð. Technology (ICT) in Agriculture: A Report to the Để tëng cāĈng vai trò cþa các tù KNCĐ, cæn G20 Agricultural Deputies; Food and Agriculture có các giâi pháp hāĉng dén cĀ thể quy chế hoät Organisation: Rome, Italy. đûng, tëng cāĈng têp huçn nâng cao nëng lĆc; Friederichsen Rupert, Minh Thai, Neef Andreas & Hoffmann Volker (2013). Adapting the innovation kết nøi doanh nghiệp, HTX vĉi tù KNCĐ để gín systems approach to agricultural development in tā cách pháp nhån; tëng cāĈng sĆ phøi hČp giąa Vietnam: Challenges to the public extension tù KNCĐ vĉi các bên liên quan; quan tåm đæu service. Agriculture and Human Values. 30. tā cć sĊ vêt chçt và câi thiện điều kiện làm việc doi: 10.1007/s10460-013-9433-y. cþa các tù KNCĐ; truyền thông, nhân rûng các Gary A. & Willem Z.D.B. (2002). Rural Extension and Advisory Services: New Directions. World Bank: mô hình thành công; và phát triển ngu÷n nhân Washington, DC, USA. lĆc cho các tù KNCĐ. GFRAS (2016). Module 3: Agricultural Ngoài hän chế về tính đ÷ng nhçt cþa sø Extension Programme Management. GFRAS: liệu, nghiên cău này cñn chāa đi såu vào đánh Lindau, Germany. giá kết quâ, hiệu quâ hoät đûng cĀ thể cþa các IFPRI (2018). Agriculture Extension in Viet Nam: An tù KNCĐ theo bøn hoät đûng chính theo vùng Assessment and Reform Options. IFPRI nguyên liệu, cÿng nhā các khò khën và thách discussion. p. 1707. thăc täi các đða phāćng. Các nghiên cău sau này Mapiye O., Makombe G., Molotsi A., Dzama K. & Mapiye C. (2021) Towards a Revolutionized cæn đánh giá cĀ thể hćn thĆc tiễn triển khai các Agricultural Extension System for the hoät đûng cþa tù KNCĐ, kết quâ, hiệu quâ hoät Sustainability of Smallholder Livestock Production đûng cÿng nhā đề xuçt các mô hình, giâi pháp in Developing Countries: The Potential Role of cĀ thể để có thể nhân rûng.. ICTs. Sustainability. 13: 5868. doi.org/10.3390/su13115868 Meena M.S. & Singh K.M. (2013). Pluralistic TÀI LIỆU THAM KHẢO Agricultural Extension System in India: Baxter M., Slade R. & Howell J. (1989). Aid and Innovations and Constraints; Munich Personal Agricultural Extension: Evidence from the World RePEc Archive: Munich, Germany. Bank and Other Donors. The World Bank: Minh T.T., Friederichsen R., Neef A. & Hoffmann V. Washington, DC, USA, (2014). Niche action and system harmonization for Bộ NN&PTNT (2018). Tờ trình về việc ban hành institutional change: Prospects for demand-driven Nghị định của Chính phủ về Khuyến nông. agricultural extension in Vietnam. Journal of Rural Hà Nội. Studies. 36: 273-284. Bộ NN&PTNT (2022). Quyết định số 1680/QĐ-BNN- Minh T.T., Larsen C.E.S. & Neef A. (2010). VPĐP ngày 11/5/2022. Hướng dẫn thực hiện một Challenges to Institutionalizing Participatory số tiêu chí, chỉ tiêu thuộc Bộ tiêu chí quốc gia về Extension: The Case of Farmer Livestock Schools xã nông thôn mới/ xã nông thôn mới nâng cao, in Vietnam. The Journal of Agricultural Education huyện nông thôn mới/huyện nông thôn mới nâng and Extension. 16(2): 179-194. cao giai đoạn 2021-2025. Ngoan Tran & Howeler Reinhardt (2010). The Chính phủ (2010). N/ghị định 02/2010/NĐ-CP về khuyến nông ngày 08/1/2010. adoption of new technologies and the socioeconomic impact of the nippon foundation DAES (2022). Agricultural Extension Approaches Being cassava project in Vietnam. Retrieved from Implemented in Ghana. Retrieved from https://www.researchgate.net/figure/Steps-in-the- https://www.g-fras.org/en/component/ farmer-participatory-research-and-extension- phocadownload/category/93-reviews-and- assessments.html?download=800:agricultural- activities_fig1_242153175 on Sep 29, 2024. extension-approaches-being-implemented-in-ghana Sở NN&PTNT tỉnh Hà Tĩnh (2024). Báo cáo tình hình on Sep 29, 2024. hoạt động của tổ khuyến nông cộng đồng. Davis K., Snider A., Archibald T., Grove B. & Babu S. Sở NN&PTNT tỉnh Sơn La (2024). Báo cáo sơ kết 2 (2021). Organizational innovation in times of năm triển khai thực hiện Đề án “Nâng cao hiệu quả 500
Nguyễn Bá Tiến, Nguyễn Thị Dương Nga, Ngô Thị Thuận, Nguyễn Hữu Nhuần hoạt động công tác khuyến nông trên cơ sở kiện Thiep Do Huy & Nguyen Thi Cam Nhung (2018). toàn mô hình Tổ khuyến nông cộng đồng” trên địa Impacts of accessing extension on agricultural bàn tỉnh Sơn La production profit: Empirical evidence from the Sở NN &PTNT tỉnh Kon Tum (2024). Báo cáo sơ kết Viet Nam Access to Rural Households Survey. 02 năm thực hiện Đề án Nâng cao hiệu quả hoạt WIDER Working Paper, No. 2018/104. động công tác khuyến nông trên cơ sở kiện toàn Thu Hằng (2022). Dấu ấn sáng tạo, đổi mới, đột phá mô hình tổ khuyến nông cộng đồng vùng của hệ thống khuyến nông Việt nam. Bản tin nguyên liệu. Khuyến nông số 12 năm 2022 Sở NN&PTNT tỉnh Phú Yên (2024). Báo cáo tình hình Thủ tướng Chính Phủ (2022). Quyết định số 150/QĐ- hoạt động của tổ khuyến nông cộng đồng. TTg ngày 28/01/2022 phê duyệt Chiến lược phát Sở NN&PTNT tỉnh Quảng Trị (2024). Báo cáo kết quả triển nông nghiệp và nông thôn bền vững giai đoạn 02 năm thực hiện thí điểm đề án tổ khuyến nông 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050. cộng đồng. Trọng Tùng (2024). Ngành nông nghiệp tăng trưởng Sở NN &PTNT tỉnh Thừa Thiên - Huế (2024). Báo cáo cao nhất trong 1 thập kỷ. Truy cập từ đánh giá kết quả 02 năm triển khai đề án thí điểm https://kinhtedothi.vn/nganh-nong-nghiep-tang- tổ khuyến nông cộng đồng. truong-cao-nhat-trong-1-thap-ky.html ngày Swanson B.E. & Rajalahti R. (2010). Strengthening 29/9/2024. Agricultural Extension and Advisory Systems: Trung tâm khuyến nông quốc gia (2024). Báo cáo kết Procedures for Assessing, Transforming, and quả thực hiện đề án “Nâng cao hiệu quả hoạt động Evaluating Extension Systems; World Bank: công tác khuyến nông trên cơ sở kiện toàn mô hình Washington, DC, USA. tổ khuyến nông cộng đồng”. Hà Nội. 501