Tổng quan về tiếp cận rau an toàn của người tiêu dùng đô thị

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:11

Thêm vào BST

Báo xấu

1
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Rau có vai trò quan trọng, không thể thiếu trong đời sống con người. Tuy nhiên, các vấn đề liên quan đến độ an toàn của rau khiến cho người tiêu dùng lo lắng, đặc biệt là người tiêu dùng đô thị ở Việt Nam, những người đang phụ thuộc vào hệ thống phân phối rau truyền thống. Bài viết này trình bày kết quả nghiên cứu tổng quan một số lý luận và thực tiễn quốc tế và trong nước về tiếp cận của người tiêu dùng đô thị đối với rau an toàn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tổng quan về tiếp cận rau an toàn của người tiêu dùng đô thị

Vietnam J. Agri. Sci. 2025, Vol. 23, No. 4: 512-522 Tạp chí Khoa học Nông nghiệp Việt Nam 2025, 23(4): 512-522 www.vnua.edu.vn TỔNG QUAN VỀ TIẾP CẬN RAU AN TOÀN CỦA NGƯỜI TIÊU DÙNG ĐÔ THỊ Nguyễn Thị Sáu1, Nguyễn Hữu Nhuần2*, Nguyễn Thị Dương Nga2 1 Viện Nghiên cứu Rau quả 2 Khoa Kinh tế và Quản lý, Học Viện Nông nghiệp Việt Nam * Tác giả liên hệ: nhnhuan@vnua.edu.vn Ngày nhận bài: 13.02.2025 Ngày chấp nhận đăng: 18.04.2025 TÓM TẮT Rau có vai trò quan trọng, không thể thiếu trong đời sống con người. Tuy nhiên, các vấn đề liên quan đến độ an toàn của rau khiến cho người tiêu dùng lo lắng, đặc biệt là người tiêu dùng đô thị ở Việt Nam, những người đang phụ thuộc vào hệ thống phân phối rau truyền thống. Bài viết này trình bày kết quả nghiên cứu tổng quan một số lý luận và thực tiễn quốc tế và trong nước về tiếp cận của người tiêu dùng đô thị đối với rau an toàn. Kết quả nghiên cứu tổng quan cho thấy xu hướng gia tăng tiếp cận và tiêu dùng rau an toàn trên toàn thế giới. Các yếu tố chủ yếu ảnh hưởng đến tiếp cận và tiêu dùng rau an toàn ở khu vực đô thị bao gồm nhận thức, trình độ, giá cả, thu nhập, độ tươi, ngon của sản phẩm, uy tín của nhà cung cấp/người bán, giới tính, tuổi tác, sự thuận tiện của nơi bán, khoảng cách đến nơi mua hàng, tình trạng sức khỏe... Trên cơ sở đánh giá thực trạng và học hỏi kinh nghiệm ở một số nước phát triển, nghiên cứu đề xuất giải pháp tăng cường sự tiếp cận của người tiêu dùng đô thị đối với rau an toàn ở Việt Nam. Từ khóa: Rau an toàn, tiếp cận, người tiêu dùng đô thị, các yếu tố ảnh hưởng. Overview of Urban Consumers’ Access to Safe Vegetables ABSTRACT Vegetables play an essential role in human health. However, issues related to the safety of vegetables cause concern among consumers, especially urban consumers in Vietnam who depend on the traditional vegetable distribution system. This paper presented the results of a review of some international and domestic theories and practices on urban consumers' access to safe vegetables. The study showed increasing worldwide access to and consumption of safe vegetables. The main factors affecting urban consumers' access and consumption of safe vegetables included awareness, education, price, income and freshness and deliciousness of the product, reputation of the supplier/seller, gender, age, convenience of the place of sale, distance to the place of purchase, health status... Based on the current situation and learning from experiences in some developed countries, the study proposes several solutions to increase urban consumers' access to safe vegetables in Vietnam. Keywords: Safe vegetables, urban consumers’ access, Vietnam. cćc đáng kể đến sĄc khôe con ngĂĉi. Các hčp chçt 1. ĐẶT VẤN ĐỀ đüc häi này có khâ nëng tích lĀy trong cĈ thể qua Rau đĂčc chĄng minh là có vai trò to lĊn thĉi gian, gây tún häi đến cçu trúc di truyền, làm trong giâm quá trình oxy hóa, tëng cĂĉng sĄc đề sai lệch quá trình nhån đ÷i ADN và có thể trċ kháng cho cĈ thể, ngën ngăa bệnh têt, giàu chçt thành yếu tù khċi phát bệnh ung thĂ (Rather & xĈ có tác dāng bâo vệ hệ tiêu hóa, tëng sĄc bền cs., 2017, Donkor & cs., 2016; Lê Cæm, 2022). thành mäch và giâm cholesterol. Theo Lê Cæm Nghiên cĄu cÿa Rather & cs. (2017) täi Ấn Đü chî (2022), việc tiêu thā rau không an toàn vĊi hàm ra mùi liên hệ giĆa dĂ lĂčng thuùc bâo vệ thćc lĂčng dĂ lĂčng thuùc bâo vệ thćc vêt và hóa chçt vêt vĊi các vçn đề sĄc khôe lâu dài, bao gøm rùi vĂčt ngĂČng cho phép có thể gåy tác đüng tiêu loän nüi tiết tù và các bệnh mãn tính. 512
Nguyễn Thị Sáu, Nguyễn Hữu Nhuần, Nguyễn Thị Dương Nga Sć an toàn và chçt lĂčng cÿa rau đang trċ cao hĈn rau thông thĂĉng, trong khi ngĂĉi tiêu thành mùi quan tâm toàn cæu do các vçn đề liên dùng thiếu th÷ng tin đæy đÿ và chÿ yếu dća vào quan đến thćc phèm nhiễm đüc ngày càng gia niềm tin khi lća chön sân phèm (Nguyễn Thùy tëng, đðc biệt trong bùi cânh đ÷ thị hóa nhanh Trang & cs., 2021; Nguyễn Thị Minh & cs., chóng và thay đúi hành vi tiêu dùng (Macheka 2017). Niềm tin thçp dén đến nhu cæu RAT & cs., 2013; Wang & cs., 2020). NgĂĉi tiêu dùng giâm, khiến nguøn cung RAT hän chế. Do đó, täi khu vćc đ÷ thị, do hän chế trong việc tć sân nghiên cĄu về hành vi tiêu dùng RAT cÿa ngĂĉi xuçt và khó kiểm định đü an toàn bìng quan sát dån đ÷ thị là cæn thiết để giâi quyết vçn đề tă câ trćc quan, phâi đùi mðt vĊi nguy cĈ cao hĈn khi phía cung và cæu. Bài báo này túng quan các tiếp cên rau không an toàn (Liu & cs., 2021; nghiên cĄu trong và ngoài nĂĊc, áp dāng phĂĈng pháp nghiên cĄu täi bàn (desk study) Macheka & cs., 2013). Trên thế giĊi, vçn đề về vĊi tă khóa nhĂ “rau an toàn”, “tiếp cên”, “ngĂĉi dĂ lĂčng thuùc bâo vệ thćc vêt và hóa chçt tiêu dùng đ÷ thị” và “các yếu tù ânh hĂċng” tă trong rau quâ đã đĂčc báo cáo rüng rãi. Ví dā, Google Scholar và các täp chí khoa höc có uy tín. nghiên cĄu cÿa Donkor & cs. (2016) täi Ghana cho thçy hĈn 70% méu rau täi các chč địa phĂĈng có chĄa hàm lĂčng dĂ lĂčng thuùc 2. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN LIÊN QUAN BVTV vĂčt mĄc cho phép, làm tëng nguy cĈ míc ĐẾN TIẾP CẬN CỦA NGƯỜI TIÊU DÙNG các bệnh mãn tính. TĂĈng tć, nghiên cĄu täi ĐÔ THỊ VỚI RAU AN TOÀN Trung Quùc cÿa Wang & cs. (2020) chî ra rìng, 2.1. Khái niệm về rau an toàn nhên thĄc và hành vi tiêu dùng cÿa ngĂĉi dân về rau an toàn chịu ânh hĂċng lĊn bċi mĄc đü RAT là các sân phèm rau tĂĈi (bao gøm lá, tin tĂċng và khâ nëng tiếp cên các kênh phân thân, cÿ, hoa, quâ, hät và nçm thćc phèm) đĂčc phùi minh bäch. sân xuçt, sĈ chế, chế biến và bâo quân theo các Các vçn đề an toàn thćc phèm, đðc biệt là quy định kđ thuêt, đâm bâo an toàn thćc phèm, rau, cĀng là chÿ đề nóng täi Việt Nam, khi vệ sinh môi trĂĉng và đät tiêu chuèn RAT theo 95,78% ngĂĉi đĂčc khâo sát cho rìng tình träng quy định cÿa Bü NN&PTNT (2007). Thông tĂ mçt an toàn cÿa rau đang ċ mĄc báo đüng cao 59/2012/BNNPTNT quy định rõ RAT là sân (Nguyễn Thị Minh & cs., 2017). Các nghiên cĄu phèm rau, quâ tĂĈi đĂčc sân xuçt, sĈ chế theo nüi địa nhĂ cÿa Hà Thanh Mai & cs. (2019), quy chuèn kđ thuêt quùc gia hoðc các tiêu Nguyễn Thị Tân Lüc (2016) và Nguyễn Thùy chuèn GAP nhĂ VietGAP và các tiêu chuèn Trang & cs. (2021) tiếp tāc nhçn mänh nhĆng tĂĈng tć, đáp Ąng đæy đÿ các chî tiêu an toàn thách thĄc tă câ phía cung và cæu cÿa thị thćc phèm (Bü NN&PTNT, 2012). trĂĉng rau an toàn. Täi Hà Nüi, khoâng 88% 2.2. Lý thuyết hành vi người tiêu dùng và rau đĂčc cung cçp qua các chč truyền thùng, nĈi rau thĂĉng không có bao bì, nhãn mác hay vấn đề bất đối xứng thông tin thông tin nguøn gùc. Chî khoâng 6% đĂčc bán Lý thuyết về hành vi cÿa ngĂĉi tiêu dùng là qua cąa hàng thćc phèm an toàn và siêu thị vĊi müt phæn quan tröng trong lý thuyết kinh tế, bao bì và chĄng nhên rõ ràng, tuy nhiên các sân nghiên cĄu cách thĄc ngĂĉi tiêu dùng phân bú phèm này ít đĂčc lća chön do hän chế về tiếp thu nhêp để mua hàng hóa và dịch vā. Theo lý cên, giá câ và niềm tin (Nguyễn Thị Tân Lüc, thuyết này, ngĂĉi tiêu dùng luôn cù gíng tùi đa 2016). Các vā việc gian lên nhãn mác khiến hóa túng lči ích hoðc sć thôa mãn khi chi tiêu ngĂĉi tiêu dùng lo ngäi, dén đến giâm tiêu dùng thu nhêp nhçt định (Kotler & Keller, 2016). rau, ânh hĂċng tiêu cćc tĊi sĄc khôe (Hà Thanh NgĂĉi tiêu dùng sẽ cân nhíc giĆa sć thôa mãn Mai & cs., 2019). tĄc thĉi và đæu tĂ cho tĂĈng lai, dća trên đánh Thông tin bçt đùi xĄng giĆa ngĂĉi sân xuçt giá các yếu tù nhĂ giá câ, chçt lĂčng, tính nëng và ngĂĉi tiêu dùng là yếu tù chính cân trċ tiêu sân phèm và các yếu tù khác (Schiffman & thā rau an toàn (RAT). Chi phí sân xuçt RAT Wisenblit, 2015). 513
Tổng quan về tiếp cận rau an toàn của người tiêu dùng đô thị Täi Việt Nam, thị trĂĉng RAT gðp trċ ngäi Tiếp cên (Accesibility) là khái niệm về việc lĊn do vçn đề bçt đùi xĄng thông tin. NgĂĉi tiêu liệu müt sân phèm hoðc dịch vā có thể đĂčc möi dùng thiếu thông tin chính xác về chçt lĂčng, ngĂĉi są dāng hay không - bçt kể hö gðp phâi nguøn gùc và quy trình sân xuçt RAT, khiến hö nó nhĂ thế nào (Interaction Design Foundation, dễ bị nhæm lén hoðc bị lăa dùi bċi nhĆng sân 2016). Tú chĄc LĂĈng thćc và Nông nghiệp Liên phèm kh÷ng đät chuèn nhĂng vén đĂčc gín hčp quùc (FAO) xem “tiếp cên thćc phèm” là nhãn “rau säch” hoðc “rau an toàn”. Điều này yếu tù cùt lõi cÿa an ninh lĂĈng thćc, nhçn täo ra lči thế thông tin cho ngĂĉi cung cçp và mänh khâ nëng cÿa cá nhân hoðc hü gia đình làm giâm sć tin tĂċng tă phía ngĂĉi tiêu dùng trong việc có đĂčc thćc phèm thông qua nhiều (Le & Nguyen, 2018; Socoliuc & cs., 2022). hình thĄc nhĂ mua bán, tć sân xuçt hay trao đúi. An ninh lĂĈng thćc đĂčc đâm bâo khi “tçt Felicetti & cs. (2023) khîng định, hành vi tìm câ möi ngĂĉi, vào möi thĉi điểm, có quyền tiếp kiếm và đánh giá th÷ng tin cÿa ngĂĉi tiêu dùng cên về mðt vêt lý, xã hüi và kinh tế tĊi thćc có vai trò quyết định trong lća chön thćc phèm phèm đæy đÿ, an toàn và bú dĂČng để đáp Ąng an toàn, do đó, minh bäch thông tin là yếu tù nhu cæu và sċ thích cho müt cuüc sùng nëng then chùt thþc đèy tiêu dùng RAT. Hệ quâ là thị đüng, khôe mänh” (Wen & Elliot, 2019). Tiếp trĂĉng không thể phân bú tài nguyên hiệu quâ cên thćc phèm không chî phā thuüc vào nguøn và đáp Ąng nhu cæu tiêu dùng müt cách tùi Ău cung mà còn chịu ânh hĂċng bċi khâ nëng tài (Verbeke, 2005; Ortega & cs., 2011). chính, vị trí địa lý, hä tæng giao thông và các rào cân xã hüi. 2.3. Tiếp cận của người tiêu dùng đô thị đối NhĂ vêy, tiếp cên RAT có thể hiểu là mĄc với rau an toàn đü są dāng RAT cÿa ngĂĉi tiêu dùng. Cā thể Khái niệm và đặc điểm của người tiêu dùng trong bài viết này têp trung vào tiếp cên RAT đô thị ở Việt Nam cÿa ngĂĉi tiêu dùng đ÷ thị tĄc là mĄc đü są NgĂĉi tiêu dùng đ÷ thị là nhĆng ngĂĉi mua, dāng RAT cÿa ngĂĉi tiêu dùng ċ khu vćc đ÷ thị dća trên các điều kiện thćc tế tác đüng đến việc są dāng hàng hóa, dịch vā cho māc đích tiêu są dāng RAT cÿa hö. dùng, sinh hoät cÿa cá nhån, gia đình, tú chĄc đang sinh sùng ċ nüi thành, ngoäi thành cÿa Kênh phân phối rau thành phù; nüi thị, ngoäi thị cÿa thị xã; thị trçn Theo Nguyễn Thị DĂĈng Nga & cs. (2022), (Quùc hüi, 2010; Vën phòng Quùc hüi, 2020). các kênh phân phùi rau täi Việt Nam rçt đa Nhìn chung, ngĂĉi tiêu dùng đ÷ thị có thu nhêp däng, thuüc müt trong hai nhóm kênh hiện đäi cao, nhên thĄc tùt, quan tåm đến nguøn gùc và (siêu thị, cąa hàng thćc phèm/cąa hàng RAT) và chçt lĂčng sân phèm hĈn so vĊi ngĂĉi tiêu dùng ċ kênh truyền thùng (ngĂĉi bán lẻ täi các chč, khu vćc nông thôn (An Thanh, 2020). Nghiên ngĂĉi bán rong). Có 8 kênh tiêu thā rau chính cĄu cÿa Nikki & cs. (2017) täi 4 thành phù cÿa tĊi ngĂĉi tiêu dùng thuüc hai nhóm kênh tiêu thā trćc tiếp và kênh tiêu thā gián tiếp nhĂ Việt Nam bao gøm Thành phù Hø Chí Minh, Hà hình 1. Nüi, Lào Cai và SĈn La, vĊi 2.000 hü gia đình đã chî ra mûi hü gia đình thành thị chi khoâng Các kênh tiêu thā rau trćc tiếp ngày càng 12-13% chi tiêu hàng tháng cho rau. Trong sù chi đĂčc NTD Ăa chuüng vì nguøn gùc rõ ràng hĈn (Lê Thị Thuý Kiều & cs., 2020), tĐ tröng RAT đó, có hĈn 90% sù tiền chi cho rau mua ċ chč đĂčc tiêu thā qua kênh này là 13-45%. Kênh truyền thùng và chî 6-10% còn läi chi cho hệ tiêu thā 3 và 6 có tĐ tröng nhô nhçt là dĂĊi 5%. thùng bán lẻ hiện đäi. NgĂĉi tiêu dùng coi Kênh tiêu thā rau truyền thùng 4 và 8 có tĐ “ATTP” và “đü tĂĈi” là yếu tù quan tröng khi tröng tiêu thā lĊn nhçt do thói quen cÿa NTD quyết định mua rau (Nikki & cs., 2017) và niềm mua rau täi các chč thuên tiện, đa däng và rẻ tin vào ngĂĉi bán cĀng là lď do để hö chön rau ċ hĈn siêu thị và cąa hàng RAT và sć thiếu niềm chč truyền thùng (Nguyễn Thị Minh & cs., 2017). tin cÿa NTD vào các chĄng nhên, nhãn hiệu Khái niệm về tiếp cận và tiếp cận rau an toàn RAT (Nguyễn Quang Phāc & cs., 2021). 514
Nguyễn Thị Sáu, Nguyễn Hữu Nhuần, Nguyễn Thị Dương Nga 1 Người bán lẻ (hộ, siêu thị, cửa hàng rau) 2 Người bán buôn 3 Thương lái, thu gom 4 Người bán buôn Người bán lẻ Người Người sản tiêu xuất 5 dùng Người thu gom Người bán buôn 6 Người thu gom Người bán lẻ 7 Người thu gom Công ty xuất khẩu 8 Người thu gom Người bán buôn Người bán lẻ Nguồn: Nguyễn Thị Dương Nga & cs. (2022). Hình 1. Kênh tiêu thụ rau tại Việt Nam Theo kết quâ nghiên cĄu cÿa Rikolto (2020), dýng đ÷ thị vĊi RAT. Trong đó, có bùn nhóm yếu täi khu vćc đ÷ thị têp trung ngĂĉi dân có thu tù chính đĂčc đề cêp nhiều nhçt. nhêp thçp, có rçt ít (2-3%) điểm bán RAT. Thứ nhất, chçt lĂčng rau, sć sïn có và hệ NhĆng ngĂĉi tiêu dùng ċ đåy chÿ yếu mua rau thùng phân phùi thuên tiện là các yếu tù quan täi các chč täm, chč dân sinh xung quanh khu tröng đùi vĊi ngĂĉi tiêu dùng. Nghiên cĄu cÿa vćc sinh sùng. Täi nhĆng điểm bán RAT, lĂčng Nguyễn Thị Minh & cs. (2017) chî ra rìng ngĂĉi rau đĂčc tiêu thā rçt hän chế do ngĂĉi tiêu tiêu dýng tin tĂċng vào các yếu tù câm nhên dùng ċ nhĆng khu vćc này chĂa có thói quen nhĂ “uy tín cąa hàng” và “nhãn mác”, nhĂng mua rau có nguøn gùc, xuçt xĄ rõ ràng, chĂa có không tin vào các chĄng nhên chính thĄc tă cĈ sć an tåm, tin tĂċng vào đü an toàn cÿa nguøn quan nhà nĂĊc. Thiếu logo và truy xuçt nguøn hàng và sć chênh lệch giá câ giĆa rau thĂĉng và gùc là yếu điểm cÿa sân xuçt RAT, khiến ngĂĉi RAT cĀng là rào cân khiến hö khó tiếp cên RAT tiêu dùng khó phân biệt giĆa RAT và rau (Rikolto, 2021). thĂĉng. Khi bán täi chč, RAT dễ bị lén vĊi rau thĂĉng, gây mçt niềm tin cÿa ngĂĉi tiêu dùng. 2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến tiếp cận của Sć thuên tiện (khoâng cách, thĉi gian di chuyển, người tiêu dùng đô thị với rau an toàn phĂĈng tiện di chuyển) cĀng ânh hĂċng lĊn đến Các nghiên cĄu trĂĊc đåy đã chî ra nhiều hành vi mua bán cÿa ngĂĉi tiêu dùng, khi hö yếu tù ânh hĂċng đến sć tiếp cên cÿa ngĂĉi tiêu thĂĉng mua ċ các kênh tiện lči hoðc theo thay 515
Tổng quan về tiếp cận rau an toàn của người tiêu dùng đô thị đúi nhu cæu (Caspi, 2012). Mðc dù kênh bán lẻ Ngoài ra, các yếu tù nhĂ trình đü höc vçn, giĊi hiện đäi đâm bâo vệ sinh và nguøn gùc, nhĂng tính, tuúi tác, thành viên trong gia đình và tình tiêu thā RAT qua kênh này vén chĂa chiếm Ău träng sĄc khôe cÿa hö, đðc biệt ngĂĉi già, trẻ thế. NgĂĉi tiêu dùng chÿ yếu tiếp cên thông tin nhô, ngĂĉi ùm... cĀng ânh hĂċng đến việc tiếp về RAT qua ngĂĉi thân, tivi, mäng xã hüi, báo cên và tiêu dùng RAT cÿa ngĂĉi tiêu dýng đ÷ thị chí, vĊi 53,3% tă ngĂĉi thân quen. Hö muùn tìm (Masayoshi Maruyama & Le Viet Trung, 2007). nông sân an toàn nhĂng thĂĉng mua qua cąa hàng hoðc chč truyền thùng thay vì liên hệ trćc 3. THỰC TIỄN TIẾP CẬN VÀ TIÊU DÙNG tiếp vĊi nông dân (HuĎnh Ngöc ĐĄc, 2023). RAU AN TOÀN CỦA NGƯỜI TIÊU DÙNG Thứ hai, khâ nëng chi trâ cÿa ngĂĉi tiêu ĐÔ THỊ dùng cho sân phèm RAT. Giá câ chênh lệch giĆa rau thĂĉng và RAT cĀng là rào cân khiến ngĂĉi 3.1. Thực tiễn tiếp cận và tiêu dùng rau an dån, đðc biệt là nhĆng ngĂĉi có thu nhêp thçp toàn của người tiêu dùng trên thế giới khó tiếp cên RAT (Rikolto, 2021). Bên cänh đó, Trong bùi cânh ngày càng có nhiều lo ngäi cĀng có nhiều ngĂĉi tiêu dùng sïn sàng trâ chi về an toàn thćc phèm, nhiều quùc gia đã xåy phí cao hĈn để mua đĂčc nông sân an toàn, dćng các tiêu chuèn và hệ thùng phân phùi để nhĂng lo ngäi sân phèm có thćc sć an toàn đâm bâo ngĂĉi tiêu dùng có thể tiếp cên RAT. để xĄng đáng vĊi chi phí bô ra (HuĎnh Ngöc Kinh nghiệm quùc tế dĂĊi đåy sẽ cung cçp góc ĐĄc, 2023). nhìn về cách các nĂĊc xác định, cung cçp và Thứ ba, sć tiếp cên thông tin và hoät đüng thúc đèy tiêu dùng RAT. truyền thông về RAT rçt quan tröng. NgĂĉi tiêu TrĂĊc hết, täi các quùc gia có nền nông dùng hiện nay khó phân biệt RAT và rau nghiệp phát triển, RAT đĂčc xác định dća trên thĂĉng chî bìng quan sát, mðc dù müt sù có thể hệ thùng kiểm soát chçt lĂčng nghiêm ngðt. dća vào câm giác nhĂ màu síc hay dçu hiệu cÿa Trung Quùc áp dāng hệ thùng chĄng nhên thćc såu. Để giúp ngĂĉi tiêu dùng chön đþng RAT, phèm an toàn, truy xuçt nguøn gùc và giám sát nhà sân xuçt và phân phùi cæn cung cçp thông dĂ lĂčng hóa chçt trong sân phèm. Hàn Quùc và tin rõ ràng về nguøn gùc và các chî tiêu an toàn Nhêt Bân đðt ra các tiêu chuèn chðt chẽ đùi vĊi trên bao bì, đøng thĉi xây dćng thĂĈng hiệu uy dĂ lĂčng thuùc bâo vệ thćc vêt và kim loäi tín để tëng khâ nëng tiếp cên RAT (Cao Thuý nðng, đâm bâo rìng RAT đáp Ąng các yêu cæu Vân, 2008). sĄc khôe. Thái Lan, müt trong nhĆng nĂĊc có Thứ tư, khâ nëng chçp nhên sân phèm nền nông nghiệp tiên tiến ċ Đ÷ng Nam Á, đã (thái đü cÿa ngĂĉi tiêu dùng về đðc tính cÿa sân triển khai tiêu chuèn GAP (Good Agricultural phèm); sć nhên thĄc và sć tiện lči cÿa sân Practices) và các chĄng nhên thćc phèm hĆu cĈ phèm (Caspi, 2012). Sć tác đüng bċi các thành để kiểm soát chçt lĂčng RAT. viên trong gia đình, đðc biệt là ngĂĉi chịu trách Nguøn cung RAT cĀng rçt đa däng, phā nhiệm trong việc đi chč, chế biến thćc phèm thuüc vào hệ thùng phân phùi cÿa tăng quùc gia. trong gia đình (thĂĉng là phā nĆ) cĀng là yếu tù Ở Trung Quùc, RAT đĂčc tiêu thā chÿ yếu thông quan tröng quyết định loäi thćc phèm đĂčc są qua siêu thị, chč nông sân và các nền tâng bán dāng (An Thanh, 2020). hàng trćc tuyến. Müt sù hü gia đình còn tć trøng NhĂ vêy, yếu tù ânh hĂċng đến việc tiếp rau hoðc mua tă các hčp tác xã (HTX) có kiểm cên và tiêu dùng RAT cÿa NTD đ÷ thị bao gøm: định. Täi Hàn Quùc, RAT đĂčc bán täi các chč (i) chçt lĂčng sân phèm, sć sïn có và hệ thùng công cüng, chč nông sân, siêu thị và HTX. Các phân phùi thuên tiện; (ii) khâ nëng chi trâ; hü gia đình có thu nhêp thçp thĂĉng lća chön (iii) sć tiếp cên thông tin và hoät đüng truyền mua rau tă HTX hoðc tć trøng, trong khi nhóm thông về RAT; (iv) khâ nëng chçp nhên sân thu nhêp cao läi Ău tiên các siêu thị lĊn vĊi chçt phèm, sć nhên thĄc và sć tiện lči cÿa sân phèm. lĂčng đâm bâo. Nhêt Bân có hệ thùng phân phùi 516
Nguyễn Thị Sáu, Nguyễn Hữu Nhuần, Nguyễn Thị Dương Nga RAT rçt phát triển, bao gøm chč đæu mùi, cąa nông sân và khuyến khích thĂĈng mäi điện tą để hàng thćc phèm an toàn, hệ thùng HTX và dịch mċ rüng thị trĂĉng RAT. Các chính sách hû trč vā đðt hàng trćc tuyến. Mô hình phú biến ċ têp trung vào việc täo sć tiện lči, kiểm soát giá câ Nhêt là bán hàng ÿy thác, trong đó HTX thu và đâm bâo nguøn gùc sân phèm. Nhêt Bân Ąng tiền thay nông dân và đâm bâo truy xuçt nguøn dāng công nghệ truy xuçt nguøn gùc trong hệ gùc. Täi Thái Lan, RAT đĂčc cung cçp qua thùng phân phùi, triển khai mô hình bán hàng ÿy nhiều kênh khác nhau nhĂ siêu thị, chč truyền thác và tëng cĂĉng giám sát chçt lĂčng. Täi Thái thùng, cąa hàng hĆu cĈ và kênh thĂĈng mäi Lan, chính phÿ đã có nhiều chính sách đøng bü điện tą. Các chuûi siêu thị hčp tác vĊi nhà cung để phát triển mäng lĂĊi phân phùi thćc phèm, cçp có chĄng nhên an toàn thćc phèm, đâm bâo bâo vệ đæu ra cho nông dân và đâm bâo chçt lĂčng qua các chĄng nhên quùc tế. Đøng thĉi, RAT đến tay ngĂĉi tiêu dùng vĊi chçt lĂčng tùt thĂĈng mäi điện tą cĀng đĂčc khuyến khích để nhçt (Công ty TNHH Rainbow Việt Nam, 2020). mċ rüng thị trĂĉng RAT. Dù có hệ thùng phân phùi phong phú, khâ Qua kinh nghiệm quùc tế, có thể thçy rìng nëng tiếp cên RAT cÿa ngĂĉi tiêu dùng vén có việc phát triển thị trĂĉng RAT bền vĆng cæn có sć khác biệt giĆa các quùc gia. Ở Trung Quùc, chiến lĂčc túng thể. TrĂĊc hết, các quùc gia đều nhu cæu tiêu thā rau rçt cao, đðc biệt täi Bíc chú tröng kiểm soát chçt lĂčng thông qua hệ Kinh, nĈi mĄc tiêu thā đät 160 kg/ngĂĉi/nëm, thùng chĄng nhên và truy xuçt nguøn gùc. Bên cao hĈn mĄc trung bình quùc gia (112,3kg). Tuy cänh đó, phát triển kênh phân phùi đa däng, kết nhiên, giá thành cao và mùi lo ngäi về dĂ lĂčng hčp giĆa mô hình truyền thùng và hiện đäi, giúp thuùc bâo vệ thćc vêt vén là rào cân lĊn đùi vĊi mċ rüng khâ nëng tiếp cên RAT. Giá câ hčp lý nhiều ngĂĉi tiêu dùng. Hàn Quùc có mĄc tiêu cĀng là yếu tù quan tröng, đòi hôi có hû trč thā rau bình quân hĈn 200 kg/ngĂĉi/nëm, vĂčt chính sách để giâm chi phí sân xuçt và khuyến mĄc trung bình thế giĊi (130 kg/ngĂĉi). Hệ khích tiêu dùng RAT. Cuùi cùng, công tác tuyên thùng phân phùi hiện đäi giúp ngĂĉi tiêu dùng truyền và giáo dāc đóng vai trò quan tröng tiếp cên RAT dễ dàng, đðc biệt täi các siêu thị trong việc nâng cao nhên thĄc cÿa ngĂĉi tiêu và đäi siêu thị ċ đ÷ thị. Tuy nhiên, ċ nông thôn, dùng về lči ích cÿa RAT, tă đó thþc đèy sć phát chč truyền thùng vén là kênh phú biến. Nhêt triển cÿa thị trĂĉng thćc phèm an toàn. Bân tiêu thā khoâng 103kg rau/ngĂĉi/nëm, vĊi hệ thùng phân phùi chuyên nghiệp và chú tröng 3.2. Thực tiễn tiếp cận và tiêu dùng rau an truy xuçt nguøn gùc. NgĂĉi tiêu dùng Nhêt Bân toàn của người tiêu dùng tại Việt Nam quan tåm đến hình thĄc rau, nhĂng sïn sàng Diện tích sân xuçt RAT (VietGAP và hĆu cĈ) trâ giá cao hĈn nếu sân phèm không chĄa thuùc chiếm khoâng 8,8% túng diện tích sân xuçt rau bâo vệ thćc vêt. Trong khi đó, täi Thái Lan, têp trung trên câ nĂĊc (Cāc Trøng tröt, 2023). TĐ RAT chiếm tĐ lệ thçp trong túng lĂčng rau tiêu lệ này tĂĈng Ąng ċ müt sù thành phù lĊn nhĂ Hà thā do giá thành cao và thói quen mua sím cÿa Nüi, Huế (dĂĊi 13%) và tëng cao hĈn hîn ngĂĉi dân. Mðc dù có nhiều kênh phân phùi, (khoâng 22%) ċ thành phù Cæn ThĈ. Tuy nhiên, 75% dân sù nĂĊc này tiêu thā dĂĊi mĄc khuyến lĂčng tiêu thā rau bình quån/ngĂĉi/nëm ċ Cæn nghị (146kg rau, quâ/nëm). ThĈ läi đang ċ mĄc rçt thçp so vĊi các thành phù Nhìm nâng cao khâ nëng tiếp cên RAT, các lĊn khác, chî 66kg. Nghiên cĄu cÿa các tác giâ Lê quùc gia đã thćc hiện nhiều giâi pháp chiến lĂčc. Thị Thu HĂĈng (2024), Træn Trung Tín (2021) và Trung Quùc têp trung câi cách cĈ cçu cung Ąng Nguyễn Thị Thþy Đät (2021) cho thçy müt sù đðc nông sân, tëng cĂĉng kiểm soát chçt lĂčng và điểm núi bêt cÿa nhĆng NTD đ÷ thị tin dùng phát triển hệ thùng bán lẻ đáng tin cêy. NgĂĉi RAT ċ nhĆng khu vćc đ÷ thị khác nhau nhĂ Hà tiêu dùng có thể tiếp cên thông tin về RAT thông Nüi, Cæn ThĈ và Huế. NĆ giĊi trong đü tuúi qua truyền thông và công nghệ thông tin, giúp hö trĂċng thành giĆ vai trò chÿ yếu trong việc mua đĂa ra quyết định mua hàng sáng suùt. Hàn sím và tiêu dùng thćc phèm hàng ngày trong gia Quùc đèy mänh hệ thùng HTX, phát triển chč đình, trong đó có RAT. NhĆng ngĂĉi có höc vçn 517
Tổng quan về tiếp cận rau an toàn của người tiêu dùng đô thị tă cao đîng, đäi höc trċ lên có xu hĂĊng tin tĂċng phèm rau không nhĆng phâi đa däng, phong và mua RAT nhiều hĈn. Bên cänh đó, sù lĂčng phú về chÿng loäi, tĂĈi ngon mà còn phâi đâm thành viên trong gia đình kh÷ng quá lĊn (trung bâo vệ sinh ATTP, tiện lči cho ngĂĉi tiêu dùng bình 4 ngĂĉi/hü) cĀng giþp cho việc ra quyết định (Cāc Trøng tröt, 2023). Theo Bùi Thanh Giang tiêu dùng RAT trċ nên dễ dàng hĈn. Đðc biệt, (2022), thćc phèm an toàn, đðc biệt là RAT, yếu tù có sć hiện diện cÿa trẻ em trong gia đình ngày càng đĂčc ngĂĉi tiêu dùng quan tâm vì cĀng góp phæn thþc đèy việc quan tâm và tiêu ânh hĂċng trćc tiếp đến sĄc khôe. Xu hĂĊng dùng RAT nhiều hĈn. tiêu dùng RAT có triển vöng khi nhên thĄc cÿa Theo nghiên cĄu cÿa tác giâ Nam Giang ngĂĉi tiêu dýng thay đúi tích cćc (Nguyễn Vën (2018), täi Hà Nüi, có 6 hình thĄc phân phùi RAT Thuên & Võ Thành Danh, 2011). NĆ giĊi chi chính: (i) bán trćc tiếp cho các siêu thị chiếm tiêu cho RAT nhiều hĈn nam giĊi nên đåy sẽ là khoâng 1,5% túng sân lĂčng; (ii) cąa hàng phân đùi tĂčng cæn đĂčc Ău tiên tác đüng để hĂĊng phùi bán lẻ RAT chiếm 1,5%; (iii) giao theo hčp dén/tuyên truyền nhìm tëng cĂĉng są dāng đøng (nhà hàng, bếp ën...) chiếm 1,8%; (iv) các RAT. Lo ngäi về vệ sinh ATTP thþc đèy ngĂĉi thĂĈng lái thu gom chiếm 12,6%; (v) ngĂĉi sân tiêu dùng chuyển sang siêu thị và các cąa hàng bán lẻ hiện đäi, dù thị phæn thćc phèm tĂĈi ċ xuçt tć bán täi các chč bán lẻ (chč dân sinh) đåy vén nhô (Thanh Nhàn, 2023; Træn Lê Diệu chiếm 26,8%; (vi) bán buôn täi các chč đæu mùi Linh & cs., 2022). chiếm 55,8%. Xu hĂĊng chön kênh phân phùi chịu ânh Täi Huế, các hü sân xuçt RAT są dāng hĂċng bċi đü tuúi, giĊi tính, thu nhêp, nhên nhiều kênh tiêu thā, trong đó kênh qua ngĂĉi thĄc về RAT, quy m÷ gia đình và sù tiền chi trâ. bán buôn täi chč là hiệu quâ nhçt và đĂčc Ăa NgĂĉi tiêu dùng có thu nhêp cao, nam giĊi, chuüng, còn kênh qua nhà hàng, quán ën, ngĂĉi ën chay, hoðc gia đình tăng bị ngü đüc trĂĉng höc läi ún định hĈn. Các kênh tiêu thā thćc phèm thĂĉng chön kênh hiện đäi (Træn Lê chính bao gøm tiêu thā trćc tiếp tă hü sân xuçt Diệu Linh & cs., 2022). NgĂĉi lĊn tuúi và gia đến NTD täi địa phĂĈng, qua các nhà hàng, đình có trẻ em tiêu dùng RAT nhiều hĈn quán ën, qua ngĂĉi bán lẻ, qua ngĂĉi bán buôn (Masayoshi Maruyama & Le Viet Trung, 2007). røi đến ngĂĉi bán lẻ trĂĊc khi đến tay ngĂĉi tiêu HĈn 1/3 ngĂĉi Hà Nüi mua thćc phèm täi siêu dùng (Nguyễn Quang Phāc & cs., 2023). thị, tëng gæn 50% ċ nhóm lo ngäi ATTP và sïn Täi Cæn ThĈ, có nëm kênh phån phùi RAT sàng chi trâ cao hĈn cho RAT (Hà Thanh Mai & chính: tă ngĂĉi sân xuçt đến thĂĈng lái, ngĂĉi cs., 2021). bán lẻ røi đến ngĂĉi tiêu dùng, qua siêu thị, cąa hàng/đäi lý, và trćc tiếp tă ngĂĉi sân xuçt đến ngĂĉi tiêu dýng. Trong đó, kênh trćc tiếp tă 4. BÀI HỌC KINH NGHIỆM NHẰM TĂNG ngĂĉi sân xuçt đến ngĂĉi tiêu dùng là chÿ yếu, CƯỜNG TIẾP CẬN RAU AN TOÀN CHO chiếm đến 35% sân lĂčng RAT cÿa chuûi cung NGƯỜI TIÊU DÙNG ĐÔ THỊ Ąng (Lê Thị Thuý Kiều & cs., 2020). Tă kinh nghiệm cÿa các nĂĊc và thćc tế ċ Nhìn chung, việc tiêu thā RAT ċ khu vćc đ÷ Việt Nam cho thçy, để tëng cĂĉng tiếp cên RAT thị đang phā thuüc phæn lĊn vào kênh bán buôn. cho NTD đ÷ thị cæn có các giâi pháp đøng bü, có Mô hình kênh phân phùi ngín, trćc tiếp tă ngĂĉi sć tham gia cÿa tçt câ các tác nhân trong chuûi sân xuçt đến ngĂĉi tiêu dýng nhĂ ċ Cæn ThĈ và đðc biệt chþ ď các điểm sau: đang đĂčc đánh giá có nhiều Ău điểm, có thể Thứ nhất, tú chĄc sân xuçt theo hĂĊng mċ đĂčc xem xét nhân rüng ċ nhĆng đ÷ thị phù hčp. rüng quy mô và giâm chi phí. Cæn khuyến khích doanh nghiệp liên kết vĊi địa phĂĈng và nông 3.3. Xu hướng tiêu dùng và lựa chọn hệ dân để phát triển vùng sân xuçt RAT têp trung, thống phân phối rau an toàn đøng thĉi thúc đèy hčp tác giĆa các nông hü Xu hĂĊng tiêu dùng rau trên thế giĊi đang nhìm hình thành các cánh đøng và trang träi chuyển dæn tă sù lĂčng sang chçt lĂčng; sân rau quy mô lĊn. Hčp tác xã có thể mċ rüng mô 518
Nguyễn Thị Sáu, Nguyễn Hữu Nhuần, Nguyễn Thị Dương Nga hình trang träi để tùi Ău hóa chi phí sân xuçt. Cùng vĊi đó, cæn tuyên truyền đến ngĂĉi sân Đæu tĂ vào cĈ giĊi hóa và tć đüng hóa giúp giâm xuçt để hö hiểu rõ hĈn về nhu cæu thị trĂĉng, tă thiểu lao đüng, giâm giá thành sân phèm, nâng đó hän chế są dāng hóa chçt và thuùc bâo vệ cao nëng suçt. Nhà nĂĊc cæn có chính sách hû trč thćc vêt, giúp giâm giá thành sân phèm. Các vùn vay, đçt đai và đào täo kiến thĄc về sân xuçt chiến dịch marketing và truyền thông cæn đâm quy mô lĊn để thúc đèy sć phát triển bền vĆng. bâo cam kết rõ ràng về chçt lĂčng và nguøn gùc ThĄ hai, việc chön täo giùng, nhân giùng và RAT, nhìm täo dćng uy tín và nâng cao giá trị Ąng dāng công nghệ cao, công nghệ sinh höc thĂĈng hiệu. trong sân xuçt giþp đa däng hóa chÿng loäi rau, ThĄ sáu, để thþc đèy tiêu dùng RAT, cæn đáp Ąng nhu cæu thị trĂĉng. Ưu tiên phát triển siết chðt công tác quân lý và kiểm soát chçt kđ thuêt canh tác nhìm nâng cao giá trị dinh lĂčng, đâm bâo nguøn gùc xuçt xĄ minh bäch. dĂČng và hĂĈng vị cÿa rau. Bên cänh đó, đæu tĂ Việc nghiên cĄu các phĂĈng pháp truy xuçt vào hệ thùng bâo quân länh, chế biến thćc phèm nguøn gùc đĈn giân, tiết kiệm chi phí là cæn tă rau nhĂ đø hüp, rau sçy, cùng vĊi công nghệ thiết để täo sć thuên tiện cho câ ngĂĉi tiêu sau thu hoäch sẽ giúp kéo dài thĉi gian są dāng, dùng và nhà sân xuçt. Đøng thĉi, việc công khai giâm hao hāt và nâng cao giá trị sân phèm, phāc danh sách các điểm bán RAT uy tín, đĂčc kiểm vā tùt hĈn cho tiêu dùng nüi địa và xuçt khèu. định bċi cĈ quan chĄc nëng sẽ giúp nâng cao ThĄ ba, cæn tëng cĂĉng liên kết trong chuûi niềm tin cÿa ngĂĉi tiêu dùng, thúc đèy sć phát giá trị và hình thành mùi liên kết chðt chẽ giĆa triển bền vĆng cÿa thị trĂĉng RAT. ngĂĉi sân xuçt vĊi các kênh tiêu thā lĊn nhĂ siêu thị, cąa hàng bán lẻ giúp RAT xâm nhêp sâu hĈn vào thị trĂĉng và nâng cao nhên thĄc 5. KẾT LUẬN cÿa ngĂĉi tiêu dùng. Bên cänh đó, có thể tích Tiếp cên và tiêu dùng RAT là vçn đề quan hčp các cąa hàng bán RAT täi chč truyền thùng tröng đùi vĊi ngĂĉi tiêu dùng đ÷ thị. Mðc dù thu để tiếp cên nhóm khách hàng quan tâm đến nhêp và nhên thĄc ngày càng đĂčc nâng cao, nguøn gùc thćc phèm. Đøng thĉi, cæn thúc đèy nhiều rào cân vén tøn täi, bao gøm thông tin sć trao đúi giĆa nhà sân xuçt và ngĂĉi tiêu hän chế, khoâng cách địa lý, sć tiện lči, niềm tin dùng nhìm ním bít thị hiếu, yêu cæu về chçt vào nhà cung cçp và chçt lĂčng sân phèm, ânh lĂčng sân phèm, tă đó câi thiện khâ nëng tiếp hĂċng đến khâ nëng tiếp cên RAT qua các kênh cên RAT trên thị trĂĉng. hiện đäi. Để giâi quyết vçn đề này, cæn áp dāng ThĄ tĂ, việc phát triển các điểm bán lẻ RAT phĂĈng pháp quân lý theo chuûi, đâm bâo kiểm täi nhĆng khu vćc thuên lči giúp mċ rüng mäng soát chðt chẽ tă sân xuçt đến tiêu dýng, đøng lĂĊi phân phùi, giâm sù lĂčng trung gian và hä thĉi höc hôi kinh nghiệm tă các quùc gia nhĂ giá thành sân phèm. Các kênh tiêu thā hiện đäi Hàn Quùc và Nhêt Bân, nĈi đã triển khai hiệu cæn có chiến lĂčc thu hþt khách hàng, đðc biệt quâ chính sách kiểm soát an toàn thćc phèm. là nhóm nĆ giĊi - đùi tĂčng quyết định phæn lĊn Việt Nam cæn thþc đèy câ cung và cæu bìng chi tiêu thćc phèm. Các giâi pháp nhĂ thanh cách tëng cĂĉng quân lý chuûi RAT thông qua toán không dùng tiền mðt, giao hàng tên nhà, truy xuçt nguøn gùc bìng mã QR, giám sát chçt giĆ giá bình ún và chĂĈng trình giâm giá giúp lĂčng và xą lý nghiêm vi phäm, đøng thĉi nâng mċ rüng tệp khách hàng. Ngoài ra, quâng bá cao nhên thĄc ngĂĉi tiêu dùng thông qua truyền thông tin về RAT trên các nền tâng truyền thông và giáo dāc về RAT. Bên cänh đó, cæn hû thông đäi chúng và mäng xã hüi nhĂ Facebook, trč nhà sân xuçt và doanh nghiệp trong việc Zalo sẽ giúp tiếp cên đa däng đùi tĂčng tiêu giâm chi phí sân xuçt, đa däng hóa sân phèm và dùng hĈn. mċ rüng hệ thùng phân phùi để tëng sć tiện lči ThĄ nëm, để phát triển thị trĂĉng RAT, cæn cho ngĂĉi tiêu dùng. Ngoài ra, việc nghiên cĄu tëng cĂĉng truyền thông về an toàn thćc phèm chuyên sâu về xu hĂĊng tiêu dùng RAT trong nhìm xây dćng niềm tin cÿa ngĂĉi tiêu dùng. bùi cânh chuyển đúi sù là cæn thiết để đề xuçt 519
Tổng quan về tiếp cận rau an toàn của người tiêu dùng đô thị các giâi pháp phù hčp vĊi điều kiện thćc tế cÿa sản an toàn của Việt Nam, kinh nghiệm của Thái Lan và bài học cho Việt Nam. Truy cập từ Việt Nam, góp phæn phát triển bền vĆng thị https://rainbow.com.vn/thi-truong-fmcg-he-thong- trĂĉng RAT. phan-phoi/thuc-trang-va-xu-the-phat-trien-cua-he- thong-phan-phoi-nong-san-an-toan-cua-viet-nam- hien-nay-kinh-nghiem-cua-thai-lan-va-bai-hoc- TÀI LIỆU THAM KHẢO cho-viet-nam/?utm ngày 22/02/2025. Agroinfo (2021). Thực phẩm hữu cơ Thái Lan có tiềm Donkor A., Osei-Fosu P., Dubey B., Kingsford-Adaboh năng tăng trưởng cao. Truy cập từ R., Ziwu C. & Asante I. (2016). Pesticide residues https://agro.gov.vn/vn/tID24955_Thuc-pham-huu- in fruits and vegetables in Ghana: a review. co-Thai-Lan-co-tiem-nang-tang-truong-cao.html Environmental Science and Pollution Research. ngày 22/02/2025. 23(19): 18966-18987. Ajinomoto (2022). Một cách tiếp cận địa phương để cải Dong-Yean Park, Seung-Pyo Rhie & Ardyth H. thiện dinh dưỡng ở Nhật Bản nhắm mục tiêu tiêu Gillespie (2002). A Survey on Korean Families' thụ rau. Truy cập từ https://www.ajinomoto.com/ Food Decision Making: Ⅰ. Purchase of Fresh Fruits vi/stories/a-local-approach-to-improving-nutrition- and Vegetables. Retrieved from in-japan-targets-vegetable-consumption ngày https://www.dbpia.co.kr/Journal/articleDetail?node 23/12/2024. Id=NODE00637106 on February 29, 2024. An Thanh (2020). [Văn hóa tiêu dùng người Việt - góc Ha T.M., Shakur S. & Pham Do K.H. (2021). Food risk nhìn đa chiều] Bài 4: Góc nhìn văn hóa - xã hội. in consumers’ eye and their consumption responses: Truy cập từ https://tieudung.kinhtedothi.vn/bao-ve- evidence from Hanoi survey. Journal of Asian ntd/%5bvan-hoa-tieu-dung-nguoi-viet---goc-nhin- Business and Economic Studies. 28(2): 86-100. da-chieu%5d-bai-4:-goc-nhin-van-hoa---xa-hoi- Retrived from https://www.semanticscholar.org/ 45270.html ngày 03/10/2024. reader/a297f621767ff377c6a17da043166aa7960f2 Biao Zhang, Zetian Fu, Jian Huang, Jiegiong Wana, b40 on May 14, 2024. Shuyao Xu & Liangxian Zhang (2018). Consumers' perceptions, purchase intention, and Ha Thanh Mai, Shamim Shakur & Kim Hang Pham Do willingness to pay a premium price for safe (2019). Consumer concern about food safety in vegetables: A case study of Beijing, China. Journal Hanoi, Vietnam. Food Control. 98: 238-244. of Cleaner Production. 197(1): 1498-1507. Retrieved from https://repec.viet-studies.com/ Retrieved from https://www.sciencedirect.com/ kinhte/FoodSafetyHanoi_Apri2019.pdf on science/article/abs/pii/S0959652618319322 on May 14, 2024. February 29, 2024. Huỳnh Ngọc Đức (2023). Tổ chức sản xuất rau an toàn Bộ NN&PTNT (2007). Quyết định số: 106/2007/QĐ- đáp ứng nhu cầu khách hàng tại thành phố Cần BNN ngày 28/12/2007 Ban hành Quy định về quản Thơ. Truy cập từ https://tapchicongthuong.vn/to- lý sản xuất và kinh doanh rau an toàn. chuc-san-xuat-rau-an-toan-dap-ung-nhu-cau- Bộ NN&PTNT (2012). Thông tư số: 59/2012/TT- khach-hang-tai-thanh-pho-can-tho-106829.htm BNNPTNT ngày 09/11/2012 Quy định về quản lý ngày 10/05/2024. sản xuất rau, quả và chè an toàn. Interaction Design Foundation - IxDF. (2016). What is Cao Thuý Vân (2008). Các yếu tố ảnh hưởng đến việc Accessibility? Retrieved from lựa chọn rau an toàn của người tiêu dùng. Luận văn https://www.interaction-design.org/literature/ topics/ tốt nghiệp đại học ngành Kinh tế nông nghiệp. accessibility?srsltid=AfmBOorin7N2GV1in6q76oh Trường Đại học Nông Lâm Thành phố Hồ Chí Ajdyv4Osrmh5yQRnl5-CMI4M_5bz5YMLm# Minh. Truy cập từ https://www.slideshare.net/ what_is_accessibility?-0 on Febuary 20, 2025. garmentabc/cc-nhn-t-nh-hng-n-vic-la-chn-rau-an- Katsuhito Nohara (2024). Willingness to pay for ton-ca-ngi-tiu-dngpdf ngày 14/05/2024. pesticide-free vegetables in Hokkaido, Japan: the Caspi C.E., Sorensen G., Subramanian S.V. & Kawachi relationship between appearance and pesticide use. I. (2012). The local food environment and diet: a Retrieved from https://www.nature.com/articles/ systematic review. Health & place. 18(5): 1172- s41599-023-02515-y on February 29, 2024. 1187. doi.org/10.1016/j.healthplace.2012.05.006. Kotler P. & Keller K.L. (2016). Marketing Cục Trồng trọt (2023). Đề án Phát triển các vùng sản management (15th ed.). Pearson Education xuất rau an toàn, tập trung bảo đảm truy xuất Limited, Harlow, UK. nguồn gốc gắn với chế biến và thị trường tiêu thụ Kullanart Tongkhao & Warapa Mahakarnchanakul đến năm 2030 (dự thảo 03). (2014). Country report on fruit and vegetable Công ty TNHH Rainbow Việt Nam (2020). Thực trạng consumption in Thailand. Workshop on Improving và xu thế phát triển của hệ thống phân phối nông Safety of Fresh Fruit & Vegetables in South East 520
Nguyễn Thị Sáu, Nguyễn Hữu Nhuần, Nguyễn Thị Dương Nga Asia. Retrieved from http://cantholib.org.vn: Tổng quan hệ thống về chuỗi giá trị rau ở Việt 81/Files/1059.PDF#page=52 on Febuary 22, 2025. Nam. Tạp chí Kinh tế và Phát triển. 305(2): 29-38. Lê Cầm (2022). 'Rau bẩn' thường chứa thành phần gì, Nguyễn Thị Minh, Lê Thị Anh & Nguyễn Thanh Huệ lỡ ăn thì sao? Truy cập từ https://thanhnien.vn/rau- (2017). Người tiêu dùng Việt Nam và mức độ sẵn ban-thuong-chua-thanh-phan-gi-lo-an-thi-sao- lòng chi trả cho rau an toàn trong điều kiện thông 1851502887.htm ngày 20/02/2025. tin bất đối xứng - Nghiên cứu cho trường hợp Hà Lê Thị Thu Hương & Lưu Văn Duy (2024). Sự tin Nội. Tạp chí Khoa học và Công nghệ Việt Nam. tưởng của người tiêu dùng và chi tiêu cho rau an 19(8): 43-47. toàn: trường hợp nghiên cứu tại huyện Gia Lâm, Nguyễn Thị Tân Lộc (2016). Nghiên cứu tiêu thụ rau thành phố Hà Nội. Tạp chí Kinh tế và Phát triển. thông qua hệ thống chợ và siêu thị trên địa bàn 325: 81-90. thành phố Hà Nội. Luận án tiến sĩ, Học viện Nông Lê Thị Thúy Kiều & Nguyễn Thị Thu An (2020). Đánh nghiệp Việt Nam. giá hiện trạng và đề xuất mô hình chuỗi cung ứng Nguyễn Thị Thuý Đạt, Nguyễn Văn Phát & Hồ Thị rau an toàn thành phố Cần Thơ. Tạp chí Khoa học Hương Lan (2021). Nhận biết, kiến thức và thái độ Trường Đại học Cần Thơ. 1: 20-23. của người tiêu dùng thành phố Huế đối với thực Licheng Shuo Jiang, Shuai Zhang, He You, Jingwen phẩm hữu cơ. Tạp chí Khoa học Đại học Huế: Zhang, Ziyu Zhou, Yi Xiao, Xiao Liu, Yunshan Kinh tế và Phát triển. 130(5C): 189-210. Du, Jielin Li, Xuan Wang, Yaqi Xin, Yangeng Nguyễn Thùy Trang, Võ Hồng Tú, Lê Thanh Sơn & Zheng & Kexin Shang (2016). Consumers' Nguyễn Huỳnh Mỹ Bình (2021). Nghiên cứu các behaviours and concerns on fresh vegetable yếu tố ảnh hưởng đến hành vi tiêu dùng các sản purchase and safety in Beijing urban areas, China. phẩm rau bán Online của người tiêu dùng tại thành TFood Control. 63: 101-109, ISSN 0956-7135, phố Cần Thơ. Tạp chí Kinh tế và Quản trị kinh https://doi.org/10.1016/j.foodcont.2015.11.024. doanh. 17: 10-17. Liu R., Pieniak Z. & Verbeke W. (2021). Consumers’ Nguyễn Văn Thuận & Võ Thành Danh (2011). Phân attitudes towards safe vegetables: Evidence from tích các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi tiêu dùng urban consumers in China. Food Control. rau an toàn tại thành phố Cần Thơ. Tạp chí Khoa 127: 108083. học Đại học Cần Thơ. 17b: 113-119. Macheka L., Spelt E.J.H., Bakker E.-J., van der Vorst Ortega D.L., Wang H.H., Wu L. & Olynk N.J. (2011). J.G. & Luning P.A. (2013). Identification of Modeling heterogeneity in consumer preferences determinants influencing vegetable consumption for select food safety attributes in China. Food patterns in urban areas of Zimbabwe. Food Policy. 36(2): 318-324. Control. 32(2): 457-463. Quốc Hội (2010). Luật số 59/2010/QH12 ngày Markosyan A., Mccluskey JJ. & Wahl TI. (2009). 17/01/2010 – Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu Consumer response to information about a dùng. Truy cập từ https://thuvienphapluat.vn/van- functional food product: Apples enriched with ban/Thuong-mai/Luat-bao-ve-quyen-loi-nguoi- antioxidants. Canadian Journal of Agricultural tieu-dung-2010-115251.aspx?anchor=dieu_3 ngày Economics. 57: 325-341. Doi:10.1111/j.1744- 28/09/2024. 7976.2009.01154.x Rather I.A., Koh W.Y., Paek W.K. & Lim J. (2017). Masayoshi Maruyama & Le Viet Trung (2007). The sources of chemical contaminants in food and Supermarkets in Vietnam: Opportunities and their health implications. Frontiers in Obstacles. Asian Economic Journal. Pharmacology. 8: 830. https://doi.org/10.1111/j.1467-8381.2007.00245.x Rikolto (2021). Hỗ trợ người dân tiếp cận rau an toàn. Nam Giang (2018). Hà Nội đẩy mạnh liên kết tiêu thụ Truy cập từ https://westafrica.rikolto.org/id/ nông sản an toàn. Truy cập từ node/3559 ngày 05/03/2024. https://baotintuc.vn/kinh-te/ha-noi-day-manh-lien- ket-tieu-thu-nong-san-an-toan-20181014084755 Schiffman L.G., Wisenblit J.L. (2015). Consumer 129.htm ngày 24/09/2024. Behavior (11th ed.). Pearson Education Limited, Harlow, UK. Nikki P. Dumbrell, Wendy J. Umberger, Di Zeng, Nguyễn Anh Đức & Larissa Pagliuca (2017). Sở Tuấn Thị Mai Phương (2021). Tiêu thụ rau quả theo thích của người tiêu dùng và xu hướng tiêu dùng khuyến nghị của WHO để phòng bệnh tật. Truy rau quả ở thành thị Việt Nam. Truy cập từ cập từ https://viendinhduongtphcm.org/vi/dinh- http://csa.cuctrongtrot.gov.vn/TinTuc/Index/4081 duong-co-ban/tieu-thu-rau-qua-theo-khuyen-nghi- ngày 02/10/2024. cua-who-de-phong-benh-tat.html ngày 10/05/2024. Nguyễn Thị Dương Nga, Dương Nam Hà, Nguyễn Thị Thanh Nhàn (2023). Siêu thị và chợ: “Cuộc chiến” thấy Lý, Đỗ Duy Hùng & Phạm Thị Tô Diệu (2022). trước đoạn kết? Tạp chí Tòa án Nhân dân điện tử 521
Tổng quan về tiếp cận rau an toàn của người tiêu dùng đô thị ISSN: 2588-1434. Truy cập từ thuc-pham-tai-han-quoc-640075.html. ngày https://tapchitoaan.vn/sieu-thi-va-cho-%E2%80% 21/05/2024. 9Ccuoc-chien%E2%80%9D-thay-truoc-doan- Văn phòng Quốc Hội (2020). Luật Quy hoạch đô thị số ket9829.html ngày 26/09/2024. 16/VBHN-VPQH do Văn phòng Quốc hội ban Thanh Thanh (2019). Hàn Quốc – Thị trường khó tính. hành ngày 15 tháng 07 năm 2020. Truy cập từ Thời báo Ngân hàng. Truy cập từ https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Xay-dung-Do- https://thoibaonganhang.vn/han-quoc-thi-truong- thi/Van-ban-hop-nhat-16-VBHN-VPQH-2020- kho-tinh-86128.html ngày 23/12/2024. Luat-Quy-hoach-do-thi-457859.aspx ngày Trần Lê Diệu Linh, Sử Thị Thu Hằng & Đào Vũ 28/09/2024. Phương Linh (2022). Các nhân tố ảnh hưởng đến Verbeke W. (2005). Agriculture and the food industry sự lựa chọn nơi mua rau của người tiêu dùng thành in the information age. European Review of phố Quy Nhơn. Tạp chí Khoa học xã hội miền Agricultural Economics, 32(3): 347–368. Trung. 1(75): 14-26. Wang J., Deng Y., Huang H., Liu Y. & Sun L. (2020). Trần Trung Tín, Huỳnh Việt Khải, Trần Thị Thu Analysis of consumers' willingness and behavior Duyên & Nguyễn Thị Hồng Ngọc (2021). Phân regarding green agricultural products in urban tích thị hiếu người tiêu dùng đối với sản phẩm cải areas: A case study of Tianjin, China. International thảo nhãn hiệu sinh thái: Trường hợp nghiên cứu Journal of Environmental Research and Public tại thành phố Cần Thơ. Tạp chí Khoa học Trường Health. 17(11): 3825. Đại học Cần Thơ. Số chuyên đề: Môi trường và Wen Peng & Elliot M. Berry (2019). The Concept of Biến đổi khí hậu. Food Security. Encyclopedia of Food Security and Trần Xuân Định (2017). Chuỗi rau an toàn, nhìn từ Sustainability. 2: 1-7. doi.org/10.1016/B978-0-08- Nhật Bản. Truy cập từ http://www.vietgap.com/ 100596-5.22314-7 thong-tin/996_7898/chuoi-rau-an-toan-nhin-tu- Yu Sheng & Ligang Song (2019). Agricultural nhat-ban-tiep-theo.html ngày 20/05/2024. production and food consumption in China: A Trung Tâm Thông Tin Công nghiệp và Thương Mại - long-term projection. China Economic Review. 53: Bộ Công Thương (VITIC) (2016). Xu hướng tiêu 15-29. Retrieved from https://www.sciencedirect. dùng thực phẩm tại Hàn Quốc. Truy cập từ com/ science/article/abs/pii/S1043951X18301068 https://vinanet.vn/thi-truong1/xu-huong-tieu-dung- on May 14, 2024. 522