Đề tài độc lập cấp nhà nước: Thực trạng thu nhập, đời sống, việc làm của người có đất bị thu hồi để xây dựng, các khu công nghiệp, khu đô thị, xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, nhu cầu công cộng và lợi ích quốc gia

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n

-------------

§Ò tµi ®éc lËp cÊp nhµ n−íc

(®Ò tµi do chÝnh phñ giao M· sè: §T§L-2005/25G)

Thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng,

viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi

®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp,

khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng

kinh tÕ-x· héi, nhu cÇu c«ng céng

vµ lîi Ých quèc gia

(B¸o c¸o tæng kÕt)

Chñ nhiÖm ®Ò tµi: GS.TSKH Lª Du Phong

Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

6556 21/9/2007

Hµ néi, 2005

Th«ng tin chung vÒ ®Ò tµi

1. Tªn ®Ò tµi: “Thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ

thu håi ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹

tÇng kinh tÕ-x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia”.

(§Ò tµi ®éc lËp cÊp nhµ n−íc do ChÝnh phñ giao cho tr−êng §¹i häc

Kinh tÕ quèc d©n)

Bé Khoa häc vµ C«ng nghÖ 2. C¬ quan qu¶n lý ®Ò tµi:

Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n 3. C¬ quan chñ tr× ®Ò tµi:

4. C¬ quan phèi hîp thùc hiÖn ®Ò tµi:

1. V¨n phßng ChÝnh phñ

2. Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t−

3. Bé Lao ®éng, Th−¬ng binh vµ X· héi

4. Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT

5. ViÖn Kinh tÕ ViÖt Nam

6. Tæng côc Thèng kª

7. ViÖn Nghiªn cøu Qu¶n lý kinh tÕ Trung −¬ng

8. Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ TP. Hå ChÝ Minh

9. Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ §µ N½ng

10. UBND thµnh phè Hµ Néi

11. UBND thµnh phè H¶i Phßng

12. UBND tØnh B¾c Ninh

13. UBND tØnh Hµ T©y

14. UBND thµnh phè Hå ChÝ Minh

15. UBND thµnh phè §µ N½ng

16. UBND tØnh CÇn Th¬

17. UBND tØnh B×nh D−¬ng

5. Ban ChØ ®¹o, Ban Chñ nhiÖm, Tæ th− ký vµ c¸c thµnh viªn ®Ò tµi

5.1. Ban ChØ ®¹o ®Ò tµi:

1. GS.TS. NguyÔn V¨n Th−êng, HiÖu tr−ëng tr−êng §H KTQD, Tr−ëng ban

2. GS.TSKH. Lª Du Phong, Tr−êng §H KTQD, Phã tr−ëng ban

3. GS.TS. NguyÔn §×nh Phan, Chñ tÞch Héi ®ång Tr−êng, Uû viªn

4. GS.TS. NguyÔn V¨n Nam, P. HiÖu tr−ëng Tr−êng §H KTQD, Uû viªn

5. GS.TS. NguyÔn Thµnh §é, P. HiÖu tr−ëng Tr−êng §H KTQD, Uû viªn

5.2. Ban chñ nhiÖm

1. GS.TSKH. Lª Du Phong, Chñ nhiÖm ®Ò tµi

2. GS.TS. NguyÔn V¨n Nam, Phã chñ nhiÖm

3. GS.TS. NguyÔn Thµnh §é, Uû viªn

4. GS.TS. Mai Ngäc C−êng, Uû viªn

5. GS.TS. Tèng V¨n §−êng, Uû viªn

6. PGS.TS. Hoµng V¨n Hoa, Uû viªn

5.3. Ban th− ký ®Ò tµi.

1. PGS. TS. Hoµng V¨n Hoa, Tr−ëng ban

2. PGS.TS Ph¹m V¨n Kh«i, Phã tr−ëng ban

3. PGS. TS. NguyÔn V¨n ¸ng, Uû viªn

4. TS. Hoµng V¨n C−êng, Uû viªn

5. PGS.TS. TrÇn Xu©n CÇu, Uû viªn

6. TS. Ph¹m Hång Ch−¬ng, Uû viªn

7. Ths. Hå ThÞ H¶i YÕn, Th− ký kÕ to¸n

8. Ths. TrÞnh Mai V©n, Th− ký hµnh chÝnh

6. C¸c thµnh viªn ®Ò tµi:

1- GS.TS. NguyÔn V¨n Th−êng, Tr−êng ®¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

2- GS.TSKH. Lª Du Phong, Tr−êng ®¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

3- GS.TS. NguyÔn §×nh Phan, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

4- GS.TS. NguyÔn Thµnh §é, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

5- GS.TS. NguyÔn V¨n Nam, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

6- GS.TS. Tèng V¨n §−êng, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

7- GS.TS. Mai Ngäc C−êng, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

8- PGS.TS. Hoµng V¨n Hoa, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

9- PGS.TS. Ph¹m V¨n Kh«i, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

10- PGS.TS. NguyÔn Quèc TÕ, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ TP HCM

11- PGS.TS. NguyÔn ThÞ Nh− Liªm, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ §µ N½ng

12- PGS.TS. NguyÔn §×nh Long, Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT

13- TS. NguyÔn H÷u Dòng Bé L§ - TB vµ XH

14- TS. Hoµng V¨n C−êng, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

15- PGS.TS. NguyÔn V¨n ¸ng, tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

16- PGS.TS. NguyÔn Ngäc Qu©n, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

17- PGS.TS. Ph¹m Quý Thä, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

18- PGS. TS. TrÇn Quèc Kh¸nh, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

19- TS. Ph¹m Huy Vinh, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

20- TS. NguyÔn ThÕ Ph¸n, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

21- TS. Ph¹m Hång Ch−¬ng, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

22- TS. Ph¹m Ngäc Linh, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

23- PGS.TS. TrÇn Xu©n CÇu, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

24- TS. Tõ Quang Ph−¬ng, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

25- PGS.TS. Vò Minh Trai, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

26- PGS.TS. Lª C«ng Hoa, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

27- TS. Ph¹m §¹i §ång, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

28- TS. NguyÔn Thanh Hµ, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

29- Ths. Ph¹m Minh Th¶o, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

30- Ths. NguyÔn H÷u §oµn, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

31- Ths. TrÞnh Mai V©n, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

32- Ths. Hå ThÞ H¶i YÕn, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

33- Ths. NguyÔn Anh TuÊn, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

34. CN. NguyÔn Minh Hµ, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

35- CN. NguyÔn §×nh H−ng, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

36- CN. §oµn ThÞ HuyÒn, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

7- Thêi gian thùc hiÖn ®Ò tµi: N¨m 2005

Danh môc biÓu ®å

BiÓu ®å 1.1 : Vai trß vµ t¸c ®éng tÝch cùc cña ph¸t triÓn ®« thÞ

BiÓu ®å 1.2 : Tû lÖ d©n sè ®« thÞ ë ViÖt Nam

BiÓu ®å 2.1. C¬ cÊu ®Êt n¨m 2001cña hé trong diÖn ®iÒu tra

BiÓu ®å 2.2. C¬ cÊu ®Êt n¨m 2005 cña c¸c hé trong diÖn ®iÒu tra

BiÓu ®å 2.3: Møc chªnh lÖch gi¸ båi th−êng ®Êt ë, ë c¸c tØnh ®iÒu tra

BiÓu ®å 2.4. Møc chªnh lÖch gi¸ båi th−êng ®Êt n«ng nghiÖp c¸c tØnh ®iÒu tra

BiÓu ®å 2.5 Møc diÖn tÝch båi th−êng ®Êt ë cña c¸c hé ®iÒu tra

BiÓu ®å 2.6: Møc båi th−êng b»ng nhµ ë cña c¸c tØnh ®iÒu tra

BiÓu ®å 2.7. KÕt qu¶ tr¶ lêi vÒ sù thuËn lîi cña nhµ ®Êt so víi tr−íc

BiÓu ®å 2.8. KÕt qu¶ tr¶ lêi vÒ t×nh tr¹ng xÊu ®i cña phÇn ®Êt s¶n xuÊt n«ng

nghiÖp cßn l¹i so víi tr−íc

BiÓu ®å 2.9. KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ giao th«ng néi bé khu t¸i ®Þnh c− thuËn lîi

BiÓu ®å 2.10. KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ cung cÊp n−íc s¹ch khu t¸i ®Þnh c− tèt h¬n

BiÓu ®å 2.11. KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ cung cÊp ®iÖn khu t¸i ®Þnh c− tèt h¬n

BiÓu ®å 2.12. KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ m«i tr−êng khu t¸i ®Þnh c− tèt h¬n

BiÓu ®å 2.13. KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ an ninh khu t¸i ®Þnh c− tèt h¬n n¬i ë cò

BiÓu ®å 2.14. KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ diÖn tÝch khu t¸i ®Þnh c− hÑp h¬n n¬i ë cò

BiÓu ®å 2.15: KÕt qu¶ ý kiÕn cã nªn cÊp ®Êt n«ng nghiÖp ë B×nh D−¬ng

BiÓu ®å 2.16: ý kiÕn chung vÒ t¸i ®Þnh c− cho ng−êi bÞ thu håi ®Êt

BiÓu ®å 2.17: ý kiÕn chung vÒ møc ®é hîp lý cña viÖc cÊp nhµ t¸i ®Þnh c−

BiÓu ®å 2.18: ý kiÕn chung vÒ møc ®é hîp lý cña gi¸ båi th−¬ng hoa mµu

BiÓu ®å 2.19: Tr×nh ®é chuyªn m«n cña c¸c hé tr−íc khi thu håi ®Êt

BiÓu ®å 2.20: ChÊt l−îng ®µo t¹o nghÒ cho ng−êi lao ®éng bÞ thu håi ®Êt

BiÓu ®å 2.21: Tr×nh ®é chuyªn m«n c¸c hé sau thu håi ®Êt

BiÓu ®å 2.22: Møc thu trung b×nh mçi hé tÝnh chung cho c¸c nguån thu

BiÓu ®å 2.23: Møc thay ®æi tæng thu cña c¸c hé so víi tr−íc

BiÓu ®å 2.24: §êi sèng tinh thÇn cña ng−êi d©n hiÖn t¹i so víi tr−íc khi bÞ

thu håi ®Êt

BiÓu ®å 2.25: Nguån gèc cña tiÒn dïng ®Ó mua s¾m ph−¬ng tiÖn phôc s¶n

xuÊt vµ sinh ho¹t cña c¸c hé bÞ thu håi ®Êt

Danh môc c¸c biÓu

BiÓu 1.1: Mét sè chØ tiªu kinh tÕ – x· héi chñ yÕu cña c¶ n−íc vµ c¸c ®« thÞ

lín n¨m 2004

BiÓu 1.2: C¸c chØ tiªu c¬ b¶n ph¶n ¸nh tr×nh ®é c«ng nghiÖp ho¸ vµ ®« thÞ

ho¸ ë c¸c n−íc

B¶ng 1.3: T×nh h×nh thu håi ®Êt giai ®o¹n 1990 -2003

BiÓu 1.4: T×nh h×nh thu håi ®Êt ë mét sè ®Þa ph−¬ng giai ®o¹n 2001-2005

BiÓu 1.5: Ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghiÖp cña n−íc ta ®Õn n¨m 2005 ph©n

theo vïng.

BiÓu 1.6: D©n sè ®« thÞ ViÖt Nam giai ®o¹n 1975-1990

BiÓu 1.7: D©n sè ®« thÞ ViÖt Nam giai ®o¹n 1990-2005

BiÓu 1.8: §Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi ®−îc cÊp phÐp vµ ®Çu t− cña khu vùc

d©n doanh thêi kú 1988 -2004

BiÓu 1.9: Sè l−îng lao ®éng ®ang lµm viÖc trong c¸c khu c«ng nghiÖp ( do

Thñ t−íng ChÝnh Phñ cÊp phÐp)

BiÓu 1.10: T×nh h×nh lao ®éng bÞ mÊt viÖc lµm trong n«ng nghiÖp do thu håi

®Êt giai ®o¹n 2001 - 2005

BiÓu 1.11: T×nh h×nh thu håi ®Êt n«ng nghiÖp vµ t×nh tr¹ng mÊt viÖc lµm cña

n«ng d©n vïng ®ång b»ng s«ng Hång giai ®o¹n 2001 - 2005

BiÓu 1.12: T×nh h×nh thùc hiÖn thu håi ®Êt vµ ®Òn bï, t¸i ®Þnh c− ë thµnh

phè Hµ Néi n¨m 2000 - 2004

BiÓu 1.13: Thùc tr¹ng viÖc lµm cña lùc l−îng lao ®éng tØnh H¶i D−¬ng sau

khi thu håi ®Êt

BiÓu 1.14: T×nh h×nh sö dông tiÒn ®Òn bï ®Êt n«ng nghiÖp cña c¸c hé gia

®×nh ë tØnh H¶i D−¬ng

BiÓu 1.15: T×nh h×nh thuª ®Êt t¹i c¸c khu c«ng nghiÖp tÝnh ®Õn th¸ng

12/2004

BiÓu 2.1: BiÕn ®éng ®Êt ®ai cña c¸c hé ®iÒu tra giai ®o¹n 2001-2005

BiÓu 2.2. Tû lÖ sè hé ph©n theo c¸c lo¹i ®Êt chÝnh bÞ thu håi

BiÓu 2.3. DiÖn tÝch ®Êt thu håi b×nh qu©n mçi hé ph©n theo lo¹i ®Êt

BiÓu 2.4. Tû lÖ diÖn tÝch ®Êt thu håi b×nh qu©n mçi hé ph©n theo môc ®Ých

sö dông ®Êt thu håi

BiÓu 2.5. Gi¸ tiÒn båi th−êng 1 m2 ®Êt ph©n theo lo¹i ®Êt bÞ thu håi

BiÓu 2.6. TiÒn båi th−êng b×nh qu©n mét hé ph©n theo lo¹i ®Êt

BiÓu 2.7. Sè hé ®−îc båi th−êng b»ng ®Êt ph©n theo lo¹i ®Êt bÞ thu håi

BiÓu 2.8. DiÖn tÝch c¸c lo¹i ®Êt ®−îc båi th−êng tÝnh b×nh qu©n mét hé ph©n

theo c¸c lo¹i ®Êt

BiÓu 2.9. Sè hé ®−îc båi th−êng b»ng nhµ ë vµ diÖn tÝch b×nh qu©n mét hé

®−îc båi th−êng ®Êt ë

BiÓu 2.10. Sù thuËn lîi cña nhµ vµ ®Êt ë cña hé so víi tr−íc

BiÓu 2.11. §iÒu kiÖn ®Êt s¶n xuÊt båi th−êng so víi ®Êt cò

BiÓu 2.12: §iÒu kiÖn giao th«ng néi bé khu t¸i ®Þnh c− so víi chç ë cò

BiÓu 2.13. §iÒu kiÖn giao th«ng c«ng céng cña khu t¸i ®Þnh c−

BiÓu 2.14.T×nh h×nh cung cÊp n−íc s¹ch ë khu t¸i ®Þnh c− so víi chç ë cò

BiÓu 2.15. T×nh h×nh cung cÊp ®iÖn ë khu t¸i ®Þnh c− so víi chç ë cò

BiÓu 2.16. §iÒu kiÖn m«i tr−êng ë khu t¸i ®Þnh c− so víi n¬i ë cò

BiÓu 2.17. §iÒu kiÖn tr−êng häc ë khu t¸i ®Þnh c− so víi n¬i ë cò

BiÓu 2.18. §iÒu kiÖn kh¸m ch÷a bÖnh ë khu t¸i ®Þnh c− so víi n¬i ë cò

BiÓu 2.19. §iÒu kiÖn mua s¾m ë khu t¸i ®Þnh c− so víi n¬i ë cò

BiÓu 2.20. T×nh h×nh an ninh t¹i khu t¸i ®Þnh c− so víi n¬i ë cò

BiÓu 2.21. §iÒu kiÖn v¨n ho¸, tinh thÇn ë khu t¸i ®Þnh c− so víi n¬i ë cò

BiÓu 2.22. VÒ diÖn tÝch nhµ ë t¹i khu t¸i ®Þnh c− so víi n¬i ë cò

BiÓu 2.23. Cã nªn cÊp ®Êt n«ng nghiÖp cho ng−êi bÞ thu håi ®Êt kh«ng

BiÓu 2.24: Cã nªn t¸i ®Þnh c− cho ng−êi bÞ thu håi ®Êt kh«ng

BiÓu 2.25: Møc ®é hîp lý cña viÖc cÊp nhµ t¸i ®Þnh c−

BiÓu 2.26: Møc ®é hîp lý cña gi¸ båi th−êng ®èi víi ®Êt n«ng nghiÖp

BiÓu 2.27: Møc ®é hîp lý cña gi¸ båi th−êng ®Êt phi n«ng nghiÖp

BiÓu 2.28: Møc ®é hîp lý cña gi¸ båi th−êng ®èi víi ®Êt ë

BiÓu 2.29: Møc ®é hîp lý cña gi¸ båi th−êng ®èi víi hoa mµu

BiÓu 2.30: Møc ®é hîp lý cña gi¸ gi¸ båi th−êng ®èi víi nhµ ë, c«ng tr×nh

x©y dùng

BiÓu 2.31: Tr×nh ®é chuyªn m«n cña ng−êi bÞ thu håi ®Êt tr−íc khi bÞ thu håi

BiÓu 2.32: C«ng viÖc cña ng−êi bÞ thu håi ®Êt tr−íc khi bÞ thu håi.

BiÓu 2.33: T×nh h×nh ®µo t¹o nghÒ cho lao ®éng bÞ mÊt ®Êt

BiÓu 2.34: Møc ®é phï hîp cña nghÒ ®−îc ®µo t¹o

BiÓu 2.35: Tr×nh ®é chuyªn m«n cña ng−êi lao ®éng sau khi thu håi ®Êt

BiÓu 2.36: §¸nh gi¸ kÕt qu¶ tuyÓn dông lao ®éng bÞ thu håi ®Êt sau ®µo t¹o

BiÓu 2.37: Sè lao ®éng ®−îc c¸c ®¬n vÞ nhËn ®Êt t¹o viÖc lµm

BiÓu 2.38: C«ng viÖc cña ng−êi bÞ thu håi ®Êt sau khi bÞ thu håi.

BiÓu 2.39 : T×nh h×nh viÖc lµm cña ng−êi lao ®éng bÞ thu håi ®Êt

BiÓu 2.40: N¬i lµm viÖc cña lao ®éng sau khi bÞ thu håi ®Êt

BiÓu 2.41: Lý do kh«ng t×m ®−îc viÖc lµm cña ng−êi bÞ thu håi ®Êt

BiÓu 2.42: Sù hç trî cña huyÖn vµ tØnh ®èi víi ®µo t¹o nghÒ cho ng−êi lao

®éng cã ®Êt bÞ thu håi

BiÓu 2.43: Møc ®é hç trî víi ng−êi ®i ®µo t¹o nghÒ cña c¸c ®Þa ph−¬ng

BiÓu 2.44: H×nh thøc ®µo t¹o nghÒ cho ng−êi lao ®éng bÞ thu håi ®Êt.

BiÓu 2.45: Sè hé ®iÒu tra ph©n theo nguån thu nhËp cña hé

BiÓu 2.46: Tû lÖ sè hé ph©n theo nguån thu cña hé bÞ thu håi ®Êt

BiÓu sè 2.47: Møc thu trung b×nh tõ mçi nguån thu cña c¸c hé

BiÓu 2.48: Møc thu trung b×nh mçi hé tÝnh chung cho tÊt c¶ c¸c nguån thu

BiÓu 2.49: Thay ®æi nguån thu tõ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña c¸c hé so víi

tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt

BiÓu 2.50: Thay ®æi nguån thu tõ c«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng

nghiÖp cña c¸c hé so víi tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt

BiÓu 2.51: Thay ®æi nguån thu tõ dÞch vô cña c¸c hé so víi tr−íc khi bÞ thu

håi ®Êt

BiÓu 2.52: Thay ®æi nguån thu tõ tiÒn l−¬ng, tiÒn c«ng cña c¸c hé

so víi tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt

BiÓu 2.53: Thay ®æi nguån thu tõ l·i suÊt vµ lîi tøc cña c¸c hé so víi tr−íc

khi bÞ thu håi ®Êt

BiÓu 2.54: Thay ®æi nguån thu tõ trî cÊp, b¶o hiÓm x· héi cña c¸c hé so víi

tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt

BiÓu 2.55 : Thay ®æi tõ nguån thu kh¸c cña c¸c hé so víi tr−íc khi bÞ thu

håi ®Êt

BiÓu 2.56: Møc thay ®æi tæng thu cña c¸c hé so víi tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt

BiÓu 2.57 : Ph−¬ng tiÖn s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t cña c¸c hé tr−íc khi thu håi ®Êt

BiÓu 2.58: Ph−¬ng tiÖn s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t cña c¸c hé sau khi thu håi ®Êt

BiÓu 2.59: Thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng−êi cña c¸c hé so víi tr−íc khi bÞ thu

håi ®Êt

BiÓu 2.60: §êi sèng tinh thÇn cña ng−êi d©n hiÖn t¹i so víi tr−íc khi bÞ thu

håi ®Êt

BiÓu 2.61: Nguån gèc cña tiÒn dïng ®Ó mua s¾m ph−¬ng tiÖn phôc s¶n xuÊt

vµ sinh ho¹t cña c¸c hé bÞ thu håi ®Êt

BiÓu 3.1: Dù kiÕn c¸c lo¹i ®Êt ®Õn n¨m 2010

BiÓu 3.2: T×nh h×nh thu håi ®Êt vµ mÊt viÖc lµm ë mét sè ®Þa ph−¬ng giai

®o¹n 2006-2010

BiÓu 3.3: Dïng mét phÇn ®Êt dù ¸n ®Ó d©n ph¸t triÓn dÞch vô

BiÓu 3.4: Dïng tÇng trÖt cho d©n kinh doanh

BiÓu 3.5: Dïng mét phÇn tiÒn ®Òn bï ®µo t¹o nghÒ b¾t buéc cho lao ®éng trÎ

BiÓu 3.6: Thu hót lao ®éng trÎ vµo c¸c dù ¸n phi n«ng nghiÖp t¹i ®Þa bµn

BiÓu 3.7: ChÝnh quyÒn gi¶i phãng mÆt b»ng cã tèt h¬n doanh nghiÖp kh«ng

PhÇn më ®Çu

1. Sù cÇn thiÕt vµ ý nghÜa cña ®Ò tµi

Thùc hiÖn chñ tr−¬ng ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, trong nh÷ng n¨m qua trªn kh¾p c¸c vïng miÒn cña ®Êt n−íc, nhiÒu khu c«ng nghiÖp víi quy m« kh¸c nhau ®−îc h×nh thµnh vµ ®i vµo ho¹t ®éng. Cïng víi xu h−íng ®ã, qu¸ tr×nh x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia còng ®ang diÔn ra rÊt nhanh ë n−íc ta, kh«ng chØ ®èi víi c¸c thµnh phè lín nh− Hµ Néi, Thµnh phè Hå ChÝ Minh mµ ®èi víi hÇu hÕt c¸c tØnh, thµnh phè kh¸c trªn ph¹m vi c¶ n−íc. §©y lµ xu thÕ tÊt yÕu trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi cña ®Êt n−íc, t¹o nªn ®éng lùc míi cho sù ph¸t triÓn, thóc ®Èy nhanh sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸.

ViÖc ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ- x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia ®i liÒn ®ång thêi víi viÖc thu håi ®Êt, bao gåm c¶ ®Êt ë vµ ®Êt n«ng nghiÖp cña mét bé phËn d©n c−, chñ yÕu lµ ë c¸c vïng ven ®« thÞ, vïng cã ®iÒu kiÖn giao th«ng thuËn lîi, vïng cã tiÒm n¨ng, cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò viÖc lµm, æn ®Þnh vµ tõng b−íc n©ng cao ®êi sèng cho ng−êi bÞ thu håi ®Êt lµ nhiÖm vô cña c¸c cÊp ñy §¶ng, chÝnh quyÒn vµ toµn x· héi. §iÒu ®ã ®ßi hái cÇn cã mét hÖ thèng chÝnh s¸ch ®ång bé ®Ó võa thóc ®Èy nhanh sù ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi cña ®Êt n−íc, võa b¶o ®¶m ®−îc lîi Ých cña ng−êi bÞ thu håi ®Êt.

Tuy nhiªn, do nhiÒu nguyªn nh©n nªn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ- x· héi ë nhiÒu n¬i ®ang g©y ra nhiÒu vÊn ®Ò kinh tÕ- x· héi rÊt bøc xóc. §iÒu ®ã thÓ hiÖn ë mét sè nÐt chñ yÕu sau ®©y:

Mét lµ, xu thÕ ®« thÞ ho¸, ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia g¾n liÒn víi t×nh tr¹ng ®Êt giµnh cho s¶n xuÊt kinh doanh cña ng−êi d©n bÞ thu hÑp, ph¶i thay ®æi ®iÒu kiÖn sinh sèng. §iÒu nµy lµm cho mét bé phËn d©n c− bÞ mÊt viÖc lµm truyÒn thèng, ph¶i chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp, thay ®æi chç ë. Trong khi ®ã, qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c¸c khu c«ng

nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ- x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia ch−a g¾n liÒn víi c«ng t¸c ®µo t¹o nghÒ, ch−a chuÈn bÞ nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp. §iÒu ®ã lµm cho mét bé phËn d©n c− ë c¸c khu vùc nµy kh«ng cã kh¶ n¨ng t×m kiÕm cho m×nh mét c«ng viÖc míi. H¬n n÷a, c«ng t¸c t¸i ®Þnh c− còng ch−a ®−îc chuÈn bÞ chu ®¸o, thiÕu c¸c ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o cho ng−êi d©n cã ®−îc ®iÒu kiÖn sinh ho¹t b×nh th−êng t¹i n¬i ë míi. T×nh tr¹ng thiÕu viÖc lµm, thÊt nghiÖp, kh«ng chuyÓn ®æi ®−îc nghÒ nghiÖp, khã kh¨n trong cuéc sèng sinh ho¹t t¹i n¬i t¸i ®Þnh c−.v.v. ®· vµ ®ang diÔn ra kh¸ phæ biÕn ë nhiÒu ®Þa ph−¬ng.

T×nh tr¹ng nµy cµng ®Æc biÖt khã kh¨n ®èi víi bé phËn n«ng d©n bÞ thu håi ®Êt n«ng nghiÖp. Ng−êi n«ng d©n n−íc ta, tõ hµng ngµn ®êi nay ®· g¾n bã víi ruéng ®Êt - t− liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu cña hä, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ nguån sinh sèng chñ yÕu cña ng−êi n«ng d©n. ViÖc thu håi ®Êt cña n«ng d©n ë mét sè n¬i kh«ng g¾n liÒn víi gi¶i quyÕt viÖc lµm, kh«ng thu hót hä vµo c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ dÞch vô ®· ®Èy mét bé phËn n«ng d©n ra khái ®êi sèng kinh tÕ- x· héi, kh«ng g¾n liÒn víi tiÕn tr×nh ®æi míi cña ®Êt n−íc. T×nh tr¹ng nµy ®· x¶y ra ë mét sè n¬i lµm n¶y sinh nhiÒu vÊn ®Ò kinh tÕ- x· héi gay g¾t.

Hai lµ, c«ng t¸c ®Òn bï khi thu håi ®Êt n«ng nghiÖp míi chØ chó ý ®Õn mÆt l−îng mµ bá qua mÆt chÊt. MÆc dï sè tiÒn mµ Nhµ n−íc ph¶i bá ra ®Ó ®Òn bï cho nh÷ng ng−êi d©n vÒ nh÷ng thiÖt h¹i mµ hä ph¶i g¸nh chÞu lµ kh«ng nhá, nh−ng sè tiÒn ®ã trong nhiÒu tr−êng hîp kh«ng nh÷ng kh«ng gióp cho ng−êi n«ng d©n thiÕt lËp mét cuéc sèng míi tèt h¬n mµ cßn g©y nªn nh÷ng t¸c ®éng x· héi tiªu cùc. Do ®Òn bï thu håi kh«ng g¾n víi t− vÊn, ®Þnh h−íng nghÒ nghiÖp vµ chuyÓn ®æi c¬ cÊu ngµnh nghÒ nªn nhiÒu hé n«ng d©n kh«ng cã kh¶ n¨ng sö dông sè tiÒn ®ã vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh.

Ba lµ, ChÝnh s¸ch thu håi ®Êt ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ- x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia ë n−íc ta nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· kh«ng g¾n víi chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu lao ®éng vµ kh«ng theo mét quy ho¹ch ph¸t triÓn ®ång bé. V× vËy, mét bé phËn lín ng−êi bÞ thu håi ®Êt, nhÊt lµ ®Êt n«ng nghiÖp, ®· kh«ng ®−îc thu hót vµo c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. V×

vËy, ®êi sèng cña mét sè ng−êi bÞ thu håi ®Êt vèn ®· khã kh¨n cµng trë nªn khã kh¨n h¬n.

Bèn lµ, viÖc thu håi ®Êt ë mét sè ®Þa ph−¬ng ®· diÔn ra mét c¸ch thiÕu d©n chñ, kh«ng c«ng b»ng, ch−a ®¶m b¶o lîi Ých chÝnh ®¸ng cña ng−êi bÞ thu håi ®Êt. ThËm chÝ ë mét sè n¬i, ®· cã t×nh tr¹ng tiªu cùc, tham nhòng trong qu¸ tr×nh thu håi, chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông ®Êt. T×nh tr¹ng sö dông ®Êt thu håi kÐm hiÖu qu¶ còng x¶y ra kh¸ phæ biÕn. §iÒu ®ã ®ang g©y ra sù bÊt c«ng trong x· héi, lµm cho t×nh h×nh chÝnh trÞ- x· héi ë mét sè n¬i trë nªn phøc t¹p h¬n.

N¨m lµ, qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ vµ ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ còng g©y nªn nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc nh−: sù du nhËp cña c¸c tÖ n¹n x· héi (ma tuý, m¹i d©m, cê b¹c...v.v). §iÒu nµy kh«ng nh÷ng ®em l¹i sù bÊt æn cho x· héi, lµm b¨ng ho¹i ®¹o ®øc vµ truyÒn thèng cña d©n téc mµ cßn t¸c ®éng kh«ng nhá ®Õn suy nghÜ, lßng tin cña nh÷ng ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi, ®Èy mét bé phËn ng−êi d©n vµo hoµn c¶nh khã kh¨n. HËu qu¶ ®ã lµm c¶n trë qu¸ tr×nh thùc hiÖn môc tiªu cao c¶ cña §¶ng ta: “d©n giµu, n−íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh”, ®ång thêi g©y xãi mßn niÒm tin cña ng−êi d©n vµo c¸c chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch vµ ®−êng lèi cña §¶ng vµ Nhµ n−íc.

§Ó ®¸nh gi¸ ®óng thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi bÞ thu håi ®Êt, lµm c¬ së cho viÖc tiÕp tôc ®æi míi chÝnh s¸ch trong qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa, ngµy 25 th¸ng 3 n¨m 2005, t¹i c«ng v¨n sè 313/TTg-NN, Thñ t−íng ChÝnh phñ ®· giao cho Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n chñ tr×, phèi hîp víi c¸c Bé, ngµnh cã liªn quan, Uû ban nh©n d©n c¸c tØnh, Thµnh phè trùc thuéc Trung −¬ng triÓn khai nghiªn cøu ®Ò tµi: “Thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x∙ héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia”. D−íi ®©y ®−îc gäi t¾t lµ “thu nhËp, ®êi sèng cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi”

2. Môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi:

§Ò tµi cã hai môc tiªu chñ yÕu sau ®©y:

- §¸nh gi¸ thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹

tÇng kinh tÕ x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia hiÖn nay, chØ ra nh÷ng thµnh tùu, h¹n chÕ, nguyªn nh©n cña vÊn ®Ò nµy.

- §Ò xuÊt c¸c quan ®iÓm, ph−¬ng h−íng, gi¶i ph¸p vµ c¸c ®iÒu kiÖn gi¶i quyÕt thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia nh÷ng n¨m tíi.

3. Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi.

Nh− tªn ®Ò tµi ®· chØ râ, ®Ò tµi tËp trung nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng vÒ thu nhËp, ®êi sèng vµ viÖc lµm cña nh÷ng ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia.

Tuy nhiªn, ®©y lµ vÊn ®Ò lín, phøc t¹p, liªn quan ®Õn nhiÒu lÜnh vùc kinh tÕ- x· héi trªn ph¹m vi c¶ n−íc. Do kinh phÝ cã h¹n vµ nhÊt lµ do yªu cÇu ph¶i b¸o c¸o ChÝnh phñ trong mét thêi gian rÊt ng¾n (§Ò tµi ph¶i hoµn thµnh trong 6 th¸ng ®Ó b¸o c¸o ChÝnh phñ) nªn §Ò tµi giíi h¹n ph¹m vi nghiªn cøu nh− sau:

- VÒ ph¹m vi kh«ng gian:

§Ò tµi tËp trung nghiªn cøu thùc tr¹ng thu nhËp ®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ë t¹i 8 tØnh, thµnh phè lµ: Hµ Néi, Hµ T©y, B¾c Ninh, H¶i Phßng, §µ N½ng, CÇn Th¬, Thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ B×nh D−¬ng. §ã lµ nh÷ng ®Þa ph−¬ng ®ang cã tèc ®é ®« thÞ ho¸ nhanh còng nh− ®ang ph¸t triÓn nhiÒu khu, côm c«ng nghiÖp tËp trung, theo ®ã lµ sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi. H¬n n÷a, viÖc lùa chän c¸c ®Þa ph−¬ng nµy còng mang tÝnh ®¹i diÖn cho c¸c vïng kinh tÕ ë n−íc ta.

- VÒ ph¹m vi thêi gian

+ §Ò tµi tËp trung nghiªn cøu thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi tõ n¨m 2001 ®Õn nay (2005). §©y lµ thêi kú ®« thÞ hãa ®· diÔn ra rÊt nhanh chãng. §ång thêi, nhiÒu vÊn ®Ò bøc xóc trong qu¸ tr×nh thu håi ®Êt còng n¶y sinh chñ yÕu trong thêi gian nµy.

+ Ph¹m vi thêi gian cho c¸c ®Ò xuÊt trong ®Ò tµi lµ thêi kú 2006-2010,

®Æt trong tÇm nh×n ®Õn n¨m 2020.

4. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu cña ®Ò tµi

Nghiªn cøu thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi lµ mét ®Ò tµi cã tÝnh øng dông cao. §Ó thùc hiÖn tèt nhiÖm vô cña ChÝnh phñ giao, ®Ò tµi sö dông tæng hîp mét hÖ thèng c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu vµ c¸ch tiÕp cËn chñ yÕu sau ®©y:

4.1. Ph−¬ng ph¸p tæng hîp, ph©n tÝch kinh tÕ, kÕ thõa c¸c c«ng tr×nh ®∙ nghiªn cøu cã liªn quan. §Ò tµi ®· tiÕn hµnh ph©n tÝch, tæng hîp mét sè c«ng tr×nh ®· nghiªn cøu cã liªn quan, c¸c bµi viÕt ®¨ng trªn c¸c t¹p chÝ khoa häc, c¸c bµi b¸o, bµi ph¸t biÓu vÒ thùc tr¹ng thu håi ®Êt vµ ®êi sèng, viÖc lµm, thu nhËp cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ë mét sè ®Þa ph−¬ng trong thêi gian gÇn ®©y. Trªn c¬ së ®ã, ®Ò tµi rót ra mét sè vÊn ®Ò cã tÝnh lý luËn vµ thùc tiÔn liªn quan ®Õn néi dung nghiªn cøu cña ®Ò tµi.

4.2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu so s¸nh, ph−¬ng ph¸p lÞch sö vµ ph−¬ng ph¸p l«gÝc nh»m thèng kª, ph©n tÝch, so s¸nh thùc tr¹ng thu nhËp, viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ë mét sè ®Þa ph−¬ng còng nh− trªn ph¹m vi c¶ n−íc; ph©n tÝch so s¸nh chÝnh s¸ch ®Òn bï trong qu¸ tr×nh thu håi ®Êt, chÝnh s¸ch gi¶i quyÕt viÖc lµm ë mét sè ®Þa ph−¬ng.

4.3. Ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra thèng kª, m« h×nh hãa ®Ó rót ra nh÷ng kÕt luËn cã tÝnh khoa häc trong viÖc ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi, trªn c¬ së ®ã ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ phï hîp, cã tÝnh kh¶ thi cao.

4.4. Ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra kh¶o s¸t

- §Ò tµi ®· tiÕn hµnh thiÕt kÕ c¸c lo¹i phiÕu ®iÒu tra, pháng vÊn c¸c hé gia ®×nh bÞ thu håi ®Êt vµ phiÕu pháng vÊn c¸n bé ®Þa ph−¬ng ë vïng cã ®Êt bÞ thu håi.

- C¸c hé gia ®×nh cã ®Êt bÞ thu håi ®−îc ®iÒu tra, pháng vÊn gåm cã: Hé s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, hé s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp, hé gia ®×nh kinh doanh th−¬ng m¹i- dÞch vô vµ c¸c lo¹i hé kh¸c. Môc ®Ých cña viÖc ®iÒu tra c¸c lo¹i hé kh¸c nhau lµ nh»m thu thËp th«ng tin vÒ thu nhËp viÖc lµm, ®êi sèng cña nh÷ng ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ®ang ho¹t ®éng trong c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau (c«ng nghiÖp, dÞch vô, n«ng nghiÖp); xem xÐt, ®¸nh gi¸ chÝnh s¸ch ®Òn bï, gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ ®êi sèng cña c¸c lo¹i hé kh¸c nhau khi bÞ thu håi ®Êt.

- Néi dung ®iÒu tra, pháng vÊn c¸c hé gia ®×nh cã ®Êt bÞ thu håi gåm 17 c©u hái (c¶ ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l−îng) liªn quan trùc tiÕp ®Õn c¸c vÊn ®Ò nh−: ®Êt ®ai cña hé bÞ thu håi (bao gåm c¶ ®Êt ë vµ ®Êt s¶n xuÊt); t×nh h×nh båi th−êng cho hé gia ®×nh khi thu håi ®Êt; viÖc sö dông tiÒn båi th−êng do thu håi ®Êt; thu nhËp, viÖc lµm cña hé gia ®×nh sau khi bÞ thu håi ®Êt, chÝnh s¸ch gi¶i quyÕt viÖc lµm, æn ®Þnh ®êi sèng cña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng vµ doanh nghiÖp ®èi víi hé gia ®×nh vµ lao ®éng sau khi thu håi ®Êt.v.v.

- Ph¹m vi vµ quy m« ®iÒu tra, kh¶o s¸t. §−îc sù ®ång ý cña Bé Khoa häc vµ c«ng nghÖ, ®Ò tµi ®· tiÕn hµnh ®iÒu tra, kh¶o s¸t t¹i 8 tØnh vµ thµnh phè cã tèc ®é ®« thÞ hãa nhanh, ®¹i diÖn cho c¶ ba miÒn cña ®Êt n−íc, ®ã lµ: Hµ Néi, H¶i Phßng, B¾c Ninh, Hµ T©y, §µ N½ng, B×nh D−¬ng, TP Hå ChÝ Minh vµ thµnh phè CÇn Th¬. §©y còng lµ nh÷ng ®Þa ph−¬ng ®ang cã nhiÒu vÊn ®Ò bøc xóc trong qua tr×nh thu håi ®Êt.

T¹i mçi tØnh, thµnh phè, ®Ò tµi chän hai quËn/huyÖn cã diÖn tÝch ®Êt bÞ thu håi nhiÒu nhÊt. Trong mçi quËn/huyÖn l¹i chän ra hai x·/ph−êng cã nhiÒu hé gia ®×nh bÞ thu håi ®Êt vµ ®ang cã nhiÒu vÊn ®Ò bøc xóc nhÊt. T¹i mçi x·/ph−êng, ®Ò tµi tiÕn hµnh ®iÒu tra, pháng vÊn 75 hé. Nh− vËy, mçi tØnh cã 300 hé gia ®×nh ®−îc ®iÒu tra, pháng vÊn, tæng céng ë 8 tØnh lµ 2400 hé.

- Cïng víi viÖc ®iÒu tra c¸c hé gia ®×nh bÞ thu håi ®Êt, ®Ò tµi ®· tiÕn hµnh pháng vÊn c¸c c¸n bé ®Þa ph−¬ng. T¹i mçi tØnh, ®Ò tµi pháng vÊn 100 ng−êi, bao gåm c¸n bé cÊp tØnh (30 ng−êi), c¸n bé cÊp huyÖn (30 ng−êi), c¸n bé cÊp x· (20 ng−êi) vµ c¸n bé ban qu¶n lý c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ (10 ng−êi), c¸n bé qu¶n lý c¸c dù ¸n (10 ng−êi). Tæng sè cã 800 c¸n bé ë 8 tØnh/thµnh phè ®−îc pháng vÊn. Néi dung pháng vÊn c¸n bé ®Þa ph−¬ng gåm cã 13 c©u hái liªn quan trùc tiÕp ®Õn t×nh h×nh thu håi ®Êt ë ®Þa ph−¬ng, chÝnh s¸ch gi¶i quyÕt viÖc lµm, æn ®Þnh vµ n©ng cao thu nhËp ®èi víi ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi, kiÕn nghÞ cña ®Þa ph−¬ng vÒ vÊn ®Ò hËu gi¶i phãng mÆt b»ng.v.v.

Môc ®Ých cña viÖc pháng vÊn c¸n bé ®Þa ph−¬ng lµ nh»m thu thËp ý kiÕn cña c¸n bé c¸c cÊp ë vïng cã ®Êt bÞ thu håi vÒ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng chÝnh s¸ch thu håi ®Êt, thùc tr¹ng ®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi d©n bÞ thu håi ®Êt vµ kiÕn nghÞ cña ®Þa ph−¬ng vÒ chÝnh s¸ch gi¶i quyÕt lao ®éng, viÖc lµm, æn ®Þnh ®êi sèng cho ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi.

§Ó hoµn thµnh nhiÖm vô ®iÒu tra kh¶o s¸t vµ b¶o ®¶m tÝnh chÝnh x¸c cña

sè liÖu ®iÒu tra, Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n d· cö h¬n 30 c¸n bé nghiªn

cøu, gi¶ng viªn cã kinh nghiÖm trùc tiÕp ®Õn lµm viÖc, trao ®æi víi c¸n bé ®Þa ph−¬ng (tØnh, huyÖn, x·) vµ c¸c hé gia ®×nh bÞ thu håi ®Êt ë 8 tØnh, thµnh phè. Thêi gian ®iÒu tra ®−îc tiÕn hµnh trong th¸ng 7 vµ th¸ng 8 n¨m 2005.

- §Ò tµi thu thËp sè liÖu, th«ng tin (theo mÉu phiÕu) vÒ t×nh h×nh thu håi ®Êt, sè lao ®éng ®· cã viÖc lµm, møc sèng cña c¸c hé gia ®×nh bÞ thu håi ®Êt trªn ph¹m vi quËn/huyÖn/thÞ x· vµ trªn ph¹m vi tØnh/thµnh phè. Môc tiªu cña viÖc thu thËp th«ng tin nµy lµ ®Ó n¾m b¾t th«ng tin tæng qu¸t vÒ thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm cña c¸c hé gia ®×nh bÞ thu håi ®Êt.

- C¸c phiÕu ®iÒu tra pháng vÊn, c¸c th«ng tin thu thËp ®−îc ®· ®−îc ®Ò tµi

xö lý trªn m¸y tÝnh b»ng ch−¬ng tr×nh spss (xem phÇn phô lôc: kÕt qu¶ xö lý sè liÖu ®iÒu tra, pháng vÊn t×nh h×nh ®êi sèng viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi).

- Ngoµi ra, Ban chñ nhiÖm ®Ò tµi ®∙ trùc tiÕp lµm viÖc, nghe b¸o c¸o, trao ®æi vÒ chÝnh s¸ch thu håi ®Êt, chÝnh s¸ch ®Òn bï, gi¶i phãng mÆt b»ng, thùc tr¹ng lao ®éng, viÖc lµm, thu nhËp cña ng−êi bÞ thu håi ®Êt ë mét sè ®Þa ph−¬ng nh−: Thµnh ñy vµ UBND thµnh phè §µ N½ng, UBND tØnh B¾c Ninh, UBND huyÖn Hoµi §øc vµ Ch−¬ng Mü (tØnh Hµ T©y), thÞ x· Hµ §«ng, Ban qu¶n lý c¸c khu c«ng nghiÖp B¾c Ninh vµ mét sè ®Þa ph−¬ng kh¸c.

4.5. §Ò tµi sö dông ph−¬ng ph¸p chuyªn gia, tæ chøc c¸c cuéc héi th¶o khoa häc, c¸c cuéc héi nghÞ ®Ó thu thËp ý kiÕn cña c¸c nhµ qu¶n lý, c¸c nhµ khoa häc vÒ thùc tr¹ng ®êi sèng, thu nhËp, viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi vµ chÝnh s¸ch cña Nhµ n−íc, cña ®Þa ph−¬ng trong qu¸ tr×nh thu håi ®Êt.

5. S¶n phÈm chñ yÕu cña ®Ò tµi

- B¸o c¸o tæng hîp ®Ò tµi;

- B¸o c¸o tãm t¾t ®Ò tµi;

- B¶n kiÕn nghÞ cña ®Ò tµi;

- C¸c kû yÕu héi th¶o khoa häc cña ®Ò tµi;

- B¸o c¸o cña c¸c ®Ò tµi nh¸nh, c¸c b¸o c¸o chuyªn ®Ò, b¸o c¸o kÕt

qu¶ ®iÒu tra kh¶o s¸t ë 8 tØnh/thµnh phè.

- Phô lôc vÒ kÕt qu¶ xö lý sè liÖu ®iÒu tra, kh¶o s¸t theo ch−¬ng tr×nh

spss vµ excel vÒ thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi bÞ thu håi ®Êt.

- C¸c tµi liÖu liªn quan nh−: B¸o c¸o t×nh h×nh thu håi ®Êt vµ thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ë mét sè ®Þa ph−¬ng; kÕt qu¶ thu thËp, tæng hîp c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu, tµi liÖu dÞch…

6. KÕt cÊu cña ®Ò tµi: Ngoµi phÇn më ®Çu, phô lôc (sè liÖu ®iÒu tra kh¶o s¸t), ®Ò tµi gåm c¸c phÇn lín sau ®©y:

- PhÇn thø nhÊt: Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia

- PhÇn thø hai: Thùc tr¹ng thu håi ®Êt vµ thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia tõ kÕt qu¶ ®iÒu tra thùc tÕ cña Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n.

- PhÇn thø ba: Quan ®iÓm vµ gi¶i ph¸p vÒ gi¶i quyÕt viÖc lµm, ®¶m b¶o thu nhËp vµ ®êi sèng cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia nh÷ng n¨m tíi.

- KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ

PhÇn thø nhÊt

Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ thu nhËp,

®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ®Ó

x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng

kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x∙ héi, nhu cÇu c«ng céng

vµ lîi Ých quèc gia

1.1. C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, ®« thÞ ho¸ vµ sù

cÇn thiÕt ph¶i thu håi ®Êt

1.1.1. C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ ®« thÞ ho¸

C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ ®« thÞ ho¸ (CNH, H§H& §TH) lµ con ®−êng ph¸t triÓn cña mäi quèc gia trªn thÕ giíi. Trong thêi ®¹i ngµy nay, thêi ®¹i mµ khoa häc- c«ng nghÖ ph¸t triÓn nhanh nh− vò b·o, kinh tÕ tri thøc ®ang dÇn ®i vµo cuéc sèng vµ toµn cÇu ho¸ lµ mét xu thÕ kh«ng g× cã thÓ c−ìng l¹i ®−îc, th× c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ con ®−êng gióp c¸c n−íc chËm ph¸t triÓn rót ng¾n thêi gian so víi c¸c n−íc ®i tr−íc.

Thùc tiÔn ph¸t triÓn cña nhiÒu quèc gia trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cho thÊy, CNH, H§H&§TH lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh lµm thay ®æi c¨n b¶n ph−¬ng thøc s¶n xuÊt, chuyÓn nÒn kinh tÕ tõ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp truyÒn thèng, tiÓu n«ng sang ph−¬ng thøc s¶n xuÊt míi, hiÖn ®¹i vµ do ®ã còng lµm thay ®æi néi dung kinh tÕ – x· héi n«ng th«n. Trong nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i, CNH, H§H &§TH cã sù g¾n bã chÆt chÏ víi nhau, t¹o thµnh mét tiÕn tr×nh thèng nhÊt thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi. VÒ mÆt kinh tÕ, CNH, H§H lµm thay ®æi ph−¬ng thøc s¶n xuÊt vµ c¬ cÊu nÒn kinh tÕ, chuyÓn nÒn kinh tÕ sang mét b−íc ph¸t triÓn míi vÒ chÊt, ®ã lµ nÒn kinh tÕ dùa trªn nÒn ®¹i c«ng nghiÖp vµ dÞch vô chÊt l−îng cao. VÒ mÆt x· héi, ®ã lµ qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸. Trong nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i, ®« thÞ ho¸ kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ sù h×nh thµnh c¸c ®« thÞ míi mµ ®ã lµ mét nÊc thang tiÕn ho¸ v−ît bËc cña x· héi víi mét tr×nh ®é v¨n minh míi, mét ph−¬ng thøc ph¸t triÓn míi. §ã lµ c¸ch thøc tæ chøc, bè trÝ lùc l−îng s¶n xuÊt, c¬ cÊu l¹i nÒn kinh tÕ.

Trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, tiÕn tr×nh ph¸t triÓn x· héi ®· cã sù thay ®æi c¬ b¶n, ®ã lµ: 1) ph¸t triÓn ®« thÞ kÌm theo sù thu hÑp x· héi n«ng th«n; 2) lµm thay ®æi c¨n b¶n x· héi n«ng th«n theo h−íng c«ng nghiÖp. HiÖn t−îng ®« thÞ ho¸ ®−îc coi lµ mét trong nh÷ng nÐt ®Æc tr−ng nhÊt cña sù biÕn ®æi x· héi trong thêi ®¹i ngµy nay. Cïng víi qu¸ tr×nh

c«ng nghiÖp ho¸, ®« thÞ ho¸ ®−îc coi nh− mét khÝa c¹nh quan träng cña sù vËn ®éng ®i lªn cña x· héi. §« thÞ ho¸ lµ mét qu¸ tr×nh lÞch sö trong ®ã næi lªn mét vÊn ®Ò kinh tÕ – x· héi lµ n©ng cao vai trß cña ®« thÞ trong sù ph¸t triÓn mäi mÆt cña x· héi. Qu¸ tr×nh nµy bao gåm sù thay ®æi trong ph©n bè lùc l−îng s¶n xuÊt, tr−íc hÕt lµ trong sù ph©n bè d©n c−, trong kÕt cÊu nghÒ nghiÖp – x· héi, kÕt cÊu d©n sè, trong lèi sèng, v¨n ho¸.

- §« thÞ ho¸ lµ qu¸ tr×nh biÕn ®æi vµ ph©n bè l¹i lùc l−îng s¶n xuÊt trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, bè trÝ d©n c−, h×nh thµnh, ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc vµ ®iÒu kiÖn sèng theo kiÓu ®« thÞ ®ång thêi ph¸t triÓn ®« thÞ theo chiÒu réng vµ theo chiÒu s©u trªn c¬ së hiÖn ®¹i ho¸ c¬ së vËt chÊt kü thuËt vµ t¨ng quy m« d©n sè ë c¸c ®« thÞ. §ã lµ qu¸ tr×nh tËp trung, t¨ng c−êng, ph©n ho¸ c¸c ho¹t ®éng trong ®« thÞ vµ n©ng cao tû lÖ sè d©n thµnh thÞ trong c¸c vïng, c¸c quèc gia còng nh− trªn toµn thÕ giíi. §ång thêi, ®« thÞ ho¸ còng lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña c¸c thµnh phè lín vµ phæ biÕn réng r·i lèi sèng thµnh thÞ trong d©n c−.

§« thÞ ho¸ cã hai h×nh thøc biÓu hiÖn chñ yÕu: Mét lµ, ®« thÞ ho¸ theo chiÒu réng, trong ®ã qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ diÔn ra t¹i c¸c khu vùc tr−íc ®©y kh«ng ph¶i lµ ®« thÞ. §ã còng chÝnh lµ qu¸ tr×nh më réng quy m« diÖn tÝch c¸c ®« thÞ hiÖn cã trªn c¬ së h×nh thµnh c¸c khu ®« thÞ míi, c¸c quËn, ph−êng míi. Víi h×nh thøc nµy, d©n sè vµ diÖn tÝch ®« thÞ kh«ng ngõng gia t¨ng, c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ phi n«ng nghiÖp vµ c¸c ho¹t ®éng cña kinh tÕ ®« thÞ kh«ng ngõng më réng; c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ ®iÓm d©n c− ngµy cµng tËp trung. Sù h×nh thµnh c¸c ®« thÞ míi ®−îc t¹o ra trªn c¬ së ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghiÖp vµ trung t©m c«ng nghiÖp, th−¬ng m¹i, dÞch vô ë vïng n«ng th«n vµ ngo¹i « lµ xu h−íng tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn, lµ nh©n tè më ®−êng thóc ®Èy lùc l−îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. §« thÞ ho¸ theo chiÒu réng lµ h×nh thøc phæ biÕn hiÖn nay ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn trong thêi kú ®Çu c«ng nghiÖp hãa; Hai lµ, ®« thÞ ho¸ theo chiÒu s©u, ®ã lµ qu¸ tr×nh hiÖn ®¹i ho¸ vµ n©ng cao tr×nh ®é cña c¸c ®« thÞ hiÖn cã. MËt ®é d©n sè cã thÓ tiÕp tôc t¨ng cao, ph−¬ng thøc vµ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ngµy cµng ®a d¹ng, thùc lùc khoa häc kü thuËt, c«ng nghÖ ngµy cµng t¨ng c−êng; hiÖu qu¶ kinh tÕ – x· héi còng ngµy cµng ®−îc c¶i thiÖn vµ n©ng cao. §« thÞ ho¸ theo chiÒu s©u lµ qu¸ tr×nh th−êng xuyªn vµ lµ yªu cÇu tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh t¨ng tr−ëng vµ ph¸t triÓn. Qu¸ tr×nh ®ã ®ßi hái c¸c nhµ qu¶n lý ®« thÞ vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trªn ®Þa bµn ®« thÞ th−êng xuyªn vËn ®éng vµ ph¶i biÕt ®iÒu tiÕt, tËn dông tèi ®a nh÷ng tiÒm n¨ng s½n cã vµ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ cao trªn c¬ së hiÖn ®¹i ho¸ trªn mäi lÜnh vùc kinh tÕ – x· héi ë ®« thÞ.

§« thÞ ho¸ lµ mét tiÕn tr×nh rÊt ®a d¹ng, chøa ®ùng nhiÒu hiÖn t−îng vµ biÓu hiÖn kh¸c nhau trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Trªn quan ®iÓm mét vïng, ®« thÞ ho¸ lµ qu¸ tr×nh h×nh thµnh, ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc vµ ®iÒu kiÖn sèng theo kiÓu ®« thÞ. Trªn quan ®iÓm kinh tÕ quèc d©n, ®« thÞ ho¸ lµ mét qu¸ tr×nh biÕn ®æi vÒ ph©n bè c¸c lùc l−îng s¶n xuÊt trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, bè trÝ d©n c− nh÷ng vïng kh«ng ph¶i ®« thÞ thµnh ®« thÞ, ®ång thêi ph¸t triÓn c¸c ®« thÞ hiÖn cã theo chiÒu s©u. §« thÞ ho¸ lµ qu¸ ®é tõ h×nh thøc sèng n«ng th«n lªn h×nh thøc sèng ®« thÞ cña c¸c nhãm d©n c−, g¾n liÒn víi nh÷ng biÕn ®æi s©u s¾c vÒ kinh tÕ – x· héi cña ®« thÞ vµ n«ng th«n trªn c¬ së ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, giao th«ng vËn t¶i, x©y dùng, dÞch vô.v.v. Do vËy, ®« thÞ ho¸ g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi. §« thÞ ho¸ n«ng th«n lµ xu h−íng bÒn v÷ng cã tÝnh quy luËt; ®ã lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn n«ng th«n vµ phæ biÕn lèi sèng thµnh phè cho c¸c vïng n«ng th«n (c¸ch sèng, h×nh thøc nhµ cöa, phong c¸ch sinh ho¹t…); Thùc chÊt ®ã lµ t¨ng tr−ëng ®« thÞ theo xu h−íng bÒn v÷ng. §« thÞ ho¸ ngo¹i vi lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn m¹nh vïng ngo¹i vi cña thµnh phè do kÕt qu¶ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, dÞch vô vµ kÕt cÊu h¹ tÇng, t¹o ra c¸c côm ®« thÞ, liªn ®« thÞ, gãp phÇn ®Èy nhanh ®« thÞ ho¸ n«ng th«n.

- Trong qu¸ tr×nh CNH, H§H, sù h×nh thµnh c¸c ®« thÞ hiÖn ®¹i cã vai trß ®Æc biÖt quan träng thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi. Bªn c¹nh n«ng th«n, ®« thÞ lµ h×nh th¸i quÇn c− c¬ b¶n thø hai cña x· héi loµi ng−êi. Trªn thÕ giíi, ®« thÞ ra ®êi rÊt sím, nh−ng chØ thËt sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ tõ cuèi thÕ kû 19, ®Çu thÕ kû 20 vµ ®Õn nay, ®« thÞ ®· trë thµnh mét hiÖn t−îng x· héi, mét hiÖn t−îng kinh tÕ cã ¶nh h−ëng hÕt søc quan träng tíi mäi lÜnh vùc ho¹t ®éng cña ®êi sèng kinh tÕ x· héi.

§« thÞ lµ mét bé phËn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, cã vai trß thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña c¶ n−íc. Sù ph¸t triÓn ®« thÞ kÝch thÝch t¨ng tr−ëng vµ ph¸t triÓn cña c¸c vïng l·nh thæ xung quanh vµ toµn bé nÒn kinh tÕ th«ng qua qu¸ tr×nh ph©n bè l¹i c¸c c¬ së kinh tÕ, lan truyÒn tiÕn bé c«ng nghÖ, v¨n ho¸, x· héi. Víi sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng c¸c ®« thÞ, nhiÒu n−íc ®· tõng b−íc h×nh thµnh ®−îc nh÷ng vïng l·nh thæ ph¸t triÓn kh«ng chØ ®¶m nhËn chøc n¨ng ®éng lùc thóc ®Èy sù ph¸t triÓn toµn bé kinh tÕ - x· héi ®Êt n−íc mµ cßn ®¶m nhËn chøc n¨ng hîp t¸c vµ héi nhËp quèc tÕ, võa ®¶m nhËn vai trß tiÕp nhËn th«ng tin, c¸c thµnh tùu vÒ ph¸t triÓn khoa häc, c«ng nghÖ, kinh tÕ, v¨n ho¸ cña thÕ giíi råi lan réng ra c¸c vïng xung quanh. Vai trß vµ t¸c ®éng tÝch cùc cña ph¸t triÓn ®« thÞ ®−îc thÓ hiÖn trong biÓu ®å d−íi ®©y:

BiÓu ®å 1.1 : Vai trß vµ t¸c ®éng tÝch cùc cña ph¸t triÓn ®« thÞ

Ph¸t triÓn vµ ph©n bè c¸c ngµnh c«ng nghiÖp míi

T¨ng viÖc lµm vµ d©n sè trong vïng

T¹o ra c¸c ngo¹i øng tíi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ

Cung cÊp kÕt cÊu h¹ tÇng tèt h¬n cho s¶n xuÊt vµ ®êi sèng

N©ng cao tr×nh ®é cña lao ®éng c«ng nghiÖp

Ph¸t triÓn c¸c ngµnh s¶n xuÊt ®¸p øng nhu cÇu ®Çu vµo cña c«ng nghiÖp

T¨ng nguån thu cho ng©n s¸ch

Thu hót thªm vèn ®Çu t− vµ sù ph©n bæ c¸c doanh nghiÖp míi

Më réng quy m« vµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh dÞch vô ®¸p øng nhu cÇu s¶n xuÊt vµ ®êi sèng

N©ng cao phóc lîi x· héi cho c¸c vïng

Ph¸t triÓn §« thÞ

+ C¸c ®« thÞ cã vai trß to lín trong viÖc t¹o ra thu nhËp quèc d©n, tÝch luü cña nÒn kinh tÕ vµ nguån thu cho ng©n s¸ch quèc gia. Ch¼ng h¹n, chØ tÝnh riªng bèn thµnh phè lín lµ Hµ Néi, H¶i Phßng, Thµnh phè Hå ChÝ Minh, §µ N½ng n¨m 2004, chiÕm kho¶ng 14% d©n sè, t¹o ra 36,4% GDP, 45,7% gi¸ trÞ s¶n l−îng c«ng nghiÖp, vµ gÇn 50% gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña c¶ n−íc. C¸c ®« thÞ nµy ®· trë thµnh nh÷ng vïng ®éng lùc cã tèc ®é t¨ng tr−ëng cao vµ cã ®ãng gãp quan träng vµo viÖc t¨ng quy m« cña nÒn kinh tÕ, t¨ng gi¸ trÞ c«ng nghiÖp, dÞch vô vµ xuÊt khÈu cña c¶ n−íc.

+ Víi quy m« s¶n xuÊt, diÖn tÝch, d©n sè lín vµ kh«ng ngõng gia t¨ng, sù tËp trung lín c¸c n¨ng lùc s¶n xuÊt, c¸c ®« thÞ còng cã kh¶ n¨ng cung cÊp mét khèi l−îng ®¸ng kÓ c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp vµ dÞch vô víi chÊt l−îng tèt ®¸p øng nhu cÇu cña nhiÒu vïng trong n−íc vµ nguån hµng cho xuÊt khÈu. Sè liÖu sau ®©y cho thÊy râ vai trß cña bèn ®« thÞ lín nhÊt ë ViÖt Nam.

BiÓu 1.1: Mét sè chØ tiªu kinh tÕ – x· héi chñ yÕu cña c¶ n−íc

vµ c¸c ®« thÞ lín n¨m 2004

C¶ n−íc

Hµ Néi

TP HCM H¶i Phßng §µ N½ng PhÇn cßn

ChØ tiªu

l¹i

D©n sè (1.000 ng−êi)

82069,8

3082,8

6063,0

1772,5

763,3

70388,2

Tû träng d©n sè (%)

100,0

3,75

7,38

2,15

0,93

85,79

GDP (Tû ®ång)

362092

30526,7

79121

12521,5

9564,4

230358,4

Tû träng GDP (%)

100,0

8,43

21,85

3,45

2,64

63,63

Tèc ®é t¨ng GDP (%)

7,69

11,12

11,6

11,39

13,26

……

GDP b×nh qu©n (Tr. §)

8,69

18,2

21,7

10,01

12,5

…….

HÖ sè GDP b×nh qu©n so víi

1,0

2,09

2,49

1,15

1,43

…….

c¶ n−íc (lÇn)

GTSX c«ng nghiÖp (Tû ®ång) 354030

35365,8

102063

18269,9

7059,5

191271,8

Tû träng GTSXCN (%)

100,0

9,9

28,8

5,1

1,9

54,3

Gi¸ trÞ xuÊt khÈu (Tr. USD)

26003

2164,2

9816,0

700,5

310,4

13011,9

Tû träng GTXK (%)

100,0

8,3

37,7

2,7

1,2

50,1

Gi¶i quyÕt viÖc lµm (ng−êi) ……

78000

221600

39100

24400

…….

Nguån: TÝnh tõ sè liÖu cña Niªn gi¸m thèng kª Hµ Néi 2004, Côc Thèng

kª Hµ Néi.

+ C¸c ®« thÞ lín thùc sù lµ c¸c trung t©m chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, khoa häc kü thuËt, th−¬ng m¹i cña c¸c vïng vµ c¶ n−íc, lµ nh÷ng “®Çu tµu” trong nhiÒu lÜnh vùc, ®Æc biÖt lµ hîp t¸c vµ giao l−u quèc tÕ. C¸c ho¹t ®éng dÞch vô quan träng nh− xuÊt nhËp khÈu, tµi chÝnh, tiÒn tÖ, vËn t¶i, du lÞch, khoa häc c«ng nghÖ tõ c¸c ®« thÞ lín b¾t ®Çu cã søc lan to¶ vµ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn chung cña c¸c l·nh thæ trªn ph¹m vi c¶ n−íc.

+ C¸c ®« thÞ cã −u thÕ vÒ nh©n lùc ®−îc ®µo t¹o chÊt l−îng cao, cã kh¶ n¨ng nhanh chãng tiÕp cËn tr×nh ®é c«ng nghÖ tiªn tiÕn, trªn c¬ së ®ã t¹o ra c¸c c«ng nghÖ vµ c¸c trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i kh«ng chØ phôc vô cho sù ph¸t triÓn cña b¶n th©n ®« thÞ mµ cßn ®¸p øng cho nhu cÇu cña c¸c vïng l·nh thæ kh¸c trªn toµn quèc.

+ Víi nh÷ng −u thÕ vÒ hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng so víi c¸c l·nh thæ kh¸c, c¸c ®« thÞ tõng b−íc b¶o ®¶m sù tiÕp cËn nhanh chãng, kÞp thêi c¸c nguån th«ng tin, ®Æc biÖt lµ th«ng tin kinh tÕ, th«ng tin vÒ thÞ tr−êng… ®Ó l¹i tiÕp tôc cung cÊp, chuyÓn t¶i vµ ph¶n håi c¸c th«ng tin nµy, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c vïng cïng tham gia trao ®æi th«ng tin vµ hoµ nhËp vµo sù ph¸t triÓn cña thÞ tr−êng trong n−íc, khu vùc vµ quèc tÕ.

+ Sù ph¸t triÓn c¸c ®« thÞ gãp phÇn n©ng cao n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng lao ®éng cho toµn bé nÒn kinh tÕ. Ch¼ng h¹n, t¹i c¸c ®« thÞ cña ViÖt Nam ®· b−íc ®Çu h×nh thµnh ®éi ngò lao ®éng vµ c¸n bé qu¶n lý cã tr×nh ®é vµ t¸c phong lao ®éng c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i. HÇu hÕt lùc l−îng lao ®éng cã tr×nh ®é tõ cao ®¼ng vµ ®¹i häc trë lªn cña c¶ n−íc tËp trung t¹i c¸c ®« thÞ. Tay nghÒ cña ng−êi lao ®éng ®−îc n©ng cao cïng c¸c kinh nghiÖm qu¶n trÞ kinh doanh… ®−îc tiÕp tôc lan to¶ sang c¸c l·nh thæ cßn l¹i cña ®Êt n−íc th«ng qua viÖc ph¸t triÓn cña c¸c chi nh¸nh, c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh ®Æt t¹i c¸c ®Þa ph−¬ng kh¸c, gãp phÇn tõng b−íc n©ng cao tr×nh ®é vµ hiÖu qu¶ qu¶n lý kinh doanh, n©ng cao n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng lao ®éng cho toµn bé nÒn kinh tÕ nãi chung, c¸c vïng kÐm ph¸t triÓn nãi riªng.

+ Víi lîi thÕ vÒ lùc l−îng vµ tiÒm lùc khoa häc kü thuËt, sù tËp trung sè l−îng lín c¸c c¬ së ®µo t¹o vµ khoa häc, trong ®ã cã c¸c tr−êng ®¹i häc, c¸c viÖn nghiªn cøu khoa häc ®Çu ngµnh, c¸c ®« thÞ lín cßn gi÷ vai trß ®µo t¹o nguån nh©n lùc chÊt l−îng cao cho ®Êt n−íc, gãp phÇn tõng b−íc n©ng cao chÊt l−îng nguån lao ®éng cho nÒn kinh tÕ.

+ Do GDP/ng−êi t¨ng nhanh, céng víi sù ph¸t triÓn cña c¸c c¬ së c«ng nghiÖp chÕ biÕn, xuÊt khÈu lµm cho søc mua cña c¸c ®« thÞ t¨ng nhanh, trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn søc mua vÒ hµng n«ng l©m thuû s¶n víi chÊt l−îng cao. ViÖc c¸c ®« thÞ trë thµnh n¬i tiªu thô hµng n«ng s¶n chÊt l−îng cao sÏ t¸c ®éng ®Õn sù ph¸t triÓn c¸c c¬ së cung cÊp nguyªn liÖu vµ dÞch vô, gãp phÇn chuyÓn ®æi tËp qu¸n s¶n xuÊt truyÒn thèng cña nhiÒu vïng n«ng th«n, më ra kh¶ n¨ng n©ng cao chÊt l−îng vµ gi¸ trÞ n«ng s¶n, më réng thÞ tr−êng … Nh− vËy, sù ph¸t triÓn c¸c ®« thÞ sÏ t¸c ®éng ®Õn qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp - n«ng th«n vµ cña c¶ n−íc theo h−íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸.

+ Sù ph¸t triÓn cña c¸c ®« thÞ còng ®−îc ®¸nh gi¸ lµ ®· t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó bæ sung nguån vèn ®Çu t− cho sù ph¸t triÓn cña c¸c vïng n«ng th«n, vïng kÐm ph¸t triÓn th«ng qua viÖc c¸c c¸ nh©n, doanh nghiÖp vµ tæ chøc tõ c¸c thµnh phè lín chuyÓn vèn ®Çu t− ph¸t triÓn c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh c«ng nghiÖp, du lÞch, v¨n ho¸… ®Õn c¸c vïng kÐm ph¸t triÓn. Th«ng qua viÖc thu hót lao ®éng tíi c¸c ®« thÞ, mét phÇn ®¸ng kÓ trong thu nhËp cña ng−êi lao ®éng ®−îc ®−a trë vÒ c¸c vïng n«ng th«n, vïng kÐm ph¸t triÓn ®Ó gióp ®ì gia ®×nh x©y dùng, söa sang nhµ cöa, ®−êng s¸, ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé...v.v.

Tãm l¹i, ®« thÞ t−îng tr−ng cho thµnh qu¶ kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi cña mçi quèc gia, lµ s¶n phÈm mang tÝnh kÕ thõa cña nhiÒu thÕ hÖ c¶ vÒ c¬ së vËt chÊt kü thuËt vµ v¨n ho¸. Sù ph¸t triÓn cña c¸c ®« thÞ cã vai trß quan träng thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña c¶ n−íc. NhiÒu ®« thÞ ®· vµ ®ang chuyÓn dÇn tõ chøc n¨ng hµnh chÝnh thuÇn tuý sang c¶ chøc n¨ng kinh tÕ, ®ång thêi tïy theo c¸c cÊp ®é kh¸c nhau mµ ®¶m nhËn c¸c chøc n¨ng trung t©m chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸. T¸c ®éng lan to¶ cña c¸c ®« thÞ ®−îc më réng c¶ vÒ ph¹m vi kh«ng gian vµ biÕn ®æi vÒ chÊt. NhiÒu ®« thÞ ®· thùc sù trë thµnh c¸c h¹t nh©n ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn cña nhiÒu vïng.

Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng mÆt thuËn lîi ®èi víi s¶n xuÊt vµ ®êi sèng con ng−êi, sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña c¸c ®« thÞ còng lµ nguyªn nh©n chÝnh g©y ¶nh h−ëng ®¸ng kÓ ®Õn m«i tr−êng vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn, ®Õn c©n b»ng sinh th¸i do tµi nguyªn ®Êt bÞ khai th¸c triÖt ®Ó cho x©y dùng ®« thÞ, khèi l−îng khai th¸c vµ sö dông n−íc s¹ch t¨ng, « nhiÔm c¸c chÊt th¶i c«ng nghiÖp vµ sinh ho¹t, gi¶m diÖn tÝch c©y xanh vµ mÆt n−íc, bïng næ giao th«ng c¬ giíi.

Ngoµi ra, sù gia t¨ng dßng ng−êi di d©n tõ n«ng th«n ra ®« thÞ còng g©y nªn nh÷ng ¸p lùc ®¸ng kÓ vÒ nhµ ë vµ vÖ sinh m«i tr−êng, h×nh thµnh c¸c khu nhµ “æ chuét” vµ khu nghÌo ®« thÞ, g©y nªn nh÷ng khã kh¨n cho c«ng t¸c qu¶n lý ®« thÞ do sù phøc t¹p vÒ mÆt tæ chøc ®êi sèng vµ s¶n xuÊt v.v… Do ®ã, khi quy ho¹ch ®« thÞ, cÇn ph¶i tÝnh ®Õn c¸c biÖn ph¸p ng¨n chÆn vµ h¹n chÕ nh÷ng hiÖn t−îng kh«ng cã lîi ®ã.

- §èi víi n−íc ta, tõ mét nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp truyÒn thèng muèn trë thµnh n−íc cã nÒn c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i, th× ph¶i ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc vµ ®ã lµ con ®−êng ®Ó sím ®−a n−íc ta ra khái t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn, n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n. Còng nh− ë nhiÒu n−íc kh¸c, c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë n−íc ta còng tÊt yÕu kÐo theo qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸. Tèc ®é c«ng nghiÖp ho¸ cµng nhanh th× tr×nh ®é ®« thÞ ho¸ cµng cao. §« thÞ ho¸ lµ quan hÖ hÖ qu¶ tÊt yÕu cña CNH, H§H. §« thÞ ho¸ vµ sù h×nh thµnh c¸c ®« thÞ hiÖn ®¹i lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu c¬ b¶n ph¶n ¸nh tr×nh ®é CNH, H§H. VÒ thùc chÊt, CNH, H§H vµ ®« thÞ ho¸ lµ qu¸ tr×nh c¬ cÊu l¹i nÒn kinh tÕ theo h−íng ph¸t triÓn m¹nh khu vùc c«ng nghiÖp vµ dÞch vô vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng ®¸p øng yªu cÇu c«ng nghiÖp ho¸, t¨ng nhanh lao ®éng lµm c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, gi¶m m¹nh lao ®éng lµm n«ng nghiÖp. C«ng nghiÖp ho¸ diÔn ra ®ång thêi víi ph¸t triÓn c¸c vïng kinh tÕ träng ®iÓm, khu kinh tÕ më, khu

c«ng nghiÖp tËp trung, c¸c trung t©m dÞch vô lín, cïng víi nã lµ qu¸ tr×nh më réng c¸c khu ®« thÞ, c¸c thÞ trÊn, thÞ tø… §iÒu ®ã dÉn ®Õn d©n sè thµnh thÞ còng sÏ t¨ng lªn. Vµ nh− vËy, mét phÇn lín lao ®éng n«ng th«n lµm n«ng nghiÖp sÏ ph¶i chuyÓn sang lµm phi n«ng nghiÖp, d©n sèng ë n«ng th«n trë thµnh d©n thµnh thÞ.

§Õn nay, tuy møc ®é c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ ®« thÞ ho¸ ë ViÖt Nam ®· vµ ®ang ®−îc ®Èy nhanh, nh−ng so víi thÕ giíi vÉn cßn ë møc thÊp. Theo b¸o c¸o thèng kª cña Liªn hiÖp quèc, c¸c n−íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, c¸c n−íc NIC, NIE (c¸c n−íc vµ c¸c nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp míi) vµ c¸c n−íc kÐm ph¸t triÓn cã sù kh¸c nhau rÊt xa vÒ tr×nh ®é c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ ®« thÞ ho¸, cã thÓ thÊy qua biÓu sau:

BiÓu 1.2: C¸c chØ tiªu c¬ b¶n ph¶n ¸nh tr×nh ®é c«ng nghiÖp ho¸

vµ ®« thÞ ho¸ ë mét sè n−íc

C¸c n−íc G7

C¸c n−íc NIC, NIE

ViÖt

C¸c chØ tiªu

Hµn

Th¸i

Nam

Ph¸p

Mü

Malaysia

Quèc

Lan

1. GDP b×nh qu©n ®Çu ng−êi,

29.222

36.934

11.059

4.227

2.273

471

n¨m 2003 (USD gi¸ cè ®Þnh

n¨m 1993)

2. Lao ®éng lµm n«ng nghiÖp,

10,8

16,8

62,61

n¨m 2002 (%)

3. Møc ®é ®« thÞ ho¸ (tû lÖ d©n

26,32

sè thµnh thÞ), n¨m 2004 (%)

4. Tû lÖ lao ®éng lµm c«ng ¨n

l−¬ng, n¨m 2003 (%)

- Nam

74,6

83,3

81,1

23,81

49,2

59,6

48,9

46,7

65,0

- N÷

Nguån: - Thèng kª cña Liªn Hîp Quèc c¸c n¨m,

- §iÒu tra Lao ®éng - ViÖc lµm hµng n¨m.

BiÓu 1.2 cho thÊy tr×nh ®é c«ng nghiÖp ho¸, ®« thÞ ho¸ cña n−íc ta rÊt thÊp so víi c¸c n−íc G7, NIC, NIE. Møc thu nhËp quèc d©n b×nh qu©n ®Çu ng−êi n¨m 2003 ViÖt Nam chØ ®¹t 471 USD (tÝnh theo gi¸ cè ®Þnh n¨m

1993), ®Õn n¨m 2005 −íc tÝnh ®¹t 600 USD, vÉn ch−a tho¸t khái nhãm n−íc nghÌo nhÊt thÕ giíi; ng−îc l¹i, c¸c n−íc NIC, NIE cã møc thu nhËp quèc d©n b×nh qu©n ®Çu ng−êi cao h¬n n−íc ta tõ 5 ®Õn 24 lÇn, c¸c n−íc G7 cao h¬n tõ 60 ®Õn 80 lÇn. §Ó trë thµnh n−íc c«ng nghiÖp, c¬ cÊu kinh tÕ chñ yÕu ph¶i lµ c«ng nghiÖp vµ dÞch vô vµ kÐo theo nã ®¹i bé phËn lao ®éng lµm viÖc trong ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. §èi víi ViÖt Nam, ®Õn n¨m 2004, lao ®éng lµm n«ng nghiÖp vÉn chiÕm tíi 57,9%. NÕu lÊy n¨m 2000 ®Ó so s¸nh, tû lÖ lao ®éng lµm n«ng nghiÖp cña n−íc ta kho¶ng 62,6%, trong khi c¸c n−íc NIC, NIE chØ kho¶ng d−íi 20%, c¸c n−íc G7 chØ kho¶ng 2-5%. VÒ tr×nh ®é ®« thÞ ho¸, ®Õn n¨m 2004, ViÖt Nam cã tû lÖ d©n sè thµnh thÞ chiÕm 26,32%, ®Õn n¨m 2005 ®¹t kho¶ng 26,85%, trong khi c¸c n−íc NIC, NIE cã tû lÖ cao h¬n nhiÒu (Th¸i Lan 32%, Malaysia 64%, Hµn Quèc 81%) vµ chØ b»ng 1/3 c¸c n−íc G7. Tû lÖ lao ®éng lµm c«ng ¨n l−¬ng, còng lµ chØ tiªu quan träng cña c«ng nghiÖp ho¸, ®« thÞ ho¸. Nãi chung c¸c n−íc c«ng nghiÖp vµ cã tr×nh ®é ®« thÞ ho¸ cao, cã thÞ tr−êng lao ®éng chÝnh thøc rÊt ph¸t triÓn th× tû lÖ lao ®éng lµm c«ng ¨n l−¬ng rÊt cao, kho¶ng 40-70% (NIC, NIE) vµ kho¶ng 90% (G7). Trong khi ®ã, ë n−íc ta ®Õn n¨m 2003 chØ kho¶ng 23,81% vµ n¨m 2005 kho¶ng 27,2%, b»ng 1/2 c¸c n−íc NIC, NIE vµ b»n 1/3 - 1/4 c¸c n−íc G7. Trong vßng 15 n¨m, tû lÖ d©n sè thµnh thÞ chØ t¨ng 7,7%, b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng trªn 0,5%. So víi thÕ giíi, ViÖt Nam ®øng thø 8 ë khu vùc §«ng Nam ¸ vµ thÊp h¬n ch©u Phi (33%), ch©u ¸ (38%), møc trung b×nh cña thÕ giíi (47%). NÕu xÕp thø tù tõ cao xuèng thÊp th× tû lÖ d©n sè thµnh thÞ cña ViÖt Nam ®øng thø 42 trong tæng sè 51 n−íc vµ vïng l·nh thæ ch©u ¸, ®øng thø 181 trong tæng sè n−íc vµ vïng l·nh thæ trªn thÕ giíi.

T×nh h×nh trªn ®©y ®Æt ra cho chóng ta lµ ph¶i ®Èy nhanh h¬n n÷a qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ ®« thÞ ho¸, nh− lµ mét yªu cÇu kh¸ch quan vµ cÊp b¸ch nhÊt cña sù ph¸t triÓn. Trªn thùc tÕ ®èi víi n−íc ta, qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, ®« thÞ ho¸ ®ang diÔn ra víi quy m« lín vµ tèc ®é nhanh gãp phÇn quan träng ph¸t triÓn c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh vµ dÞch vô, nhÊt lµ doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi, c¸c trung t©m th−¬ng m¹i vµ dÞch vô, lµ yÕu tè quan träng duy tr× t¨ng tr−ëng kinh tÕ ë møc cao, t¹o nhiÒu viÖc lµm ë khu vùc chÝnh thøc (khu vùc kÕt cÊu), víi chÊt l−îng viÖc lµm vµ gi¸ trÞ lao ®éng ngµy cµng cao. Theo tÝnh to¸n, 1 ha ®Êt n«ng nghiÖp chØ sö dông kho¶ng 3-5 lao ®éng, lµm ra gi¸ trÞ kho¶ng 22,5 triÖu ®ång/n¨m (n¨m 2004). Nh−ng nÕu chuyÓn sang x©y dùng khu c«ng nghiÖp, cã thÓ thu hót 50-100 lao ®éng vµ h¬n n÷a (tuú

quy m« doanh nghiÖp) vµ lµm ra gi¸ trÞ tõ 500 triÖu ®Õn hµng tû ®ång/n¨m, thu nhËp cña ng−êi lao ®éng trong doanh nghiÖp cao gÊp nhiÒu lÇn lµm n«ng nghiÖp.

- §èi víi n−íc ta, víi 80% d©n c− sèng ë n«ng th«n, vµ kho¶ng 60% lùc l−îng lao ®éng lµm viÖc trong khu vùc n«ng nghiÖp, muèn trë thµnh mét n−íc c«ng nghiÖp theo h−íng hiÖn ®¹i nh− môc tiªu ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø IX ®Ò ra, th× con ®−êng duy nhÊt lµ chóng ta ph¶i ®Èy nhanh sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë n−íc ta còng ®i liÒn víi qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸, qu¸ tr×nh n©ng cÊp, ph¸t triÓn hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng vµ c¸c c«ng tr×nh phôc vô lîi Ých céng ®ång, lîi Ých quèc gia. Tèc ®é c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cµng nhanh th× tr×nh ®é ®« thÞ ho¸ cµng cao, hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng vµ c¸c c«ng tr×nh c«ng céng cµng ®ång bé, cµng hiÖn ®¹i. ChÝnh v× thÕ, c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, ®« thÞ ho¸, sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng vµ c¸c c«ng tr×nh c«ng céng lµ nh÷ng chØ sè c¬ b¶n nãi lªn tr×nh ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ n−íc ta.

C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ ®« thÞ ho¸ ë n−íc ta còng chÝnh lµ qu¸ tr×nh c¬ cÊu l¹i nÒn kinh tÕ theo h−íng ph¸t triÓn m¹nh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, c¬ cÊu l¹i viÖc ph©n bæ d©n c− theo h−íng t¨ng nhanh khèi l−îng d©n c− sèng ë khu vùc thµnh thÞ vµ gi¶m m¹nh sè l−îng vµ tû lÖ d©n c− sèng ë khu vùc n«ng th«n. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh c¸c ®« thÞ ë n−íc ta trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cã mét sè ®Æc ®iÓm chñ yÕu sau ®©y:

- H×nh thµnh c¸c trung t©m c«ng nghiÖp, th−¬ng m¹i, dÞch vô trong c¸c ®« thÞ lín. Sù h×nh thµnh c¸c trung t©m cã tÝnh chÊt chuyªn ngµnh trong nh÷ng ®« thÞ lín lµ xu thÕ nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña ®« thÞ, lµ biÓu hiÖn cña tÝnh chuyªn m«n ho¸ cao trong s¶n xuÊt, kinh doanh. C¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cã cïng ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt lµ ®−îc tËp trung vµo mét khu vùc t¹o ®iÒu kiÖn ®¸p øng c¸c nhu cÇu tèt h¬n, s¶n xuÊt víi n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ cao h¬n vµ t¨ng søc c¹nh tranh cña c¸c s¶n phÈm cña ®« thÞ, thÞ tr−êng lao ®éng phong phó h¬n, tÝnh hiÖu qu¶ t¨ng do tËp trung mËt ®é cña c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh vµ dÞch vô.

- H×nh thµnh c¸c trung t©m c«ng nghiÖp, th−¬ng m¹i, dÞch vô ë c¸c vïng ngo¹i «. Sù h×nh thµnh c¸c trung t©m cña mçi vïng lµ tÊt yÕu kh¸ch quan nh»m ®¸p øng c¸c nhu cÇu cña s¶n xuÊt vµ ®êi sèng ngµy cµng t¨ng cña chÝnh vïng ®ã vµ lµ h¹t nh©n lan to¶ sang c¸c vïng kh¸c. §ã còng lµ

biÓu hiÖn cña tÝnh tËp trung ho¸ trong c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh. Tuy nhiªn, quy m« s¶n xuÊt vµ ho¹t ®éng th−¬ng m¹i - dÞch vô phô thuéc vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ quy m« d©n sè cña vïng ®Ó ®¶m b¶o sù ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. §ång thêi, c¸c trung t©m nµy cßn lµ ®iÓm nèi, hay sù chuyÓn tiÕp gi÷a c¸c ®« thÞ lín lµm cho tÝnh hiÖu qu¶ cña hÖ thèng ®« thÞ ®−îc n©ng cao. Trong qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸, c¸c trung t©m nµy sÏ trë thµnh nh÷ng ®« thÞ vÖ tinh cña c¸c ®« thÞ lín.

- Më réng c¸c ®« thÞ hiÖn cã. ViÖc më réng c¸c ®« thÞ hiÖn cã theo m« h×nh lµn sãng lµ xu thÕ tÊt yÕu khi nhu cÇu vÒ ®Êt x©y dùng ®« thÞ t¨ng vµ kh¶ n¨ng më réng cã thÓ thùc hiÖn t−¬ng ®èi dÔ dµng. Xu h−íng nµy t¹o sù æn ®Þnh vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò qu¸ t¶i cho ®« thÞ hiÖn cã.

- ChuyÓn mét sè vïng n«ng th«n thµnh ®« thÞ. §©y lµ xu h−íng hiÖn ®¹i trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n ë n−íc ta. VÊn ®Ò c¬ b¶n lµ t¹o nguån tµi chÝnh ®Ó x©y dùng c¬ së h¹ tÇng hiÖn ®¹i. VÝ dô khu ®« thÞ Nam Sµi gßn lµ sù chuyÓn mét vïng n«ng th«n thµnh ®« thÞ hiÖn ®¹i.

- ChuyÓn ®æi c¬ cÊu sö dông ®Êt. C¶ hai h×nh thøc ®« thÞ ho¸ ®Òu dÉn ®Õn sù chuyÓn ®æi c¬ cÊu sö dông ®Êt. H×nh thøc ph¸t triÓn theo chiÒu réng ®−a ®Õn t×nh tr¹ng thu hÑp ®Êt canh t¸c n«ng nghiÖp nhanh chãng. Mét phÇn ®Êt do nhµ n−íc thu håi ®Ó x©y dùng c¸c c«ng tr×nh, mét phÇn ®Êt d©n c− b¸n cho nh÷ng ng−êi tõ n¬i kh¸c tíi ®Ó ë, ®Ó lµm c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh. H×nh thøc ph¸t triÓn theo chiÒu s©u còng dÉn ®Õn t×nh tr¹ng thay ®æi môc ®Ých sö dông ®Êt. Trong qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸, Nhµ n−íc chñ ®éng chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông ®Êt nh»m t¹o tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi.

- ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. Trong qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸, c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ trong ®« thÞ, trong vïng vµ c¶ nÒn kinh tÕ ®Òu thay ®æi theo h−íng gi¶m tû träng trong khu vùc I, t¨ng tû träng khu vùc II vµ III. Khi ®« thÞ më réng ra vïng ngo¹i vi nh»m gi¶i quyÕt vÊn ®Ò qu¸ t¶i d©n sè, h×nh thµnh c¸c khu d©n c− ®« thÞ ë c¸c vïng ngo¹i vi th× c¸c ho¹t ®éng th−¬ng m¹i, dÞch vô ph¸t triÓn, c¬ cÊu kinh tÕ chuyÓn dÞch theo h−íng t¨ng khu vùc III . - Thay ®æi h×nh th¸i kiÕn tróc. H×nh th¸i kiÕn tróc ®« thÞ ®−îc biÓu hiÖn tËp trung ë c¸c kiÓu nhµ ë. KiÓu nhµ ë ph¶n ¸nh tr×nh ®é v¨n ho¸, møc sèng, ®Æc ®iÓm x· héi mçi thêi kú. T¹i c¸c thµnh phè chóng ta cã thÓ ph©n biÖt nh÷ng toµ nhµ cæ, nh÷ng toµ nhµ x©y dùng thêi bao cÊp, nh÷ng toµ nhµ

x©y dùng thêi kú ®æi míi. T¹i c¸c vïng n«ng th«n c¸c ng«i nhµ kiÓu thµnh

thÞ ®ang dÇn thay thÕ cho nhµ m¸i ngãi. ë c¸c ph−êng míi, quËn míi, khu ®« thÞ míi nh÷ng toµ nhµ hiÖn ®¹i ®· vµ ®ang ®−îc x©y dùng. - H×nh thµnh nhanh chãng c¬ së h¹ tÇng. Qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ lµ qu¸ tr×nh h×nh thµnh nhanh chãng c¬ së h¹ tÇng kü thuËt mµ b¾t ®Çu b»ng hÖ thèng giao th«ng, tiÕp theo ®ã lµ hÖ thèng cÊp ®iÖn, cÊp tho¸t n−íc, hÖ thèng th«ng tin liªn l¹c, tr−êng häc, bÖnh viªn, trung t©m th−¬ng mai, dÞch vô vµ cuèi cïng lµ khu ë cña d©n c−. Trong qu¸ khø, viÖc h×nh thµnh c¸c khu ë cña d©n c− tr−íc hoÆc ®ång thêi víi viÖc h×nh thµnh c¬ së h¹ tÇng ®· g©y rÊt nhiÒu khã kh¨n trong c«ng t¸c qu¶n lý quy ho¹ch ®« thÞ. - Thay ®æi lèi sèng. Thay ®æi tËp qu¸n sinh ho¹t, lèi sèng , ph−¬ng thøc kiÕm sèng lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa. Ng−êi d©n ®« thÞ sÏ nhanh chãng lµm biÕn ®æi tËp qu¸n phï hîp víi lèi sèng ®« thÞ hiÖn ®¹i. Nh÷ng tôc lÖ nh− ma chay, c−íi xin sÏ theo kiÓu ®« thÞ ®Ó hîp víi x· héi ®« thÞ.

- Thay ®æi c¬ cÊu d©n c−. Trong qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸, c¬ cÊu d©n c− theo tuæi-giíi, theo tÇng líp x· héi, theo nghÒ nghiÖp còng biÕn ®æi theo. Sù ph©n ho¸ giµu nghÌo ngµy cµng râ nÐt. Thu nhËp cña d©n c− nãi chung t¨ng lªn nh−ng tèc ®é t¨ng cña mçi nhãm x· héi, mçi nghÒ nghiÖp rÊt kh¸c nhau. C¬ cÊu giµu nghÌo cã quan hÖ chÆt chÏ víi c¬ cÊu nghÒ nghiÖp, viÖc lµm cña ng−êi lao ®éng.

§« thÞ ho¸ tÊt yÕu dÉn ®Õn sù ph©n bè l¹i c¸c nguån lùc trong ®ã cã nguån lùc vÒ ®Êt ®ai; Ph¶i chuyÓn mét bé phËn ®Êt ®ai, tr−íc hÕt lµ ®Êt n«ng nghiÖp sang phôc vô cho viÖc x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt, cho viÖc më réng c¸c khu ®« thÞ cò vµ x©y dùng c¸c khu ®« thÞ míi, còng nh− cho viÖc x©y dùng, ph¸t triÓn hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng vµ c¸c c«ng tr×nh c«ng céng phôc vô lîi Ých cña céng ®ång vµ quèc gia. HiÖn nay, nÒn kinh tÕ n−íc ta ®ang ë giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. §« thÞ ho¸ ë n−íc ta còng ®ang diÔn ra ®ång thêi c¶ hai qu¸ tr×nh: §« thÞ ho¸ theo chiÒu réng vµ ®« thÞ ho¸ theo chiÒu s©u. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y vµ cho ®Õn n¨m 2020, khi nÒn kinh tÕ n−íc ta c¬ b¶n trë thµnh mét nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp- ®« thÞ ho¸ ë n−íc ta ®· vµ sÏ tiÕp tôc diÔn ra víi quy m« lín theo chiÒu réng. Nh− ®· nªu ë trªn, so víi nhiÒu n−íc trong khu vùc, møc ®é ®« thÞ ho¸ ë n−íc ta vÉn cßn rÊt thÊp. §ång thêi víi ®« thÞ ho¸ theo chiÒu

s©u, ®« thÞ ho¸ theo chiÒu réng lµ tÊt yÕu kh¸ch quan. Trong qu¸ tr×nh ®ã, c¸c thµnh phè, c¸c khu ®« thÞ hiÖn cã sÏ tiÕp tôc më réng quy m« ra c¸c vïng ngo¹i vi vµ h×nh thµnh nªn c¸c thµnh phè, c¸c khu ®« thÞ cã quy m« lín h¬n. §ång thêi mét lo¹t c¸c thµnh phè, thÞ x·, thÞ trÊn, c¸c khu ®« thÞ sÏ ®−îc n©ng cÊp vµ h×nh thµnh c¸c thµnh phè, c¸c quËn, ph−êng míi. Theo ®ã quy m« d©n sè ®« thÞ sÏ kh«ng ngõng gia t¨ng. §ã còng lµ qu¸ tr×nh h×nh thµnh c¸c trung t©m c«ng nghiÖp, dÞch vô, c¸c khu ®« thÞ míi.

1.1.2.TÇm quan träng cña viÖc thu håi ®Êt ®Ó c«ng nghiÖp ho¸,

hiÖn ®¹i ho¸ vµ ®« thÞ ho¸ ë n−íc ta

Thùc tiÔn ë n−íc ta trong nh÷ng n¨m võa qua cho thÊy, CNH, H§H & §TH tÊt yÕu sÏ dÉn ®Õn mét bé phËn ®Êt ®ai ®−îc chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông. Trong qu¸ tr×nh ®ã, Nhµ n−íc sÏ thùc hiÖn thu håi ®Êt ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ- x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia.

ViÖc thu håi ®Êt ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia ë n−íc ta ®−îc tiÕn hµnh m¹nh mÏ tõ khi chóng ta thùc hiÖn ®−êng lèi ®æi míi, chuyÓn nÒn kinh tÕ n−íc ta tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, quan liªu, bao cÊp, sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa. Qu¸ tr×nh nµy ®−îc thóc ®Èy nhanh h¬n tõ nh÷ng n¨m 1990, khi nÒn kinh tÕ n−íc ta b−íc vµo giai ®o¹n ®Èy m¹nh CNH, H§H. §¹i héi §¶ng lÇn thø IX ®· x¸c ®Þnh râ: §Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, t¹o nÒn t¶ng ®Ó ®Õn n¨m 2020, n−íc ta c¬ b¶n trë thµnh n−íc c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i1. Cïng víi CNH, H§H nÒn kinh tÕ, nhiÖm vô x©y dùng ®ång bé vµ tõng b−íc hiÖn ®¹i ho¸ hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng: giao th«ng, ®iÖn lùc, th«ng tin, thuû lîi, cÊp n−íc, tho¸t n−íc.v.v. ®−îc ®Æt ra mét c¸ch cÊp thiÕt. TiÕn tr×nh CNH, H§H ë n−íc ta tõ nh÷ng n¨m 1990 ®−îc g¾n liÒn víi ®« thÞ ho¸ c¶ vÒ chiÒu réng vµ chiÒu s©u. ChiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ViÖt Nam 10 n¨m (2001 – 2010) ®· nªu râ: ph¸t triÓn m¹ng l−íi ®« thÞ ph©n bæ hîp lý trªn c¸c vïng. HiÖn ®¹i ho¸ dÇn c¸c thµnh phè lín, thóc ®Èy qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ n«ng th«n2. ChiÕn l−îc ph¸t triÓn ®« thÞ ViÖt Nam thêi kú 1996 – 2020 x¸c ®Þnh môc tiªu ph¸t triÓn ®« thÞ c¶ n−íc ®Õn n¨m 2020 lµ: x©y dùng t−¬ng ®èi

1 V©n kiiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX, NXB ChÝnh trÞ Quèc gia, H, 2001, trang 89 2 Nh− trªn, trang 94

hoµn chØnh ®« thÞ c¶ n−íc, cã kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ, x· héi vµ kü thuËt hiÖn ®¹i, cã m«i tr−êng ®« thÞ trong s¹ch, ®−îc ph©n bæ vµ ph¸t triÓn hîp lý trªn ®Þa bµn c¶ n−íc…, phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2020, d©n sè ®« thÞ chiÕm kho¶ng 45% d©n sè c¶ n−íc3.

Thùc hiÖn chñ tr−¬ng trªn, tõ nh÷ng n¨m 1990, qu¸ tr×nh thu håi ®Êt

®Ó ph¸t triÓn vµ x©y dùng míi c¸c ®« thÞ, x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp vµ

kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ – x· héi ë n−íc ta ®· diÔn ra rÊt m¹nh mÏ.

BiÓu 1.3: T×nh h×nh biÕn ®éng c¸c lo¹i ®Êt giai ®o¹n 1990 -2003

§¬n vÞ : ha

1990

2000

2003

2000/1990 2003/1990

2003/2000

Lo¹i ®Êt

1.532.843

1.669.600 +560.653

+697.410

+136.757

126.491

161.700

+35.039

+70.248

+35.209

231.106

437.965

481.600

+206.859

+250.494

+43.635

340.812

557.010

583.200

+216.198

+242.388

+26.190

817.752

443.178

460.400 -374.574

-357.352

+17.222

72.200

81.100

+8.900

371.000

379.300

+8.300

Nguån : Tæng côc Thèng kª, 2004

I-§Êt chuyªn dïng 972.190 91.452 1- §Êt x©y dùng 2- §Êt giao th«ng 3- §Êt thuû lîi II- §Êt ë 1- §Êt ë ®« thÞ 2- §Êt ë n«ng th«n

Theo thèng kª diÖn tÝch ®Êt ®ai n¨m 1996, c¶ n−íc cã tæng diÖn tÝch

kho¶ng 33.104.200 ha, trong ®ã ®Êt n«ng nghiÖp lµ 8.104.241 ha, ®Êt l©m

nghiÖp: 10.935.362 ha, ®Êt chuyªn dïng 1.301.782 ha, ®Êt ë: 439.670 ha vµ

®Êt ch−a sö dông: 12.604.100 ha. §Õn n¨m 2003 c¶ n−íc cã 9.531.800 ha

®Êt n«ng nghiÖp, 12.402.200 ha ®Êt l©m nghiÖp cã rõng, 1.669.600 ha ®Êt

chuyªn dïng, 460.400 ha ®Êt ë, 8.867.400 ha ®Êt ch−a sö dông. Nh− vËy,

®Êt chuyªn dïng n¨m 2003 so víi n¨m 1996 t¨ng lªn kho¶ng 367.818 ha,

b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng 52.545 ha. §Êt chuyªn dïng t¨ng lªn chñ yÕu do

x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹

tÇng kinh tÕ x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia. Sè liÖu ë biÓu 1.3

cho thÊy t×nh h×nh biÕn ®éng c¸c lo¹i ®Êt ë n−íc ta thêi kú 1990 – 2003.

Theo biÓu 1.3 cho thÊy, trong 13 n¨m, tõ n¨m 1990 ®Õn n¨m 2003, chóng ta ®· thu håi tíi 697.410 ha ®Êt phôc vô cho viÖc x©y dùng c¸c khu

3 Bé X©y dùng: ChiÕn l−îc ph¸t triÓn ®« thÞ ViÖt Nam thêi kú 10096 – 2020.

c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia. Trong ®ã, ®Êt giµnh cho x©y dùng lµ 70,248 ha, ®Êt giao th«ng lµ 250.494 ha, ®Êt cho thuû lîi lµ 242,388 ha. Riªng ®èi víi ®Êt ë, th× ®Êt ë ®« thÞ còng t¨ng t−¬ng ®èi nhanh, song do chóng ta thùc hiÖn viÖc ®iÒu chØnh l¹i ®Þnh møc ®Êt ë cho khu vùc n«ng th«n theo quy ®Þnh cña LuËt ®Êt ®ai n¨m 1993 nªn sè l−îng ®Êt ë n¨m 2003 gi¶m so víi n¨m 1990.

Riªng giai ®o¹n tõ 2001 ®Õn n¨m 2003, tæng diÖn tÝch ®Êt thu håi lµ 153.979 ha, trong ®ã ®Êt chuyªn dïng lµ 136.757 ha, ®Êt ë lµ 17.222 ha. §iÒu ®¸ng chó ý lµ, diÖn tÝch ®Êt thu håi phôc vô cho x©y dùng cña 3 n¨m nµy lín h¬n so víi 10 n¨m tr−íc ®ã. Cßn ®èi víi ®Êt ë th× diÖn tÝch ®Êt ë thuéc khu vùc ®« thÞ t¨ng nhanh h¬n ®Êt ë cña khu vùc n«ng th«n.

ViÖc thu håi ®Êt kh«ng diÔn ra ®ång ®Òu ë c¸c vïng, miÒn vµ ë 64 tØnh, thµnh phè cña c¶ n−íc mµ chØ tËp trung ë mét sè vïng, mét sè ®Þa ph−¬ng cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi, nhÊt lµ gÇn c¸c s©n bay, bÕn c¶ng, c¸c ®Çu mèi giao th«ng ®−êng s¾t vµ ®−êng bé, gÇn c¸c trung t©m kinh tÕ lín cña ®Êt n−íc. H¬n n÷a, møc ®é thu håi ®Êt còng cßn phô thuéc lín vµo nh÷ng tØnh, thµnh phè cã ®éi ngò c¸n bé cã n¨ng lùc, n¨ng ®éng s¸ng t¹o vµ cã chÝnh s¸ch cëi më, phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn cña ®Þa ph−¬ng.

C¸c vïng cã ®Êt thu håi nhiÒu nhÊt lµ vïng ®ång b»ng s«ng Hång vµ vïng §«ng Nam Bé. Cho ®Õn nay, c¸c tØnh, thµnh phè sau ®©y lµ nh÷ng ®Þa ph−¬ng cã ®Êt bÞ thu håi nhiÒu: Lµo Cai, Hµ Néi, H¶i Phßng, H¶i D−¬ng, VÜnh Phóc, Hµ T©y, B¾c Ninh, H−ng Yªn, §µ N½ng, Qu¶ng Nam, Qu¶ng Ng·i, Phó Yªn, Kh¸nh Hoµ, L©m §ång, B×nh D−¬ng, thµnh phè Hå ChÝ Minh, §ång Nai, Bµ RÞa-Vòng Tµu, Long An, §ång Th¸p vµ CÇn Th¬. V× vËy, nh÷ng bøc xóc liªn quan ®Õn vÊn ®Ò thu håi ®Êt (gi¸ c¶ ®Òn bï, tæ chøc t¸i ®Þnh c−, gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ thu nhËp.v.v.) còng chñ yÕu lµ diÔn ra ë c¸c ®Þa ph−¬ng nµy.

BiÓu 1.4: T×nh h×nh thu håi ®Êt ë mét sè ®Þa ph−¬ng giai ®o¹n 2001-2005

STT TØnh, thµnh phè DiÖn tÝch ®Êt thu håi (ha)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Lµo Cai Hµ Néi H¶i Phßng Hµ T©y H−ng Yªn H¶i D−¬ng VÜnh Phóc B¾c Ninh §µ N½ng Phó Yªn B×nh D−¬ng TP. Hå ChÝ Minh CÇn Th¬ §ång Th¸p 599 6.124 5.017,9 2.287 1.049 1.300 1.200 3.087 858,4 1.057 16.627,5 4.000 1.013 500

Nguån : B¸o c¸o cña c¸c tØnh vµ tµi liÖu cña Bé Lao ®éng - TB vµ X· héi, 2005.

ViÖc thu håi ®Êt ë n−íc ta trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y lµ sù chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông ®Êt. Nhê cã thu håi ®Êt, chóng ta ®· x©y dùng nhiÒu khu c«ng nghiÖp, c¸c côm c«ng nghiÖp; Më réng vµ x©y dùng míi c¸c khu ®« thÞ; Më réng vµ x©y dùng míi hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ – x· héi giao th«ng, cÊp ®iÖn, cÊp – tho¸t n−íc, th«ng tin liªn l¹c, tr−êng häc, bÖnh viÖn .v.v; Hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn c¸c c¬ së kinh doanh dÞch vô: Kh¸ch s¹n, nhµ hµng, siªu thÞ, trung t©m th−¬ng m¹i, trung t©m dÞch vô, du lÞch; Më réng vµ x©y dùng míi c¸c khu vui ch¬i gi¶i trÝ, c«ng viªn, c©y xanh .v.v. ChÝnh ®iÒu ®ã lµm cho qu¸ tr×nh CNH, H§H cã b−íc tiÕn ®¸ng kÓ, qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ diÔn ra m¹nh mÏ h¬n.

Thu håi ®Êt ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ – x· héi cã vai trß quan träng trong qu¸ tr×nh CNH, H§H & §TH. T¸c ®éng nµy thÓ hiÖn râ ë nh÷ng ®iÓm d−íi ®©y.

Thø nhÊt, nhê cã ®Êt thu håi, c¶ n−íc ®· x©y dùng ®−îc 131 khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt, thu hót ®−îc hµng tr¨m dù ¸n ®Çu t− ë trong vµ ngoµi n−íc víi hµng chôc tû USD vµ hµng ngµn tû ®ång cho ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña ®Êt n−íc.

C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë mét n−íc n«ng nghiÖp nh− n−íc ta th× néi dung quan träng nhÊt lµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ c¬ cÊu lao ®éng, gi¶m lao ®éng n«ng th«n. §Æc biÖt, qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lu«n g¾n liÒn víi x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt. TÝnh ®Õn hÕt n¨m 2005, c¶ n−íc ®· cã 131 khu c«ng nghiÖp vµ khu chÕ xuÊt ®· ®−îc x©y dùng víi tæng diÖn tÝch 28.076 ha. Ngoµi ra cßn cã 124 côm c«ng nghiÖp hoÆc khu c«ng nghiÖp võa vµ nhá do c¸c ®Þa ph−¬ng thµnh lËp, r¶i r¸c t¹i 19 tØnh, thµnh phè víi tæng diÖn tÝch h¬n 6.500 ha. HiÖn vÉn cßn cã gÇn 350 khu vùc ë 54 tØnh, thµnh phè kiÕn nghÞ ®−a vµo quy ho¹ch x©y dùng thµnh khu c«ng nghiÖp víi tæng diÖn tÝch kho¶ng 35.000 ha.

BiÓu 1.5: Ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghiÖp cña n−íc ta ®Õn n¨m 2005 ph©n theo vïng.

DiÖn tÝch sö Vïng Sè l−îng khu

c«ng nghiÖp (khu) dông (ha)

1- Vïng trung du miÒn nói phÝa B¾c 4 577

2- Vïng ®ång b»ng s«ng Hång 29 5.066

3- Vïng duyªn h¶i miÒn Trung 22 4.088

4- Vïng T©y Nguyªn 3 384

5- Vïng §«ng Nam Bé 56 14.320

6- Vïng §ång b»ng S«ng Cöu Long 17 3.641

Nguån : Vô Qu¶n lý khu c«ng nghiÖp vµ chÕ xuÊt, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t−, 2005

7- C¶ n−íc 131 28.076

BiÓu 1.6 : §Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi ®−îc cÊp phÐp vµ ®Çu t−

cña khu vùc d©n doanh thêi kú 1988 -2004

N¨m Sè dù ¸n ®Çu t− trùc Vèn ®ãng gãp ®Çu §Çu t− cña khu

tiÕp n−íc ngoµi ®−îc t− trùc tiÕp n−íc vùc d©n doanh

cÊp phÐp ngoµi (tû VN§)

(dù ¸n) (triÖu USD)

38 68 108 151 197 274 367 408 387 358 285 311 389 550 802 748 723 262,0 428,3 599,0 1003,4 1827,9 2677,1 3458,8 5920,9 7655,0 4633,6 3534,6 1960,5 2276,5 3100,7 2717,8 2951,7 3789,0 - - 3.544,0 6.430,0 10.864,6 13.000,0 17.000,0 20.000,0 21.000,0 24.500,0 29.800,0 31.542,0 34.593,7 38.512,0 46.500,0 - 59.500,0 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

Nguån : Tæng côc Thèng kª, 2005

Thø hai, nhê cã viÖc thu håi ®Êt, chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông, nªn qu¸

tr×nh ®« thÞ ho¸ còng ®−îc ®Èy m¹nh.

N¨m 1954, d©n sè thµnh thÞ ë n−íc ta lµ 2.748.000 ng−êi trong tæng sè 25.074.000 ng−êi (tû lÖ ®« thÞ ho¸ lµ 11%). Trong nh÷ng n¨m 1975 – 1990, tèc ®é ®« thÞ ho¸ ë n−íc ta diÔn ra rÊt chËm, trong khi ®ã, d©n sè t¨ng nhanh lµm cho tû lÖ d©n sè thµnh thÞ cã xu h−íng gi¶m.

N¨m

BiÓu 1.7: D©n sè ®« thÞ ViÖt Nam giai ®o¹n 1975-1990 Tû lÖ d©n sè thµnh thÞ (%)

Tèc ®é t¨ng d©n sè (kú sau so víi kú tr−íc – lÇn)

Trong ®ã : Thµnh thÞ (1000 ng−êi)

Tæng d©n sè (1000 ng−êi)

Tèc ®é t¨ng d©n sè ®« thÞ (kú sau so víi kú tr−íc – lÇn)

1975 47638 10242 21,5

1,01 1980 53722 10301 19,2 1,13

1,12 1985 60032 11526 19,2 1,12

Nguån : Sè liÖu thèng kª, NXB Thèng kª 1990 Tõ nh÷ng n¨m 1990, cïng víi tiÕn tr×nh ®æi míi cña ®Êt n−íc, d©n sè

1,12 1990 66017 12880 19,5 1,1

®« thÞ ë n−íc ta ®· t¨ng lªn kh¸ nhanh.

N¨m

BiÓu 1.8: D©n sè ®« thÞ ViÖt Nam giai ®o¹n 1990-2005 Tæng d©n sè (1000 ng−êi)

Tèc ®é ph¸t triÓn d©n sè (kú sau so víi kú tr−íc – lÇn)

Trong ®ã : Thµnh thÞ (1000 ng−êi)

Tèc ®é ph¸t triÓn d©n sè ®« thÞ (kú sau so víi kú tr−íc – lÇn)

1990 66016,7 12880,3 - -

1995 71995,5 14938,1 1,09 1,16

2000 77635,4 18771,9 1,08 1,26

2003 80902,4 20869,5 1,04 1,11

2004 21591,2 - -

Nguån : Sè liÖu thèng kª 2004, NXB Thèng kª - Hµ Néi 2004

2005 82032,3 83000,04 - - -

§Æc biÖt lµ tõ n¨m 2000 ®Õn nay, ®« thÞ ho¸ ë n−íc ta ®· diÔn ra víi tèc ®é nhanh. TÝnh ®Õn 31/12/2004, c¶ n−íc cã 25 thµnh phè trùc thuéc tØnh, 42 quËn, 59 thÞ x·, 536 huyÖn, 1.181 ph−êng, 583 thÞ trÊn, 9.012 x·. §Õn cuèi n¨m 2005, c¶ n−íc cã 679 ®« thÞ, t¨ng gÊp 1,4 lÇn so víi n¨m 1990, trong ®ã cã 5 thµnh phè trùc thuéc trung −¬ng, 87 thµnh phè trùc thuéc tØnh, 587 thÞ trÊn5. HÖ thèng ®« thÞ cña ta r¶i ®Òu trªn kh¾p l·nh thæ víi ®ñ c¸c lo¹i h×nh : ®« thÞ c«ng nghiÖp, ®« thÞ c¶ng, ®« thÞ hµnh chÝnh, ®« thÞ du lÞch, ®« thÞ tæng hîp. Tuy nhiªn, nh×n chung, quy m« c¸c ®« thÞ cßn nhá bÐ, c¬ së h¹ tÇng cßn nhiÒu bÊt cËp.

4 Dù b¸o 5 Bé Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng

27.2

26.32

20.75

19.5

1954

1995

2000

2004

2005

Nguån: Sè liÖu thèng kª, NXB Thèng kª, H, 2004

BiÓu ®å 1.2 : Tû lÖ d©n sè ®« thÞ ë ViÖt Nam

C¸c thµnh phè lín nh− Hµ Néi, H¶i Phßng, §µ N½ng, thµnh phè Hå ChÝ Minh, CÇn Th¬ ®−îc më réng nhanh vµ ®−îc x©y míi hiÖn ®¹i h¬n tr−íc. Ch¼ng h¹n, néi thÞ cña thµnh phè §µ N½ng tr−íc n¨m 1997 chØ cã 5.760 ha, ®Õn nay ®· lªn tíi 14.620 ha, lín gÊp h¬n 2,5 lÇn so víi n¨m 1997. HÖ thèng c¬ së h¹ tÇng tõng b−íc ®−îc hiÖn ®¹i ho¸. Thµnh phè Hµ Néi trong 5 n¨m, tõ 2001-2005 khu vùc néi ®« còng ®· më ra thªm 6502 ha, vµ ®iÒu ®¸ng nãi lµ c¶ hai thµnh phè nµy ®· cã d¸ng dÊp cña mét thµnh phè hiÖn ®¹i. Ngoµi ra mét lo¹t c¸c thÞ x· còng ®−îc më réng, x©y míi kh¸ khang trang vµ ®−îc n©ng lªn thµnh thµnh phè nh− : L¹ng S¬n, Lµo Cai, §iÖn Biªn, H¶i D−¬ng, Thanh Ho¸, Pleicu, Qu¶ng Ng·i.v.v. C¶ n−íc ®· h×nh thµnh mét hÖ thèng kh¸ ®ång bé c¸c ®« thÞ trung t©m vµ ®« thÞ vÖ tinh, tõng b−íc thùc hiÖn tèt môc tiªu chiÕn l−îc ph¸t triÓn ®« thÞ ViÖt Nam giai ®o¹n 1996 – 2020. Thø ba, chóng ta ®· n©ng cÊp vµ x©y dùng míi ®−îc kh¸ ®ång bé vµ t−¬ng ®èi hiÖn ®¹i hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ an ninh quèc phßng. - S©n bay Néi Bµi, §µ N½ng, T©n S¬n NhÊt ®−îc më réng vµ n©ng cÊp th−êng xuyªn ®Ó ®¹t chuÈn quèc tÕ. NhiÒu s©n bay míi ®−îc ®−a vµo sö dông nh−: C¸t Bi, §iÖn Biªn, Vinh, Chu Lai, Phï C¸t, Cam Ranh, Pleicu, Bu«n Ma Thuét, Liªn Kh−¬ng, CÇn Th¬, C«n §¶o, Phó Quèc. - C¶ng biÓn H¶i Phßng, §µ N½ng, Sµi Gßn ®−îc më réng, n©ng cÊp vµ hiÖn ®¹i ®Ó cã thÓ tiÕp nhËn ®−îc c¸c lo¹i tµu träng t¶i lín ra vµo cËp c¶ng.

§ång thêi, mét lo¹t c¶ng míi, c¶ng n−íc s©u còng ®−îc ®Çu t− x©y dùng nh− c¶ng C¸i L©n, C¶ng Nghi S¬n, c¶ng Ch©n M©y, c¶ng Dung QuÊt, c¶ng Thi V¶i.v.v.., t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc giao l−u kinh tÕ gi÷a n−íc ta víi c¸c n−íc trong khu vùc vµ thÕ giíi. - HÖ thèng ®−êng bé ®−îc x©y míi, më réng vµ n©ng cÊp nhanh, nhÊt lµ ®−êng quèc lé 1, quèc lé 3,5,6,8,9,10,14,18, ®−êng Phan Rang-§µ L¹t,

§ång Nai-§µ L¹t, ®−êng xuyªn ¸: TP Hå ChÝ Minh – N«ng Pªnh; TP. Hå ChÝ Minh - Vòng Tµu .v.v... ViÖc hoµn thµnh x©y dùng míi ®−êng Hå ChÝ Minh ®· t¹o thuËn lîi cho ph¸t triÓn toµn bé vïng miÒn T©y cña ®Êt n−íc. - HÖ thèng ®iÖn l−íi quèc gia ®· kÐo ®Õn tÊt c¶ c¸c tØnh vµ huyÖn trong c¶ n−íc, ®Æc biÖt lµ hoµn thµnh x©y dùng hai ®−êng d©y 500KV B¾c Nam, t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc ®iÒu hoµ l−îng ®iÖn tiªu thô gi÷a c¸c miÒn ngµy mét tèt h¬n, hiÖu qu¶ h¬n. - HÖ thèng th«ng tin, liªn l¹c, b−u chÝnh viÔn th«ng ®−îc ph¸t triÓn vµ hiÖn ®¹i hãa rÊt nhanh, tho¶ m·n ®−îc yªu cÇu ngµy cµng cao cña c¸c cÊp, c¸c ngµnh vµ nh©n d©n, kÞp thêi phôc vô chØ ®¹o, ®iÒu hµnh vµ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt - kinh doanh - dÞch vô vµ ®êi sèng. - HÖ thèng thuû lîi ®−îc n©ng cÊp vµ x©y míi ngµy mét nhiÒu, n©ng diÖn tÝch ®−îc t−íi tiªu chñ ®éng lªn thªm 2 triÖu ha so víi tr−íc n¨m 1990. Thø t−, viÖc h×nh thµnh c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ míi ®· t¹o ®iÒu kiÖn thu hót, gi¶i quyÕt viÖc lµm cho hµng triÖu lao ®éng víi thu nhËp t−¬ng ®èi kh¸, gióp hä tõng b−íc c¶i thiÖn vµ n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt, còng nh− tinh thÇn cña b¶n th©n vµ gia ®×nh.

BiÓu 1.9: Sè l−îng lao ®éng ®ang lµm viÖc trong c¸c khu c«ng nghiÖp ( do Thñ t−íng ChÝnh Phñ cÊp phÐp )

§¬n vÞ : 1000 ng−êi

ChØ tiªu 2000 2001 2002 2003 2004 2005

201 255 370 511 706 953

1- Sè lao ®éng luü kÕ cuèi kú

+54 +115 +141 +195 +247 -

2- Lao ®éng thu nhËn qua c¸c n¨m

Nguån: GS.TS. Vâ Thanh Thu, ®Ò tµi ®éc lËp cÊp Nhµ n−íc, n¨m 2005

- 3- Tèc ®é t¨ng (%) - 212,96 122,6 138,3 135,0

§ã lµ sè lao ®éng trùc tiÕp ®−îc thu hót vµo c¸c doanh nghiÖp cña c¸c khu c«ng nghiÖp (do Thñ t−íng ChÝnh phñ cÊp phÐp), ngoµi ra cßn cã trªn 1 triÖu lao ®éng gi¸n tiÕp phôc vô cho c¸c khu nµy n÷a. C¸c tØnh, thµnh phè thu hót ®−îc nhiÒu lao ®éng vµo lµm viÖc trong c¸c khu c«ng nghiÖp lµ : §ång Nai 190 ngµn ng−êi, Hµ Néi 15 ngµn ng−êi, §µ N½ng 14,5 ngµn ng−êi vµ B×nh §Þnh 12 ngµn ng−êi.

Tãm l¹i, nÕu nh− CNH, H§H & §TH lµ tÊt yÕu kh¸ch quan ®èi víi n−íc ta th× viÖc thu håi ®Êt ®Ó phôc vô CNH, H§H & §TH lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa cùc kú quan träng.V× thÕ trong qu¸ tr×nh CNH, H§H &§TH, bÊt cø n−íc nµo còng ph¶i chuyÓn ®æi mét bé phËn ®Êt ®ai tõ ®Êt n«ng nghiÖp sang c«ng nghiÖp vµ ®« thÞ.

1.2. nh÷ng vÊn ®Ò n¶y sinh trong qu¸ tr×nh thu håi

®Êt ®Ó C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ ®« thÞ ho¸

Nh− ®· nªu ë trªn, ®Ó CNH, H§H& §TH, viÖc thu håi ®Êt chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông tõ ®Êt n«ng nghiÖp sang ®Êt x©y dùng, ®Êt chuyªn dïng ®Ó ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, ®−êng s¸ giao th«ng vµ c¸c c«ng tr×nh quèc gia kh¸c lµ tÊt yÕu. ViÖc thu håi ®Êt nµy lµm n¶y sinh nhiÒu vÊn ®Ò kinh tÕ – x· héi cã liªn quan tíi 3 ®èi t−îng lµ x· héi, mµ ®¹i diÖn lµ nhµ n−íc; C¸c doanh nghiÖp x©y dùng c¬ së h¹ tÇng kü thuËt vµ x©y dùng c¸c khu ®« thÞ, khu t¸i ®Þnh c−; Vµ ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi.

1.2.1. §èi víi ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi.

§èi víi ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi, vÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i gi¶i quyÕt

viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng.

1.2.1.1. VÊn ®Ò viÖc lµm cña ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi

§©y lµ vÊn ®Ò quan träng ®Æc biÖt ®èi víi ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi. Bëi lÏ, b×nh th−¬ng, ng−êi d©n ®ang sinh sèng trong ng«i nhµ cña hä, víi mét c«ng viÖc æn ®Þnh, nhÊt lµ n«ng d©n. Khi bÞ thu håi ®Êt, buéc hä kh«ng nh÷ng ph¶i chuyÓn n¬i ë, mµ cßn ph¶i chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp. V× thÕ vÊn ®Ò viÖc lµm lµ vÊn ®Ò rÊt nan gi¶i ®èi víi ng−êi d©n bÞ thu håi ®Êt.

Trong thùc tÕ, qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸, kinh tÕ ë c¸c ®« thÞ míi t¨ng tr−ëng nhanh chãng nhê sù tËp trung lùc l−îng s¶n xuÊt, t¹o ra n¨ng suÊt lao ®éng cao, c¸ch tæ chøc lao ®éng hiÖn ®¹i. Do ®ã, qu¸ tr×nh t¨ng tr−ëng kinh tÕ ®« thÞ còng t¹o c¬ héi ®Ó t¨ng viÖc lµm ë c¸c ®« thÞ. Qu¸ tr×nh ®ã võa lµm t¨ng tæng viÖc lµm võa lµm chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ trong ®« thÞ. Ng−îc

l¹i, viÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu c¸c ngµnh kinh tÕ ®« thÞ lµm t¨ng tr−ëng kinh tÕ ®« thÞ theo chiÒu s©u, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng x· héi, t¨ng GDP b×nh qu©n ®Çu ng−êi t¹i ®« thÞ.

Tõ gãc ®é lao ®éng vµ viÖc lµm, ®« thÞ ho¸ lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu lao ®éng vµ viÖc lµm tõ c¸c ho¹t ®éng n«ng nghiÖp sang c¸c ho¹t ®éng c«ng nghiÖp vµ th−¬ng m¹i, dÞch vô. Khi ®« thÞ më réng ra c¸c vïng ngo¹i vi nh»m gi¶i quyÕt vÊn ®Ò qu¸ t¶i d©n sè, c¸c khu d©n c− ®« thÞ ë ngo¹i vi sÏ h×nh thµnh vµ c¸c ho¹t ®éng th−¬ng m¹i, dÞch vô sÏ ph¸t triÓn. Ngo¹i thµnh lµ n¬i cã sù thay ®æi m¹nh mÏ vÒ c¸c ho¹t ®éng th−¬ng m¹i vµ dÞch vô, mét phÇn ®Ó ®¸p øng yªu cÇu cña ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, mét phÇn ®Ó ®¸p øng c¸c nhu cÇu dÞch vô gi¶i trÝ cho d©n c− néi thµnh.

Nh÷ng ng−êi n«ng d©n tr−íc ®©y g¾n bã víi ruéng v−ên, sau khi trë thµnh d©n c− ®« thÞ, hä bÞ mÊt phÇn lín ruéng ®Êt canh t¸c. Víi sè tiÒn ®−îc Nhµ n−íc ®Òn bï hoÆc tiÒn b¸n ®Êt cho c¸c c− d©n míi, hä dïng ®Ó t¹o nghÒ míi, t×m viÖc lµm míi … vµ nhiÒu vÊn ®Ò kh¸c còng thay ®æi.

Ng−êi lao ®éng cÇn viÖc lµm, hä muèn cã kho¶n tiÒn kiÕm ®−îc tõ c«ng viÖc, v× vËy hä cung cÊp søc lao ®éng cña m×nh. C¸c ngµnh kinh tÕ chØ cã thÓ vËn hµnh qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ víi sù tham gia cña ng−êi lao ®éng. Ng−êi lao ®éng còng lµ ®èi t−îng sÏ tiªu dïng c¸c lo¹i hµng ho¸, dÞch vô do c¸c ngµnh kinh tÕ s¶n xuÊt ra. V× vËy c¸c ngµnh cÇn ®Õn lao ®éng ®Ó ph¸t triÓn còng nh− ng−êi lao ®éng cÇn cung cÊp søc lao ®éng cña m×nh. Tuy vËy, lao ®éng trong ®« thÞ ®ßi hái cã tr×nh ®é chuyªn m«n ho¸ cao h¬n vµ do vËy, gi¸ c¶ lao ®éng ë ®« thÞ còng cao h¬n so víi ë n«ng th«n.

Sù ph¸t triÓn cña c¸c ®« thÞ mét mÆt sÏ t¹o ra mét l−îng lín viÖc lµm cho lao ®éng t¹i ®« thÞ, ®ång thêi thu hót vµ lµm gi¶m ®¸ng kÓ l−îng lao ®éng n«ng nhµn ë c¸c vïng n«ng th«n, kÐm ph¸t triÓn, gãp phÇn lµm t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng t¹i c¸c vïng nµy. ChØ riªng 4 thµnh phè lín lµ Hµ Néi, TP Hå ChÝ Minh, §µ N½ng vµ H¶i Phßng trong n¨m 2004 ®· gi¶i quyÕt viÖc lµm cho kho¶ng 363.000 lao ®éng. Ngoµi sè lao ®éng lµm viÖc chÝnh thøc t¹i c¸c c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh, cßn ph¶i kÓ ®Õn mét lùc l−îng lín lao ®éng lµm viÖc trong c¸c ngµnh dÞch vô, x©y dùng c¬ b¶n…vµ c¸c khu vùc phi chÝnh thøc kh¸c phôc vô cho ph¸t triÓn c¸c ®« thÞ nµy.

Tuy nhiªn, nh×n tõ gi¸c ®é kh¸c th× khi gia t¨ng quy m« thµnh phè b»ng c¸c gi¶i ph¸p më réng kh«ng gian, h×nh thµnh c¸c quËn, ph−êng míi sÏ lµm cho mét lùc l−îng ®¸ng kÓ lao ®éng n«ng nghiÖp ë vïng ®« thÞ ho¸ bÞ mÊt viÖc lµm, dÉn ®Õn gia t¨ng t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp. Khi nh÷ng khu ®« thÞ míi mäc lªn, mét sè hé n«ng d©n bÞ thu håi ®Êt ®ai, ruéng v−ên ®Ó x©y dùng ®« thÞ. TÊt nhiªn, hä nhËn ®−îc mét kho¶n tiÒn ®Òn bï vÒ ®Êt ®ai, hoa mµu, nh−ng nÕu sè tiÒn ®−îc ®Òn bï tõ thu håi ®Êt mµ kh«ng ®−îc ng−êi n«ng d©n sö dông ®óng môc ®Ých sÏ lµm t¨ng t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp vµ ph¸t

sinh c¸c vÊn ®Ò x· héi bøc xóc kh¸c. Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp vµ thiÕu viÖc lµm cña n«ng d©n bÞ thu håi ®Êt mét phÇn lµ do sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ th−¬ng m¹i - dÞch vô ch−a ®¸p øng ®ñ nhu cÇu gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng, mÆt kh¸c do chÝnh b¶n th©n ng−êi lao ®éng, vèn xuÊt ph¸t tõ n«ng d©n, cã nhiÒu h¹n chÕ vÒ n¨ng lùc vµ tr×nh ®é v¨n ho¸ còng nh− tr×nh ®é chuyªn m«n nghÒ nghiÖp, ch−a thÝch øng ®−îc víi c«ng viÖc míi, kh«ng ®¸p øng ®−îc yªu cÇu cña thÞ tr−êng lao ®éng. Kh«ng Ýt ng−êi sau mét thêi gian ®−îc nhËn vµo lµm viÖc t¹i c¸c nhµ m¸y, c¸c khu c«ng nghiÖp do kh«ng ®¸p øng ®−îc yªu cÇu c«ng viÖc nªn buéc ph¶i th«i viÖc vµ l¹i r¬i vµo t×nh tr¹ng kh«ng cã viÖc lµm. §iÒu nµy g©y khã kh¨n cho cuéc sèng cña chÝnh b¶n th©n ng−êi lao ®éng, ®ång thêi còng g©y ra khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp trong viÖc thu hót lao ®éng vµ æn ®Þnh s¶n xuÊt. HiÖn nay, t¹i nhiÒu ®« thÞ ®· x©y dùng ®−îc c¸c trung t©m gi¸o dôc th−êng xuyªn, trung t©m d¹y nghÒ … nh−ng ch−a ®ñ ®¸p øng nhu cÇu ®−îc ®µo t¹o vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng.

Bªn c¹nh ®ã, dßng di chuyÓn qu¸ lín cña lao ®éng tõ n«ng th«n ra thµnh phè trong khi sè l−îng viÖc lµm t¹i c¸c khu vùc ®« thÞ kh«ng thÓ t¨ng nhanh ®Ó cã thÓ thu hót hÕt sù t¨ng lªn cña d©n sè trong ®é tuæi lao ®éng vµ do di d©n còng lµ mét nguyªn nh©n g©y ra t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp vµ thiÕu viÖc lµm víi tû lÖ kh¸ cao.

VÊn ®Ò lao ®éng vµ viÖc lµm cÇn ®−îc quan t©m th−êng xuyªn bëi v× qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ diÔn ra th−êng xuyªn vµ víi tèc ®é ngµy cµng nhanh bëi viÖc x©y dùng c¸c ch−¬ng tr×nh, dù ¸n cô thÓ ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò thÊt nghiÖp, chuyÓn ®æi nghÒ, t¹o viÖc lµm míi trong qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ lµ rÊt cÇn thiÕt. VÊn ®Ò ®µo t¹o, t¹o viÖc lµm míi, chuyÓn ®æi nghÒ cho n«ng d©n bÞ thu håi ®Êt cÇn trë thµnh mét chñ tr−¬ng lín cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ta trong giai ®o¹n hiÖn t¹i vµ thêi kú tíi.

MÆc dï ®· cã t¸c ®éng rÊt tÝch cùc ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi nh− ®· nªu kh¸i qu¸t ë trªn, nh−ng cho ®Õn nay, thu håi ®Êt ®ang lµ vÊn ®Ò "nãng", bøc xóc ë nhiÒu ®Þa ph−¬ng. GÇn ®©y, c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng ®· ®Ò cËp nhiÒu ®Õn vÊn ®Ò nµy.

Theo b¸o c¸o cña Bé Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng, giai ®o¹n 2000-2004, sè diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp ®· ®−îc chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông lµ gÇn 157.000 ha, trong ®ã x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt gÇn 22.000 ha, x©y dùng côm c«ng nghiÖp võa vµ nhá gÇn 35.000 ha, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng ®« thÞ gÇn 100.000 ha. Trong tæng sè diÖn tÝch c¸c khu c«ng nghiÖp c¶ n−íc, diÖn tÝch c¸c khu c«ng nghiÖp cña vïng kinh tÕ träng ®iÓm phÝa Nam chiÕm 62,5% vµ b»ng 73,2% tæng diÖn tÝch c¸c khu c«ng nghiÖp cña c¶ 3 vïng kinh tÕ träng ®iÓm (kh«ng kÓ diÖn tÝch khu c«ng nghiÖp Dung QuÊt tØnh Qu¶ng Ng·i 10.300 ha, khu kinh tÕ më Chu Lai 4000 ha). Theo

mét kh¶o s¸t cña Bé Lao ®éng - Th−¬ng binh vµ X· héi míi ®©y, trung b×nh mçi hé n¬i thu håi ®Êt cã 1,5 lao ®éng r¬i vµo t×nh tr¹ng kh«ng cã viÖc lµm vµ mçi ha ®Êt n«ng nghiÖp bÞ thu håi cã tíi 13 lao ®éng mÊt viÖc lµm trong n«ng nghiÖp, th× víi 157.000 ha ®Êt ®· ®−îc chuyÓn ®æi trong giai ®o¹n 2000-2004 cã tíi 20,41 v¹n lao ®éng n«ng nghiÖp ph¶i chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp, trong sè ®ã hiÖn nay nhiÒu ng−êi hiÖn vÉn ch−a cã viÖc lµm vµ r¬i vµ t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp toµn phÇn.

Giai ®o¹n 2001-2005, t¹i 14 tØnh cã tèc ®é c«ng nghiÖp ho¸, ®« thÞ ho¸ nhanh, tæng diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp ®· chuyÓn môc ®Ých sö dông lµ 20.631,4 ha. Nh÷ng ®Þa ph−¬ng cã diÖn tÝch thu håi lín lµ Hµ Néi, H¶i Phßng, Hµ T©y, H¶i D−¬ng, VÜnh Phóc, Phó Yªn, CÇn Th¬.

Ngay sau khi thu håi ®Êt, mét bé phËn lao ®éng mÊt viÖc lµm hoÆc thiÕu viÖc lµm. T¹i 14 tØnh, thµnh phè, t×nh h×nh lao ®éng bÞ mÊt viÖc lµm trong n«ng nghiÖp nh− sau:

BiÓu 1.10: T×nh h×nh lao ®éng bÞ mÊt viÖc lµm trong n«ng nghiÖp do thu håi ®Êt giai ®o¹n 2001 - 2005

§¬n vÞ: Ng−êi

TØnh

Nguån: Bé Lao ®éng - Th−¬ng binh vµ X· héi, 2005

1. Hµ Néi 2. H¶i Phßng 3. Hµ T©y 4. H¶i D−¬ng 5. Nam §Þnh 6. Th¸i B×nh 7. Ninh B×nh 8. Lµo Cai 9. VÜnh Phóc 10. B¾c Ninh 11. §µ N½ng 12. Phó Yªn 13. §ång Th¸p 14. CÇn Th¬ Céng 2001-2005 104000 17600 52838 12000 8000 17045 2500 6875 8000 7500 20000 3351 5000 1000 265709

Nh− vËy, trong giai ®o¹n 2001-2005, t¹i 14 tØnh, thµnh phè kÓ trªn, sè lao ®éng bÞ mÊt viÖc lµm trong n«ng nghiÖp lµ 265.709 ng−êi. C¸c tØnh, thµnh phè cã nhiÒu lao ®éng bÞ mÊt viÖc lµm trong n«ng nghiÖp lµ Hµ Néi, H¶i Phßng, Hµ T©y, H¶i D−¬ng, Th¸i B×nh, §µ N½ng.v.v.

DiÖn tÝch ®Êt bÞ thu håi phÇn lín tËp trung vµo ®Êt n«ng nghiÖp, ®Êt khu ®«ng d©n c− vµ vµo mét sè x·, nhÊt lµ ë ven c¸c ®« thÞ lín (kho¶ng 70- 80%), cã x· thËm chÝ ph¶i thu håi 100% diÖn tÝch ®Êt s¶n xuÊt. V× vËy, mÆc dï diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp bÞ thu håi chØ chiÕm tû lÖ nhá trong tæng diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp cña nhiÒu tØnh (1-2%), nh−ng t×nh tr¹ng khã kh¨n vÒ viÖc lµm cña ng−êi lao ®éng l¹i tËp trung vµo mét sè khu vùc nhÊt ®Þnh.

Vïng ®ång b»ng s«ng Hång lµ n¬i ®Êt chËt, ng−êi ®«ng, còng lµ n¬i cã tèc ®é c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ rÊt m¹nh, qu¸ tr×nh thu håi ®Êt n«ng nghiÖp diÔn ra ngµy cµng t¨ng, trong khi lao ®éng n«ng nghiÖp cßn chiÕm tû lÖ rÊt lín th× vÊn ®Ò ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn sèng vµ viÖc lµm cho n«ng d©n cµng trë nªn bøc xóc, gay g¾t. Vïng ®ång b»ng s«ng Hång gåm 11 tØnh, thµnh phè (Hµ Néi, VÜnh Phóc, B¾c Ninh, Hµ T©y, H¶i D−¬ng, H¶i Phßng, H−ng Yªn, Th¸i B×nh, Hµ Nam, Nam §Þnh, Ninh B×nh), ®Õn n¨m 2004 cã tæng diÖn tÝch 1481,2 ngµn ha, trong ®ã ®Êt n«ng nghiÖp cã 850,7 ngµn ha, nh−ng d©n sè cã tíi 17.836.000 ng−êi, mËt ®é d©n sè trung b×nh lµ 1204 ng−êi/km2, cao nhÊt c¶ n−íc. DiÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp vïng ®ång b»ng s«ng Hång chØ chiÕm gÇn 9% diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp c¶ n−íc, nh−ng vÒ lùc l−îng lao ®éng n¨m 2004 vïng nµy cã 9.718.300 ng−êi, chiÕm tíi 22,5% lùc l−îng lao ®éng c¶ n−íc. Nh− vËy, 1 lao ®éng vïng ®ång b»ng s«ng Hång chØ cã 0,088 ha ®Êt n«ng nghiÖp, thÊp nhÊt so víi c¶ n−íc. NÕu chØ tÝnh lùc l−îng lao ®éng n«ng th«n vïng ®ång b»ng s«ng Hång lµ kho¶ng 7.811.422 ng−êi vµ nh− vËy 1 lao ®éng n«ng th«n vïng nµy còng chØ cã kho¶ng 0,11 ha ®Êt n«ng nghiÖp.

T×nh h×nh thu håi ®Êt n«ng nghiÖp vµ t×nh tr¹ng mÊt viÖc lµm cña n«ng

d©n vïng ®ång b»ng s«ng Hång thêi gian gÇn ®©y thÓ hiÖn ë biÓu sau.

BiÓu 1.11: T×nh h×nh thu håi ®Êt n«ng nghiÖp vµ t×nh tr¹ng mÊt viÖc lµm cña n«ng d©n vïng ®ång b»ng s«ng Hång giai ®o¹n 2001 - 2005

2001-2005

1. DiÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp bÞ thu håi (ha)

18.563

284.583

2. Lao ®éng trong ®é tuæi mÊt viÖc lµm do thu håi ®Êt (ng−êi)

15,33

3. Sè lao ®éng bÞ mÊt viÖc lµm trong n«ng nghiÖp trªn 1 ha ®Êt thu håi

BiÓu 1.11 cho thÊy, trong giai ®o¹n 2001-2005, vïng ®ång b»ng s«ng Hång ®· thu håi ®Êt n«ng nghiÖp ®Ó ®« thÞ ho¸, ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt, ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng.v.v., lµ 18.563 ha. Lao ®éng trong ®é tuæi bÞ mÊt viÖc lµm trong n«ng nghiÖp lµ 284.593 ng−êi, trung b×nh thu håi 1 ha ®Êt n«ng nghiÖp th× cã 15,33 ng−êi mÊt viÖc lµm, lµ tû lÖ cao h¬n møc trung b×nh cña c¶ n−íc (13 ng−êi).

Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, Hµ Néi lµ mét trong ng÷ng ®Þa ph−¬ng cã tèc ®é ®« thÞ ho¸ cao. TÝnh chung trong 5 n¨m 2000 - 2004, trªn ®Þa bµn Thµnh phè ®· hoµn thµnh 838 dù ¸n cã gi¶i phãng mÆt b»ng víi diÖn tÝch thu håi 4.038 ha. Cïng víi viÖc thu håi diÖn tÝch ®Êt nµy, Thµnh phè ®· thùc hiÖn båi th−êng, hç trî cho 108.492 hé d©n vµ t¸i ®Þnh c− cho 6.649 hé gia ®×nh.

BiÓu 1.12: T×nh h×nh thùc hiÖn thu håi ®Êt vµ ®Òn bï, t¸i ®Þnh c− ë thµnh phè Hµ Néi n¨m 2000 - 2004 DiÖn tÝch (ha) Sè dù ¸n Sè hé nhËn ®Òn bï N¨m

Sè hé bè trÝ t¸i ®Þnh c− Tæng sè Tæng sè hé Sè dù ¸n bµn giao

Tæng diÖn tÝch ®Êt thu håi 854 Tæng diÖn tÝch ®Êt ®· bµn giao 349 139 64 11450 Tæng sè tiÒn chi tr¶ (tû ®ång) 438 921 2000

351 459 1475 22662 733 768 1602 2001

417 194 2770 23454 836 873 969 2002

429 260 2656 1424 30037 2081 1945 2003

417 161 2205 876 20889 1551 1212 2004

838 9959 6649 Tæng 1753 4218 108492 5711

Nguån : Ban chØ ®¹o gi¶i phãng mÆt b»ng thµnh phè Hµ Néi, n¨m 2005

sè

TÝnh riªng n¨m 2005, tæng diÖn tÝch ®Êt thu håi theo kÕ ho¹ch lµ 1.123 ha, trong ®ã mét sè c«ng tr×nh träng ®iÓm sÏ ®−îc tËp trung thu håi ®Êt, gi¶i phãng mÆt b»ng víi quy m« lín nh−: dù ¸n cÇu V×nh Tuy (thu håi 50 ha ®Êt), dù ¸n ®−êng vµnh ®ai III vµ cÇu Thanh tr× (thu håi 112 ha), dù ¸n nót Ng· t− Së (thu håi 1,6ha), dù ¸n h¹ tÇng kü thuËt quanh Hå T©y (thu håi 14,6 ha).

MÆc dï diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp ë Hµ Néi bÞ thu håi chØ chiÕm mét tû lÖ nhá, kho¶ng 1-2% so víi tæng diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn khu vùc ngo¹i thµnh nh−ng l¹i tËp trung vµo mét sè x·, cã x· thu håi tíi 70 - 80%. §¹i bé phËn nh÷ng hé d©n, nh÷ng ng−êi lao ®éng bÞ thu håi quyÒn sö dông ®Êt ®Òu lµ nh÷ng hé thuÇn n«ng, cuéc sèng chñ yÕu dùa vµo nguån thu tõ canh t¸c trªn ®Êt n«ng nghiÖp vµ ch¨n nu«i quy m« nhá. ViÖc thu håi ®Êt ®· khiÕn cho nhiÒu ng−êi n«ng d©n bÞ mÊt mét phÇn hoÆc toµn bé t− liÖu s¶n xuÊt dÉn ®Õn mÊt viÖc lµm, gÆp ph¶i khã kh¨n trong t×m vµ t¹o viÖc lµm míi hoÆc t×m ®−îc viÖc lµm phï hîp nh−ng víi thu nhËp thÊp kh«ng ®¶m b¶o ®−îc ®êi sèng hoÆc viÖc lµm kh«ng phï hîp víi kh¶ n¨ng vµ tay nghÒ. PhÇn lín nh÷ng ng−êi lao ®éng tr−íc khi bÞ mÊt ®Êt n«ng nghiÖp lµ nh÷ng ng−êi n«ng d©n thuÇn tuý, chÝnh v× vËy, ®Ó chuyÓn sang lµm viÖc trong nh÷ng ngµnh nghÒ phi n«ng nghiÖp kh«ng ph¶i lµ ®iÒu cã thÓ thùc hiÖn mét sím mét chiÒu vµ ®©y chÝnh lµ nguyªn nh©n c¨n b¶n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp hiÖn nay cña nh÷ng ng−êi lao ®éng ngo¹i thµnh ë Hµ Néi khi kh«ng cßn ®Êt ®Ó s¶n xuÊt. ë Hµ Néi, khi mét sè huyÖn ngo¹i thµnh ®−îc chuyÓn thµnh quËn néi thµnh vµ diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp bÞ thu håi cµng nhiÒu th× sè ng−êi n«ng d©n trë thµnh “thÞ d©n thÊt nghiÖp” còng ngµy cµng ®«ng ®¶o.

T×nh tr¹ng thÊt nghiÖp h÷u h×nh (hay thÊt nghiÖp toµn phÇn) ë khu vùc thu håi ®Êt t¨ng lªn nh−ng vÉn ch−a thÓ hiÖn hÕt ®−îc t¸c ®éng cña viÖc thu håi ®Çt ®èi víi ng−êi lao ®éng ë Hµ Néi. VÊn ®Ò nghiªm träng h¬n ë n«ng th«n lµ t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp tr¸ h×nh, víi 46,8% sè lao ®éng ®−îc pháng vÊn ®ang trong t×nh tr¹ng thiÕu viÖc lµm. §iÒu nµy ®ång nghÜa víi t×nh tr¹ng sè lao ®éng ®ang ®ñ viÖc chØ cã 53,2%. Lao ®éng d− thõa ë khu vùc míi ®−îc ®« thÞ ho¸ ë Hµ Néi hiÖn rÊt lín vµ ®ang trë thµnh mét vÊn ®Ò bøc xóc cÇn ph¶i gi¶i quyÕt.

H¶i D−¬ng lµ ®Þa ph−¬ng ®iÓn h×nh cña c¶ n−íc vµ vïng ®ång b»ng s«ng Hång, cã tèc ®é ®« thÞ ho¸ rÊt nhanh. N¨m 2004, Së Lao ®éng - Th−¬ng binh vµ X· héi tØnh H¶i D−¬ng ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu thùc tr¹ng vµ c¸c gi¶i ph¸p gi¶i quyÕt viÖc lµm cho lao ®éng sau khi bµn giao ®Êt cho c¸c khu c«ng nghiÖp, côm c«ng nghiÖp vµ c¸c khu ®« thÞ míi trªn ®Þa bµn tØnh H¶i D−¬ng, cho chóng ta bøc tranh chi tiÕt vµ kh¸ râ vÒ vÊn ®Ò nµy.

KÕt qu¶ kh¶o s¸t tæng thÓ cho thÊy trªn ®Þa bµn 5 huyÖn (CÈm Giµng, B×nh Giang, Nam S¸ch, Kim Thµnh, ChÝ Linh) vµ TP. H¶i D−¬ng, tæng diÖn tÝch ®Êt tr−íc khi thu håi lµ 1.992,47 ha, diÖn tÝch ®Êt Nhµ n−íc thu håi lµ

1.188,771 ha, diÖn tÝch ®Êt cßn l¹i sau khi thu håi lµ 803,699 ha. Nh− vËy, diÖn tÝch ®Êt thu håi chiÕm tíi 59,66% tæng diÖn tÝch ng−êi n«ng d©n ®ang sö dông. Trong ®ã, n¬i cã tû lÖ diÖn tÝch ®Êt thu håi cao nhÊt lµ Kim Thµnh (78,43%), tiÕp ®Õn lµ TP. H¶i D−¬ng (69,44%), ChÝ Linh (55,57%), CÈm Giµng (47,62%), Nam S¸ch (35,13%) vµ Ýt nhÊt lµ B×nh Giang (33,24%). T×nh tr¹ng viÖc lµm cña ng−êi lao ®éng sau khi thu håi ®Êt ë tØnh H¶i D−¬ng nh− sau.

BiÓu 1.13: Thùc tr¹ng viÖc lµm cña lùc l−îng lao ®éng tØnh H¶i D−¬ng sau khi thu håi ®Êt

§¬n vÞ: %

§ñ viÖc lµm Ch−a cã viÖc lµm

ThiÕu viÖc lµm

1. TP. H¶i D−¬ng 48,55 38,74 12,71

2. HuyÖn CÈm Giµng 65,24 15,10 19,66

3. HuyÖn B×nh Giang 76,97 20,91 2,12

4. HuyÖn Nam S¸ch 35,36 48,95 15,69

5. HuyÖn Kim Thµnh 53,47 34,93 11,60

6. HuyÖn ChÝ Linh 21,93 48,18 29,89

Nguån: Bé Lao ®éng, Th−¬ng binh vµ X· héi, 2005

Chung 49,62 35,80 14,58

Sè lao ®éng bÞ ¶nh h−ëng do thu håi ®Êt ë H¶i D−¬ng chñ yÕu lµ hé gia ®×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Sau khi bÞ thu håi ®Êt, kho¶ng 50% vÉn cã viÖc lµm ®Çy ®ñ, 35,8% l©m vµo t×nh tr¹ng thiÕu viÖc lµm vµ 14,58% ch−a t×m ®−îc viÖc lµm. NÕu so víi tr−íc khi thu håi ®Êt, sè cã viÖc lµm ®Çy ®ñ chiÕm 74,15% th× sau khi thu håi ®Êt t×nh tr¹ng cã viÖc lµm ®Çy ®ñ cña lao ®éng vïng bÞ thu håi ®Êt xÊu ®i nhiÒu, tû lÖ cã viÖc lµm ®Çy ®ñ gi¶m 25,53% vµ t×nh tr¹ng ch−a cã viÖc lµm t¨ng lªn thªm 4,57% (so víi 10,01%) tr−íc khi thu håi ®Êt. T×nh tr¹ng nµy xÊu nhÊt lµ ë huyÖn ChÝ Linh, chØ cã 21,93% lao ®éng lµ cã viÖc lµm ®Çy ®ñ, tiÕp ®ã lµ Nam S¸ch 35,36%, TP. H¶i D−¬ng 48,55%.

B¸o Nh©n D©n sè 18175 ra ngµy 10/5/2005 ®¨ng bµi ®iÒu tra cña 2 t¸c gi¶: TrÇn Kh©m vµ Trung ChÝnh víi tiªu ®Ò:" ®êi sèng vµ viÖc lµm cña n«ng d©n nh÷ng vïng bÞ thu håi ®Êt" ®· −íc tÝnh r»ng cã kho¶ng 3,7 triÖu lao ®éng n«ng th«n mÊt viÖc lµm do bÞ thu håi ®Êt.

Tê Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam ra ngµy 20/4/2005 cßn tÝnh r»ng riªng tØnh Hµ T©y, mçi ngµy cã tõ 28.000 ®Òn 30.000 lao ®éng ®æ ra Hµ Néi ®Ó kiÕm sèng, cßn tØnh Qu¶ng Nam cã tíi 46.000 lao ®éng ch¹y vµo c¸c tØnh phÝa Nam t×m kiÕm c«ng ¨n viÖc lµm. Còng tê Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam, ra ngµy 8/6/2005 th× l¹i cho biÕt, tõ n¨m 2001-2004 ë thµnh phè Hµ Néi cã 80.000 lao ®éng mÊt viÖc v× bÞ thu håi ®Êt, thµnh phè H¶i Phßng cã 13.274 ng−êi, tØnh H¶i D−¬ng cã 11.964 ng−êi, tØnh Hµ Nam cã 12.360 ng−êi.

Cã thÓ nãi, mÊt viÖc v× ®Êt bÞ thu håi, kh«ng t×m ®−îc viÖc lµm míi do kh«ng ®−îc ®µo t¹o nghÒ, v× thÕ kh«ng cã thu nhËp hoÆc thu nhËp thÊp, kh«ng æn ®Þnh, ®êi sèng ngµy cµng khã kh¨n, ®ã lµ ®iÓm bøc xóc nhÊt hiÖn nay cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi.

Thu nhËp cña c¸c hé n«ng d©n gia ®×nh H¶i D−¬ng tõ n«ng nghiÖp vµo lo¹i thÊp, nh−ng sau khi nhËn tiÒn ®Òn bï ®Êt n«ng nghiÖp th× mét sè hé gia ®×nh cã thu nhËp t¨ng vät vµ viÖc sö dông sè tiÒn nµy nh− sau.

BiÓu 1.14: T×nh h×nh sö dông tiÒn ®Òn bï ®Êt n«ng nghiÖp

§¬n vÞ tÝnh: %

cña c¸c hé gia ®×nh

Chung

TP. H¶i D−¬ng

H. CÈm Giµng

H. Nam S¸ch

2,76 1,57 0,02 1,45 1. §Çu t− s¶n xuÊt kinh doanh n«ng nghiÖp

39,04 38,08 35,35 37,49 2. §Çu t− s¶n xuÊt kinh doanh phi n«ng nghiÖp

7,47 2,86 15,74 8,69 3. Häc nghÒ

4,43 14,50 19,36 12,76 4. Mua ®å dïng sinh ho¹t

18,22 24,22 20,63 21,02 5. X©y dùng hoÆc söa ch÷a nhµ cöa

Nguån: Bé Lao ®éng, Th−¬ng binh vµ X· héi, 2005

6. Kh¸c 28,08 18,77 8,90 18,59

BiÓu 1.14 cho thÊy, tiÒn ®Òn bï ®Êt n«ng nghiÖp ®−îc sö dông cho môc tiªu ph¸t triÓn s¶n xuÊt, t¹o thªm viÖc lµm kho¶ng 47,63%, bao gåm ®Çu t− s¶n xuÊt kinh doanh n«ng nghiÖp: 1,45%, ®Çu t− s¶n xuÊt kinh doanh phi n«ng nghiÖp: 37,49% vµ häc nghÒ: 8,69%. Cßn l¹i 53,37% lµ chi cho tiªu dïng, kh«ng t¹o thªm viÖc lµm, trong ®ã mua ®å dïng sinh ho¹t chiÕm tíi 12,76% (nhÊt lµ xe m¸y), x©y dùng hoÆc söa ch÷a nhµ cöa chiÕm 21,02% vµ tiªu dïng kh¸c (chñ yÕu göi tiÕt kiÖm hoÆc chi tiªu hµng ngµy) chiÕm 18,59%. Nh− vËy, cã tíi h¬n 1/2 sè tiÒn ®−îc ®Òn bï tõ thu håi ®Êt ®· ®−îc c¸c hé gia ®×nh ®Çu t− vµo tiªu dïng, mua s¾m tµi s¶n ®¾t tiÒn hoÆc x©y dùng, söa ch÷a nhµ cöa. §iÒu ®ã tuy cã c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn sèng cho ng−êi d©n nh−ng tiÒm Èn nguy c¬ kh«ng bÒn v÷ng, kh«ng æn ®Þnh trong ®êi sèng cña nhiÒu hé gia ®×nh cã ®Êt bÞ thu håi. §Æc biÖt, ®Çu t− cho ®µo t¹o thÕ hÖ trÎ (con, em) th«ng qua häc nghÒ vµ ®µo t¹o ë c¸c tr−êng chuyªn nghiÖp chiÕm tû lÖ thÊp (ch−a ®Õn 10%). §iÒu ®ã còng dÉn ®Õn viÖc mét sè con em trong c¸c hé gia ®×nh nµy sa vµo con ®−êng ¨n ch¬i, vµo tÖ n¹n x· héi (nghiÖn hót, m¹i d©m, cê b¹c…). §©y sÏ lµ nh÷ng tÊn bi kÞch cho mét sè hé gia ®×nh vïng n«ng th«n khi bÞ thu håi ®Êt.

1.2.1.2.VÊn ®Ò gi¸ ®Êt ®Òn bï cho ng−êi d©n.

Khi ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi, vÊn ®Ò ®Æt ra lµ cÇn ph¶i ®Òn bï cho ng−êi d©n. ë ®©y, vÊn ®Ò gi¸ c¶ ®Òn bï lµ vÊn ®Ò rÊt phøc t¹p. Thùc tiÔn cho thÊy, nÕu gi¸ c¶ ®Òn bï hîp lý th× c¶ nhµ n−íc, c¸c doanh nghiÖp vµ ng−êi d©n ®Òu cã lîi, qu¸ tr×nh thu håi ®Êt diÔn ra nhanh chãng vµ ng−îc l¹i.

Thùc tiÔn n−íc ta chØ râ, mÆc dï Nhµ n−íc ta ®· cã quy ®Þnh vÒ gi¸ ®Òn bï ®èi víi tõng lo¹i ®Êt khi bÞ thu håi (NghÞ ®Þnh 188/2004/N§-CP ngµy 16/11/2004 cña ChÝnh phñ), song do nhËn thøc vµ tr×nh ®é cña ®éi ngò c¸n bé ë c¸c ®Þa ph−¬ng kh¸c nhau, nªn trong thùc tiÔn viÖc ®Þnh gi¸ ®Êt ®Ó ®Òn bï cho ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi còng rÊt kh¸c nhau gi÷a c¸c ®Þa ph−¬ng. §iÒu lµm cho ng−êi d©n ph¶n øng vµ g©y khiÕu kiÖn kÐo dµi lµ ®Êt thu håi ®Êt ë, ®Êt ®« thÞ, nh−ng khi tÝnh gi¸ ®Òn bï th× l¹i tÝnh lµ ®Êt n«ng nghiÖp, hoÆc khi lËp dù ¸n ®Òn bï th× ng−êi d©n thÊy hä sÏ ®−îc nhËn mét kho¶n tiÒn kh¸ lín, song sè tiÒn ®−îc nhËn trong thùc tÕ th× kh«ng ph¶i nh− vËy. Trong nhiÒu tr−êng hîp, viÖc ®Òn bï ®Êt bÞ thu håi víi gi¸ qu¸ thÊp còng ®ang lµ vÊn ®Ò “nãng” ë nhiÒu ®Þa ph−¬ng. GÇn ®©y, mét sè ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng còng ®· ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò nµy, ch¼ng h¹n:

- Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam ra ngµy 15/8/2005, trong bµi "®Êt ®ai : ®óng sai mu«n vÎ" cña TrÇn Lª ®· viÕt vÒ ®Þnh gi¸ ®Êt ®Òn bï ë thÞ x· VÜnh Yªn, tØnh VÜnh Phóc nh− sau: " TØnh quy ®Þnh gi¸ ®Êt ®Òn bï cao nhÊt, kÓ c¶ gi÷a thÞ x· VÜnh Yªn s¾p trë thµnh thµnh phè, chØ cã 23.000®/m2. DÜ nhiªn lµ cã rÊt Ýt n¬i kh¸c bÞ thu håi ®Êt ®−îc h−ëng gi¸ ®Òn bï ®ã. Trªn thùc tÕ, gi¸ ®Êt cao nhÊt ë thÞ x· VÜnh Yªn còng ph¶i gÊp hµng tr¨m lÇn gi¸ ®Òn bï bÌo bät 23.000®/m2

- B¸o Thanh Niªn ra ngµy 12/9/2005 cã ®¨ng bµi cña Hoµng T¹o víi tiªu ®Ò " BÊt æn trong c«ng t¸c ®Òn bï gi¶i to¶ dù ¸n §¹i lé §«ng T©y" ®· nªu mét lo¹t c¸c sai ph¹m nh− ®Êt thæ c− cña ng−êi d©n theo quy ®Þnh cña Uû ban Nh©n d©n thµnh phè Hå ChÝ Minh trong quyÕt ®Þnh 4320/Q§-UB th× ph¶i båi th−êng lµ 2.500.000®/m2 nh−ng ban gi¶i to¶ l¹i tÝnh lµ ®Êt n«ng nghiÖp vµ ¸p gi¸ lµ 250.000®/m2. ThËm chÝ cã hé võa mua ®Êt cña Nhµ n−íc n¨m 2000, víi chøng nhËn lµ ®Êt thæ c− vµ nhµ phè nh−ng vÉn bÞ ¸p gi¸ lµ ®Êt n«ng nghiÖp, vµ nhiÒu hé khi nhËn tiÒn míi thÊy nã chªnh lÖch qu¸ nhiÒu so víi dù to¸n båi th−êng.v.v…Nh÷ng sai ph¹m trªn ®©y ®· lµm cho ng−êi d©n hÕt søc bøc xóc.

Hµ Néi lµ mét trong sè c¸c ®Þa ph−¬ng ®· cã nhiÒu cè g¾ng thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch ®Òn bï gi¶ phãng mÆt b»ng. UBND thµnh phè Hµ Néi vµ c¸c ban ngµnh ®· ban hµnh nhiÒu v¨n b¶n ph¸p quy nh»m ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch vÒ gi¸ ®Êt n«ng nghiÖp, gi¸ ®Êt ë ®Ó x¸c ®Þnh båi th−êng thiÖt h¹i, c¸c chÝnh s¸ch hç trî di chuyÓn, hç trî khi ngõng s¶n xuÊt kinh doanh, hç trî ®Æc biÖt khi nhµ n−íc thu håi ®Êt n«ng nghiÖp, gi¸ b¸n nhµ t¸i ®Þnh c−. QuyÕt ®Þnh sè 26/2005/Q§-UB ngµy 18/2/2005 cña UBND thµnh phè Hµ Néi vÒ båi th−êng, hç trî, t¸i ®Þnh c− khi Nhµ n−íc thu håi ®Êt trªn ®Þa bµn ®· gióp Thµnh phè sím chñ ®éng th¸o gì mét sè v−íng m¾c. Tuy nhiªn, c¸c v¨n b¶n vÒ chÕ ®é, chÝnh s¸ch míi ®−îc ban hµnh cã liªn quan ®Õn vÊn ®Ò thu håi ®Êt cña Thµnh phè theo tinh thÇn cña LuËt ®Êt ®ai, luËt x©y dùng míi vµ c¸c NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ, th«ng t− h−íng dÉn cña Nhµ n−íc míi ®−îc ban hµnh ®Çu n¨m 2005; trong khi ®ã cßn nhiÒu dù ¸n vÉn ®ang trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn chuyÓn tiÕp tõ n¨m 2003, 2004. Mét sè chÕ ®é, chÝnh s¸ch míi t¹o nªn sù chªnh lÖch trong viÖc ¸p dông båi th−êng, hç trî, t¸i ®Þnh c− ®ang ®Æt ra yªu cÇu ph¶i ®−îc xö lý cho phï hîp nh»m h¹n chÕ sù bÊt cËp trong viÖc thùc thi c¸c chÝnh s¸ch trong cïng mét dù ¸n hoÆc trong cïng mét ®Þa bµn, thêi ®iÓm tiÕn hµnh gÇn nhau.

VÒ båi th−êng thiÖt h¹i vÒ ®Êt, nguyªn t¾c båi th−êng vÒ ®Êt thÓ hiÖn ë mét sè ®iÒu kho¶n trong quyÕt ®Þnh ch−a ®−îc quy ®Þnh cô thÓ, râ rµng, do vËy, cã nhiÒu c¸ch hiÓu kh¸c nhau. Ch¼ng h¹n, thöa ®Êt cã ngâ gi¸p mÆt tiÒn mµ diÖn tÝch ngâ cïng diÖn tÝch mÆt tiÒn ®ång së h÷u ®−îc quy ®Þnh ®Òn bï theo møc gi¸ cña vÞ trÝ 1 ®Õn vÞ trÝ 4. Nh− vËy, v« h×nh trung trong mét thöa ®Êt mét chñ sö dông l¹i cã 2 møc gi¸ ®Òn bï qu¸ chªnh lÖch nhau, g©y thiÖt thßi cho ng−êi d©n; hoÆc c¸c hé d©n cïng chung ngâ liÒn kÒ nhau nh−ng gi¸ ®Òn bï tõ vÞ trÝ 4 ®Õn vÞ trÝ 2 kh¸c nhau, còng khiÕn ng−êi d©n suy b×. Mét sè thöa ®Êt cã h×nh d¹ng ®Æc biÖt ch÷ T, ch÷ N, ch÷ Z … kh«ng ®−îc quy ®Þnh trong quyÕt ®Þnh nªn ng−êi lµm c«ng t¸c gi¶i phãng mÆt b»ng rÊt khã xö lý.

VÒ gi¸ ®Òn bï ®Êt ë, QuyÕt ®Þnh 199/2004/Q§- UB cña UBND thµnh phè Hµ Néi ban hµnh gi¸ ®Êt ®Ó lµm khung cho viÖc chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt, ®ång thêi ®Ó ¸p dông møc gi¸ gi¶i phãng mÆt b»ng chØ ®Òn bï cao nhÊt 54 triÖu ®ång /m2 nh−ng ChÝnh phñ quy ®Þnh khung gi¸ ®Êt ®Òn bï cao nhÊt lµ 64 triÖu ®ång/m2. H¬n n÷a, trong cïng mét ph−êng, c¸c vÞ trÝ ®Êt cã gi¸ trÞ ngang b»ng nhau, nh−ng khi thùc hiÖn gi¶i phãng mÆt b»ng l¹i cã gi¸ chªnh lÖch qu¸ lín. §¬n cö nh− quËn Hai Bµ Tr−ng, trong dù ¸n x©y dùng cÇu VÜnh Tuy, nh÷ng hé c¹nh nhau nh−ng ë vÞ trÝ kh¸c nhau nªn cã møc ®Òn bï chªnh nhau. §iÒu 56 LuËt ®Êt ®ai n¨m 2003 quy ®Þnh gi¸ båi th−êng s¸t víi gi¸ thÞ tr−êng t¹i thêi ®iÓm ®Òn bï. Tuy vËy, mçi n¨m Thµnh phè chØ ban hµnh gi¸ ®Êt 1 lÇn, h¬n n÷a kh¸i niÖm “s¸t gi¸ thÞ tr−êng” khiÕn ng−êi d©n lu«n yªu cÇu ®−îc tho¶ thuËn ngang b»ng gi¸ mua b¸n t¹i thêi ®iÓm kª khai ®Òn bï, g©y khã kh¨n .

VÒ båi th−êng vÒ tµi s¶n, QuyÕt ®Þnh 81/2005 ngµy 3/6/2005 cña UBND thµnh phè Hµ Néi, nÕu ¸p dông gi¸ ®èi víi c¸c nhµ cao tÇng trªn 10 tÇng lµ phï hîp, song khi lµm th−íc ®o cho gi¶i phãng mÆt b»ng th× l¹i kh«ng phï hîp v× nhµ d©n chØ phæ biÕn tõ 2 - 5 tÇng; suÊt ®Çu t− cho tû lÖ c¸c tÇng kh«ng chªnh lÖch mÊy, nh−ng khi lµm c¬ së ®Ó tÝnh gi¸ ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng nhµ 5 tÇng vµ 3 tÇng ®· chªnh nhau kh¸ nhiÒu; hoÆc khi ®Òn bï nhµ kh«ng tÝnh ®Õn gi¸ mÆt sµn x©y dùng còng g©y thiÖt thßi cho nh÷ng hé d©n x©y nhµ cao cÊp.

1.2.1.3. ViÖc tæ chøc t¸i ®Þnh c− cho ng−êi d©n.

Khi ng−êi d©n ph¶i di dêi khái n¬i ë còm, viÖc tæ chøc t¸i ®Þnh c− tÊt yÕu ph¶i ®−îc ®Æt ra. Trong thùc tiÔn viÖc t¸i ®Þnh c− ®èi víi c¸c hé d©n bÞ thu håi ®Êt ®−îc tiÕn hµnh kh¸ ®a d¹ng, tuy nhiªn phæ biÕn nhÊt cã hai c¸ch:

- Mét lµ, x©y c¸c khu chung c− cao tÇng råi ®−a d©n ®Õn sinh sèng,

lµm ¨n.

- Hai lµ, bè trÝ mét khu ®Êt míi, råi x©y nhµ sau ®ã ®−a d©n ®Õn ë,

hoÆc ph©n l«, hç trî kinh phÝ ®Ó ng−êi d©n tù x©y.

Trong thùc tÕ, viÖc triÓn khai t¸i ®Þnh c− cho c¸c hé d©n bÞ thu håi ®Êt ë cßn cã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò, g©y nhiÒu bøc xóc trong nh©n d©n. NhiÒu khu t¸i ®Þnh c− thiÕt kÕ kh«ng hîp lý, chÊt l−îng x©y dùng qu¸ kÐm, c¬ së h¹ tÇng kh«ng ®ång bé. Khu d©n c− míi th× chuÈn bÞ kh«ng tèt, khi chuyÓn ®Õn khu ë míi, ng−êi d©n kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó cã thÓ æn ®Þnh ®−îc cuéc sèng.

B¸o Thanh Niªn sè ra ngµy 12/9/2005 cã bµi viÕt vÒ " Nhµ t¸i ®Þnh c− phôc vô gi¶i phãng mÆt b»ng ®−êng vµnh ®ai 1 ®o¹n Kim Liªn - ¤ Chî Dõa ë Hµ Néi nh− sau: "NhËn nhµ míi, ng−êi d©n kh«ng cßn ph¶i sèng trong t©m tr¹ng '®i còng dë, ë kh«ng xong' nh− gÇn 10 n¨m qua". Nh−ng thêi ®iÓm C«ng ty nhµ ë sè 3 giao nhµ, kh«ng Ýt ng−êi d©n l¹i lo l¾ng. Hai khu chung c− cao tÇng 13 tÇng nµy vÉn ®ang trong giai ®o¹n hoµn thiÖn, ®−êng néi bé ch−a tr¶i nhùa xong. H¹ tÇng x· héi nh− tr−êng häc, nhµ trÎ, vuên hoa ch−a cã g×. Thùc chÊt, khu chung c− ®ang x©y dùng theo quy tr×nh ng−îc: X©y nhµ tr−íc, x©y h¹ tÇng sau.

ë Hµ Néi, trong giai ®o¹n 2000 - 2004, b»ng nhiÒu nguån vèn huy ®éng, trªn ®Þa bµn thµnh phè ®· triÓn khai 171 dù ¸n cã x©y dùng nhµ ë t¸i ®Þnh c−, víi sè l−îng 194.500 c¨n hé, l« ®Êt. Trong ®ã, Thµnh phè trùc tiÕp ®Çu t− 81 dù ¸n víi quy m« 102.200 c¨n hé, l« ®Êt. Thµnh phè ®· h×nh thµnh mét sè khu t¸i ®Þnh c− tËp trung nh− khu di d©n ®Òn Lõ (25 ha), khu di d©n Cèng VÞ (7,2 ha), khu di d©n DÞch Väng (5,3ha), khu t¸i ®Þnh c− Nam Trung Yªn (56 ha), khu ®« thÞ Trung Hoµ - Nh©n ChÝnh (14,2 ha) .v.v.

TÝnh ®Õn hÕt n¨m 2004, Thµnh phè ®· bè trÝ t¸i ®Þnh c− ®−îc cho 6.649 hé d©n vµ chuÈn bÞ ®−îc trªn 1.000 c¨n hé cho c¸c yªu cÇu cÊp b¸ch cña dù ¸n cÇu VÜnh Tuy vµ nót Ng· T− Së. Nh×n chung, t×nh tr¹ng khã kh¨n vÒ quü nhµ, ®Êt t¸i ®Þnh c− tõ n¨m 2000 ®Õn nay ®· tõng b−íc ®−îc th¸o gì. Kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu vÒ t¸i ®Þnh c− trong c¸c n¨m 2001 - 2003 chØ ®¶m b¶o ®−îc kho¶ng 40 - 50%. §Õn n¨m 2004 ®· t¨ng lªn kho¶ng 70%. N¨m 2005, víi nguån quü nhµ, ®Êt t¸i ®Þnh c− d−îc hoµn thµnh theo tiÕn ®é dù kiÕn, Thµnh phè sÏ cã kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt chñ ®éng h¬n yªu cÇu vÒ nhµ ®Êt t¸i ®Þnh c− ®èi víi c¸c c«ng tr×nh träng ®iÓm.

Tuy nhiªn, viÖc triÓn khai c¸c khu t¸i ®Þnh c− cßn lóng tóng vµ chËm vÒ thñ tôc duyÖt dù ¸n, thÈm ®Þnh thiÕt kÕ kü thuËt dù to¸n, ®Êu thÇu cßn mÊt nhiÒu thêi gian, cã n¬i thu håi ®Êt xong ph¶i ®Õn mét vµi n¨m míi triÓn khai khu t¸i ®Þnh c− nh− Ban qu¶n lý dù ¸n Th¨ng Long cho ®−êng vµnh ®ai III vµ cÇu Thanh Tr×, Ban Qu¶n lý CDA träng ®iÓm (56 ha Trung Yªn), Ban qu¶n lý dù ¸n giao th«ng c«ng chÝnh (khu di d©n §ång TÇu). ViÖc tiÕn hµnh bµn giao qu¶n lý, ph©n bæ quü nhµ t¸i ®Þnh c− ch−a ®−îc ®æi míi, ch−a tËp trung mét ®Çu mèi ®Ó theo dâi tËp hîp qu¶n lý, cßn ph¸t sinh nhiÒu khã kh¨n trong viÖc tæ chøc qu¶n lý khu nhµ t¸i ®Þnh c− sau khi ®−a c¸c hé d©n vµo.

ViÖc tæ chøc ®Êu thÇu, khai th¸c c¸c quü ®Êt 20%, quü nhµ 30% cña Thµnh phè cßn nhiÒu lóng tóng ë c¸c dù ¸n ch−a ®−îc tæ chøc thùc hiÖn tèt. Cßn nhiÒu v−íng m¾c cÇn th¸o gì vÒ c¬ chÕ ®Çu t−, thanh to¸n vèn, bè trÝ c¬ cÊu c¨n hé, qu¶n lý chÊt l−îng x©y dùng vµ ch−a ®−îc −u tiªn triÓn khai ®Ó phôc vô c¸c yªu cÇu t¹i ®Þnh c− t¹i chç trªn ®Þa bµn.

ë nhiÒu ®Þa ph−¬ng kh¸c, nh÷ng bÊt cËp nh− trªn còng ®ang lµ vÊn ®Ò cã tÝnh phæ biÕn. Ch¼ng h¹n, B¸o Nh©n D©n ra ngµy 11/5/2005 ®¨ng bµi :" §êi sèng vµ viÖc lµm cña n«ng d©n nh÷ng vïng bÞ thu håi ®Êt" cña TrÇn Kh©m vµ Trung ChÝnh, cã ®o¹n m« t¶ "®êi sèng ' mét cã, bèn kh«ng' cña ng−êi d©n sèng ë khu t¸i ®Þnh c− §ång R−ín, th«n §«ng Lç, x· B×nh ThuËn, huyÖn B×nh S¬n, tØnh Qu¶ng Ng·i (phôc vô x©y dùng khu kinh tÕ Dung QuÊt) nh− sau: Mét cã lµ cã ®−îc ng«i nhµ t−êng x©y, lîp ngãi, cßn 4 kh«ng lµ: kh«ng tr¹m y tÕ, kh«ng chî, kh«ng tr−êng häc vµ kh«ng n−íc s¹ch". §iÒu ®¸ng nãi n÷a lµ ng−êi d©n ë khu t¸i ®Þnh c− nµy d−êng nh− bÞ bá quªn. "Theo nh÷ng ng−êi mµ chóng t«i gÆp th× kÓ tõ khi ®Õn t¸i ®Þnh c−, bèn n¨m råi ch−a cã c¸n bé x·, huyÖn ®Õn th¨m, hái han xem cã nguyÖn väng g×”.

1.2.1.4.ViÖc ®µo t¹o nghÒ cho nh÷ng ng−êi bÞ thu håi ®Êt.

Tõ ng−êi n«ng d©n s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, khi ®Êt ®ai bÞ thu håi, hä ph¶i chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp. Do ®ã vÊn ®Ò ®µo t¹o nghÒ cho ng−êi lao ®éng lµ mét vÊn ®Ò quan träng.

ViÖc më réng c¸c thµnh phè, x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp lµ c¬ héi rÊt tèt cho viÖc thu hót vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng. Còng theo tÝnh to¸n cña c¸c chuyªn gia cña Bé Lao ®éng - Th−¬ng binh vµ X· héi, th× 1 ha ®Êt khi chuyÓn sang lµm c«ng nghiÖp, dÞch vô cã thÓ t¹o viÖc lµm cho tõ 50 - 100 lao ®éng.

Tuy nhiªn, lao ®éng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô lµ lao ®éng ®ßi hái ph¶i cã tay nghÒ, cã chuyªn m«n vµ nghiÖp vô, nãi c¸ch kh¸c lµ ph¶i ®−îc ®µo t¹o bµi b¶n. §iÒu ®¸ng nãi lµ lao ®éng n«ng th«n cña n−íc ta gÇn nh− ch−a hÒ ®−îc ®µo t¹o g×. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra n«ng th«n, n«ng nghiÖp do Tæng côc Thèng kª c«ng bè ®Çu n¨m 2004, c¶ n−íc cã 93% sè lao ®éng n«ng th«n ch−a qua ®µo t¹o, chØ cã 2,3% lao ®éng ®−îc ®µo t¹o tay nghÒ theo tr×nh ®é s¬ cÊp hoÆc c«ng nh©n kü thuËt, 2,4 % cã tr×nh ®é trung cÊp kü thuËt, 0,8 % cã tr×nh ®é cao ®¼ng, 0,7% cã tr×nh ®é ®¹i häc vµ t−¬ng ®−¬ng (thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam, ngµy 23/3/2005). V× vËy, c¸c khu c«ng nghiÖp thu hót ®−îc rÊt Ýt lao ®éng n«ng th«n.

§Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy, ChÝnh phñ ®· cã nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ vÒ viÖc hç trî cho nh÷ng ng−êi d©n bÞ thu håi ®Êt trong viÖc ®µo t¹o nghÒ míi, vµ chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp, nh»m gióp hä sím t×m kiÕm ®−îc viÖc lµm æn ®Þnh víi thu nhËp t−¬ng ®èi kh¸ h¬n so víi lµm n«ng nghiÖp (NghÞ ®Þnh 22/1998/N§-CP ngµy 2/4/1998, sau ®ã lµ nghÞ ®Þnh 197/2004/N§-CP ngµy 3/12/2004). Ngoµi quy ®Þnh cña ChÝnh phñ, nhiÒu ®Þa ph−¬ng còng cã nh÷ng quy ®Þnh bæ sung nh»m t¹o thªm ®iÒu kiÖn cho ng−êi lao ®éng ®i häc nghÒ vµ chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp, ch¼ng h¹n:

- TØnh Hµ Nam ngoµi biÖn ph¸p hç trî t¹o viÖc lµm cßn dån kinh phÝ ®Çu t− vµo c¸c dù ¸n vay vèn hç trî viÖc lµm. TØnh H¶i D−¬ng thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®µo t¹o miÔn phÝ cho lao ®éng bÞ thu håi ®Êt, hoÆc B×nh D−¬ng më hÖ thèng ®µo t¹o nghÒ xuèng tËn huyÖn, x·. Thµnh phè Hµ Néi quy ®Þnh hç trî kinh phÝ ®µo t¹o nghÒ víi møc 3,8 triÖu ®ång / ng−êi .v.v…NhiÒu ®Þa ph−¬ng ®· lùa chän xuÊt khÈu lao ®éng nh− mét h−íng ®i tÝch cùc nh− H−ng Yªn, §µ N½ng6. UBND thµnh phè Hµ Néi còng cã quy ®Þnh: Mçi ha ®Êt thu håi phôc vô cho dù ¸n, chñ dù ¸n ph¶i ®µo t¹o t¹i chç vµ tuyÓn dông Ýt nhÊt 10 lao ®éng ®Þa ph−¬ng. H−ng Yªn quy ®Þnh doanh nghiÖp thuª 100 m2 ®Êt sÏ ph¶i nhËn 1 lao ®éng ®Þa ph−¬ng. Tuy nhiªn, thùc tiÔn vÒ gi¶i quyÕt viÖc lµm cho lao ®éng bÞ thu håi ®Êt l¹i diÔn ra kh«ng hoµn hoµn toµn nh− vËy. Sè ng−êi ®−îc ®i ®µo t¹o nghÒ, ®−îc gi¶i quyÕt viÖc lµm t¹i c¸c khu c«ng nghiÖp lµ rÊt Ýt. Ch¼ng h¹n, Khu c«ng nghiÖp Quang Minh thuéc ®Þa bµn x· Quang Minh (huyÖn Mª Linh) ®−îc ®¸nh gi¸ lµ thµnh c«ng cña tØnh VÜnh Phóc, thu hót 102 dù ¸n ®Çu t−. X· Quang Minh cã trªn 11 ngµn lao ®éng vµ gÇn 889 ha ®Êt canh t¸c, ®· bÞ thu håi h¬n 500 ha lµm khu c«ng nghiÖp. Cho ®Õn th¸ng 5/2005 c¶ x· míi chØ ®−îc tuyÓn dông 800 ng−êi. Nh− vËy, sau khi bÞ thu håi 56% 6 Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam, ngay 8 – 6 - 2005

diÖn tÝch ®Êt canh t¸c, khu c«ng nghiÖp vµ c¸c dù ¸n trªn ®Þa bµn míi chØ t¹o viÖc lµm cho h¬n 7% tæng sè lao ®éng toµn x· .

X· Tø Minh thuéc thµnh phè H¶i D−¬ng, lµ x· thuÇn n«ng, ®Õn th¸ng 4/2005, qua nhiÒu lÇn bµn giao ®Êt lµm c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ víi tæng diÖn tÝch h¬n 360 ha. DiÖn tÝch ®Êt canh t¸c cña Tø Minh cßn l¹i 35ha. VËy mµ míi chØ cã 20 lao ®éng cña x· ®−îc nhËn vµo lµm t¹i khu c«ng nghiÖp §¹i An7.

ë Hµ Néi, phÇn lín lao ®éng ë c¸c vïng chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông ®Êt n«ng nghiÖp hÇu hÕt lµ lao ®éng phæ th«ng, tr×nh ®é häc vÊn thÊp, ch−a qua ®µo t¹o chuyªn m«n kü thuËt.

KÕt qu¶ ®iÒu tra cho thÊy, ë Hµ Néi cã tíi 76,2% nh÷ng ng−êi bÞ thu håi ®Êt ®−îc pháng vÊn lµ ch−a qua ®µo t¹o, t−¬ng ®−¬ng víi b×nh qu©n chung cña c¶ n−íc. Sè liÖu nµy ®· cho thÊy mét xu h−íng chung, mét khã kh¨n chung ®èi víi tÊt c¶ c¸c ®èi t−îng lao ®éng bÞ thu håi ®Êt khi ®i t×m viÖc lµm míi: kh«ng t×m ®−îc viÖc lµm phï hîp. Sù kh«ng phï hîp ë ®©y chñ yÕu lµ do cung kh«ng ®¸p øng ®−îc cÇu vÒ mÆt chÊt l−îng, do ng−êi lao ®éng kh«ng ®¸p øng ®−îc nh÷ng yªu cÇu cña nhµ tuyÓn dông vÒ tr×nh ®é chuyªn m«n. §iÒu nµy ®· dÉn ®Õn thùc tr¹ng lµ nhiÒu doanh nghiÖp mÆc dï trong dù ¸n cã cam kÕt tuyÓn dông lao ®éng ®Þa ph−¬ng vµo lµm viÖc, song ®· ph¶i tuyÓn dông lao ®éng tõ n¬i kh¸c ®Ó ®¸p øng yªu cÇu cña s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. MÆt kh¸c, b¶n th©n ng−êi lao ®éng ch−a ®−îc c¸c cÊp chÝnh quyÒn th«ng tin, tuyªn truyÒn ®Çy ®ñ vÒ kÕ ho¹ch, quy ho¹ch sö dông ®Êt, khiÕn ng−êi lao ®éng bÞ ®éng, ch−a cã sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c ngµnh trong viÖc ®Þnh h−íng cho ng−êi d©n häc nghÒ, chuyÓn ®æi nghÒ phï hîp sau khi bÞ thu håi ®Êt s¶n xuÊt. §ång thêi, ng−êi lao ®éng ch−a nhËn thøc ®−îc tÇm quan träng cña häc nghÒ ®Ó chuyÓn nghÒ vµ t×m ®−îc viÖc lµm míi. V× vËy, sè l−îng lao ®éng tham gia c¸c kho¸ ®µo t¹o do ®Þa ph−¬ng tæ chøc cßn cã h¹n, vµ rÊt Ýt lao ®éng trong c¸c hé thuéc diÖn thu håi ®Êt d−îc tuyÓn dông vµo c¸c doanh nghiÖp ®ãng trªn ®Þa bµn cã ®Êt bÞ thu håi hoÆc c¸c vïng l©n cËn.

ë hÇu hÕt c¸c ®Þa ph−¬ng, sè l−îng lao ®éng trªn 35 tuæi chiÕm tû lÖ lín (35%). Trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ®©y lµ lùc l−îng cã kinh nghiÖm, song khi bÞ thu håi ®Êt th× ®©y lµ bé phËn cã nguy c¬ thÊt nghiÖp kÐo dµi lín

7 B¸o Nh©n D©n, ngµy 12 – 5 - 2005

nhÊt v× tuæi cao nªn kh¶ n¨ng ®−îc tuyÓn vµo c¸c doanh nghiÖp rÊt Ýt vµ khã thÝch nghi víi nh÷ng c«ng viÖc míi. Trong khi ®ã, ë ®é tuæi nµy, sè lao ®éng ch−a qua ®µo t¹o rÊt nhiÒu vµ viÖc tham gia c¸c kho¸ ®µo t¹o chuyÓn nghÒ ®èi víi hä còng kh«ng dÔ dµng nh− ®èi víi lao ®éng trÎ. Sè lao ®éng nµy thùc tÕ rÊt khã ®Ó t×m ®−îc viÖc lµm míi. H¬n n÷a, nhËn thøc cña ng−êi lao ®éng cßn thô ®éng, û l¹i vµo chÝnh s¸ch hç trî cña Nhµ n−íc, vµo tiÒn ®Òn bï mµ kh«ng cè g¾ng v−ît qua khã kh¨n t×m kiÕm viÖc lµm. T©m lý chê nhËn sù −u ®·i cña Nhµ n−íc vµ c¸c doanh nghiÖp mµ kh«ng cã sù chuÈn bÞ nghÒ nghiÖp míi ®ang tån t¹i mét c¸ch phæ biÕn ë ng−êi lao ®éng thuéc c¸c vïng bÞ thu håi ®Êt. HiÖu qu¶ sö dông tiÒn ®Òn bï rÊt thÊp, rÊt Ýt hé dïng tiÒn ®Ó tham gia vµo c¸c líp häc nghÒ.

Nh− vËy, vÊn ®Ò bÊt cËp hiÖn nay lµ c«ng t¸c quy ho¹ch ë vïng chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông ®Êt n«ng nghiÖp ch−a g¾n víi chÕ ®é chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp cho ng−êi lao ®éng; viÖc tæ chøc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch hç trî ch−a thiÕt thùc vµ ®ång bé; nguån lùc ®Ó hç trî d¹y nghÒ, t¹o viÖc lµm cho lao ®éng khu vùc chuyÓn ®æi ch−a ®−îc ®Çu t− thÝch ®¸ng. Víi môc tiªu ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, më réng c¬ së h¹ tÇng, ph¸t triÓn ®« thÞ… th× viÖc chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông ®Êt n«ng nghiÖp trong thêi gian tíi sÏ vÉn tiÕp tôc gia t¨ng. Tuy nhiªn, ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ chuyÓn ®æi å ¹t mµ ph¶i phï hîp víi quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ viÖc gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng.

1.2.2. §èi víi doanh nghiÖp

Cã nhiÒu vÊn ®Ì ®Æt ra ®èi víi doanh nghiÖp, trong ®ã vÊn ®Ò quan träng lµ doanh nghiÖp ph¶i cã tr¸ch nhiÖm trong viÖc thu hót lao ®éng ®Þa ph−¬ng vµ sö dông cã hiÖu qu¶ quü ®Êt thu håi .

Do thu håi ®Êt, ng−êi d©n kh«ng ®−îc sèng ë nh÷ng n¬i ®· quen thuéc cña hä, víi nh÷ng nghÒ nghiÖp cã truyÒn thèng l©u ®êi. Do ®ã, doanh nghiÖp còng cã phÇn tr¸ch nhiÖm trong viÖc sö dông lao ®éng t¹i ®Þa ph−¬ng ®Ó gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi.

§µnh r»ng doanh nghiÖp ho¹t ®éng v× lîi nhuËn, do ®ã hä hoµn toµn cÇn tuyÓn nh÷ng lao ®éng phï hîp víi yªu cÇu cña doanh nghiÖp m×nh. Tuy nhiªn, khi ng−êi lao ®éng bÞ thu håi ®Êt, nhÊt lµ n«ng d©n, viÖc ®ßi hái hä ngay lËp tøc ph¶i ®¸p øng ®−îc nhu cÇu kü thuËt trong doanh nghiÖp còng lµ vÊn ®Ò khã kh¨n. V× thÕ, viÖc quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm nµy nh− thÕ nµo còng lµ vÊn ®Ò ph¶i râ rµng.

MÆt kh¸c, môc ®Ých thu håi ®Êt lµ ®Ó x©y dùng c¸c KCN, K§T, XDKCHT,.... Song kh«ng Ýt h¬n khi thu håi ®Êt cña d©n, xong l¹i kh«ng sö dông ®−îc, bá hoang ho¸, trong khi d©n th× kh«ng cã ®Êt s¶n xuÊt, hoÆc cã sö dông nh−ng hiÖu qu¶ ch−a cao.

ë n−íc ta, cho ®Õn nay, chóng ta ch−a cã sù tæng kÕt ®Çy ®ñ vÒ hiÖu qu¶ sö dông ®Êt bÞ thu håi trªn ph¹m vi c¶ n−íc, nh−ng nh×n chung cã thÓ kh¼ng ®Þnh lµ kh«ng cao.

BiÓu 1.15: T×nh h×nh thuª ®Êt t¹i c¸c khu c«ng nghiÖp

tÝnh ®Õn th¸ng 12/2004

Tû lÖ ®Êt ®· thuª/diÖn tÝch ®Êt khu Tû lÖ (%)

Sè khu c«ng nghiÖp (khu) c«ng nghiÖp (%)

1- §Êt cho thuª trªn 80% 25 21,9

2- §Êt cho thuª trªn 50-80% 27 23,68

3- §· cho thuª trªn 30-50% 18 15,79

4- §· cho thuª trªn10-30% 16 14,04

5- ®· cho thuª tõ 1-10% 6 5,26

6- Ch−a cho thuª ®−îc 22 19,3

Nguån : GS.TS. Vâ Thanh Thu - ®Ò tµi ®éc lËp cÊp nhµ n−íc, n¨m 2005

7- Tæng céng 114 100

BiÓu 1.15 cho thÊy cã ®Õn 38,6 % sè l−îng c¸c khu c«ng nghiÖp x©y dùng xong, nh−ng chØ míi sö dông ®−îc d−íi 30% diÖn tÝch, cßn kho¶ng 70% diÖn tÝch vÉn ch−a ®−îc sö dông hiÖu qu¶.

Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam ra ngµy 20/4/2005 ®¨ng bµi: "chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông ®Êt n«ng nghiÖp" cña Dòng HiÕu cã ph¶n ¸nh : "TØnh Ninh B×nh cã tíi 8 côm c«ng nghiÖp bÞ bá hoang, trë thµnh s©n bãng cña trÎ con tõ nhiÒu n¨m nay v× kh«ng cã nhµ ®Çu t−. Hµng tr¨m ha ®Êt n«ng nghiÖp bÞ l·ng phÝ trong khi n«ng d©n th× kh«ng cã viÖc lµm".

Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam sè ra ngµy 18/10/2005, trong bµi: "D©n bá ruéng hoang chê ®Òn bï" cña Dòng HiÕu vµ Quang Huy ®· nªu t¹i x· Anh Dòng, huyÖn KiÕn Trung, thµnh phè H¶i phßng, d©n ®· bá hoang 48ha ruéng ngåi chê ®Òn bï mÆc dï ai còng biÕt ®Êt nµy kh«ng n»m trong quy ho¹ch ®« thÞ míi. Ng−êi d©n ph¶i bá hoang ruéng v× qu¸ tr×nh san lÊp cña

c¸c dù ¸n ®· lµm cho toµn bé hÖ thèng thuû lîi cña x· bÞ ph¸ huû, viÖc t−íi tiªu cho c©y trång v× vËy kh«ng thÓ nµo cã thÓ thùc hiÖn ®−îc.

1.2.3. §èi víi nhµ n−íc

CÇn kh¼ng ®Þnh r»ng, thu håi ®Êt n«ng nghiÖp ®Ó ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghiÖp, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng.v.v., lµ cÇn thiÕt trong qu¸ tr×nh CNH, H§H & §TH. Tuy nhiªn, ®Ó thùc hiÖn ®−îc vÊn ®Ò nµy ph¶i cã chÝnh s¸ch tæng thÓ vµ c¸c biÖn ph¸p thùc hiÖn ®ång bé. §iÒu nµy liªn quan ®Õn vai trß cña nhµ n−íc.

Nh×n tæng thÓ, ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt, khu ®« thÞ míi, c¬ së h¹ tÇng, nhÊt lµ giao th«ng ®· thu hót ®−îc nhiÒu lao ®éng cã tay nghÒ, lµm ra s¶n phÈm cã chÊt l−îng vµ gi¸ trÞ kinh tÕ cao h¬n nhiÒu so víi lµm n«ng nghiÖp vµ lµ yªu cÇu tÊt yÕu trong qu¸ tr×nh ®Èy m¹nh CNH, H§H, n©ng cao søc c¹nh tranh cña toµn bé nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn, còng cÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p c¨n b¶n, cã tÇm chiÕn l−îc ®¶m b¶o thu nhËp, ®iÒu kiÖn sèng vµ viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng lµm n«ng nghiÖp khi bÞ thu håi ®Êt. NhËn thøc ®−îc vÊn ®Ò nµy, Nhµ n−íc ®· ban hµnh hµng lo¹t chÝnh s¸ch vÜ m« h−íng vµo gi¶i quyÕt c¬ b¶n vÊn ®Ò lao ®éng - viÖc lµm khu vùc n«ng th«n. Héi nghÞ Ban chÊp hµnh TW 5 (kho¸ IX) ngµy 18/3/2002 ®· ra 2 NghÞ quyÕt quan träng vÒ n«ng nghiÖp, n«ng th«n c¸c nghÞ quyÕt nµy kh«ng chØ cã ý nghÜa cùc kú quan träng ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n mµ cßn ®èi víi vÊn ®Ò viÖc lµm cho n«ng d©n. §ã lµ NghÞ quyÕt 13-NQ/TW vÒ tiÕp tôc ®æi míi, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ tËp thÓ vµ NghÞ quyÕt 14-NQ/TW vÒ ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n thêi kú 2001-2010. ChÝnh phñ cã NghÞ quyÕt sè 09/2000/NQ-CP vÒ mét sè chñ tr−¬ng vµ chÝnh s¸ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ tiªu thô s¶n phÈm n«ng nghiÖp; Thñ t−íng ChÝnh phñ ra QuyÕt ®Þnh sè 032/2000/Q§-TTg ngµy 24/11/2000 vÒ mét sè chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ph¸t triÓn ngµnh nghÒ n«ng th«n; QuyÕt ®Þnh sè 126/1998/Q§-TTg ngµy 11/7/1998 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ vÒ phª duyÖt ch−¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia vÒ viÖc lµm ®Õn n¨m 2000, tiÕp ®ã lµ QuyÕt ®Þnh sè 143/2001/Q§-TTg ngµy 27/9/2001 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ vÒ phª duyÖt Ch−¬ng tr×nh Môc tiªu Quèc gia Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ ViÖc lµm giai ®o¹n 2001-2005, míi ®©y lµ QuyÕt ®Þnh sè 81/2005/Q§-TTg cña Thñ t−íng ChÝnh phñ vÒ chÝnh s¸ch hç trî d¹y nghÒ ng¾n h¹n cho lao ®éng n«ng th«n. Néi dung c¬ b¶n cña c¸c chÝnh s¸ch trªn lµ:

- H−íng vµo tiÕp tôc gi¶i phãng tiÒm n¨ng lao ®éng, ®Êt ®ai khu vùc n«ng nghiÖp, n«ng th«n, t¹o ®éng lùc míi cho n«ng d©n ph¸t triÓn kinh tÕ, t¹o nhiÒu viÖc lµm, nhÊt lµ trong kinh tÕ hé gia ®×nh, kinh tÕ trang tr¹i, lµng nghÒ, doanh nghiÖp nhá vµ võa ë n«ng th«n;

- §Èy m¹nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng n«ng nghiÖp, n«ng th«n ®¸p øng yªu cÇu c¬ cÊu l¹i kinh tÕ theo h−íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ héi nhËp;

- N©ng cao chÊt l−îng nguån nh©n lùc, søc c¹nh tranh cña lao ®éng

n«ng th«n, n«ng d©n;

- T¹o viÖc lµm ®Çy ®ñ cho lao ®éng n«ng th«n, n«ng d©n, nhÊt lµ vïng chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông ®Êt, n©ng cao gi¸ trÞ viÖc lµm cho lao ®éng n«ng th«n, n«ng d©n.

C¸c chÝnh s¸ch nµy ®· gãp phÇn quan träng, t¹o thÕ chñ ®éng, tÝch cùc ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò thu nhËp, ®êi sèng vµ viÖc lµm cho lao ®éng n«ng th«n nãi chung, cho lao ®éng n«ng nghiÖp khi bÞ thu håi ®Êt nãi riªng. Ngoµi c¸c chÝnh s¸ch trªn, Nhµ n−íc ®· ban hµnh mét sè chÝnh s¸ch hç trî ng−êi lao ®éng nh− NghÞ ®Þnh 22/1998/N§-CP ngµy 24/4/1998 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh vÒ hç trî kinh phÝ ®µo t¹o nghÒ cho ng−êi n«ng d©n khi bÞ thu håi ®Êt; NghÞ ®Þnh 197/2004/N§-CP cña ChÝnh phñ vÒ båi th−êng, hç trî vµ t¸i ®Þnh c− khi Nhµ n−íc thu håi ®Êt (thay thÕ NghÞ ®Þnh 22/1998/N§-CP). Mét sè ®Þa ph−¬ng ®· thùc hiÖn tèt c¸c chÝnh s¸ch nµy vµ cã nhiÒu m« h×nh, c¸ch lµm hay, nhÊt lµ ®iÒu chØnh quy ho¹ch t¸i ®Þnh c− g¾n víi t¹o viÖc lµm, bæ sung chÝnh s¸ch, ®Çu t− ng©n s¸ch cho ®µo t¹o nghÒ, hç trî ph¸t triÓn ngµnh nghÒ, më réng s¶n xuÊt, dÞch vô g¾n víi khu c«ng nghiÖp, khu kinh tÕ ®Ó æn ®Þnh cuéc sèng cho ng−êi bÞ thu håi ®Êt.

Tuy nhiªn, ®¶m b¶o ®êi sèng, thu nhËp vµ viÖc lµm cho lao ®éng vïng bÞ thu håi ®Êt vÉn ®ang lµ mét tån t¹i vµ bøc xóc, nhiÒu n¬i trë thµnh ®iÓm nãng. Tån t¹i nµy cã thÓ kh¸i qu¸t nh− sau:

- Quy ho¹ch, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ®« thÞ, c¸c khu c«ng nghiÖp, thu håi ®Êt n«ng nghiÖp ch−a g¾n víi quy ho¹ch, kÕ ho¹ch t¸i ®Þnh c−, ch−a ®ång thêi cã quy ho¹ch, kÕ ho¹ch, chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p chuyÓn ®æi nghÒ, t¹o viÖc lµm míi cho ng−êi lao ®éng, nhÊt lµ chÝnh s¸ch hç trî d¹y nghÒ, t¹o viÖc lµm cho lao ®éng thuéc diÖn bÞ thu håi ®Êt. Trong khi ®ã, viÖc tæ chøc triÓn khai thiÕu c«ng khai, d©n chñ vµ minh b¹ch, ch−a tæ chøc th«ng tin, tuyªn truyÒn vÒ chñ tr−¬ng thu håi ®Êt ®Ó ng−êi lao ®éng chñ ®éng häc

nghÒ, chuyÓn nghÒ vµ tù t¹o viÖc lµm. §©y lµ tån t¹i lín nhÊt, lµ c¨n nguyªn gèc rÔ dÉn ®Õn nh÷ng phøc t¹p trong thùc tiÔn, g©y hËu qu¶ nÆng nÒ vµ mÊt lßng tin cña d©n vµo chñ tr−¬ng lín, ®óng ®¾n cña §¶ng vµ Nhµ n−íc, dÉn ®Õn nh÷ng khiÕu kiÖn, cã nguy c¬ mÊt æn ®Þnh x· héi.

- ViÖc thu hót lao ®éng t¹i chç, nhÊt lµ thanh niªn vµo c¸c khu c«ng nghiÖp ph¶i lµ −u tiªn sè mét, hoÆc thùc hiÖn ph−¬ng ch©m ®Þa ph−¬ng cã c«ng tr×nh, cã dù ¸n, ng−êi d©n cã viÖc lµm, ®ang cßn khã kh¨n, trªn thùc tÕ ch−a gi¶i quyÕt ®−îc bao nhiªu, mÆc dï c¸c ®Þa ph−¬ng ®Òu cã c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ®ãng trªn ®Þa bµn, ®Æc biÖt lµ doanh nghiÖp sö dông ®Êt thu håi ph¶i −u tiªn thu hót lao ®éng t¹i chç. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ:

+ Ng−êi lao ®éng, nhÊt lµ thanh niªn ch−a ®−îc qua ®µo t¹o nghÒ nªn kh«ng ®¸p øng ®−îc yªu cÇu vÒ tay nghÒ cña doanh nghiÖp. KÕt qu¶ kh¶o s¸t cho thÊy chØ cã 27,23% lao ®éng bÞ thu håi ®Êt n«ng nghiÖp ®· tèt nghiÖp THPT vµ 14% lao ®éng ®−îc ®µo t¹o chuyªn m«n kü thuËt tõ s¬ cÊp trë lªn. NhiÒu ®Þa ph−¬ng cã tíi hµng ngµn lao ®éng bÞ mÊt viÖc lµm trong n«ng nghiÖp nh−ng chØ cã 10-20 lao ®éng ®· qua ®µo t¹o.

+ NhiÒu ®Þa ph−¬ng cã tr×nh tr¹ng quy ho¹ch treo, ®Êt ®· ®−îc thu håi nh−ng kh«ng triÓn khai dù ¸n theo ®óng tiÕn ®é, hoÆc chñ ®Çu t− nhËn ®Êt nh−ng còng kh«ng triÓn khai x©y dùng dÉn ®Õn d©n mÊt ®Êt kh«ng cã viÖc lµm, cßn doanh nghiÖp còng kh«ng thu hót ®−îc lao ®éng vµo lµm viÖc. §©y lµ hiÖn t−îng kh¸ phæ biÕn vµ g©y l·ng phÝ lín, d©n rÊt bÊt b×nh.

- ThÞ tr−êng lao ®éng ë n«ng th«n ch−a ph¸t triÓn m¹nh, tÝnh chñ ®éng, n¨ng ®éng trong chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp, t×m kiÕm, tù t¹o viÖc lµm cña bé phËn lín ng−êi lao ®éng cßn h¹n chÕ.

- ChÝnh s¸ch vµ viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ n−íc liªn quan ®Õn thu håi ®Êt cßn nhiÒu bÊt cËp, ch−a ®¸p øng yªu cÇu cña nh©n d©n, nhÊt lµ nguån lùc dµnh cho d¹y nghÒ, hç trî viÖc lµm ®èi víi lao ®éng bÞ thu håi ®Êt cßn h¹n chÕ; vèn cho vay tõ quü quèc gia vÒ viÖc lµm chØ ®¸p øng ®−îc kho¶ng 35% nhu cÇu vay vèn; ch−a h×nh thµnh quü hç trî viÖc lµm, d¹y nghÒ ë tØnh, thµnh phè nªn ch−a cã ®iÒu kiÖn tËp trung hç trî ®ñ cho c¸c ®èi t−îng thuéc diÖn bÞ thu håi ®Êt.

1.3. kinh nghiÖm vÒ gi¶i quyÕt lao ®éng, viÖc lµm

trong qu¸ tr×nh thu håi ®Êt ë mét sè n−íc vµ vïng

l·nh thæ

1.3.1. Kinh nghiÖm cña Trung Quèc

Trong thêi kú ®Çu c¶i c¸ch vµ më cöa, x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng XHCN, tèc ®é ®« thÞ ho¸ cña Trung Quèc diÔn ra rÊt nhanh chãng. DiÖn tÝch ®Êt canh t¸c ngày càng bÞ thu hÑp do t¸c ®éng cña qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa, trong khi d©n sè t¨ng nhanh lµm cho tû lÖ thÊt nghiÖp ë c¸c vïng n«ng th«n ngµy cµng t¨ng. Trong nh÷ng n¨m 1990, −íc tÝnh Trung Quèc cã ®Õn tõ 100 - 120 triÖu lao ®éng n«ng th«n thiÕu viÖc lµm, hµng n¨m con sè nµy l¹i ®−îc céng thªm tõ 6 - 7 triÖu ng−êi.

Víi lùc l−îng lao ®éng n«ng th«n d− thõa nµy, hµng n¨m cã ®Õn hµng triÖu ng−êi nhËp c− vµo c¸c vïng thµnh thÞ. Thùc tr¹ng nµy còng g©y ra rÊt nhiÒu khã kh¨n cho c«ng t¸c qu¶n lý ®« thÞ vÒ c¸c mÆt: Qu¶n lý d©n c−, lao ®éng viÖc lµm, an ninh, søc khoÎ, kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh, gi¸o dôc vµ rÊt nhiÒu c¸c vÊn ®Ò x· héi kh¸c. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò lao ®éng, viÖc lµm trong qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa, Trung Quèc ®· tËp trung thùc hiÖn mét sè biÖn ph¸p sau ®©y:

- Ph¸t triÓn c¸c xÝ nghiÖp ®Þa ph−¬ng ®Ó thu hót lao ®éng.

C«ng cuéc c¶i c¸ch vµ më cöa nÒn kinh tÕ theo h−íng thÞ tr−êng ë n«ng th«n Trung Quèc ®−îc tiÕn hµnh tõ cuèi nh÷ng n¨m 1970. C¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c xÝ nghiÖp ®Þa ph−¬ng ®· lµm cho c«ng cuéc c¶i c¸ch vµ më cöa cña Trung Quèc diÔn ra s©u réng h¬n.

C¸c doanh nghiÖp ®Þa ph−¬ng ®ãng vai trß chÝnh trong viÖc thu hót lùc l−îng lao ®éng d«i d− ë n«ng th«n trong qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸. ChÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t− cña Nhµ n−íc cïng víi sù ®Çu t− cña kinh tÕ t− nh©n vµo khu vùc phi n«ng nghiÖp ®· thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp ®Þa ph−¬ng. Trong nh÷ng n¨m ®Çu tiªn ®· cã ®Õn 20% tæng thu nhËp

cña ng−êi d©n n«ng th«n lµ tõ c¸c doanh nghiÖp ®Þa ph−¬ng. ë nh÷ng vïng ph¸t triÓn h¬n, tû lÖ nµy lªn tíi trªn 50%. N¨m 1992, sè l−îng lao ®éng lµm viÖc trong khu vùc nµy còng t¨ng ®Õn kho¶ng vµi tr¨m triÖu ng−êi. §©y lµ dÊu hiÖu cÊt c¸nh cña c«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n Trung Quèc mµ −u tiªn hµng ®Çu lµ t¹o ra c¬ héi viÖc lµm cho lao ®éng d− thõa trong qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa.

KÓ tõ n¨m 1978, gi¸ trÞ s¶n l−îng c«ng nghiÖp cña c¸c doanh nghiÖp ®Þa ph−¬ng cø 4 n¨m l¹i t¨ng 2 lÇn. C«ng nghiÖp ®Þa ph−¬ng cã tèc ®é t¨ng tr−ëng rÊt cao. Gi¸ trÞ s¶n l−îng c«ng nghiÖp cña doanh nghiÖp ®Þa ph−¬ng chiÕm 9,1% tæng gi¸ trÞ s¶n l−îng quèc gia n¨m 1978, 16,3% n¨m 1984, 23,8% n¨m 1989, 30,8% n¨m 1991 vµ 36,8% n¨m 19928.

Tèc ®é t¨ng tr−ëng cao cña c¸c doanh nghiÖp ®Þa ph−¬ng ®· t¹o ra rÊt

nhiÒu c¬ héi viÖc lµm cho lùc l−îng lao ®éng d«i d− khu vùc n«ng th«n. ë Trung Quèc ®· xuÊt hiÖn 2 m« h×nh c«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n ®ã lµ m« h×nh doanh nghiÖp t− nh©n ë phÝa Nam tØnh Giang T« vµ m« h×nh doanh nghiÖp tËp thÓ ë thµnh phè V¨n Ch©u. M« h×nh doanh nghiÖp t− nh©n ®ãng vai trß quan träng trong viÖc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ë n«ng th«n, nh−ng nã cßn thiÕu sù tÝch luü vèn ban ®Çu. M« h×nh doanh nghiÖp tËp thÓ (hîp t¸c x·) ®−îc h×nh thµnh trong thêi kú ®Çu cña c«ng nghiÖp ho¸.

ViÖc khuyÕn khÝch x©y dùng c¸c doanh nghiÖp ®Þa ph−¬ng lµ mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p quan träng cña Trung Quèc nh»m gi¶i quyÕt vÊn ®Ò viÖc lµm n«ng th«n, gãp phÇn gi¶m søc Ðp vÒ viÖc lµm ë c¸c ®« thÞ lín. §©y lµ mét bµi häc bæ Ých cho chóng ta, nhÊt lµ ®èi víi giai ®o¹n ®« thÞ ho¸ m¹nh ®ang diÔn ra hiÖn nay.

- X©y dùng c¸c ®« thÞ qui m« võa vµ nhá ®Ó gi¶m bít lao ®éng nhËp c− vµo c¸c thµnh phè lín. Trung Quèc cho r»ng cã hai c¸ch chÝnh ®Ó chuyÓn ®æi lao ®éng d− thõa trong n«ng th«n: C¸ch thø nhÊt lµ chuyÓn hä sang c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô ë c¸c vïng n«ng th«n, c¸ch thø hai lµ chuyÓn hä ®Õn c¸c thµnh phè.

N¨m 1995, cã kho¶ng 60 triÖu lao ®éng n«ng th«n t×m kiÕm viÖc lµm ë c¸c ®« thÞ vµ hÇu hÕt trong sè hä gia nhËp vµo ®éi ngò d©n sè tr«i næi ë c¸c thµnh phè lín. Trong nh÷ng n¨m 1990, sè l−îng n«ng d©n rêi bá s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ ®i t×m viÖc lµm ë n¬i kh¸c ®· lªn tíi trªn 200 triÖu ng−êi. Vµ ®iÒu cÇn thiÕt lµ ph¶i t¹o thªm c¸c ®« thÞ míi ®Ó thu hót hä.

Trong bèi c¶nh ®« thÞ hãa nhanh ë Trung Quèc, nÕu hµng triÖu n«ng d©n ®æ vµo c¸c thµnh phè sÏ lµm ph¸t sinh rÊt nhiÒu vÊn ®Ò nh−: Qu¸ t¶i vÒ hÖ thèng giao th«ng vµ ph¸ vì c¸c dÞch vô x· héi, trong khi ®ã, thÞ tr−êng lao ®éng ë c¸c thµnh phè ®· gÇn nh− b·o hoµ. Sù ph¸t triÓn c¸c ®« thÞ nhá ë

8 Nhµ xuÊt b¶n ngo¹i v¨n B¾c Kinh: The Reform and development of China's Rural Economy

c¸c vïng n«ng th«n cïng víi c«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n kh«ng chØ lµ mét gi¶i ph¸p quan träng ®Ó thu hót lao ®éng d− thõa ë khu vùc nµy mµ cßn gãp phÇn tèi ®a ho¸ viÖc ph©n bæ c¸c nguån lùc ë c¸c khu vùc vµ thu hÑp kho¶ng c¸ch gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n.

C¸c chÝnh s¸ch ®óng ®¾n trong viÖc thóc ®Èy h×nh thµnh c¸c ®« thÞ quy m« nhá ®· gÆt h¸i ®−îc nh÷ng thµnh c«ng ®¸ng khÝch lÖ. Gi¸ trÞ tæng s¶n l−îng cña 118 xÝ nghiÖp ®Þa ph−¬ng ë Sinh Ký, mét ®« thÞ míi ë tØnh Giang T«, ®· ®¹t 2,8 tû nh©n d©n tÖ vµo n¨m 1991 vµ gi¸ trÞ s¶n l−îng b×nh qu©n ®Çu ng−êi ®¹t 6.000 ®« la, v−ît qua c¶ chØ tiªu nµy cña Hµn Quèc. Mét vÝ dô kh¸c lµ ®« thÞ Long C−¬ng ë tØnh ChiÕt Giang, ®−îc thµnh lËp tõ vïng n«ng th«n vµo n¨m 1984. ChØ sau 2 n¨m, n«ng d©n ®Þa ph−¬ng ®· x©y dùng nã trë thµnh mét ®« thÞ víi 27 tuyÕn phè, víi diÖn tÝch x©y dùng xÊp xØ 1 triÖu m2 vµ d©n sè 30.000 ng−êi víi tæng chi phÝ 160 triÖu nh©n d©n tÖ, trong ®ã chØ cã 9 triÖu nh©n d©n tÖ do Nhµ n−íc hç trî. N¨m 1993, thµnh phè nµy ®· thu hót ®−îc d©n sè 130.000 ng−êi vµ gi¸ trÞ s¶n l−îng hµng n¨m lµ 800 triÖu nh©n d©n tÖ9.

C¸c ®« thÞ míi ®−îc thµnh lËp ë c¸c vïng n«ng th«n thóc ®Èy nhu cÇu vÒ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n vµ lµ nÒn t¶ng cho qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi bé mÆt x· héi cña n«ng th«n. ë Trung Quèc, chøc n¨ng truyÒn thèng cña c¸c thµnh phè nhá lµ ph©n bæ c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp vµ c¸c s¶n phÈm phô. Nh−ng trong vßng 10 n¨m trë l¹i ®©y, c¸c ®« thÞ nhá ®· trë thµnh trung t©m s¶n xuÊt, dÞch vô, gi¶i trÝ còng nh− gi¸o dôc vµ th«ng tin. Do vËy, ng−êi n«ng d©n kh«ng cßn ph¶i quan t©m nhiÒu ®Õn qui m« cña ®« thÞ lµ lín hay nhá nh− tr−íc kia. Sù ph¸t triÓn cña c¸c ®« thÞ nhá ch¾c ch¾n cßn mang ®Õn cuéc sèng sung tóc cho c¸c vïng n«ng th«n vµ hiÖn ®¹i ho¸ lèi sèng ng−êi n«ng d©n.

Sù ph¸t triÓn cña c¸c ®« thÞ nhá thóc ®Èy qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ c¸c khu vùc n«ng th«n vµ thu hÑp kho¶ng c¸ch gi÷a thµnh thÞ víi n«ng th«n. Tuy nhiªn, cã rÊt nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ sù ph¸t triÓn cña c¸c ®« thÞ nhá. Mét sè ng−êi cho r»ng viÖc ph¸t triÓn ®« thÞ mang l¹i nh÷ng khã kh¨n nhiÒu h¬n lµ thuËn lîi, nh−ng ng−îc l¹i sè kh¸c l¹i coi viÖc ph¸t triÓn nh÷ng ®« thÞ míi lµ mét gi¶i ph¸p cho viÖc thu hót lao ®éng n«ng nghiÖp d− thõa.

9 Chu Phóc L©m vµ Cao Sinh Quan: Studies on the Chinese Market Economy. Nhà xuất bản Ngoại văn Bắc Kinh, 1995

Theo quan ®iÓm cña nhiÒu nhµ kinh tÕ Trung Quèc, lîi thÕ cña ®« thÞ

nhá trong viÖc thu hót lao ®éng d− thõa ë n«ng th«n lµ:

Tr−íc hÕt, c¸c ®« thÞ nhá cã nhiÒu c¬ héi viÖc lµm h¬n bëi c¸c ®« thÞ nµy cã d©n sè Ýt, nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp míi sÏ cã kh¶ n¨ng thu hót nhiÒu lao ®éng h¬n. Nh÷ng ng−êi n«ng d©n cã kü n¨ng sÏ cã c¬ héi tham gia vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô mµ kh«ng cÇn ph¶i s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.

Nh÷ng ®« thÞ nhá n»m gi÷a c¸c thµnh phè vµ khu vùc n«ng th«n sÏ ®em l¹i cho nã nh÷ng ®Æc tr−ng vÒ lèi sèng cña c¶ 2 khu vùc nªn nh÷ng ng−êi n«ng d©n sÏ dÔ dµng ®Þnh c− ë ®©y h¬n lµ c¸c thµnh phè lín. C¸c chi phÝ ë ®©y còng thÊp h¬n c¸c thµnh phè lín vµ ®Æc biÖt, vÒ mÆt giao th«ng, nh÷ng ®« thÞ nµy sÏ thuËn lîi h¬n cho viÖc gia nhËp cña n«ng d©n ë c¸c vïng l©n cËn.

ë c¸c ®« thÞ nhá, ng−êi n«ng d©n sÏ dÔ dµng h¬n trong viÖc kinh

doanh, v× ë ®©y cã ®iÒu kiÖn c¹nh tranh thÊp h¬n vµ yªu cÇu vÒ vèn Ýt.

ChÝnh phñ Trung Quèc chñ tr−¬ng t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó h×nh thµnh h¬n 19.000 ®« thÞ nhá. Trong nh÷ng n¨m 1990, c¸c ®« thÞ nhá ®· thu hót trªn 30 triÖu lao ®éng n«ng nghiÖp d− thõa, chiÕm h¬n 30% tæng sè lao ®éng n«ng th«n d− thõa. Tuy nhiªn, kh¶ n¨ng thu hót lao ®éng d− thõa hiÖn nay cña mçi ®« thÞ nhá ë Trung quèc chØ lµ 1.600 ng−êi. NÕu sè ®« thÞ nhá ®−îc t¨ng lªn gÊp ®«i th× sÏ thu hót ®−îc thªm 30 triÖu lao ®éng n÷a.

Trung Quèc chñ tr−¬ng thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®Þa ph−¬ng qua ®ã ®Èy nhanh qu¸ tr×nh h×nh thµnh c¸c ®« thÞ nhá ë c¸c vïng n«ng th«n. Qua ®ã, chÝnh s¸ch nµy gãp phÇn thu hÑp kho¶ng c¸ch chªnh lÖch gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n, t¹o ra ®iÒu kiÖn quan träng cho viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò ph¸t sinh trong qóa tr×nh ®« thÞ ho¸.

Ngoµi ra, Trung Quèc chñ tr−¬ng t¹o ra mét m« h×nh ph¸t triÓn ®« thÞ míi. Néi dung cña m« h×nh nµy lµ x©y dùng c¸c ®« thÞ n»m gi÷a c¸c thµnh phè cã qui m« lín vµ võa nh− c¸c thµnh phè H¹ M«n, Qu¶ng Ch©u, Th−îng H¶i, B¾c Kinh, Thiªn T©n, Vò H¸n vµ ThÈm QuyÕn.

1.3.2. Kinh nghiÖm cña NhËt b¶n

Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ë NhËt b¶n còng b¾t ®Çu b»ng thêi gian dµi t¨ng tr−ëng trong n«ng nghiÖp. NhËt B¶n lµ n−íc lu«n bÞ giíi h¹n bëi tµi nguyªn ®Êt ®ai Ýt vµ d©n sè ®«ng, diÖn tÝch ®Êt canh t¸c b×nh qu©n cña 1 hé n«ng d©n kho¶ng 0,8 ha. NhËt B¶n thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®−a s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vÒ n«ng th«n. ChÝnh ®iÒu nµy ®· lµm c¬ cÊu n«ng th«n thay ®æi, c¸c

ngµnh phi n«ng nghiÖp ®· ®ãng gãp ngµy cµng t¨ng vµo thu nhËp cña ng−êi d©n n«ng th«n (n¨m 1950 tû lÖ nµy lµ 29% ®· t¨ng lªn 85% vµo n¨m 1990). ViÖc chó träng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp thu hót nhiÒu lao ®éng trong giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ®· c¬ b¶n gi¶i quyÕt ®−îc vÊn ®Ò viÖc lµm cho lao ®éng n«ng nghiÖp, mÆc dï diÖn tÝch ®Êt canh t¸c ngµy cµng gi¶m. Sau nµy khi c«ng nghÖ hiÖn ®¹i thu hót nhiÒu vèn ®· ph¸t triÓn, c¸c c«ng nghÖ thu hót lao ®éng vÉn ®−îc coi träng. Ngoµi ra, NhËt B¶n cßn ph©n bè c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, c¸c nhµ m¸y vÒ n«ng th«n ®Ó t¹o viÖc lµm phi n«ng nghiÖp cho lao ®éng n«ng th«n.

ChÝnh phñ NhËt B¶n ®· thµnh lËp m¹ng th«ng tin viÖc lµm trªn kh¾p ®Êt n−íc víi môc ®Ých cung cÊp ®Çy ®ñ c¸c th«ng tin vÒ viÖc lµm tõ c¸c tæ chøc, doanh nghiÖp qua Intemet ®Õn víi nh÷ng ng−êi ®ang t×m viÖc, gióp hä cã nh÷ng lùa chän phï hîp víi n¨ng lùc, ®iÒu kiÖn cña m×nh. ChÝnh phñ còng båi d−ìng nh÷ng c«ng nh©n cã tay nghÒ cao qua viÖc hç trî tµi chÝnh, t¹o c¬ héi ph¸t triÓn n¨ng lùc, n©ng cao chÊt l−îng c¸c tæ chøc gi¸o dôc - ®µo t¹o trªn c¬ së nhu cÇu cña mçi vïng, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc vµ kü thuËt kÕt nèi th«ng tin trong nh÷ng khu vùc míi hoÆc ®ang ph¸t triÓn.

Ho¹t ®éng gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng−êi cao tuæi ®−îc chó träng ®Ó xãa bá nh÷ng bÊt c©n ®èi vÒ viÖc lµm do tuæi t¸c. LuËt vÒ æn ®Þnh viÖc lµm cña ng−êi lao ®éng cao tuæi nhÊn m¹nh yªu cÇu c¸c c«ng ty kÐo dµi tuæi vÒ h−u b¾t buéc vµ thuª m−ín l¹i nh÷ng ng−êi cao tuæi cã n¨ng lùc, kinh nghiÖm t¹i c¸c c«ng ty hiÖn t¹i hoÆc tõ c¸c c«ng ty chi nh¸nh. NhiÒu chÝnh s¸ch ®−îc ®−a ra nh− c¸c chÝnh s¸ch vÒ ®µo t¹o l¹i, n©ng cao tay nghÒ cho lao ®éng trung niªn. C¸c lo¹i h×nh tuyÓn dông vµ thuª m−ín ®−îc ®a d¹ng hãa, coi träng c¸c c«ng viÖc lµm thªm kh«ng chÝnh thøc nh− lµm b¸n thêi gian, t¹m thêi hoÆc bÊt th−êng. ChÕ ®é tuyÓn dông thay ®æi theo khu vùc, kh«ng tËp trung chñ yÕu t¹i c¸c ®« thÞ lín nh− tr−íc kia mµ chuyÓn sang c¸c khu vùc l©n cËn vµ c¸c ®Þa ph−¬ng10.

Trong nh÷ng n¨m 1960, 1970, c¸c lÜnh vùc nh− phóc lîi y tÕ, c«ng nghÖ tin häc vµ m«i tr−êng ®ang gi÷ mét vai trß then chèt trong viÖc më ra nh÷ng thÞ tr−êng míi ë NhËt B¶n. §ång thêi, c¸c ngµnh c«ng nghiÖp míi vµ c¸c dÞch vô liªn quan ®−îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn. ViÖc ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ ®Þa ph−¬ng ®−îc ®Èy m¹nh th«ng qua viÖc tËn dông ®Æc thï mçi vïng. ChÝnh phñ NhËt B¶n ®· cã nh÷ng b−íc ®i thÝch hîp nh»m æn

10 T¹p chÝ Lý luËn chÝnh trÞ, th¸ng 7 n¨m 2004.

®Þnh thÞ tr−êng lao ®éng ë tÇm vÜ m«, nh−ng ®Ó cã thÓ tham gia ®−îc vµo thÞ tr−êng lao ®éng th× b¶n th©n mçi ng−êi lao ®éng còng ph¶i tù ph¸t triÓn n¨ng lùc nghÒ nghiÖp cña m×nh th«ng qua viÖc tù ®µo t¹o l¹i; c¸c c«ng ty, tæ chøc còng ph¶i ñng hé ®iÒu nµy mét c¸ch tÝch cùc.

Tõ chÝnh s¸ch cña NhËt B¶n trong qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa cã thÕ rót ra

mét sè bµi häc kinh nghiÖm sau:

Thø nhÊt, kh«ng ngõng ph¸t triÓn vµ n©ng cao chÊt l−îng nguån nh©n

lùc trªn c¬ së nhu cÇu lao ®éng cña x· héi.

Thø hai, ph¸t triÓn m¹nh mÏ nh÷ng ngµnh nghÒ øng dông nhiÒu tiÕn

bé khoa häc - c«ng nghÖ vµ nh÷ng ngµnh nghÒ sö dông nhiÒu lao ®éng.

Thø ba, ph¸t triÓn hÖ thèng dÞch vô viÖc lµm vµ th«ng tin thÞ tr−êng

lao ®éng.

Thø t−, thùc hiÖn c¶i c¸ch chÕ ®é tiÒn l−¬ng, thu nhËp cña ng−êi lao ®éng.

1.3.3. Kinh nghiÖm cña §µi Loan

Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ §µi Loan khëi ®Çu tõ khu vùc n«ng th«n. Nhµ n−íc giµnh −u tiªn hµng ®Çu vÒ vèn ®Çu t−, c¬ chÕ chÝnh s¸ch cho n«ng nghiÖp, n«ng th«n: Trong nh÷ng n¨m 1950, 2/3 viÖn trî tõ Mü ®−îc dµnh cho ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng vµ n«ng nghiÖp, chØ 1/5 cho c«ng nghiÖp. Khi n«ng nghiÖp ph¸t triÓn, lao ®éng d− thõa trong khu vùc n«ng th«n míi chuyÓn sang c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ cÇn nhiÒu lao ®éng vµ sau cïng míi lµ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng. Vµo nh÷ng n¨m 1950, do ®Êt ®ai h¹n chÕ céng víi sè l−îng d©n di c− tõ §¹i lôc sang dÉn ®Õn nguy c¬ thÊt nghiÖp lín ë n«ng th«n, nh−ng nhê c«ng nghiÖp n«ng th«n ph¸t triÓn nªn ®· thu hót ®−îc nhiÒu lao ®éng. Lao ®éng n«ng nghiÖp tõ chç chiÕm trªn 50% nh÷ng n¨m 1950 ®· gi¶m xuèng cßn 14,2% n¨m 1988. Lao ®éng ®−îc chuyÓn sang ho¹t ®éng phi n«ng nghiÖp ®· kh«ng g©y ra t×nh tr¹ng di d©n sè l−îng lín tõ n«ng th«n vµo thµnh thÞ mµ hä cã thÓ lµm viÖc t¹i ngay c¸c nhµ m¸y ë vïng l©n cËn. Cã thÓ kh¸i qu¸t nh÷ng kinh nghiÖm cña §µi Loan trong viÖc gi¶i quyÕt viÖc lµm khu vùc n«ng th«n trong qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa lµ:

- N«ng nghiÖp ®−îc −u tiªn ph¸t triÓn lµm c¬ së ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n mµ tr−íc hÕt lµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n.

- Chó träng ph¸t triÓn doanh nghiÖp n«ng th«n qui m« võa vµ nhá, lÊy c«ng nghÖ sö dông nhiÒu lao ®éng lµ chÝnh.

- C«ng nghiÖp n«ng th«n ph¸t triÓn kh«ng tËp trung nh−ng vÉn cã liªn kÕt víi nhau vµ liªn kÕt víi c¸c c«ng ty lín ë ®« thÞ.

- Nhµ n−íc cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t− x©y dùng c«ng nghiÖp

n«ng th«n, ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng vµ nguån nh©n lùc ë n«ng th«n.

- Nhµ n−íc cã kÕ ho¹ch vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp g¾n liÒn víi qui ho¹ch ph¸t triÓn c¸c c¬ së n«ng – c«ng nghiÖp sÏ ®−îc bè trÝ ë n«ng th«n, víi vïng nguyªn liÖu vµ c¸c nhµ m¸y chÕ t¹o m¸y n«ng nghiÖp.

- Nhµ n−íc t¹o m«i tr−êng chÝnh s¸ch vÜ m« thuËn lîi cho c«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch vÒ l·i suÊt, tiÒn l−¬ng, tû gi¸, khuyÕn khÝch s¶n xuÊt n«ng s¶n, trî gi¸ ®Çu vµo cho chÕ biÕn thøc ¨n gia sóc vµ ch¨n nu«i… Tõ ®ã khuyÕn khÝch chuyÓn lao ®éng sang ho¹t ®éng phi n«ng nghiÖp.

- Chó träng n©ng cao chÊt l−îng nguån nh©n lùc nh»m n©ng cao kh¶

n¨ng sö dông c«ng nghÖ.

- Nhµ n−íc t¨ng c−êng ®Çu t− c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n nh»m khuyÕn

khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng th«n.

PhÇn thø hai

Thùc tr¹ng vÒ thu nhËp, ®êi sèng vµ viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ®Ó x©y dùngc¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x∙ héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia tõ kÕt qu¶ ®iÒu tra cña ®¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n

2.1. Thùc tr¹ng vÒ thu håi ®Êt vµ c«ng t¸c ®Òn bï

qua ®iÒu tra cña ®Ò tµi

2.1.1. VÒ t×nh h×nh thu håi ®Êt

§Ó ph©n tÝch t×nh h×nh thu håi ®Êt ®Ò tµi ®· sö dông c¸c chØ tiªu nh−: BiÕn ®éng ®Êt ®ai cña hé qua c¸c n¨m, diÖn tÝch tõng lo¹i ®Êt thu håi b×nh qu©n mét hé vµ t×nh h×nh sö dông ®Êt thu håi cña hé. VÒ thêi gian, ®Ò tµi xem xÐt sù biÕn ®éng chñ yÕu ë giai ®o¹n 2001 – 2005. §©y lµ giai ®o¹n ®« thÞ ho¸ diÔn ra víi tèc ®é nhanh, hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi vµ c¸c c«ng tr×nh phôc vô lîi Ých quèc gia kh¸c ®−îc x©y dùng nhiÒu. KÕt qu¶ ®iÒu tra cho thÊy:

- VÒ biÕn ®éng ®Êt ®ai: BiÕn ®éng ®Êt ®ai ®−îc xem xÐt theo 2 chiÒu h−íng t¨ng vµ gi¶m. Trong chiÒu h−íng gi¶m, ®Êt thu håi vµ b¸n ®i lµ 2 h−íng chÝnh ®−îc xem xÐt; trong chiÒu h−íng t¨ng: ®Êt ®−îc cÊp míi (phÇn nhiÒu do bï ®¾p cña thu håi) vµ mua thªm còng ®−îc xem lµ sù biÕn ®éng chÝnh. ViÖc xem xÐt nh÷ng xu h−íng biÕn ®éng trªn nh»m ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña sù thu håi ®Êt ®Õn biÕn ®éng ®Êt ®ai cña hé.

0 . 9 1

7 . 0 9

0 . 0 9

0 . 1 1

® Ê t ë

® Ê t N N ® Ê t L N ® Ê t p h i N N

® Ê t k h ¸ c

9 1 . 8

BiÓu ®å 2.1: C¬ cÊu ®Êt n¨m 2001cña hé trong diÖn ®iÒu tra

Nguån : §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005. Ghi chó: Sè liÖu ®−îc tÝnh b×nh qu©n cho c¸c hé ®iÒu tra, ®¬n vÞ %.

Trong c¸c tØnh ®iÒu tra, tÊt c¶ c¸c tØnh ®Òu cã sù biÕn ®éng t¨ng nhá h¬n biÕn ®éng gi¶m trong tæng sè ®Êt cña c¸c hé ®iÒu tra. Trong biÕn ®éng gi¶m, biÕn ®éng do thu håi ®Êt lµ chñ yÕu, biÕn ®éng do b¸n ®i chØ chiÕm tû träng rÊt nhá trong tæng ®Êt ®ai cña hé. Trong biÕn ®éng t¨ng, biÕn ®éng do cÊp míi vµ mua thªm còng chiÕm tû träng nhá trong tæng biÕn ®éng ®Êt ®ai cña hé. C¸c chiÒu h−íng biÕn ®éng trªn mét mÆt lµm cho quü ®Êt cña c¸c hé gi¶m m¹nh (n¨m 2001 lµ 3.707,6 m2, n¨m 2005 chØ cßn 1.896,8 m2, gi¶m 1.810,8 m2 mÆt kh¸c còng lµm cho c¬ cÊu ®Êt ®ai cña hé thay ®æi (biÓu 2.1 vµ 2 biÓu ®å 2.1, 2.2).

0 .1 5

1 .1 5

1 2 .2 6

1 .3 4

® Ê t ë ® Ê t N N ® Ê t L N ® Ê t p h Þ N N

® Ê t k h ¸ c

8 5 .1

BiÓu ®å 2.2: C¬ cÊu ®Êt n¨m 2005 cña c¸c hé trong diÖn ®iÒu tra

Nguån : §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005.

Ghi chó: Sè liÖu ®−îc tÝnh b×nh qu©n cho c¸c hé ®iÒu tra, ®¬n vÞ %.

DiÔn biÕn trªn phï hîp víi t×nh h×nh chung cña c¸c hé trªn c¶ n−íc n»m trong diÖn thu håi ®Êt vµ ph¶n ¸nh ®óng t×nh tr¹ng h¹n hÑp cña quü ®Êt ë c¸c ®Þa ph−¬ng, kÓ c¶ nh÷ng vïng cã quü ®Êt b×nh qu©n ®Çu ng−êi xÐt trªn ph¹m vi toµn tØnh ®−îc coi lµ kh¸ cao nh− CÇn Th¬, B×nh D−¬ng... Bëi v×, hÇu hÕt ®Þa ®iÓm bè trÝ c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ ®Òu ë nh÷ng n¬i tËp trung d©n c−, ë ven c¸c vïng giao th«ng thuËn lîi, nh÷ng n¬i nµy ë rÊt xa vïng ®Êt cã thÓ bæ sung vµo nguån ®Êt cña hé. §©y lµ ®iÒu c¸c ®Þa ph−¬ng cÇn l−u ý khi quy ho¹ch c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ. Bëi v×, khi ng−êi d©n mÊt ®Êt kh«ng cã nguån ®Êt bæ sung, nh÷ng vÊn ®Ò vÒ viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng cña hä sÏ bÞ ¶nh h−ëng. NÕu kh«ng cã gi¶i ph¸p hç trî sÏ nÈy sinh nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ x· héi phøc t¹p. Nh÷ng vÊn ®Ò trªn sÏ ®−îc ph©n tÝch kü ë phÇn sau.

BiÓu 2.1: BiÕn ®éng ®Êt ®ai cña c¸c hé ®iÒu tra giai ®o¹n 2001-2005

§¬n vÞ tÝnh: m2/ hé

BiÕn ®éng trong c¸c n¨m 2001-2005

TØnh, thµnh phè

DiÖn tÝch n¨m 2005

DiÖn tÝch n¨m 2001 Thu håi 753,2 12,5 738,1 0,0 2,6 0,0 827,0 40,9 784,5 0,0 0,0 1,6 895,4 0,0 895,4 0,0 0,0 0,0 1.056,3 62,5 896,5 7,2 0,0 90,1 556,3 188,3 360,7 0,0 7,3 0,0 43,7 43,7 0,0 0,0 0,0

1580,5 240,3 1328,6 0,0 10,0 1,6 1341,4 335,2 1.004,6 0,0 0,0 1,6 2068,8 240,7 1.828,1 0,0 0,0 0,0 2.963,9 231,8 2.463,3 7,2 4,4 257,2 588,5 197,4 370,5 13,3 7,3 0,0 103,5 103,5 0,0 0,0 0,0

B¸n ®i CÊp míi Mua thªm 17,8 4,9 1,6 4,6 16,2 0,3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 9,8 17,0 5,0 16,1 4,8 0,4 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,5 2,3 0,0 2,3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 3,2 32,4 1,8 32,4 1,4 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 3,2 92,0 3,2 91,8 0,0 0,2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,8 28,5 0,8 28,5 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

7,0 7,0 0,0 0,0 0,0 0,0 17,4 15,3 2,1 0,0 0,0 0,0 17,7 0,3 17,4 0,0 0,0 0,0 8.6 1,9 6,7 0,0 0,0 0,0 3,2 3,2 0,0 0,0 0,0 0,0 3,2 3,2 0,0 0,0 0,0

1- Hµ Néi - §Êt ë - §Êt n«ng nghiÖp - §Êt l©m nghiÖp - §Êt phi n«ng nghiÖp - §Êt kh¸c 2- H¶i Phßng - §Êt ë - §Êt n«ng nghiÖp - §Êt l©m nghiÖp - §Êt phi n«ng nghiÖp - §Êt kh¸c 3- B¾c Ninh - §Êt ë - §Êt n«ng nghiÖp - §Êt l©m nghiÖp - §Êt phi n«ng nghiÖp - §Êt kh¸c 4- Hµ T©y - §Êt ë - §Êt n«ng nghiÖp - §Êt l©m nghiÖp - §Êt phi n«ng nghiÖp - §Êt kh¸c 5- §µ N½ng - §Êt ë - §Êt n«ng nghiÖp - §Êt l©m nghiÖp - §Êt phi n«ng nghiÖp - §Êt kh¸c 6- TP Hå ChÝ Minh - §Êt ë - §Êt n«ng nghiÖp - §Êt l©m nghiÖp - §Êt phi n«ng nghiÖp

843,0 227,0 607,0 0,0 7,4 1,6 523,8 300,1 223,2 0,0 0,0 0,5 1158,0 242,7 915,3 0,0 0,0 0,0 1.934,6 201,6 1.561,5 0,0 4,4 167,1 124,2 100,9 10,0 13,3 0,0 0,0 85,9 85,9 0,0 0,0 0,0

- §Êt kh¸c 7- B×nh D−¬ng - §Êt ë - §Êt n«ng nghiÖp - §Êt l©m nghiÖp - §Êt phi n«ng nghiÖp - §Êt kh¸c 8- CÇn Th¬ - §Êt ë - §Êt n«ng nghiÖp - §Êt l©m nghiÖp - §Êt phi n«ng nghiÖp - §Êt kh¸c 9- B×nh qu©n chung - §Êt ë - §Êt n«ng nghiÖp - §Êt l©m nghiÖp - §Êt phi n«ng nghiÖp - §Êt kh¸c

0,0 17.394,9 541,4 16.816,1 4,2 3,2 30 3.303,4 205,2 3.096,9 0,0 0,0 1,3 3.707,6 263,1 3.403,8 3,9 3,1 33,7

0,0 9.316,0 83,4 9.223,1 0,3 0,1 9,1 2.648,1 111,3 2.535,5 0,0 0,0 1,3 2.047,4 68,8 1.962,0 3,5 1,3 11,8

0,0 10,0 1,5 8,0 0,0 0,0 0,5 9,4 9,4 0,0 0,0 0,0 0,0 9,5 5,3 4,1 0,0 0,0 0,1

0,0 114,9 69,2 45,7 0,0 0,0 0,0 43,4 43,4 0,0 0,0 0,0 0,0 42,4 36,3 6,0 0,0 0,0 0,1

0,0 1.377,2 14,5 1.154,4 200,0 8,3 0,0 174,4 27,6 146,8 0,0 0,0 0,0 203,7 7,2 170,4 25 1,1 0,0

0,0 9.561,0 540,2 8.785,1 203,9 11,4 20,4 863,7 155,5 708,2 0,0 0,0 0,0 1.896,8 232,5 1.614,1 25,4 2,9 21,9

Nguån : §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 7 n¨m 2005. Ghi chó: Sè liÖu ®−îc tÝnh b×nh qu©n cho c¸c hé ®iÒu tra.

XÐt riªng biÕn ®éng ®Êt do thu håi: §Êt bÞ thu håi cã nhiÒu lo¹i nh− ®Êt ë, ®Êt n«ng nghiÖp, ®Êt l©m nghiÖp, ®Êt phi n«ng nghiÖp vµ c¸c lo¹i ®Êt kh¸c. Sù biÓu hiÖn ë c¸c lo¹i ®Êt bÞ thu håi phÇn lín phô thuéc vµo kÕt cÊu quü ®Êt cña tõng ®Þa ph−¬ng vµ ®Þa ®iÓm c− tró cña hé bÞ thu håi ®Êt. Víi ®Æc ®iÓm cña hé ®iÒu tra, Thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ §µ N½ng lµ 2 ®Þa ph−¬ng cã sè hé bÞ thu håi ®Êt ë lµ chÝnh víi tû lÖ rÊt cao (99,7% sè hé ®iÒu tra víi Thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ 78,8% víi §µ N½ng). C¸c ®Þa ph−¬ng cßn l¹i ë tû lÖ thÊp h¬n nhiÒu, trong ®ã Hµ Néi lµ 4,6%, B¾c Ninh lµ 6,0%. §èi víi 2 tØnh, thµnh nµy tû lÖ trªn ch−a thËt ph¶n ¸nh t×nh h×nh chung cña chÝnh ®Þa ph−¬ng ®ã, do chän ®Þa bµn ®iÒu tra ë nh÷ng n¬i tuy gay cÊn nh−ng thuéc c¸c vïng n«ng th«n. Tuy nhiªn, tû lÖ b×nh qu©n chung ë 8 tØnh ®iÒu tra víi 38,1% sè hé bÞ thu håi ®Êt ë lµ chñ yÕu, 59,3% sè hé bÞ thu håi ®Êt n«ng nghiÖp lµ chÝnh ®· cho bøc tranh chung vÒ tr¹ng th¸i c¸c lo¹i ®Êt bÞ thu håi cña c¸c hé ®iÒu tra (biÓu 2.2). §©y còng lµ c¨n cø ®Ó khi ph©n tÝch c¸c t¸c ®éng cña thu håi ®Êt ®Õn thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi, ®Ò tµi sÏ ph©n tæ theo 2 tiªu chÝ nµy ®Ó xem xÐt.

BiÓu 2.2: Tû lÖ sè hé ph©n theo c¸c lo¹i ®Êt chÝnh bÞ thu håi

§Þa ph−¬ng

§Êt ë 4,6 Hµ Néi 21,7 H¶i Phßng 6,0 B¾c Ninh 28,8 Hµ T©y §µ N½ng 78,8 TP Hå ChÝ Minh 99,7 31,6 B×nh D−¬ng 44,2 CÇn Th¬ 39,4 B×nh qu©n

§Êt n«ng nghiÖp 94,7 76,3 93,3 66,0 20,2 0,3 61,0 55,0 59,3

§Êt l©m nghiÖp - 0,3 0,0 1,0 - - 0,6 0,5 0,3

§¬n vÞ tÝnh: % §Êt kh¸c

Tæng céng - 100,0 1,4 100,0 0,3 100,0 1,3 100,0 - 100,0 - 100,0 6,5 100,0 0,3 100,0 1,2 100,0

§Êt phi n«ng nghiÖp 0,7 0,3 0,4 2,9 1,1 - 0,3 - 0,7

Nguån : §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005. Ghi chó: Tû lÖ hé ®−îc tÝnh tõ tæng sè ®Êt tõng lo¹i chia cho sè hé bÞ

thu håi ®Êt thuéc lo¹i ®Êt ®ã.

- VÒ diÖn tÝch ®Êt bÞ thu håi: DiÖn tÝch ®Êt bÞ thu håi ë mçi ®Þa ph−¬ng lµ kh¸c nhau. §iÒu ®ã phô thuéc vµo nhu cÇu sö dông ®Êt, vµo ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña mçi tØnh, thµnh phè, nhÊt lµ quü ®Êt hiÖn cã b×nh qu©n cña mçi hé. §i s©u vµo tõng lo¹i ®Êt cho thÊy:

+ Thùc tr¹ng thu håi ®Êt ë: Thµnh phè Hå ChÝ Minh tuy cã sè hé bÞ thu håi ®Êt ë cao, nh−ng diÖn tÝch b×nh qu©n cña c¸c hé bÞ thu håi ®Êt ë thÊp so víi c¸c tØnh, thµnh phè kh¸c (48,5 m2/hé so víi 199,9 m2 ë Hµ Néi vµ 236,1 m2 ë B¾c Ninh). Sù chªnh lÖch diÖn tÝch thu håi ®Êt ë cña thµnh phè Hå ChÝ Minh so víi c¸c thµnh phè §µ N½ng, CÇn Th¬… lµ do quy m« ®Êt ë cña c¸c hé cã sù chªnh lÖch nhau. §µ N½ng, CÇn Th¬ vµ mét sè ®Þa ph−¬ng kh¸c cã diÖn tÝch ®Êt ë néi ®« réng, trong khi ®ã diÖn tÝch ®Êt ë cña Thµnh phè Hå ChÝ Minh cña c¸c hé bÞ thu håi ®Êt hÑp. PhÇn kh¸c, sù chªnh lÖch nµy cßn phô thuéc vµo môc ®Ých thu håi ®Êt. VÝ dô: cïng ë CÇn Th¬, nÕu xÐt riªng quËn Ninh KiÒu môc ®Ých thu håi ®Êt chñ yÕu ®Ó më réng c¸c tuyÕn ®−êng, ngâ phè nªn møc ®é thu håi thÊp (th−êng lÊy vµo 1-2 m mçi bªn). Trong khi ®ã, thu håi ®Êt ë cña quËn C¸i R¨ng th−êng thu håi toµn bé, v× môc ®Ých thu håi ®Ó x©y dùng khu c«ng nghiÖp vµ khu ®« thÞ. Víi nh÷ng t×nh tr¹ng kh¸c nhau trªn, sù t¸c ®éng cña thu håi ®Êt ë sÏ theo c¸c chiÒu kh¸c nhau (theo chiÒu tÝch cùc ®èi víi t×nh tr¹ng cña Ninh KiÒu, v× phÇn ®Êt

cña hé néi ®« vÉn cßn nhiÒu, sè tiÒn ®Õn bï cho hé gióp hé c¶i t¹o nhµ cöa thµnh cöa hµng phôc vô kinh doanh dÞch vô. Trong khi ®ã ë C¸i R¨ng, c¸c hé bÞ lÊy hÕt ®Êt ë sÏ ®Õn n¬i ë míi, nÕu kh«ng cã sù tæ chøc t¸i ®Þnh c− tèt sÏ ¶nh h−ëng tiªu cùc ®Õn viÖc lµm, thu nhËp cña hä).

Ngoµi ra, sù kh¸c nhau vÒ diÖn tÝch ®Êt ë bÞ thu håi gi÷a c¸c ®Þa ph−¬ng cßn phô thuéc vµo ®Êt ë cña n«ng th«n hay ®Êt ë cña thµnh thÞ. §Êt ë n«ng th«n th−êng cã diÖn tÝch lín, do quü ®Êt, do gi¸ trÞ cña ®Êt vµ do quy ®Þnh cña LuËt ®Êt ®ai. Sù kh¸c nhau nµy còng lµm cho sù t¸c ®éng cña thu håi ®Êt ë ®Õn ®êi sèng, thu nhËp vµ viÖc lµm cña c¸c hé theo nh÷ng møc ®é kh¸c nhau. Bëi v×, ®Êt ë n«ng th«n thuÇn tuý ®Ó ë, trong khi ®ã ®Êt ë thµnh thÞ th−êng g¾n víi c¸c ho¹t ®éng kinh doanh mang thu nhËp cho c¸c hé.

BiÓu 2.3: DiÖn tÝch ®Êt thu håi b×nh qu©n mçi hé ph©n theo lo¹i ®Êt

§¬n vÞ tÝnh : m2

§Þa ph−¬ng §Êt ë §Êt kh¸c

§Êt phi n«ng nghiÖp

§Êt n«ng nghiÖp 562,8 878,0 1.375,4 1.246,4 1.428,1 110,0 7.643,9 3.817,8 2.220,3 199,9 187,5 236,1 159,3 193,8 48,5 211,8 118,0 144,5 330,0 957,0 1.600,0 100,6 790,0 - 40 - 402,8 - 94,9 60 2.035,0 - - 115,7 384,0 334,7 Hµ Néi H¶i Phßng B¾c Ninh Hµ T©y §µ N½ng TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng CÇn Th¬ B×nh qu©n chung

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005. Ghi chó: DiÖn tÝch ®Êt tõng lo¹i ®−îc tÝnh b×nh qu©n theo c¸c hé ®iÒu

tra bÞ thu håi lo¹i ®Êt ®ã lµ chÝnh.

+ Thùc tr¹ng thu håi ®Êt n«ng nghiÖp: So víi ®Êt ë, ®Êt n«ng nghiÖp cña c¸c hé ®iÒu tra bÞ thu håi víi l−îng kh¸ lín. NÕu tÝnh chØ tiªu b×nh qu©n chung, ®Êt n«ng nghiÖp b×nh qu©n mét hé lµ 2.220,3 m2, trong khi ®ã ®Êt ë chØ cã 144,5 m2. §iÒu ®¸ng nãi lµ, diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp bÞ thu håi b×nh qu©n cña c¸c hé ®iÒu tra cã sù chªnh lÖch kh¸ lín xÐt theo c¸c ®Þa ph−¬ng. B×nh D−¬ng, CÇn Th¬ lµ nh÷ng tØnh cã diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp bÞ thu håi rÊt cao trªn mét hé (7.643,9 m2 víi B×nh D−¬ng vµ 3.817,8 m2 víi CÇn Th¬). Trong khi ®ã, c¸c tØnh kh¸c, kÓ c¶ c¸c tØnh cã sè hé n«ng nghiÖp bÞ thu håi

®Êt cao, diÖn tÝch mçi hé còng kh«ng v−ît qu¸ 1.500 m2. T×nh tr¹ng trªn do chªnh lÖch diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp tr−íc khi bÞ thu håi (do quü ®Êt n«ng nghiÖp nhiÒu). Nh−ng ®iÒu quan träng lµ, nh÷ng vïng ®Êt n«ng nghiÖp nhiÒu lao ®éng cña hé chñ yÕu lµm n«ng nghiÖp. ViÖc thu håi víi diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp lín sÏ ¶nh h−ëng trùc tiÕp vµ m¹nh mÏ ®Õn thu nhËp, ®êi sèng vµ viÖc lµm cña hä.

+ §èi víi c¸c lo¹i ®Êt kh¸c: mét phÇn rÊt nhá lµ ®Êt l©m nghiÖp, phÇn cßn l¹i lµ ®Êt ch−a sö dông, ë mét sè ®Þa ph−¬ng cã thÓ lµ ®Êt x©y dùng c¸c c¬ së s¶n xuÊt. VÝ dô: ®Êt thuéc lo¹i nµy ë B¾c Ninh cã c¶ ®Êt cña c¸c c¬ së s¶n xuÊt thñ c«ng. Tû lÖ c¸c lo¹i ®Êt tuy kh«ng nhiÒu, nh−ng ®©y còng lµ lo¹i ®Êt cÇn l−u ý theo tõng tr−êng hîp cô thÓ.

§Þa ph−¬ng

Khu ®« thÞ

Tæng céng

X©y dùng c¬ së h¹ tÇng

C«ng tr×nh c«ng céng kh¸c

Môc ®Ých kh¸c

BiÓu 2.4: Tû lÖ diÖn tÝch ®Êt thu håi b×nh qu©n mçi hé ph©n theo môc ®Ých sö dông ®Êt thu håi §¬n vÞ tÝnh: %

Khu c«ng nghiÖp 14,9 26,5 50,8 52,5 0,6 0,3 49,8 - 23,3

Hµ Néi H¶i Phßng B¾c Ninh Hµ T©y §µ N½ng TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng CÇn Th¬ B×nh qu©n chung 17,8 29,7 8,8 26,1 33,5 92,5 20,5 12,5 28,9 13,5 12,5 10,8 0,3 4,8 5,8 7,6 39,7 12,5 48,7 28,5 29,3 17,8 59,7 0,3 21,5 47,5 33,3 5,1 100,0 2,9 100,0 0,3 100,0 3,3 100,0 1,4 100,0 1,0 100,0 0,6 100,0 0,3 100,0 2,0 100,0

Nguån : §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005. Ghi chó: Sè liÖu ®−îc tÝnh b×nh qu©n cho c¸c hé ®iÒu tra.

- VÒ môc ®Ých sö dông ®Êt thu håi: §Êt thu håi cña c¸c hé ®iÒu tra ®−îc sö dông vµo nh÷ng môc ®Ých kh¸c nhau, nh−ng chñ yÕu x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng c¸c c¬ së h¹ tÇng, c¸c c«ng tr×nh c«ng céng vµ c¸c môc ®Ých kh¸c. Nh÷ng lo¹i môc ®Ých sö dông nµy ®Òu biÓu hiÖn ë tÊt c¶ c¸c tØnh ®iÒu tra. Tuy nhiªn, trong sè c¸c môc ®Ých sö dông trªn, sö dông cho môc ®Ých x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ vµ c¸c c¬ së h¹ tÇng chiÕm tû träng lín. C¸c tû lÖ nµy tÝnh chung cho 8 tØnh

®iÒu tra lµ: 33,3% ®èi víi x©y dùng c¸c khu ®« thÞ; 28,9% ®èi víi x©y dùng c¸c c¬ së h¹ tÇng vµ 23,3% cho x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp. Nh÷ng tû lÖ nµy cã sù biÕn ®éng kh¸ râ nÕu xÐt theo tõng tØnh. §èi víi Hµ Néi, §µ N½ng vµ CÇn Th¬, tû lÖ ®Êt bÞ thu håi sö dông vµo x©y dùng c¸c khu ®« thÞ vµ nhµ ë chiÕm tû träng rÊt cao (48,7% ®èi víi Hµ Néi; 59,7% ®èi víi §µ N½ng vµ 47,5% ®èi víi CÇn Th¬). §©y còng lµ ®iÒu hîp lý bëi v× ®©y lµ c¸c thµnh phè ®ang cã tèc ®é më réng ®« thÞ cao, nhiÒu ®¬n vÞ néi ®« míi ®−îc thµnh lËp. Ng−îc l¹i, B¾c Ninh, Hµ T©y vµ B×nh D−¬ng lµ nh÷ng tØnh cã tû lÖ ®Êt thu håi sö dông vµo x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp rÊt cao (50,8% víi B¾c Ninh; 52,5% víi Hµ T©y vµ 49,8% ®èi víi B×nh D−¬ng). §©y còng lµ nh÷ng tØnh trong diÖn ®iÒu tra cã tèc ®é chuyÓn dÞch c¬ cÊu m¹nh, tèc ®é ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cao.

§èi víi c¸c tØnh, thµnh phè cßn l¹i, tû lÖ ®Êt bÞ thu håi sö dông vµo nh÷ng môc ®Ých kh¸c nhau theo nh÷ng møc ®é kh¸ ®Òu nhau. Duy ë Thµnh phè Hå ChÝ Minh diÖn tÝch ®Êt bÞ thu håi sö dông vµo x©y dùng c¸c c¬ së h¹ tÇng rÊt cao, chiÕm tíi 92,5%. Cã lÏ sù ®Æc biÖt nµy do chän mÉu ®iÒu tra vµ thêi gian diÔn biÕn cña thu håi ®Êt, bëi v× Thµnh phè Hå ChÝ Minh lµ ®Þa ph−¬ng võa cã tèc ®é ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nhanh, võa cã sù më réng c¸c khu c«ng nghiÖp.

Sù kh¸c nhau vÒ tû lÖ ®Êt thu håi kh¸c nhau gi÷a c¸c tØnh vµ thµnh phè sÏ ®Æt ra nh÷ng vÊn ®Ò vµ kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò mét c¸ch kh¸c nhau. Nh÷ng ®Þa ph−¬ng cã diÖn tÝch thu håi sö dông vµo môc ®Ých x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp sÏ t¹o ra kh¶ n¨ng thu hót viÖc lµm ë c¸c khu c«ng nghiÖp míi h×nh thµnh. Nh÷ng ®Þa ph−¬ng cã tû lÖ thu håi ®Êt cao cho môc ®Ých x©y dùng c¸c khu ®« thÞ sÏ cã khã kh¨n h¬n trong viÖc t¹o viÖc lµm tõ nguån ®Êt ®ai bÞ thu håi. §©y lµ vÊn ®Ò cÇn l−u ý ®èi víi mçi lo¹i ®Êt sö dông ®Ó cã thÓ chñ ®éng khai th¸c ngay tõ khi lËp c¸c dù ¸n ®Çu t− x©y dùng trªn ®Êt ®¹i bÞ thu håi ë c¸c ®Þa ph−¬ng.

Tõ ph©n tÝch thùc tr¹ng thu håi ®Êt, cã thÓ rót ra mét sè nhËn xÐt

chung sau:

Mét lµ, thu håi ®Êt lµ mét trong nh÷ng xu h−íng chñ yÕu trong sù biÕn ®éng ®Êt ®ai cña c¸c hé ®iÒu tra. Thu håi ®Êt ®· lµm cho diÖn tÝch ®Êt ®ai cña c¸c hé gi¶m ®i mét c¸ch ®¸ng kÓ. Sù biÕn ®éng ®ã sÏ t¸c ®éng ®Õn thu nhËp, ®êi sèng vµ viÖc lµm cña c¸c hé theo nh÷ng chiÒu h−íng vµ møc ®é kh¸c nhau. §iÒu ®ã phô thuéc vµo lo¹i ®Êt vµ sè l−îng ®Êt ®ai bÞ thu håi. Nh÷ng yÕu tè nµy cã sù biÕn ®éng kh¸c nhau gi÷a c¸c ®Þa ph−¬ng ®iÒu tra.

Hai lµ, trong ®Êt bÞ thu håi cña c¸c hé ®iÒu tra, ®Êt ë vµ ®Êt n«ng nghiÖp chiÕm tû träng lín. §©y còng lµ 2 lo¹i ®Êt sÏ cã ¶nh h−ëng ®Õn ®êi sèng vµ thu nhËp cña c¸c hé bÞ thu håi ®Êt mét c¸ch kh¸c nhau. Møc ®é thu håi cña 2 lo¹i ®Êt nµy lµ kh¸c nhau tuú theo vÞ trÝ ®Êt thu håi vµ lo¹i hé bÞ thu håi ®Êt xÐt theo nghÒ nghiÖp cña hä tr−íc khi thu håi.

Ba lµ, ®Êt ®ai bÞ thu håi ®−îc sö dông vµo nh÷ng môc ®Ých kh¸c nhau, nh−ng ®−îc sö dông vµo 3 môc ®Ých chÝnh: X©y dùng c¸c c¬ së h¹ tÇng, c¸c khu c«ng nghiÖp vµ khu ®« thÞ. Tû lÖ ®Êt bÞ thu håi cho c¸c môc ®Ých nµy còng cã sù kh¸c nhau gi÷a c¸c ®Þa ph−¬ng. Sù kh¸c nhau vÒ môc ®Ých sö dông ®Êt mét mÆt t¹o kh¶ n¨ng khai th¸c ®Êt, mÆt kh¸c còng t¹o nh÷ng kh¶ n¨ng kh¸c nhau vÒ gi¶i quyÕt thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm cña c¸c hé bÞ thu håi ®Êt. §©y lµ ®iÓm cÇn l−u ý gi¶i quyÕt trªn thùc tÕ.

2.1.2. T×nh h×nh båi th−êng cho ng−êi d©n khi thu håi ®Êt

2.1.2.1. C¸c ph−¬ng thøc båi th−êng cho ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi

Khi thu håi ®Êt cã nh÷ng ph−¬ng thøc xö lý kh¸c nhau vÒ viÖc båi th−êng cho ng−êi d©n. Cã thÓ ®Õn bï b»ng tiÒn, nh−ng còng cã thÓ båi th−êng b»ng ®Êt. Hai ph−¬ng thøc xö lý trªn ®−îc thùc hiÖn ë hÇu hÕt c¸c ®Þa ph−¬ng. Nh−ng, båi th−êng b»ng tiÒn ®−îc ¸p dông réng r·i h¬n c¶. C¸c ®Þa ph−¬ng còng cã thÓ ¸p dông b»ng c¸c ph−¬ng thøc kh¸c nh− hç trî ®µo t¹o nghÒ… nh−ng c¸c ph−¬ng thøc nµy ¸p dông rÊt h¹n chÕ.

Thø nhÊt, ph−¬ng thøc båi th−êng b»ng tiÒn: Nhµ n−íc ®· cã quy ®Þnh kh¸ chi tiÕt vÒ gi¸ båi th−êng cô thÓ ®èi víi tõng lo¹i ®Êt nh−: ®Êt n«ng nghiÖp, ®Êt l©m nghiÖp, ®Êt nu«i trång thuû s¶n, ®Êt lµm muèi, ®Êt ë n«ng th«n, ®Êt ë ®« thÞ, ®Êt phi n«ng nghiÖp t¹i n«ng th«n vµ thµnh thÞ.

Tuy nhiªn, mçi ®Þa ph−¬ng, c¨n cø vµo t×nh h×nh cô thÓ cña m×nh, khi thu håi ®Êt ®· vËn dông khung gi¸ kh¸ linh ho¹t ®Ó tÝnh båi th−êng cho ng−êi bÞ thu håi ®Êt. V× vËy, møc gi¸ båi th−êng cho cïng 1 lo¹i ®Êt cña c¸c ®Þa ph−¬ng cã kh¸c nhau. KÕt qu¶ ®iÒu tra cho thÊy:

+ §èi víi gi¸ båi th−êng ®Êt ë: Thµnh phè CÇn Th¬ vµ Thµnh phè Hå ChÝ Minh cã møc båi th−êng ®Êt ë cao nhÊt (4 triÖu ®ång/m2). Hµ Néi lµ thµnh phè cã møc gi¸ thÊp h¬n (2 triÖu ®ång/ m2), trong khi ®ã ë §µ N½ng møc båi th−êng chØ cã 0,66 triÖu ®ång/ m2. Cã lÏ bªn c¹nh sù hç trî cña c¸c ®Þa ph−¬ng cho møc gi¸ båi th−êng, sù chªnh lÖch gi¸ ®Êt ë cña c¸c thµnh phè trªn cßn do vÞ trÝ cña c¸c ®Êt ë bÞ thu håi. Tuy nhiªn, dï ë vÞ trÝ nµo ®i n÷a víi møc gi¸ båi th−êng trªn, nÕu ng−êi bÞ thu håi ®Êt dïng sè tiÒn ®ã ®Ó

mua ®Êt ë míi sÏ rÊt khã kh¨n. Bëi v×, vïng ®Êt ë bÞ thu håi sÏ mäc lªn c¸c khu c«ng nghiÖp hay khu ®« thÞ, gi¸ ®Êt thÞ tr−êng t¨ng lªn rÊt nhanh. V× vËy, bªn c¹nh viÖc chó ý ®Õn sù biÕn ®éng nµy ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ båi th−êng ®Êt ë th× sö dông ph−¬ng thøc båi th−êng b»ng ®Êt hay b»ng nhµ còng kh«ng kÐm phÇn quan träng khi thu håi ®Êt ë cña c¸c ®Þa ph−¬ng.

BiÓu 2.5: Gi¸ tiÒn båi th−êng 1 m2 ®Êt ph©n theo lo¹i ®Êt bÞ thu håi

§Êt kh¸c

§Þa ph−¬ng

§Êt ë

§¬n vÞ tÝnh : TriÖu ®ång/ m2

§Êt n«ng nghiÖp 0,1 0,1 0,047 - 0,02 1,0 0,1 0,1

§Êt phi n«ng nghiÖp 0,4 0,1 - 0,7 0,1 - 0,9 -

Hµ Néi H¶i Phßng B¾c Ninh Hµ T©y §µ N½ng TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng CÇn Th¬ 2,0 1,3 0,82 0,6 0,66 4,0 0,3 4,0 - 0,1 0,3 - - - 0,4 1,3

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005. Ghi chó: Sè liÖu ®−îc tÝnh b×nh qu©n cho diÖn tÝch tõng lo¹i ®Êt cña

c¸c hé ®iÒu tra.

H µ N é i H ¶ i P h ß n g B ¾ c N in h H µ T © y § µ N ½ n g T P H å C h Ý M in h B ×n h D − ¬ n g C Ç n T h ¬

BiÓu ®å 2.3: Møc chªnh lÖch gi¸ båi th−êng ®Êt ë, ë c¸c tØnh ®iÒu tra

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 7 n¨m 2005. Ghi chó: Sè liÖu ®−îc tÝnh trªn tæng sè hé cã tr¶ lêi vÒ vÊn ®Ò nµy.

+ §èi víi gi¸ båi th−êng ®Êt n«ng nghiÖp: Møc båi th−êng cao nhÊt lµ ë Thµnh phè Hå ChÝ Minh (1triÖu ®ång/ m2), ë hÇu hÕt c¸c tØnh ®iÒu tra cã møc 0,1 triÖu/ m2, n¬i cã møc thÊp nhÊt lµ §µ N½ng chØ cã 0,02 triÖu/ m2.

BiÓu 2.6: TiÒn båi th−êng b×nh qu©n mét hé ph©n theo lo¹i ®Êt

§Þa ph−¬ng

§Êt ë

§Êt kh¸c

Hµ Néi H¶i Phßng B¾c Ninh Hµ T©y §µ N½ng TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng CÇn Th¬

398,2 244,3 194,4 97,6 127,4 192,1 69,9 474

§Êt n«ng nghiÖp 53,1 46,2 64,1 52,7 29,7 110,0 541,8 456

§Êt phi n«ng nghiÖp 146,7 53,8 66,8 69,6 56,0 - 36,0 -

- 11,4 17,0 45 - - 43,0 497,0

§¬n vÞ tÝnh: triÖu ®ång

Nguån : §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005. Ghi chó: Sè liÖu tÝnh b×nh qu©n gi÷a diÖn tÝch tõng lo¹i ®Êt cña c¸c hé

®iÒu tra víi sè hé cã tõng lo¹i ®Êt ®−îc båi th−¬ng.

VÒ gi¸ båi th−êng ®Êt n«ng nghiÖp, theo chóng t«i cã c¨n cø hoµn toµn kh¸c ®Êt ë, ®Æc biÖt lµ ®Êt ë n«ng th«n. Bëi v×, khi nhµ n−íc thu håi ®Êt ë, ng−êi bÞ thu håi ®Êt kh«ng cã chç ë nÕu bÞ thu håi hoµn toµn. Trong tr−êng hîp nµy, cÇn thiÕt ph¶i cã chç ë míi. V× vËy, gi¸ båi th−êng ph¶i ®¶m b¶o cho ng−êi bÞ thu håi ®Êt ë cã chç ë t−¬ng ®−¬ng vÒ diÖn tÝch vµ c¸c ®iÒu kiÖn sèng (nÕu kh«ng muèn nãi lµ tèt h¬n). Sè tiÒn båi th−êng ph¶i bao gåm c¶ ®Êt vµ c¸c c«ng tr×nh trªn ®Êt. Nh−ng ®èi víi ®Êt n«ng nghiÖp, ®¹i ®a sè c¸c hé bÞ thu håi ®Êt n«ng nghiÖp lµ nh÷ng diÖn tÝch ®Êt nhµ n−íc giao víi 2 môc ®Ých: T¹o nguån n«ng s¶n phôc vô nhu cÇu x· héi vµ t¹o thu nhËp cho cuéc sèng cña chÝnh hä. Nh− vËy, khi nhµ n−íc thu håi ®Êt n«ng nghiÖp cña hä, môc ®Ých thø nhÊt kh«ng cßn tån t¹i, bëi v× hä kh«ng cßn ®Êt n÷a. §èi víi môc ®Ých thø hai, nhµ n−íc cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p gi¶i quyÕt theo nh÷ng ph−¬ng thøc kh¸c nhau, trong ®ã ®Õn bï b»ng tiÒn chØ lµ mét ph−¬ng thøc. Tuy nhiªn ë ph−¬ng thøc nµy, sù can thiÖp cña nhµ n−íc qua båi th−êng b»ng tiÒn chØ lµ sù thay thÕ nguån t¹o ra thu nhËp nµy b»ng nguån t¹o ra thu nhËp kh¸c. Tõ ph©n tÝch trªn, nÕu tÝnh l−îng ®Êt n«ng nghiÖp b×nh qu©n 1 hé bÞ thu håi vµ gi¸ 1 m2 ®Êt n«ng nghiÖp bÞ thu håi th× sù cao thÊp cßn phô thuéc vµo viÖc sö dông tiÒn båi th−êng ®ã vµo ho¹t ®éng nµo ®Ó t¹o ra thu nhËp, bï ®¾p møc gi¶m thu nhËp do mÊt ®Êt n«ng nghiÖp, vÝ dô: båi sö dông ®Ó ®µo t¹o sau ®ã thu n¹p vµo khu c«ng nghiÖp kh¸c sö dông ®Ó mua l¹i ®Êt n«ng nghiÖp… Nh−ng, xÐt chung møc gi¸ båi th−êng cña c¸c ®Þa ph−¬ng (biÓu 2.6) lµ thÊp.

H µ N é i

0 . 8

H ¶ i P h ß n g

B ¾ c N i n h

0 . 6

0 . 4

H µ T © y § µ N ½ n g

T P H å c h Ý M i n h

0 . 2

B × n h D − ¬ n g C Ç n T h ¬

BiÓu ®å 2.4: Møc chªnh lÖch gi¸ båi th−êng ®Êt n«ng nghiÖp c¸c tØnh ®iÒu tra

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 7 n¨m 2005. Ghi chó: Sè liÖu ®−îc tÝnh trªn tæng sè hé cã tr¶ lêi vÒ vÊn ®Ò nµy.

Thø hai, ph−¬ng thøc båi th−êng b»ng ®Êt: Cïng víi viÖc båi th−êng b»ng tiÒn, mét sè ®Þa ph−¬ng còng ®· thùc hiÖn viÖc båi th−êng b»ng ®Êt. §Òn bï b»ng ®Êt ®−îc thùc hiÖn theo 2 lo¹i ®Êt chñ yÕu: §Êt ë vµ ®Êt n«ng nghiÖp.

BiÓu sè 2.7. Sè hé ®−îc båi th−êng b»ng ®Êt ph©n theo lo¹i ®Êt bÞ thu håi

§Þa ph−¬ng §Êt ë

Hµ Néi H¶i Phßng B¾c Ninh Hµ T©y §µ N½ng TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng CÇn Th¬ Tæng sè 12 63 0 71 284 2 64 37 533 §Êt n«ng nghiÖp 0 1 1 3 2 - 46 7 60 §Êt l©m nghiÖp 0 - - - - - 1 - 1 §¬n vÞ tÝnh: hé §Êt phi n«ng nghiÖp 0 - - 8 - - 0 - 8 §Êt kh¸c 0 2 - - - - 1 - 3

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005. Ghi chó: Sè liÖu ®−îc tÝnh theo sè hé thùc tÕ ®−îc båi th−êng b»ng ®Êt

tõng lo¹i.

+ §èi víi båi th−êng ®Êt ë: Sè l−îng hé mÊt ®Êt ®−îc båi th−êng ®Êt ë lín h¬n nhiÒu so víi hé ®−îc båi th−êng ®Êt n«ng nghiÖp. Trong 2.400 hé ®iÒu tra cã 605 hé ®−îc båi th−êng b»ng ®Êt, chiÕm 25,2%. Trong c¸c hé

®−îc båi th−êng ®Êt cã 533 hé ®−îc båi th−êng ®Êt ë, chiÕm 88,1%. §µ N½ng, B×nh D−¬ng vµ Hµ T©y lµ 3 ®Þa ph−¬ng cã sè hé ®−îc ®Òn bï ®Êt ë lín trong sè c¸c hé ®iÒu tra (§µ N½ng cã 286 hé, B×nh D−¬ng 112 hé vµ Hµ T©y cã 82 hé). Trong khi ®ã, B¾c Ninh, Thµnh phè Hå ChÝ Minh, Hµ Néi, CÇn Th¬ cã sè hé ®−îc ®Òn bï ®Êt ë Ýt h¬n. Sè hé ®−îc ®Òn bï ®Êt ë cao thÊp kh¸c nhau ë c¸c ®Þa ph−¬ng do ph−¬ng thøc båi th−êng vµ sè hé bÞ thu håi ®Êt ë. ViÖc ®Òn bï ®Êt ë b»ng ®Êt sÏ kh¾c phôc ®−îc nh÷ng nh−îc ®iÓm do ®Òn bï b»ng tiÒn. V× vËy, nÕu cã ®iÒu kiÖn nªn ¸p dông h×nh thøc nµy.

VÒ sè l−îng ®Êt ë ®−îc båi th−êng: Møc b×nh qu©n chung cho c¸c hé ®−îc båi th−êng ë 8 tØnh lµ 121,1 m2/hé. Tuy nhiªn, møc ®é båi th−êng kh¸ chªnh lÖch nhau ë c¸c tØnh ®iÒu tra. B×nh D−¬ng vµ CÇn Th¬ lµ 2 ®Þa ph−¬ng cã diÖn tÝch båi th−êng lín (233 m2 víi B×nh D−¬ng vµ 137,7 m2 ®èi víi CÇn Th¬). H¶i Phßng, Hµ Néi, §µ N½ng vµ Thµnh phè Hå ChÝ Minh cã diÖn tÝch ®Òn bï d−íi 100 m2. Møc ®é båi th−êng nh− trªn lµ hîp lý nÕu xem xÐt mèi t−¬ng quan gi÷a ®Êt ë thu håi vµ ®Êt ë båi th−êng; gi÷a diÖn tÝch ®−îc båi th−êng vµ nhu cÇu ®Êt ë ®Ó x©y dùng nhµ ë vµ c¸c c«ng tr×nh phô trî.

BiÓu ®å 2.5: Møc diÖn tÝch båi th−êng ®Êt ë cña c¸c hé ®iÒu tra

2 0 0

1 5 0

H µ N é i H ¶ i P h ß n g

1 0 0

5 0

H µ T © y § µ N ½ n g T P H å C h Ý M i n h B × n h D − ¬ n g C Ç n T h ¬

§¬n vÞ: m2

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 7 n¨m 2005. Ghi chó: Sè liÖu ®−îc tÝnh trªn tæng sè hé cã tr¶ lêi vÒ vÊn ®Ò nµy.

+ §èi víi båi th−êng b»ng ®Êt n«ng nghiÖp: Møc båi th−êng b×nh qu©n chung cho c¸c hé ®iÒu tra cña 8 tØnh lµ 347,0 m2/hé. §©y lµ møc båi th−êng kh¸ thÊp nÕu tÝnh theo sè l−îng ®Êt n«ng nghiÖp b×nh qu©n cña hé bÞ thu håi. Kh«ng nh÷ng vËy, møc båi th−êng l¹i kh¸ chªnh lÖch nhau gi÷a c¸c tØnh ®iÒu tra. Trªn thùc tÕ víi møc båi th−êng trªn, c¸c hé n«ng nghiÖp khã cã thÓ duy tr× cuéc sèng b×nh th−êng tõ n«ng nghiÖp. Tuy nhiªn, nguån ®Êt

n«ng nghiÖp cho ®Òn bï rÊt h¹n hÑp ë tÊt c¶ c¸c ®Þa ph−¬ng. NÕu cã, ®Êt n«ng nghiÖp th−êng cã chÊt l−îng xÊu, ®iÒu kiÖn canh t¸c khã kh¨n vµ c¸ch xa n¬i ë cña ng−êi bÞ thu håi ®Êt nªn ¶nh h−ëng xÊu ®Õn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña hä. V× vËy, ng−êi d©n còng kh«ng thËt hµo høng víi ph−¬ng thøc båi th−êng nµy.

- VÒ ph−¬ng thøc båi th−êng b»ng nhµ ë: Còng cã mét sè ®Þa ph−¬ng båi th−êng cho hé d©n bÞ thu håi ®Êt ë b»ng nhµ ë. Nhµ ë båi th−êng chñ yÕu cho c¸c hé trong néi ®«, bÞ thu håi hoµn toµn ®Êt vµ nhµ ë. ViÖc båi th−êng b»ng nhµ ë cã −u ®iÓm lµ gi¶i quyÕt chç ë ngay cho nh÷ng ng−êi bÞ thu håi ®Êt. Nã thuËn lîi cho c¸c hé vèn ë nhµ tÇng, c¸c hé ë trong ngâ phè vµ c¸c hé ®· cã c«ng viÖc æn ®Þnh kh«ng phô thuéc vµo nhµ ë. Tuy nhiªn, víi c¸c hé cã nhµ ë mÆt phè, n¬i ë cña hé ®ång thêi lµ n¬i kinh doanh, ph−¬ng thøc båi th−êng b»ng nhµ míi gi¶i quyÕt ®−îc nhu cÇu vÒ n¬i ë, viÖc lµm ch−a ®−îc gi¶i quyÕt. ViÖc x©y dùng c¸c khu t¸i ®Þnh c−, ®Æc biÖt viÖc ®−a c¸c hé nhµ mÆt phè lªn ë nhµ cao tÇng ®· t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn ®êi sèng cña hä. §©y lµ ®iÒu cÇn ph¶i chó ý. §i s©u vµo kÕt qu¶ ®iÒu tra båi th−êng b»ng nhµ ë, cho thÊy:

BiÓu 2.8: DiÖn tÝch c¸c lo¹i ®Êt ®−îc båi th−êng

tÝnh b×nh qu©n mét hé ph©n theo c¸c lo¹i ®Êt

§Þa ph−¬ng §Êt ë

Hµ Néi H¶i Phßng B¾c Ninh Hµ T©y §µ N½ng TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng CÇn Th¬ 90,0 65,9 - 166,7 96,1 86,0 233,2 137,7 §Êt n«ng nghiÖp - 109,0 460,0 149,5 75,0 - 407,4 130,6 §Êt l©m nghiÖp - - - - - - 150,0 - §¬n vÞ tÝnh : m2 §Êt §Êt phi kh¸c n«ng nghiÖp - - 75,5 - - - - 67,1 - - - - 16 - - -

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005. Ghi chó: Sè liÖu ®−îc tÝnh theo diÖn tÝch ®Êt båi th−êng tõng lo¹i vµ sè

hé thùc tÕ ®−îc båi th−êng b»ng ®Êt.

+ §µ N½ng, Thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ CÇn Th¬ lµ c¸c ®Þa ph−¬ng cã båi th−êng b»ng nhµ ë cho c¸c hé thuéc diÖn ®iÒu tra. Trong sè c¸c ®Þa

ph−¬ng cã båi th−êng b»ng nhµ thuéc diÖn ®iÒu tra, Thµnh phè Hå ChÝ Minh cã tû lÖ cao nhÊt (126 hé/300 hé ®iÒu tra), CÇn Th¬ cã 29 hé, B×nh D−¬ng 2 hé vµ §µ N½ng 1 hé. KÕt qu¶ trªn cho thÊy, båi th−êng b»ng nhµ ®· ®−îc c¸c ®Þa ph−¬ng thùc hiÖn vµ ®· cã sù kh¸c nhau vÒ båi th−êng ë c¸c ®Þa ph−¬ng, nh−ng chØ trong ph¹m vi c¸c hé ®iÒu tra. Trªn thùc tÕ, sè hé mÊt ®Êt ë mçi ®Þa ph−¬ng lín h¬n rÊt nhiÒu so víi sè hé ®−îc ®iÒu tra. V× vËy, kÕt qu¶ trªn còng ch−a ph¶n ¶nh hÕt c¸c diÔn biÕn cña thùc tÕ. VÝ dô: Hµ Néi ®· x©y dùng rÊt nhiÒu khu t¸i ®Þnh c− ë c¸c quËn néi ®« phôc vô cho c«ng t¸c båi th−êng gi¶i phãng mÆt b»ng, nh−ng kh«ng ®−îc chän ®iÒu tra nªn kh«ng thÓ hiÖn trong kÕt qu¶ ®iÒu tra.

+ VÒ diÖn tÝch nhµ ë b×nh qu©n mçi hé ®−îc båi th−êng còng cã sù chÖch nhau gi÷a c¸c ®Þa ph−¬ng. CÇn Th¬ cã møc båi th−êng cao nhÊt (77,9 m2/hé), §µ N½ng ë møc thÊp nhÊt (50 m2/hé). Møc ®é chªnh lÖch trªn kh«ng nhiÒu vµ ngay ë ®Þa ph−¬ng cã møc thÊp th× diÖn tÝch 50 m2 còng lµ møc diÖn tÝch nhµ ë kh¸ tèt trong ®iÒu kiÖn ë ViÖt Nam hiÖn nay.

BiÓu sè 2.9: Sè hé ®−îc båi th−êng b»ng nhµ ë vµ diÖn tÝch b×nh qu©n mét hé ®−îc båi th−êng ®Êt ë

ChØ tiªu

Sè hé ®−îc båi th−êng (hé) DiÖn tÝch b×nh qu©n mçi hé (m2) §µ N½ng 1 50 TP Hå ChÝ Minh 126 64,4 B×nh D−¬ng 2 66,0 CÇn Th¬ 29 77,9

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005.

BiÓu ®å 2.6: Møc båi th−êng b»ng nhµ ë cña c¸c tØnh ®iÒu tra

8 0

6 0

§ µ N ½ n g T P H å C h Ý M in h

4 0

2 0

B ×n h D − ¬ n g C Ç n T h ¬

§¬n vÞ: m2

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 7 n¨m 2005. Ghi chó: Sè liÖu ®−îc tÝnh trªn tæng sè hé cã tr¶ lêi vÒ vÊn ®Ò nµy.

Qua ph©n tÝch thùc tr¹ng båi th−êng cho ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu

håi, cã thÓ rót ra mét sè nhËn xÐt sau:

Mét lµ, viÖc båi th−êng cho ng−êi d©n bÞ thu håi ®Êt ®−îc thùc hiÖn víi c¸c h×nh thøc kh¸ ®a d¹ng, bao gåm båi th−êng b»ng tiÒn, b»ng ®Êt vµ b»ng nhµ, trong ®ã båi th−êng b»ng tiÒn lµ chñ yÕu. Båi th−êng b»ng ®Êt ë vµ nhµ chñ yÕu cho c¸c hé bÞ thu håi ®Êt ë, h×nh thøc nµy còng kh¸ phæ biÕn. Båi th−êng ®Êt n«ng nghiÖp cã ®−îc thùc hiÖn nh−ng rÊt h¹n chÕ, chñ yÕu ë mét vµi ®Þa ph−¬ng cßn quü ®Êt n«ng nghiÖp.

Hai lµ, viÖc båi th−êng b»ng tr¶ tiÒn cã sù kh¸c nhau kh¸ lín vÒ gi¸ c¶ ®èi víi cïng mét lo¹i ®Êt gi÷a c¸c ®Þa ph−¬ng. Trªn thùc tÕ, b¶n th©n møc gi¸ quy ®Þnh ®· thÊp, c¸c ®Þa ph−¬ng l¹i th−êng lÊy khung gi¸ thÊp nhÊt ®Ó tÝnh gi¸ båi th−êng cho d©n. V× vËy, gi¸ båi th−êng tÝnh nh− vËy lµ thÊp, ®é chªnh lÖch kh¸ lín víi gi¸ thÞ tr−êng ë thêi ®iÓm båi th−êng.

Ba lµ, viÖc båi th−êng b»ng tiÒn, b»ng ®Êt vµ b»ng nhµ ®· thÓ hiÖn sù cè g¾ng cña c¸c ®Þa ph−¬ng. Tuy nhiªn, nh÷ng biÖn ph¸p trªn ch−a ®ñ ®Ó t¹o lËp cho ng−êi bÞ thu håi ®Êt cã cuéc sèng kh¸ h¬n tr−íc mét c¸ch æn ®Þnh. ChÊt l−îng nhµ vµ c¸c ®iÒu kiÖn phôc vô cho ng−êi bÞ thu håi ®Êt cßn ph¶i nghiªn cøu vµ xem xÐt tiÕp. VÒ phÇn nµy, ®Ò tµi nghiªn cøu qua c¸c ®¸nh gi¸ cña c¸n bé vµ nh÷ng ng−êi bÞ thu håi ®Êt.

2.1.2.2. Thùc tr¹ng vÒ ®Êt vµ nhµ båi th−êng cña ng−êi d©n cã ®Êt bÞ

thu håi

ViÖc båi th−êng tiÒn, ®Êt vµ nhµ ë cho d©n ®Ó hä sím t¹o lËp cuéc sèng míi nh− chóng t«i ®· tr×nh bµy ë trªn, nh×n chung ®· ®−îc c¸c tØnh, thµnh phè tiÕn hµnh kh¸ tÝch cùc vµ khÈn tr−¬ng.

Tuy nhiªn, ng−êi d©n ®¸nh gi¸ vÊn ®Ò nµy nh− thÕ nµo? chóng t«i ®·

®iÒu tra kh¸ kü ý kiÕn cña ng−êi d©n.

- VÒ ®iÒu kiÖn cña nhµ, ®Êt ë ®−îc båi th−êng so víi tr−íc:

§¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn nhµ vµ ®Êt ë ®−îc båi th−êng so víi tr−íc ph¶n ¶nh ë c¸c chØ tiªu ®Þnh tÝnh víi 3 møc: ThuËn lîi h¬n, t−¬ng ®−¬ng víi ®iÒu kiÖn cña n¬i ë cò vµ kÐm h¬n. KÕt qu¶ nhËn ®−îc nh− sau:

TÝnh b×nh qu©n chung ë tÊt c¶ c¸c hé ®iÒu tra cña 8 tØnh cã 3 møc t−¬ng ®−¬ng theo c¸c tiªu chÝ ®· nªu, trong ®ã thuËn lîi h¬n lµ 33,4%, t−¬ng ®−¬ng lµ 35,3% vµ kÐm h¬n lµ 31,3%. H¶i Phßng, Hµ T©y vµ Thµnh

phè Hå ChÝ Minh cã tû lÖ ®¸nh gi¸ vÒ ®iÒu kiÖn kÐm h¬n ë møc cao h¬n trung b×nh (c¸c tû lÖ t−¬ng øng theo c¸c ®Þa ph−¬ng ®ã lµ 41,6%; 37,9% vµ 53,5%). Sù chªnh lÖch vÒ møc ®é thuËn lîi so víi tr−íc ë c¸c ®Þa ph−¬ng ®iÒu tra lµ kh¸c nhau. T×nh tr¹ng n¬i ë víi møc thuËn lîi kh¸c nhau gi÷a c¸c ®Þa ph−¬ng vµ møc ®é ®Çu t− x©y dùng c¸c khu t¸i ®Þnh c− lµ nh÷ng nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn kÕt qu¶ nµy. Nh÷ng hé cã t×nh tr¹ng nhµ ë kÐm, khi ®−îc vµo khu ®Þnh c− sÏ cã ®¸nh gi¸ tèt vµ ng−îc l¹i. Nh÷ng ®Þa ph−¬ng cã t×nh tr¹ng nhµ tr−íc thu håi tèt (H¶i Phßng, Thµnh phè Hå ChÝ Minh) sÏ cã c©u tr¶ lêi vÒ t×nh tr¹ng khu t¸i ®Þnh c− kÐm h¬n.

BiÓu 2.10: Sù thuËn lîi cña nhµ vµ ®Êt ë cña hé so víi tr−íc

§¬n vÞ : %

§Þa ph−¬ng Hµ Néi H¶i Phßng Hµ T©y §µ N½ng TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng CÇn Th¬ B×nh qu©n chung ThuËn lîi h¬n T−¬ng ®−¬ng KÐm h¬n Céng 100 100 100 100 100 100 100 100 21,4 16,7 31,0 40,1 7,0 34,1 51,5 33,4 32,2 41,6 37,9 18,8 53,5 36,4 28,8 31,3 46,4 41,7 31,1 41,1 39,5 29,5 19,7 35,3

Nguån : §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005.

BiÓu ®å 2.7: KÕt qu¶ tr¶ lêi vÒ sù thuËn lîi cña nhµ ®Êt so víi tr−íc

H µ N é i

6 0

H ¶ i P h ß n g B ¾ c N i n h

4 0

H µ T © y

2 0

§ µ N ½ n g T P H å c h Ý M i n h

B × n h D − ¬ n g C Ç n T h ¬

§¬n vÞ:%

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 7 n¨m 2005. Ghi chó: Sè liÖu ®−îc tÝnh trªn tæng sè hé cã tr¶ lêi vÒ vÊn ®Ò nµy.

Bªn c¹nh nh÷ng hé bÞ thu håi ®Êt ë hoµn toµn ®−îc båi th−êng, cßn cã nh÷ng hé chØ bÞ thu håi mét phÇn. §ã lµ c¸c tr−êng hîp nhµ n−íc chØ lÊy

vµo 1-2 m chiÒu s©u ®Ó më réng ®−êng. KÕt qu¶ pháng vÊn vÒ tr−êng hîp c¸c hé bÞ thu håi mét phÇn ®Êt ë cho thÊy: Cã 2 chiÒu h−íng ®¸nh gi¸ vÒ ¶nh h−ëng cña thu håi ®Êt ®Õn phÇn nhµ ®Êt cßn l¹i vµ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh trªn ®ã. Cã sù ®¸nh gi¸ t¨ng vÒ nh÷ng ®iÒu kiÖn sèng cña c¸c hé nµy ë nh÷ng ®Þa ph−¬ng cã diÖn tÝch réng. Bëi v×, diÖn tÝch thu håi kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn phÇn ë cßn l¹i, c¸c hé ®−îc båi th−êng b»ng tiÒn ®· sö dông tiÒn ®Ó c¶i t¹o nhµ ë lµm cho chÊt l−îng nhµ ®−îc n©ng lªn. Tr−êng hîp ë Ninh KiÒu CÇn Th¬, ë §µ N½ng lµ minh chøng.

Tuy nhiªn, ë nh÷ng ®Þa ph−¬ng diÖn tÝch nhµ vµ ®Êt ë hÑp, sù ®¸nh gi¸ vÒ t×nh tr¹ng xÊu chiÕm tû träng lín. NhiÒu hé khi thu håi ®Êt vµ nhµ, phÇn diÖn tÝch cßn l¹i nhá, nh−ng hä kh«ng muèn ®Õn c¸c khu t¸i ®Þnh c−, v× muèn b¸m mÆt ®−êng ®Ó kinh doanh. T×nh tr¹ng nhµ siªu máng cña Hµ Néi vµ mét sè ®Þa ph−¬ng kh¸c còng lµ nh÷ng minh chøng.

- VÒ t×nh tr¹ng ®Êt n«ng nghiÖp ®−îc båi th−êng so víi ®Êt cò:

Tuy sè l−îng ng−êi ®−îc båi th−êng ®Êt n«ng nghiÖp kh«ng nhiÒu, nh−ng khi pháng vÊn c¸c hé, chóng t«i nhËn ®−îc c©u tr¶ lêi kh¸ kh¸ch quan, nÕu xem xÐt ®iÒu kiÖn ®Êt n«ng nghiÖp cò cña hé víi ®Êt ®−îc båi th−êng. §· cã tíi 62,2% sè hé tr¶ lêi ®Êt n«ng nghiÖp båi th−êng cã ®iÒu kiÖn kÐm thuËn lîi so víi tr−íc, trong ®ã H¶i Phßng, CÇn Th¬ cã 100% sè hé tr¶ lêi kÐm h¬n. KÕt qu¶ trªn lµ hîp lý, bëi v× ®a sè ®Êt båi th−êng ë xa n¬i ë cña hé vµ cã chÊt l−îng xÊu.

BiÓu 2.11: §iÒu kiÖn ®Êt s¶n xuÊt båi th−êng so víi ®Êt cò

§¬n vÞ : %

§Þa ph−¬ng Hµ Néi H¶i Phßng B¾c Ninh §µ N½ng TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng CÇn Th¬ B×nh qu©n chung ThuËn lîi h¬n T−¬ng ®−¬ng KÐm h¬n Céng 100 100 100 100 100 100 100 100 94,4 100,0 85,7 71,4 40,0 77,8 100 62,3 5,6 - 14,3 28,6 12,0 11,1 - 13,0 - - - - 48,0 11,1 - 16,9

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005. Ghi chó: Sè liÖu ®−îc tÝnh trªn tæng sè hé cã tr¶ lêi vÒ vÊn ®Ò nµy.

VÒ ®iÒu kiÖn cña ®Êt s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ®Ò tµi cßn pháng vÊn ng−êi d©n xem hé cã ý kiÕn g× trªn phÇn ®Êt cßn l¹i cña hä sau khi bÞ thu håi. Trªn thùc tÕ, nhiÒu hé trong diÖn thu håi, nhµ n−íc chØ lÊy ®i mét phÇn ®Êt s¶n xuÊt, phÇn cßn l¹i sÏ bÞ ¶nh h−ëng nhÊt ®Þnh. KÕt qu¶ còng nhËn ®−îc víi c¸c ®¸nh gi¸ kh¸c nhau. Tuy nhiªn, ®¸nh gi¸ vÒ ¶nh h−ëng xÊu chiÕm tû lÖ lín h¬n nhiÒu so víi ¶nh h−ëng tèt (phÇn lín c¸c ®Þa ph−¬ng cã con sè gÇn 80%, møc b×nh qu©n chung lµ 74%). Bëi v×, mét phÇn ®Êt s¶n xuÊt n«ng nghiÖp bÞ lÊy ®i lµm quy m« ®Êt bÞ thu hÑp. H¬n n÷a, khi x©y dùng c¸c c«ng tr×nh trªn ®Êt n«ng nghiÖp bÞ thu håi, c¸c c«ng tr×nh phôc vô s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cßn l¹i bÞ ph¸ vì. T×nh tr¹ng ®Êt kÑt, ®Êt « nhiÔm ®· ¶nh h−ëng xÊu ®Õn phÇn ®Êt cßn l¹i cña hé.

BiÓu ®å 2.8: KÕt qu¶ tr¶ lêi vÒ t×nh tr¹ng xÊu ®i

1 0 0 . 0

8 0 . 0

H µ N é i H ¶ i P h ß n g B ¾ c N in h

6 0 . 0

4 0 . 0

2 0 . 0

0 . 0

H µ T © y § µ N ½ n g T P H å C h Ý M in h B ×n h D − ¬ n g C Ç n T h ¬

cña phÇn ®Êt s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cßn l¹i so víi tr−íc

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 7 n¨m 2005. Ghi chó: Sè liÖu ®−îc tÝnh trªn tæng sè hé cã tr¶ lêi vÒ vÊn ®Ò nµy.

- VÒ ®iÒu kiÖn cña khu t¸i ®Þnh c− so víi n¬i ë cò Còng gièng nh− båi th−êng ®Êt n«ng nghiÖp, sè hé ®−îc båi th−êng nhµ ë khu t¸i ®Þnh c− kh«ng nhiÒu, nh−ng ®Ò tµi ®· hái tÊt c¶ c¸c hé ®iÒu tra vÒ c¸c ®iÒu kiÖn cña khu t¸i ®Þnh c− (kÓ c¶ nh÷ng ng−êi ë trùc tiÕp vµ nh÷ng ng−êi kh«ng ë trùc tiÕp nh−ng cã sù quan s¸t ®èi chiÕu).

VÒ c¸c lo¹i ®iÒu kiÖn, ®Ò tµi hái kh¸ chi tiÕt trªn c¸c mÆt giao th«ng, cung cÊp n−íc s¹ch, cung cÊp ®iÖn, m«i tr−êng, c¸c tr−êng häc vµ ®iÒu kiÖn kh¸m ch÷a bÖnh, t×nh h×nh an ninh vµ c¸c ®iÒu kiÖn mua s¾m… KÕt qu¶ thu ®−îc nh− sau:

+ VÒ ®iÒu kiÖn giao th«ng (bao gåm giao th«ng néi bé khu t¸i ®Þnh c− vµ giao th«ng c«ng céng: C¸c sè liÖu chung ®Òu cã tû lÖ cao trong ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng giao th«ng thuËn lîi ë khu t¸i ®Þnh c− so víi chç ë cò. Cã 55,5% sè hé tr¶ lêi giao th«ng néi bé vµ 58,2% tr¶ lêi giao th«ng c«ng céng cña khu t¸i ®Þnh c− thuËn lîi h¬n tr−íc. Së dÜ cã kÕt qu¶ trªn lµ do c¸c ®Þa ph−¬ng cã nh÷ng quan t©m nhÊt ®Þnh ®Õn x©y dùng c¬ së h¹ tÇng cho khu t¸i ®Þnh c−, nhÊt lµ giao th«ng. Tuy nhiªn trong c¸c tØnh ®iÒu tra, Hµ T©y lµ ®Þa ph−¬ng cã kÕt qu¶ ng−îc l¹i víi c¸c ®Þa ph−¬ng cßn l¹i, møc ®é ®¸nh gi¸ thuËn lîi h¬n cña giao th«ng néi bé lµ 13,3%, cña giao th«ng c«ng céng lµ 11,5% (biÓu 2.12, 2.13).

BiÓu 2.12: §iÒu kiÖn giao th«ng néi bé khu t¸i ®Þnh c− so víi chç ë cò

§¬n vÞ : %

§Þa ph−¬ng Hµ Néi H¶i Phßng Hµ T©y §µ N½ng TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng CÇn Th¬ B×nh qu©n chung ThuËn lîi h¬n 64,1 41,9 13,3 84,9 53,8 56,5 74,4 55,5 T−¬ng ®−¬ng KÐm h¬n Céng 100 100 100 100 100 100 100 100 28,2 48,6 61,0 10,4 36,9 32,8 8,6 32,3 7,7 9,5 25,7 4,7 9,2 10,7 17,0 12,2

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005.

BiÓu sè 2.13: §iÒu kiÖn giao th«ng c«ng céng cña khu t¸i ®Þnh c− so víi chç ë cò

§¬n vÞ : %

§Þa ph−¬ng Hµ Néi H¶i Phßng Hµ T©y §µ N½ng TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng CÇn Th¬ B×nh qu©n chung ThuËn lîi h¬n 81,0 80,3 11,5 78,7 35,1 45,3 75,8 58,2 T−¬ng ®−¬ng KÐm h¬n Céng 100 100 100 100 100 100 100 100 11,9 12,7 61,9 16,6 58,0 44,0 7,2 30,3 7,1 7,0 26,6 4,7 6,9 10,7 17,0 11,5

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005.

Tuy nhiªn, møc ®é ®¸nh gi¸ vÒ ®iÒu kiÖn giao th«ng tèt hay xÊu h¬n n¬i ë cò kh«ng chØ phô thuéc vµo møc ®é ®Çu t− cña khu t¸i ®Þnh c− mµ cßn phô thuéc vµo t×nh tr¹ng hÖ thèng giao th«ng ë n¬i ë cò. Nh−ng kÕt qu¶ cña Hµ T©y víi møc ®¸nh gi¸ thÊp vÒ c¸c ®iÒu kiÖn giao th«ng ë n¬i ë míi phô thuéc vµo sù c¶m quan cña c¸c hé ®iÒu tra. T×nh tr¹ng thu håi vµ gi¶i quyÕt thu håi ë Hµ T©y diÔn ra theo chiÒu h−íng phøc t¹p, v× vËy trong tr−êng hîp nµy sù kh«ng thiÖn c¶m cña ng−êi d©n còng ¶nh h−ëng mét phÇn ®Õn ®é chÝnh x¸c cña kÕt qu¶ ®iÒu tra.

BiÓu ®å 2.9: KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ giao th«ng néi bé khu t¸i ®Þnh c− thuËn lîi

H µ N é i

1 0 0

8 0

6 0

4 0

2 0

H ¶ i P h ß n g H µ T © y § µ N ½ n g T P H å c h Ý M in h B ×n h D − ¬ n g C Ç n T h ¬

§¬n vÞ: %

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005.

+ VÒ ®iÒu kiÖn cung cÊp n−íc s¹ch: Sè liÖu b×nh qu©n chung cña c¸c tØnh ®iÒu tra, cho møc ®¸nh gi¸ kh¸ tèt. Cã 31,5% ý kiÕn ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn cung cÊp n−íc s¹ch ë khu t¸i ®Þnh c− tèt h¬n n¬i ë cò. Cã tíi 53,77% ®¸nh gi¸ ë møc t−¬ng t−¬ng, chØ cã 14,78% ®¸nh gi¸ ë møc xÊu h¬n.

Trªn thùc tÕ, c¸c khu t¸i ®Þnh c− lµ nh÷ng khu ë tËp trung, v× vËy n−íc s¹ch lµ nhu cÇu kh«ng thÓ thiÕu ®èi víi ng−êi ®Õn ®Þnh c−. Víi yªu cÇu ®ã, khi x©y dùng c¸c khu ®Þnh c− c¸c ®Þa ph−¬ng ®· chó ý tíi vÊn ®Ò nµy. Tuy nhiªn khi xem xÐt cô thÓ theo c¸c ®Þa ph−¬ng, kÕt qu¶ ®iÒu tra còng cho thÊy sù kh¸c biÖt vÒ møc ®é gi¶i quyÕt vÊn ®Ò n−íc s¹ch ë khu t¸i ®Þnh c−. Hµ T©y vÉn lµ ®Þa ph−¬ng cã sù ®¸nh gi¸ vÒ møc ®é tèt h¬n cña khu t¸i ®Þnh c− thÊp nhÊt, chØ cã 1,8%, trong khi c¸c con sè vÒ chØ tiªu nµy cña Hµ Néi lµ 47,6%, §µ N½ng lµ 41,8% vµ CÇn Th¬ lµ 41,2%. C¸c ®Þa ph−¬ng cã kÕt qu¶ ë nhãm gi÷a lµ H¶i Phßng, B×nh D−¬ng, Thµnh Phè Hå ChÝ Minh còng tõ 28,2% ®Õn 34,4%. Cã lÏ tr¹ng th¸i cña khu t¸i ®Þnh c− vµ sù thiÖn c¶m cña ng−êi d©n lµ 2 nguyªn nh©n ®Ó Hµ T©y cã c©u tr¶ lêi thÊp

nh− vËy. Bëi v× trªn thùc tÕ, t×nh h×nh gi¶i quyÕt n−íc s¹ch cña Hµ T©y trªn b×nh diÖn chung còng kh«ng ph¶i lµ ®Þa ph−¬ng ®iÓn h×nh.

BiÓu 2.14:T×nh h×nh cung cÊp n−íc s¹ch ë khu t¸i ®Þnh c− so víi chç ë cò

§¬n vÞ tÝnh :%

Céng

§Þa ph−¬ng Hµ Néi H¶i Phßng Hµ T©y §µ N½ng TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng CÇn Th¬ B×nh qu©n chung Tèt h¬n 47,6 28,2 1,8 41,8 25,2 34,4 41,2 31,45 T−¬ng ®−¬ng 31,0 66,2 89,3 42,8 71,0 49,8 26,3 53,77 XÊu h¬n 21,4 5,6 8,9 15,4 3,8 15,8 32,5 14,78 100 100 100 100 100 100 100 100

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005. Ghi chó: Sè liÖu ®−îc tÝnh ®¸nh gi¸ tõng møc trªn tæng sè ng−êi tr¶ lêi.

5 0

4 0

3 0

2 0

1 0

H µ N é i H ¶ i P h ß n g H µ T © y § µ N ½ n g T P H å c h Ý M in h B ×n h D − ¬ n g C Ç n T h ¬

BiÓu ®å 2.10: KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ cung cÊp n−íc s¹ch khu t¸i ®Þnh c− tèt h¬n

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005.

+ VÒ t×nh h×nh cung cÊp ®iÖn ë khu t¸i ®Þnh c−: §©y còng lµ nhu cÇu tèi cÇn thiÕt vµ cÇn ph¶i ®Çu t− tæng thÓ, nªn c¸c ®Þa ph−¬ng còng chó träng ®Çu t− khi x©y dùng c¸c khu ®Þnh c−. Trªn thùc tÕ, nh÷ng ®iÓm ®iÒu tra lµ nh÷ng n¬i ®· ®iÖn khÝ ho¸ tõ l©u. V× vËy, ®¸nh gi¸ vÒ t×nh h×nh cung cÊp ®iÖn cho khu t¸i ®Þnh c− sÏ rÊt kh¾t khe ®èi víi chÝnh ng−êi d©n. KÕt qu¶ ®iÒu tra cho c©u tr¶ lêi kh¸ tèt chøng tá c¸c ®Þa ph−¬ng ®· thùc sù quan t©m ®Õn vÊn ®Ò nµy. TÝnh b×nh qu©n chung, cã 34,5% sè hé cho t×nh h×nh cung cÊp ®iÖn ë khu t¸i ®Þnh c− tèt h¬n n¬i ë cò, ý kiÕn t−¬ng ®−¬ng lµ 50,2%

(nÕu tÝnh chung 2 chØ tiªu nµy lµ 84,7%); ý kiÕn ®¸nh gi¸ xÊu h¬n chØ cã 15,3%. Hµ T©y vÉn lµ ®Þa ph−¬ng kh¸ kh¾t khe trong ®¸nh gi¸ tèt (cã 0,9% ®¸nh gi¸ tèt vµ 51,3% ý kiÕn ®¸nh gi¸ xÊu h¬n). Chóng t«i kh«ng b×nh luËn thªm vÒ tr−êng hîp c¸ biÖt nµy.

BiÓu 2.15: T×nh h×nh cung cÊp ®iÖn ë khu t¸i ®Þnh c− so víi chç ë cò

§Þa ph−¬ng

Hµ Néi H¶i Phßng Hµ T©y §µ N½ng TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng CÇn Th¬ B×nh qu©n chung Tèt h¬n 45,0 23,0 0,9 37,9 24,4 41,5 43,6 34,5 T−¬ng ®−¬ng 42,5 74,3 47,8 49,7 71,8 47,8 38,9 50,2 §¬n vÞ tÝnh: % Céng 100 100 100 100 100 100 100 100 XÊu h¬n 12,5 2,7 51,3 12,4 3,8 10,7 17,5 15,3

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005. Ghi chó: Sè liÖu ®−îc tÝnh ®¸nh gi¸ tõng møc trªn tæng sè ng−êi tr¶ lêi.

5 0

4 0

3 0

2 0

1 0

H µ N é i H ¶ i P h ß n g H µ T © y § µ N ½ n g T P H å c h Ý M in h B ×n h D − ¬ n g C Ç n T h ¬

BiÓu ®å 2.11: KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ cung cÊp ®iÖn khu t¸i ®Þnh c− tèt h¬n

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005.

+ VÒ ®iÒu kiÖn m«i tr−êng cña khu t¸i ®Þnh c−: §©y lµ vÊn ®Ò hiÖn nay ®ang ®−îc mäi ng−êi quan t©m. KÕt qu¶ ®iÒu tra còng cho kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ kh¶ quan. TÝnh chung cho c¸c ®Þa ph−¬ng ®iÒu tra: Cã tíi 82,28% sè hé ®−îc ®iÒu tra cho r»ng ®iÒu kiÖn m«i tr−êng ë khu t¸i ®Þnh c− b»ng vµ tèt h¬n n¬i ë cò, trong ®ã 28,64% ý kiÕn ®¸nh gi¸ tèt h¬n. Sè ®¸nh gi¸ xÊu h¬n lµ 17,72%, Hµ T©y vÉn cã sù ®¸nh gi¸ gièng nh− c¸c ®¸nh gi¸ vÒ c¸c ®iÒu

kiÖn trªn. §èi víi vÊn ®Ò m«i tr−êng ë khu t¸i ®Þnh c−, ý kiÕn ®¸nh gi¸ tèt h¬n n¬i ë cò cã sù ®ãng gãp cña c¸c ®Þa ph−¬ng. Tuy nhiªn, c¸c khu t¸i ®Þnh c− phÇn lín míi ®−îc x©y dùng. Trong ®iÒu kiÖn d©n trÝ hiÖn t¹i, viÖc b¶o vÖ m«i tr−êng ®· cã lµ rÊt quan träng, bëi v× nÕp sinh ho¹t céng ®ång cña ®a sè ng−êi d©n cßn thÊp.

BiÓu 2.16: §iÒu kiÖn m«i tr−êng ë khu t¸i ®Þnh c− so víi n¬i ë cò

§Þa ph−¬ng

Hµ Néi H¶i Phßng Hµ T©y §µ N½ng TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng CÇn Th¬ B×nh qu©n chung Tèt h¬n 51,2 12,7 6,2 26,4 33,6 21,1 49,3 28,64 T−¬ng ®−¬ng 36,6 71,8 68,1 43,7 59,5 58,5 37,3 53,64 §¬n vÞ tÝnh :% Céng 100 100 100 100 100 100 100 100 XÊu h¬n 12,2 15,5 25,7 29,9 6,9 20,4 13,4 17,72

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005. Ghi chó: Sè liÖu ®−îc tÝnh ®¸nh gi¸ tõng møc trªn tæng sè ng−êi tr¶ lêi.

6 0

4 0

2 0

H µ N é i H ¶ i P h ß n g H µ T © y § µ N ½ n g T P H å c h Ý M in h B ×n h D − ¬ n g C Ç n T h ¬

BiÓu ®å 2.12: KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ m«i tr−êng khu t¸i ®Þnh c− tèt h¬n

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005.

+ VÒ ®iÒu kiÖn tr−êng häc cña khu t¸i ®Þnh c−: Ngµy nay khi ®iÒu kiÖn sèng ®−îc n©ng lªn, quan t©m ®Õn gi¸o dôc kh«ng chØ lµ c«ng viÖc cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng mµ cña tõng gia ®×nh. V× vËy, t¹o nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho con em nh÷ng ng−êi t¸i ®Þnh c− lµ ¸p lùc cña ng−êi t¸i ®Þnh c− ®èi víi c¸c ®Þa ph−¬ng vµ ban qu¶n lý dù ¸n c¸c khu t¸i ®Þnh c−. §Ò tµi cã

dÞp pháng vÊn mét sè ban qu¶n lý dù ¸n x©y dùng khu t¸i ®Þnh c−, nhiÒu ng−êi ®Òu ph¶n ¸nh nhu cÇu chÝnh ®¸ng nµy cña c¸c hé t¸i ®Þnh c−. Trong sè c¸c khu ®Þnh c− ®Ò tµi kh¶o s¸t, c¸c c¬ së tr−êng líp nh− nhµ trÎ, tr−êng tiÓu häc th−êng ®−îc bè trÝ ngay trong khu ®Þnh c− hoÆc ë gÇn khu ®Þnh c−. ChÝnh v× vËy, kÕt qu¶ pháng vÊn c¸c hé còng cã sù ®¸nh gi¸ tèt. §a phÇn c¸c hé ®−îc ®iÒu tra ®Òu cho r»ng ®iÒu kiÖn tr−êng häc cho con em hä ë khu t¸i ®Þnh c− b»ng vµ tèt h¬n n¬i ë cò (79,47%, trong ®ã 25,7% ý kiÕn ®¸nh gi¸ tèt h¬n). Tuy nhiªn, riªng tØnh Hµ T©y viÖc ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn tr−êng häc ë khu t¸i ®Þnh c− xÊu h¬n n¬i ë cò vÉn cã con sè kh¸ cao 46,5%.

BiÓu 2.17: §iÒu kiÖn tr−êng häc ë khu t¸i ®Þnh c− so víi n¬i ë cò

§¬n vÞ tÝnh :%

§Þa ph−¬ng

Hµ Néi H¶i Phßng Hµ T©y §µ N½ng TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng CÇn Th¬ B×nh qu©n chung Tèt h¬n 35,7 9,9 2,6 17,1 12,4 37,9 61,3 25,27 T−¬ng ®−¬ng 54,8 76,1 50,9 53,6 64,3 49,7 30,0 54,20 XÊu h¬n 9,5 14,0 46,5 29,3 23,3 12,4 7,7 20,53 Céng 100 100 100 100 100 100 100 100

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005. Ghi chó: Sè liÖu ®−îc tÝnh ®¸nh gi¸ tõng møc trªn tæng sè ng−êi tr¶ lêi.

+ VÒ ®iÒu kiÖn kh¸m ch÷a bÖnh: §©y còng lµ vÊn ®Ò ®−îc c¸c ®Þa ph−¬ng quan t©m trong x©y dùng khu t¸i ®Þnh c−. V× vËy, c¸c ®¸nh gi¸ vÒ vÊn ®Ò nµy còng rÊt kh¶ quan. TÝnh b×nh qu©n chung, cã tíi 80,33% sè hé ®iÒu tra cho r»ng ®iÒu kiÖn kh¸m ch÷a bÖnh ë khu t¸i ®Þnh c− b»ng vµ tèt h¬n n¬i ë cò, sè ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn kh¸m, ch÷a bÖnh xÊu h¬n chØ chiÕm 19,67%. B×nh D−¬ng vµ CÇn Th¬ lµ 2 ®Þa ph−¬ng cã ®¸nh gi¸ rÊt cao vÒ ®iÒu kiÖn kh¸m ch÷a bÖnh ë khu t¸i ®Þnh c− (55,8% ®èi víi CÇn Th¬ vµ 50,3% ®èi víi B×nh D−¬ng). §©y lµ 2 ®Þa ph−¬ng tæ chøc c¸c khu t¸i ®Þnh c− kh¸ tèt, ®ång thêi ®©y còng lµ nh÷ng ®Þa ph−¬ng hiÖn ®ang cã tèc ®é ®« thÞ ho¸ cao, v× vËy sù ®èi chøng gi÷a ®iÒu kiÖn vÒ y tÕ gi÷a n¬i ë cò vµ míi cã sù chªnh lÖch thùc sù. Thµnh phè Hå ChÝ Minh cã møc ®¸nh gi¸ t−¬ng ®−¬ng cao (71,9%), møc tèt h¬n thÊp (7,8%), nguyªn nh©n chñ yÕu do ®iÒu kiÖn cña n¬i ë cò kh¸ tèt nªn møc tèt h¬n cña khu t¸i ®Þnh c− lµ khã, kÕt qu¶

trªn lµ phï hîp. Tuy nhiªn trong sè c¸c tØnh ®iÒu tra, Hµ T©y vÉn lµ tØnh cã tû lÖ hé ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn y tÕ xÊu h¬n n¬i ë cò qu¸ cao, tíi 45,2%, con sè nµy rÊt khã gi¶i thÝch nÕu kh«ng muèn nãi vÒ tÝnh thiÕu thiÖn chÝ trong tr¶ lêi cña hé ®iÒu tra.

BiÓu 2.18: §iÒu kiÖn kh¸m ch÷a bÖnh ë khu t¸i ®Þnh c− so víi n¬i ë cò

§¬n vÞ tÝnh :%

T−¬ng ®−¬ng XÊu h¬n Céng

§Þa ph−¬ng Hµ Néi H¶i Phßng Hµ T©y §µ N½ng TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng CÇn Th¬ B×nh qu©n chung Tèt h¬n 14,6 16,9 2,6 12,5 7,8 50,3 55,8 22,92 80,5 70,4 52,2 55,6 71,9 36,2 35,1 57,41 4,9 12,7 45,2 31,0 20,3 13,5 9,1 19,67 100 100 100 100 100 100 100 100

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005.

Ghi chó: Sè liÖu ®−îc tÝnh ®¸nh gi¸ tõng møc trªn tæng sè ng−êi tr¶ lêi.

+ VÒ ®iÒu kiÖn mua s¾m ë n¬i t¸i ®Þnh c−: BiÓu sè 2.19 cho ta thÊy cã 78,59% sè hé ®iÒu tra cho r»ng viÖc mua s¾m ë khu t¸i ®Þnh c− thuËn tiÖn b»ng vµ h¬n so víi n¬i ë cò. Møc ®é ®¸nh gi¸ cña c¸c hé ë c¸c tØnh cã ®é chªnh lÖch nhiÒu so víi c¸c chØ tiªu kh¸c. B×nh D−¬ng vµ CÇn Th¬ lµ 2 tØnh cã møc ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn mua s¾m tèt h¬n tõ 38,6% ®Õn 52,9%, ®Æc biÖt ë H¶i Phßng møc ®¸nh gi¸ nµy lµ 62,5%. Trong khi ®ã, møc ®¸nh gi¸ cña Hµ Néi lµ 7,3%, Thµnh phè Hå ChÝ Minh 10,0%, §µ N½ng 13,25.

VÒ ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn mua s¾m kÐm h¬n, kÕt qu¶ chung cña c¸c tØnh ®iÒu tra lµ 21,41%, riªng ë thµnh phè Hå ChÝ Minh cã tíi 41,5% sè hé cho r»ng ®iÒu kiÖn mua s¾m ë khu t¸i ®Þnh c− kÐm h¬n so víi chç ë cò. Trong khi ®ã, Hµ T©y còng chØ cã 30,6% sè hé cã cïng ý kiÕn. KÕt qu¶ nµy cho thÊy, ®iÒu kiÖn cña hé ë n¬i ë cò cµng tèt th× yªu cÇu cña hä víi khu t¸i ®Þnh c− cµng cao.

§©y còng lµ ®iÒu c¸c ®Þa ph−¬ng cÇn l−u ý, bªn c¹nh viÖc ®¶m b¶o nhu cÇu chung, cÇn xem xÐt tíi c¸c hé cã ®iÒu kiÖn n¬i ë cò tèt ®Õn møc ®é nµo ®Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi cho hä khi thu håi ®Êt vµ nhµ ë cña hä trong x©y dùng c¸c khu t¸i ®Þnh c−.

BiÓu 2.19: §iÒu kiÖn mua s¾m ë khu t¸i ®Þnh c− so víi n¬i ë cò

§Þa ph−¬ng

Hµ Néi H¶i Phßng Hµ T©y §µ N½ng TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng CÇn Th¬ B×nh qu©n chung Tèt h¬n 7,3 62,5 2,7 13,2 10,0 38,6 52,9 26,74 T−¬ng ®−¬ng 85,4 27,8 66,7 53,4 48,5 48,2 33,0 51,85 §¬n vÞ tÝnh :% Céng 100 100 100 100 100 100 100 100 XÊu h¬n 7,3 9,7 30,6 33,4 41,5 13,2 14,1 21,41

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005. Ghi chó: Sè liÖu ®−îc tÝnh ®¸nh gi¸ tõng møc trªn tæng sè ng−êi tr¶ lêi.

+ VÒ t×nh h×nh an ninh cña khu t¸i ®Þnh c−: §¸nh gi¸ chung vÒ vÊn ®Ò nµy ë 8 tØnh, thµnh ®iÒu tra cho kÕt qu¶ kh¸ kh¶ quan: cã tíi 84,05 % sè hé ®−îc ®iÒu tra cho r»ng ®iÒu kiÖn an ninh ë khu t¸i ®Þnh c− b»ng vµ tèt h¬n chç ë cò. Tuy nhiªn theo kÕt qu¶ ®iÒu tra, møc ®é tæ chøc c¸c ho¹t ®éng b¶o vÖ néi bé cã kh¸c nhau kh¸ lín gi÷a c¸c ®Þa ph−¬ng. Trong khi ë Thµnh phè Hå ChÝ Minh cã 61,8% sè ng−êi ®−îc hái cho r»ng an ninh cña khu t¸i ®Þnh c− tèt h¬n th× ë Hµ T©y chØ cã 1,7%, §µ N½ng lµ 22%.

BiÓu sè 2.20: T×nh h×nh an ninh t¹i khu t¸i ®Þnh c− so víi n¬i ë cò

§¬n vÞ tÝnh :%

§Þa ph−¬ng

Hµ Néi H¶i Phßng Hµ T©y §µ N½ng TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng CÇn Th¬ B×nh qu©n chung Tèt h¬n 27,5 41,7 1,7 22,0 61,8 23,8 38,4 30,98 T−¬ng ®−¬ng 62,5 45,8 65,5 55,9 29,0 66,1 46,7 53,07 XÊu h¬n 10,0 12,5 32,8 22,1 9,2 10,1 14,9 15,95 Céng 100 100 100 100 100 100 100 100

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005. Ghi chó: Sè liÖu ®−îc tÝnh ®¸nh gi¸ tõng møc trªn tæng sè ng−êi tr¶ lêi.

HiÖn nay quan niÖm cña ng−êi d©n vÒ t×nh h×nh an ninh chñ yÕu vÒ t×nh h×nh téi ph¹m nh− trém c¾p, nghiÖn hót, m¹i d©m… Tuy nhiªn, cÇn ph¶i hiÓu an ninh theo nghÜa réng h¬n, bao gåm c¶ nh÷ng nÕp sèng ®« thÞ, m«i tr−êng nh©n v¨n… Trªn thÕ giíi, c¸c quy chÕ tæ chøc an ninh cho c¸c khu ë tËp trung rÊt chÆt chÏ. C¸c ban qu¶n lý ®−îc thµnh lËp, nh÷ng quy −íc, quy chÕ tiÕp kh¸ch, gi¸m s¸t ng−êi l¹, qu¶n lý d©n c− néi bé ®−îc x©y dùng. Trªn thùc tÕ, ë mét sè khu t¸i ®Þnh c− c¸c ban qu¶n lý, c¸c ®éi tù qu¶n ®· ®−îc thµnh lËp… V× vËy, so víi ®iÒu kiÖn chung t×nh h×nh an ninh trong c¸c khu t¸i ®Þnh c− ®· ®−îc ®¶m b¶o. KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ cña ng−êi d©n víi kÕt qu¶ nh− trªn lµ phï hîp.

8 0

6 0

4 0

H µ N é i H ¶ i P h ß n g H µ T © y § µ N ½ n g

2 0

T P H å c h Ý M in h B ×n h D − ¬ n g C Ç n T h ¬

BiÓu ®å 2.13: KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ an ninh khu t¸i ®Þnh c− tèt h¬n n¬i ë cò

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005.

+ VÒ ®iÒu kiÖn v¨n ho¸ tinh thÇn: KÕt qu¶ ®iÒu tra chung cña c¸c ®Þa ph−¬ng còng cã kÕt luËn t−¬ng tù nh− nh÷ng tiªu chÝ pháng vÊn trªn. BiÓu 2.21 cho thÊy: cã 77,05 % sè hé ®iÒu tra cho r»ng ®êi sèng v¨n ho¸ ë khu t¸i ®Þnh c− b»ng vµ tèt h¬n n¬i ë cò (36,68% cho lµ tèt h¬n). Riªng Hµ T©y cã tíi 51,8 % sè ng−êi ®−îc pháng vÊn cho r»ng ®iÒu kiÖn v¨n ho¸ tinh thÇn ë khu t¸i ®Þnh c− xÊu h¬n, tuy nhiªn sè ng−êi cã ý kiÕn ®¸nh gi¸ tèt h¬n l¹i kh¸ cao (43,9%).

Trªn thùc tÕ, ®iÒu kiÖn v¨n ho¸ tinh thÇn ë c¸c khu t¸i ®Þnh c− chñ yÕu biÓu hiÖn ë viÖc ng−êi d©n cã ®−îc tiÕp cËn víi c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng nh− truyÒn thanh, truyÒn h×nh, nh÷ng ®iÒu kiÖn sinh ho¹t v¨n ho¸ céng ®ång, n¬i vui ch¬i gi¶i trÝ vµ c¶ ®iÒu kiÖn vÒ gi¸o dôc. Nh×n chung, nh÷ng yªu cÇu trªn ®Òu ®−îc ®¸p øng. VÒ truyÒn thanh truyÒn h×nh, ch−¬ng tr×nh phñ sãng toµn quèc kh«ng t¹o sù kh¸c biÖt nhiÒu gi÷a c¸c ®Þa ph−¬ng. Nh÷ng ®iÒu kiÖn sinh ho¹t céng ®ång nh− nhµ v¨n ho¸, s©n ch¬i còng ®·

®−îc chó ý ë c¸c ®Þa ph−¬ng khi x©y dùng c¸c khu t¸i ®Þnh c−. Trong ®iÒu kiÖn nhu cÇu cña ng−êi d©n míi ë møc nh− trªn, sù ®¸nh gi¸ tèt ë c¸c khu t¸i ®Þnh c− còng lµ ®iÒu dÔ hiÓu vµ phï hîp víi thùc tÕ ë ph¹m vÞ réng h¬n.

BiÓu 2.21: §iÒu kiÖn v¨n ho¸, tinh thÇn ë khu t¸i ®Þnh c− so víi n¬i ë cò

§¬n vÞ tÝnh :%

§Þa ph−¬ng

Hµ Néi H¶i Phßng Hµ T©y §µ N½ng TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng CÇn Th¬ B×nh qu©n chung Tèt h¬n 23,1 63,9 43,9 17,9 27,9 35,0 45,1 36,68 T−¬ng ®−¬ng 61,5 22,2 4,3 55,3 41,1 64,0 34,2 40,37 XÊu h¬n 15,4 13,9 51,8 26,8 31,0 1,0 20,7 22,95 Céng 100 100 100 100 100 100 100 100

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005. Ghi chó: Sè liÖu ®−îc tÝnh ®¸nh gi¸ tõng møc trªn tæng sè ng−êi tr¶ lêi.

+ VÒ diÖn tÝch nhµ ë t¹i khu t¸i ®Þnh c− so víi ë cò: KÕt qu¶ ®iÒu tra, pháng vÊn chung ë 8 tØnh thµnh cho thÊy, cã tíi 43,3% sè hé cho r»ng diÖn tÝch míi cña hä t¹i n¬i t¸i ®Þnh c− hÑp h¬n diÖn tÝch nhµ ë cò, trong ®ã hai thµnh phè lín lµ Hµ Néi vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh cã kÕt qu¶ rÊt cao (72,5% ë Hµ Néi vµ lµ 61,1% ë Thµnh phè Hå ChÝ Minh).

BiÓu 2.22: VÒ diÖn tÝch nhµ ë t¹i khu t¸i ®Þnh c− so víi n¬i ë cò

§Þa ph−¬ng

Hµ Néi H¶i Phßng Hµ T©y §µ N½ng TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng CÇn Th¬ B×nh qu©n chung Réng h¬n 2,5 21,6 43,4 26,6 19,8 25,4 37,2 25,22 T−¬ng ®−¬ng 25,0 51,4 13,2 27,6 19,1 52,9 31,2 31,48 §¬n vÞ tÝnh :% Céng 100 100 100 100 100 100 100 100 HÑp h¬n 72,5 27,0 43,4 45,8 61,1 21,7 31,6 43,3

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005. Ghi chó: Sè liÖu ®−îc tÝnh ®¸nh gi¸ tõng møc trªn tæng sè ng−êi tr¶ lêi.

Theo kÕt qu¶ biÓu sè 15, diÖn tÝch ®Òn bï ®Êt ë vµ nhµ ë Thµnh phè Hå ChÝ Minh b×nh qu©n lµ 64,4 m2, trong khi ®ã ë B×nh D−¬ng còng chØ cã 66 m2 vµ CÇn Th¬ lµ 77,9 m2. VËy nguyªn nh©n cña møc ®¸nh gi¸ chªnh lÖch gi÷a c¸c ®Þa ph−¬ng lµ ë ®©u? Lo¹i trõ ý kiÕn cã tÝnh chñ quan cña ng−êi tr¶ lêi, cã lÏ tr¹ng th¸i nhµ vµ ®Êt ë cò cña c¸c hé ®iÒu tra cña c¸c ®Þa ph−¬ng nµy kh¸ réng lµ nguyªn nh©n chñ yÕu. NhËn ®Þnh trªn cã vÎ kh«ng cã c¬ së thùc tiÔn, bëi v× ®ã lµ 2 thµnh phè lín, n¬i ®Êt ë h¹n hÑp h¬n c¸c ®Þa ph−¬ng kh¸c. Tuy nhiªn, ë 2 ®Þa ph−¬ng nµy c¸c hé ®iÒu tra n»m ë c¸c vïng ven, diÖn tÝch ®Êt ë kh¸ réng, nay chØ ®−îc ®Òn bï cã 64,4 m2, hä ®¸nh gi¸ hÑp h¬n còng lµ hîp lý.

BiÓu ®å 2.14: KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ diÖn tÝch khu t¸i ®Þnh c− hÑp h¬n n¬i ë cò

H µ N é i

8 0

6 0

4 0

2 0

H ¶ i P h ß n g H µ T © y § µ N ½ n g T P H å c h Ý M in h B ×n h D − ¬ n g C Ç n T h ¬

§¬n vÞ: %

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 7 n¨m 2005.

Tõ nh÷ng ph©n tÝch kÕt qu¶ pháng vÊn cña ng−êi d©n vÒ vÊn ®Ò

båi th−êng ®Ò tµi cã nhËn xÐt:

Mét lµ, phÇn lín ng−êi d©n cho r»ng ®Êt s¶n xuÊt c¸c ®Þa ph−¬ng cÊp cho hä lµ ®Êt xÊu, kh«ng thuËn lîi cho viÖc s¶n xuÊt. Thu håi ®Êt ¶nh h−ëng xÊu ®Õn s¶n xuÊt vµ ®êi sèng cña hä kÓ c¶ ë phÇn ®Êt cßn l¹i vµ phÇn ®Êt ®−îc båi th−êng. V× vËy, nhµ n−íc cÇn can thiÖp ®Ó ®¶m b¶o ®êi sèng, thu nhËp vµ viÖc lµm cho hä.

Hai lµ, v× ®¹i ®a sè ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi ®Òu cho r»ng gi¸ båi th−êng ®èi víi ®Êt bÞ thu håi lµ kh«ng hîp lý, kh«ng s¸t víi gi¸ thÞ tr−êng. Nh÷ng ng−êi lµm ®Ò tµi qua quan s¸t thùc tÕ còng thÊy nh− vËy, do ®ã ®· kh«ng ®Æt c©u hái nµy ra ®èi víi ng−êi d©n n÷a. Tuy ®©y lµ vÊn ®Ò bøc xóc cña thùc tÕ, nh−ng trong c¸c néi dung can thiÖp cña nhµ n−íc ®èi víi thu håi

®Êt, båi th−êng b»ng tiÒn kh«ng ph¶i lµ néi dung duy nhÊt vµ lµ gi¶i ph¸p gi¶i quyÕt toµn bé c¸c vÊn ®Ò ph¸t sinh.

Ba lµ vÒ nhµ t¸i ®Þnh c−, ®a phÇn ng−êi d©n biÓu thÞ sù hµi lßng vÒ c¸c ®iÒu kiÖn tiÖn Ých cña c¸c khu t¸i ®Þnh c− (trõ tØnh Hµ T©y). Tuy nhiªn ®iÒu hä phµn nµn lµ diÖn tÝch nhµ hä ®−îc nhËn ë c¸c khu t¸i ®Þnh c− h¬i hÑp, nhÊt lµ t¹i Hµ Néi vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh, ®iÒu nµy cã ¶nh h−ëng kh«ng tèt ®Õn sinh ho¹t cña c¸c hé gia ®×nh. CÇn l−u ý r»ng, ®Ò tµi kh«ng hái vÒ chÊt l−îng c¸c c«ng tr×nh ®Çu t− ë c¸c khu t¸i ®Þnh c−, nh−ng thùc tÕ ®ang quan t©m nhiÒu ®Õn vÊn ®Ò nµy.

- KÕt qu¶ pháng vÊn c¸n bé c¸c cÊp vÒ vÊn ®Ò båi th−êng:

§Ó thÊy râ h¬n thùc tr¹ng thu håi ®Êt ®ai, thùc tr¹ng tiÕn hµnh viÖc båi th−êng vµ t¸i ®Þnh c− ®èi víi ng−êi d©n, ®Ò tµi ®· tiÕn hµnh pháng vÊn ®éi ngò c¸n bé c¸c cÊp ë tõng ®Þa ph−¬ng tõ tØnh ®Õn huyÖn, x·, c¸n bé qu¶n lý c¸c khu c«ng nghiÖp. C¸c ý kiÕn pháng vÊn tËp trung vµo c¸c vÊn ®Ò nh−: Cã nªn cÊp ®Êt cho ng−êi bÞ thu håi kh«ng? Cã nªn x©y dùng c¸c khu t¸i ®Þnh c− cho ng−êi bÞ thu håi ®Êt vµ nhµ ë kh«ng? Møc ®é hîp lý cña cÊp nhµ t¸i ®Þnh c−? Møc ®é hîp lý cña gi¸ båi th−êng ®èi víi c¸c lo¹i ®Êt, víi nhµ ë vµ c¸c c«ng tr×nh x©y dùng? KÕt qu¶ thu ®−îc tõ viÖc pháng vÊn c¸n bé c¸c cÊp nh− sau:

+ VÒ ý kiÕn cã nªn cÊp ®Êt n«ng nghiÖp cho ng−êi bÞ thu håi: Qua tæng hîp chung cña 8 tØnh thµnh phè ®iÒu tra, c¸c ý kiÕn kh«ng ®ång t×nh chiÕm tû träng lín h¬n. NÕu ta xem sè 1 vµ 2 lµ nh÷ng ng−êi kh«ng ®ång t×nh, sè 4 vµ 5 lµ nh÷ng ng−êi rÊt ®ång t×nh, biÓu 2.23 cho ta thÊy cã tíi 56,5% lµ kh«ng ®ång ®ång t×nh vµ chØ cã 13,88% lµ nh÷ng ng−êi rÊt ®ång t×nh. Sù kh«ng ®ång t×nh cña c¸n bé c¸c cÊp vÒ cÊp ®Êt n«ng nghiÖp cho c¸c hé bÞ thu håi chñ yÕu xuÊt ph¸t tõ quü ®Êt cña c¸c ®Þa ph−¬ng cho viÖc nµy rÊt h¹n hÑp, nÕu kh«ng nãi lµ kh«ng cã.

Trªn thùc tÕ, sau khi thùc hiÖn luËt ®Êt ®ai vµ c¸c quyÕt ®Þnh vÒ giao ®Êt cho c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n sö dông l©u dµi, hÇu hÕt ®Êt ë c¸c ®Þa ph−¬ng ®Òu ®· cã chñ. ChØ cã rÊt Ýt ®Þa ph−¬ng cßn ®Êt dù tr÷ nh−ng l−îng rÊt Ýt, v× vËy sù kh«ng ®ång t×nh xuÊt ph¸t tõ tÝnh kh«ng kh¶ thi cña gi¶i ph¸p nµy. H¬n n÷a, ®Êt cña c¸c ®Þa ph−¬ng cÊp cho c¸c hé bÞ thu håi phÇn lín lµ ®Êt xÊu, ®Êt ë xa n¬i ë nªn b¶n th©n c¸c hé còng kh«ng muèn nhËn ®Êt mµ muèn nhËn tiÒn båi th−êng. Trong pháng vÊn, khi hái vÒ sù khã kh¨n, thuËn

lîi cña ®Òn bï ®Êt n«ng nghiÖp, ngay ë n«ng th«n, kÕt qu¶ tr¶ lêi cña c¸n bé vÒ sù thuËn lîi còng chØ chiÕm 9,8%.

BiÓu 2.23: Cã nªn cÊp ®Êt n«ng nghiÖp cho ng−êi bÞ thu håi ®Êt kh«ng

§¬n vÞ tÝnh :%

§Þa ph−¬ng

Hµ Néi H¶i Phßng B¾c Ninh Hµ T©y §µ N½ng TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng CÇn Th¬ B×nh qu©n chung 1 48,9 45,1 11,1 34,6 23,0 22,1 37,6 44,9 33,44 2 10,0 12,1 36,5 13,5 29,9 35,3 24,7 22,5 23,06 3 22,2 34,1 38,1 25,0 31,0 38,2 22,6 25,8 29,62 4 12,2 5,5 9,5 19,2 13,8 1,5 8,6 4,5 9,35 5 6,7 3,2 4,8 7,7 2,3 2,9 6,5 2,2 4,53

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005. Ghi chó: 1-5 lµ møc ®é ®ång t×nh tõ thÊp ®Õn cao.

NÕu xem xÐt sè liÖu tõ biÓu sè 2.7, B×nh D−¬ng lµ tØnh cã sè hé ®−îc nhËn ®Êt n«ng nghiÖp båi th−êng nhiÒu nhÊt trong sè c¸c tØnh vµ thµnh phè trong diÖn ®iÒu tra (46 hé). Nh−ng ý kiÕn ®ång t×nh vÒ cÊp ®Êt n«ng nghiÖp cho hé bÞ thu håi ®Êt n«ng nghiÖp còng rÊt thÊp (tÝnh chung cho 2 møc ®é 4 vµ 5 chØ cã 15,1%; c¸c møc ®é thÓ hiÖn kh«ng ®ång t×nh 1 vµ 2 lªn tíi 51%). KÕt qu¶ tr¶ lêi trªn ph¶n ¸nh sù khã kh¨n vµ tÝnh kh«ng hiÖu qu¶ trong thùc hiÖn ph−¬ng thøc ®Òn bï b»ng ®Êt n«ng nghiÖp cho c¸c hé bÞ thu håi.

4 0

M ø c 1

3 0

M ø c 2

2 0

M ø c 3 M ø c 4

1 0

M ø c 5

BiÓu ®å 2.15: KÕt qu¶ ý kiÕn cã nªn cÊp ®Êt n«ng nghiÖp ë B×nh D−¬ng

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005. Ghi chó: 1-5 lµ møc ®é ®ång t×nh tõ thÊp ®Õn cao.

+ VÒ ý kiÕn cã nªn t¸i ®Þnh c− cho ng−êi thu håi ®Êt kh«ng: T¸i ®Þnh c− cho c¸c hé bÞ thu håi ®Êt vµ nhµ ë cã thÓ thùc hiÖn bëi nhµ n−íc hoÆc do ng−êi d©n tù tæ chøc. TÊt nhiªn, thùc hiÖn bëi nhµ n−íc lµ biÓu hiÖn sù ch¨m lo cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn cña c¸c ®Þa ph−¬ng. Tuy nhiªn, còng cã nhiÒu ý kiÕn vÒ vÊn ®Ò nµy.

BiÓu 2.24: Cã nªn t¸i ®Þnh c− cho ng−êi bÞ thu håi ®Êt kh«ng

§¬n vÞ tÝnh :%

§Þa ph−¬ng

Hµ Néi H¶i Phßng B¾c Ninh Hµ T©y §µ N½ng TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng CÇn Th¬ B×nh qu©n chung 1 25,8 29,5 3,2 22,4 3,1 10,7 9,4 12,1 14,52 2 30,9 25,3 38,7 22,5 14,3 41,7 41,6 27,3 29,67 3 17,5 23,2 40,3 32,8 34,7 27,4 24,0 32,3 29,02 4 15,5 12,6 12,9 10,4 36,7 4,8 11,5 18,2 15,32 5 10,3 9,5 4,9 11,9 11,2 15,4 13,5 10,1 11,47

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005. Ghi chó: 1-5 lµ møc ®é ®ång t×nh tõ thÊp ®Õn cao.

BiÓu ®å 2.16: ý kiÕn chung vÒ t¸i ®Þnh c− cho ng−êi bÞ thu håi ®Êt

3 0

2 0

1 0

M ø c 1 M ø c 2 M ø c 3 M ø c 4 M ø c 5

§¬n vÞ: %

Ghi chó: 1-5 lµ møc ®é ®ång t×nh tõ thÊp ®Õn cao.

Tõ nh÷ng vÊn ®Ò phøc t¹p cña thùc tiÔn, ®Ò tµi ®· tham kh¶o l·nh ®¹o c¸c cÊp vÒ viÖc nhµ n−íc cã nªn tæ chøc t¸i ®Þnh c− cho c¸c hé bÞ thu håi ®Êt vµ nhµ ë kh«ng. KÕt qu¶, ®Ò tµi nhËn ®−îc sù ®ång t×nh lín h¬n sù ph¶n ®èi

nÕu xem xÐt chung ë c¸c ®Þa ph−¬ng ®iÒu tra (55,8% ®ång t×nh vµ 44,19% ph¶n ®èi. Sù ®ång thuËn còng kh«ng ph¶i ë c¶ c¸c ®Þa ph−¬ng ®iÒu tra. Hµ N«i, Thµnh Phè Hå ChÝ Minh, H¶i Phßng lµ nh÷ng ®Þa ph−¬ng cã ý kiÕn kh«ng ®ång t×nh cao. trong khi ®ã, §µ N½ng vµ CÇn Th¬ l¹i ®ång t×nh rÊt cao. Khã cã thÓ lý gi¶i cho sù kh¸c nhau nµy mét c¸ch chÝnh x¸c, nh−ng cã lÏ sù khã kh¨n cña quü ®Êt vµ sè hé cÇn t¸i ®Þnh c− lµ nh÷ng trë ng¹i víi c¸c ®Þa ph−¬ng kh«ng ®ång t×nh.

BiÓu 2.25: Møc ®é hîp lý cña viÖc cÊp nhµ t¸i ®Þnh c−

§¬n vÞ tÝnh :%

§Þa ph−¬ng

Hµ Néi H¶i Phßng B¾c Ninh Hµ T©y §µ N½ng TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng CÇn Th¬ B×nh qu©n chung 1 20,8 40,7 34,5 51,2 2,2 16,5 19,1 25,5 25,95 2 31,3 23,3 25,5 11,6 14,6 24,2 43,8 23,4 24,71 3 29,2 18,6 21,8 9,3 56,2 29,7 20,2 31,9 27,11 4 15,5 7,0 12,7 20,9 24,7 14,3 9,0 12,8 14,61 5 6,2 10,4 5,5 7,0 2,3 15,3 7,9 6,4 7,62

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005. Ghi chó: 1-5 lµ møc ®é ®ång t×nh tõ thÊp ®Õn cao.

3 0

2 0

1 0

M ø c 1 M ø c 2 M ø c 3 M ø c 4 M ø c 5

BiÓu ®å 2.17: ý kiÕn chung møc ®é hîp lý cña viÖc cÊp nhµ t¸i ®Þnh c−

Ghi chó: 1-5 lµ møc ®é ®ång t×nh tõ thÊp ®Õn cao.

T¸i ®Þnh c− nãi chung, cho c¸c hé bÞ thu håi ®Êt vµ nhµ ë nãi riªng ®−îc thùc hiÖn bëi 2 ph−¬ng thøc chñ yÕu: Mét lµ, nhµ n−íc x©y dùng c¸c

100

c¬ së h¹ tÇng cña khu ®Þnh c−, ph©n l« cÊp cho c¸c hé ®Ó hä tù x©y dùng nhµ ë. Hai lµ, nhµ n−íc x©y dùng toµn bé sau cÊp nhµ cho c¸c hé chuyÓn ®Õn ë. Mçi ph−¬ng thøc ®Òu cã nh÷ng −u, nh−îc ®iÓm nhÊt ®Þnh. Ph−¬ng thøc 1 cã −u ®iÓm lµ cã sù san sÎ tr¸ch nhiÖm cña ng−êi d©n trong x©y dùng khu t¸i ®Þnh c−. §ång thêi t¹o tÝnh chñ ®éng cho c¸c hé thiÕt kÕ vµ x©y dùng phï hîp víi nhu cÇu vµ sö dông cña hä. Ph−¬ng thøc nµy th−êng ®−îc ng−êi d©n ®ång t×nh. Tuy nhiªn, nã cã nh−îc ®iÓm lµ khã gi¸m s¸t viÖc x©y dùng theo quy ho¹ch, lén xén trong x©y dùng th−êng xÈy ra. MÆt kh¸c còng khã cã ®ñ ®Êt ®Ó lµm viÖc nµy. Ph−¬ng thøc 2 kh¾c phôc ®−îc nh−îc ®iÓm cña ph−¬ng thøc 1 nh−ng chÊt l−îng c«ng tr×nh vµ thÊt tho¸t trong x©y dùng ®ang lµ nh÷ng vÊn ®Ò d− luËn vµ ng−êi t¸i ®Þnh c− quan t©m. VÊn ®Ò nµy, trªn thùc tÕ ®ang ph¸t sinh theo chiÒu h−íng tiªu cùc.

§Ó hiÓu râ thªm vÊn ®Ò nµy, ®Ò tµi còng tham kh¶o ý kiÕn vÒ tÝnh hîp lý trong viÖc cÊp nhµ t¸i ®Þnh c− cho ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi. KÕt qu¶ lµ: Theo b×nh qu©n chung c¸c tØnh ®iÒu tra, sè c¸n bé cho lµ kh«ng hîp lý chiÕm 50,66%, trong ®ã nh÷ng tØnh cã tû lÖ nµy rÊt cao nh− B×nh D−¬ng 62,9%, Hµ T©y 62,8%.v.v…

+ VÒ møc ®é hîp lý cña gi¸ båi th−êng c¸c lo¹i ®Êt vµ tµi s¶n trªn ®Êt:

§Ó cã th«ng tin nhiÒu chiÒu, ®Ò tµi tiÕn hµnh pháng vÊn thªm ý kiÕn c¸n bé c¸c cÊp vÒ møc ®é hîp lý cña gi¸ båi th−êng. KÕt qu¶ nhËn ®−îc tõng lo¹i ®Êt vµ tµi s¶n trªn ®Êt nh− sau:

§èi víi ®Êt n«ng nghiÖp: TÝnh chung ë c¸c tØnh ®iÒu tra cã tíi 47,34% sè c¸n bé ®−îc ®iÒu tra cho r»ng gi¸ båi th−êng ®èi víi ®Êt n«ng nghiÖp lµ rÊt kh«ng hîp lý, trong ®ã cã nh÷ng tØnh tû lÖ nµy rÊt cao, nh− B×nh D−¬ng: 60,2%, Thµnh phè Hå ChÝ Minh 56,1%.v.v… NÕu nh×n kÕt qu¶ trªn víi gi¸ ®Òn bï thùc tÕ ®Êt n«ng nghiÖp cña c¸c ®Þa ph−¬ng th× h×nh nh− cã sù m©u thuÉn, bëi v×, Thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ B×nh D−¬ng lµ c¸c ®Þa ph−¬ng cã møc ®Òn bï cao. Tuy nhiªn, nÕu ®Æt gi¸ ®Òn bï ®Êt n«ng nghiÖp víi gi¸ trÞ cña nã trªn thÞ tr−êng sau thu håi, nhÊt lµ thu håi x©y dùng khu ®« thÞ th× kÕt qu¶ trªn lµ hîp lý. Bëi v×, c¸c ®Þa ph−¬ng nµy cã sù chªnh lÖch rÊt cao vÒ gi¸ ®Êt n«ng nghiÖp gi÷a 2 thêi ®iÓm.

Trªn thùc tÕ khi thu håi ®Êt n«ng nghiÖp ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp vµ nhÊt lµ x©y dùng khu ®« thÞ, ng−êi d©n kh«ng hiÓu chñ dù ¸n ph¶i ®Çu t− nh÷ng g×, møc ®é ®ãng gãp vµo ng©n s¸ch hoÆc c¸c kho¶n diÖn tÝch

101

nhµ hoÆc ®Êt ph¶i cÊp cho c¸c môc ®Ých x· héi cña tõng ®Þa ph−¬ng lµ bao nhiªu? nªn mäi ng−êi thÊy sù chªnh lÖch gi¸ trÞ gi÷a 2 thêi ®iÓm lµ ®iÓm qu¸ bÊt hîp lý vÒ gi¸ ®Òn bï. Cã lÏ tuyªn truyÒn gi¶i thÝch vµ tÝnh to¸n cho hîp lý mèi quan hÖ lîi Ých gi÷a ng−êi bÞ thu håi, chñ dù ¸n vµ nhµ n−íc lµ viÖc lµm cÇn thiÕt ®Ó gi¶i to¶ nh÷ng bøc xóc hiÖn nay cña ng−êi d©n.

BiÓu 2.26: Møc ®é hîp lý cña gi¸ båi th−êng ®èi víi ®Êt n«ng nghiÖp

§¬n vÞ tÝnh :%

§Þa ph−¬ng

Hµ Néi H¶i Phßng B¾c Ninh Hµ T©y §µ N½ng TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng CÇn Th¬ B×nh qu©n chung 1 16,0 32,6 19,5 17,8 11,2 12,3 41,8 20,2 21,42 2 20,0 20,0 12,6 20,5 38,8 43,8 18,4 33,3 25,92 3 32,0 36,8 50,6 30,1 33,7 24,7 20,4 34,3 32,82 4 22,0 8,4 8,1 19,2 11,2 16,4 15,3 10,1 13,83 5 10,0 2,2 9,2 12,4 5,1 2,8 4,1 2,1 6,01

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005. Ghi chó: 1-5 lµ møc ®é ®ång t×nh tõ thÊp ®Õn cao.

§èi víi ®Êt phi n«ng nghiÖp: c¸c kÕt qu¶ nhËn ®−îc còng theo chiÒu h−íng ®¸nh gi¸ kh«ng hîp lý víi tû lÖ cao (møc 1 vµ 2: 41,96% sè c¸n bé ®−îc pháng vÊn cho r»ng gi¸ båi th−êng ®èi víi ®Êt phi n«ng nghiÖp lµ kh«ng hîp lý, trong ®ã B×nh D−¬ng lµ 55,3%). Sè c¸n bé cho lµ hîp lý rÊt thÊp (møc 4 vµ 5: B×nh qu©n chung 22,59%, H¶i Phßng vµ Thµnh phè Hå ChÝ Minh 15,7%, CÇn Th¬ 17,5%). §©y còng lµ ý kiÕn phï hîp víi ý kiÕn cña c¸c hé bÞ thu håi ®Êt. Tuy nhiªn, cÇn ph¶i xem xÐt cô thÓ cho tõng lo¹i ®Êt vµ vÞ trÝ cña tõng m¶nh ®Êt míi cã kÕt luËn chÝnh x¸c. Bëi v×, cã nh÷ng m¶nh ®Êt nÕu kh«ng cã sù ®Çu t− c¬ së h¹ tÇng gi¸ ®Êt còng rÊt thÊp, nh−ng khi cã tin dù ¸n ®−îc triÓn khai, nhÊt lµ khi c¸c c¬ së h¹ tÇng ®−îc x©y dùng th× gi¸ ®Êt thÞ tr−êng ë khu vùc ®ã sÏ t¨ng vät. NhiÒu ng−êi so s¸nh gi¸ ®Òn bï víi gi¸ nµy còng kh«ng thËt hîp lý. Trong sè c¸c lo¹i ®Êt phi n«ng nghiÖp, ®Êt nhµ x−ëng, cöa hµng… lµ lo¹i ®Êt cã gi¸ trÞ ®Æc biÖt. Ngoµi gi¸ trÞ cña ®Êt nh− c¸c lo¹i ®Êt kh¸c, gi¸ trÞ cña ®Êt nµy cßn bao gåm c¶ gi¸ trÞ tµi s¶n trªn ®Êt. §Æc biÖt, víi ®Êt x©y dùng c¸c cöa hµng, gi¸ båi th−êng cßn

102

bao gåm c¶ ®Þa t« chªnh lÖch. TÊt nhiªn, trong khi x¸c ®Þnh gi¸ ®Êt ng−êi ta ®· chó ý ®Õn vÞ trÝ cña ®Êt, nh−ng viÖc xem xÐt nµy lµ kh«ng tho¶ ®¸ng.

BiÓu 2.27: Møc ®é hîp lý cña gi¸ båi th−êng ®Êt phi n«ng nghiÖp

§¬n vÞ tÝnh :%

§Þa ph−¬ng Hµ Néi H¶i Phßng B¾c Ninh Hµ T©y §µ N½ng TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng CÇn Th¬ B×nh qu©n chung 1 14,6 22,9 5,2 12,2 6,3 7,1 11,7 14,4 11,8 2 34,8 26,5 22,4 24,5 15,8 38,6 43,6 35,1 30,16 3 30,4 34,9 53,4 20,4 46,3 38,6 26,6 33,0 35,45 4 14,6 14,5 17,3 40,8 25,3 10,0 13,8 17,5 19,22 5 5,6 1,2 1,7 2,1 6,3 5,7 4,3 - 3,37

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005. Ghi chó: 1-5 lµ møc ®é ®ång t×nh tõ thÊp ®Õn cao.

§èi víi gi¸ båi th−êng ®Êt ë: KÕt qu¶ pháng vÊn còng ë tr¹ng th¸i t−¬ng tù. §a sè ý kiÕn c¸n bé ®−îc pháng vÊn còng cho lµ kh«ng hîp lý vµ ë møc thÊp (biÓu sè 2.28). KÕt qu¶ trªn phï hîp víi ý kiÕn cña c¸c hé bÞ thu håi ®Êt vµ nÕu lÊy sè tiÒn ®Òn bï ®ã ®Ó mua ®Êt theo gi¸ thÞ tr−êng.

BiÓu sè 2.28: Møc ®é hîp lý cña gi¸ båi th−êng ®èi víi ®Êt ë

§¬n vÞ tÝnh :%

§Þa ph−¬ng

Hµ Néi H¶i Phßng B¾c Ninh Hµ T©y §µ N½ng TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng CÇn Th¬ B×nh qu©n chung 1 24,0 27,5 6,5 20,3 3,0 11,8 8,7 14,0 14,47 2 26,0 26,3 40,3 20,3 18,2 19,4 44,6 18,0 26,63 3 31,0 16,8 37,0 39,1 49,5 33,3 26,1 44,0 34,6 4 11,0 18,9 6,5 17,2 23,2 20,4 7,6 19,0 15,47 5 8,0 10,5 9,7 3,1 6,1 15,1 13,0 5,0 8,83

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005. Ghi chó: 1-5 lµ møc ®é ®ång t×nh tõ thÊp ®Õn cao.

103

Tuy nhiªn, rÊt nhiÒu ®Þa ph−¬ng sau khi thu håi ®Êt vµ båi th−êng b»ng tiÒn cã chÝnh s¸ch b¸n nÒn nhµ cho hé theo gi¸ ®· båi th−êng. V× vËy, sù ¶nh h−ëng cña gi¸ båi th−êng víi ®Êt ë nÕu ë møc thÊp chØ ¶nh h−ëng khi ng−êi d©n ph¶i mua víi gi¸ thÞ tr−êng. §©y lµ vÊn ®Ò c¸c ®Þa ph−¬ng còng cÇn l−u ý.

§i s©u vµo tõng ®Þa ph−¬ng, n¬i nµo cã ®é chªnh lÖch gi÷a gi¸ båi th−êng ®Êt ë víi gi¸ thÞ tr−êng cao (chø kh«ng ph¶i gi¸ thùc tÕ ®Õn bï cao) th× ý kiÕn cña c¸n bé ®−îc pháng vÊn vµ c¶ hé bÞ thu håi ®Êt ®Òu ®¸nh gi¸ kh«ng hîp lý cña gi¸ båi th−êng ®Êt ë víi tû lÖ cao h¬n c¸c ®Þa ph−¬ng kh¸c. NÕu tÝnh gi¸ båi th−êng ®Êt ë thùc tÕ cña 3 thµnh phè (Hµ Néi, CÇn Th¬ vµ Thµnh phè Hå ChÝ Minh – biÓu 2.6) lµ cao h¬n c¸c ®Þa ph−¬ng kh¸c, th× ý kiÕn vÒ tÝnh kh«ng hîp lý cña Hµ Néi vµ Thµnh phè Hå ChÝ Minh cao h¬n. Bëi v×, møc 4 triÖu ®ång vµ 2 triÖu ®ång cho 1 m2 cña 2 ®Þa ph−¬ng nµy lµ thÊp nhiÒu so víi thÞ tr−êng. Trong khi ®ã, sù chªnh lÖch gi¸ ®Òn bï vµ gi¸ thÞ tr−êng cña CÇn Th¬ l¹i kÐm h¬n.

VÒ gi¸ båi th−êng ®èi víi hoa mµu trªn ®Êt: KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ tÝnh hîp lý cña gi¸ båi th−êng hoa mµu chung ë c¸c ®Þa ph−¬ng cao h¬n viÖc ®¸nh gi¸ vÒ gi¸ ®Êt. BiÓu 2.29 cho thÊy, cã tíi 62,43% sè c¸n bé cho r»ng gÝa båi th−êng ®èi víi hoa mµu lµ hîp lý, trong ®ã cã 38,94% cho lµ rÊt hîp lý. Riªng Hµ Néi tû lÖ cho lµ rÊt hîp lý lªn tíi 53,1%.

BiÓu 2.29: Møc ®é hîp lý cña gi¸ båi th−êng ®èi víi hoa mµu

§¬n vÞ tÝnh :%

§Þa ph−¬ng

Hµ Néi H¶i Phßng B¾c Ninh Hµ T©y §µ N½ng TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng CÇn Th¬ B×nh qu©n chung 1 6,1 22,9 22,9 8,7 5,1 12,3 41,7 10,0 16,21 2 12,2 22,9 24,1 26,1 19,2 30,1 16,7 17,0 21,03 3 28,6 27,1 27,7 15,9 26,3 23,3 17,7 24,0 23,82 4 38,8 17,7 15,7 36,2 43,4 26,0 13,5 40,0 28,91 5 14,3 9,4 9,6 13,1 6,0 8,2 10,4 9,0 10,03

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005. Ghi chó: 1-5 lµ møc ®é ®ång t×nh tõ thÊp ®Õn cao.

104

Trªn thùc tÕ, viÖc båi th−êng hoa mµu trªn ®Êt rÊt phøc t¹p. NhiÒu ®Þa ph−¬ng ph¶i ®i ®Õm tõng c©y, ®Þnh gi¸ trÞ chóng nªn mÊt rÊt nhiÒu thêi gian vµ rÊt dÔ n¶y sinh c¸c vÊn ®Ò tiªu cùc gi÷a ng−êi lµm c«ng t¸c nµy víi c¸c hé d©n. Ngoµi ra, khi nghe cã dù ¸n kh«ng Ýt hé d©n ë c¸c ®Þa ph−¬ng b¾t ®Çu trång c©y lªn ®Êt ®Ó ®ßi båi th−êng. Nh÷ng v−ên c©y ¨n qu¶ (chuèi, v¶i…) mäc lªn mét c¸ch nhanh chãng lµ nh»m khai th¸c chÝnh s¸ch båi th−êng hoa mµu cña nhµ n−íc g©y nªn nh÷ng thiÖt h¹i chung cña c¶ nhµ n−íc vµ ng−êi d©n.

BiÓu ®å 2.18: ý kiÕn chung møc ®é hîp lý cña gi¸ båi th−¬ng hoa mµu

3 0

2 0

1 0

M ø c 1 M ø c 2 M ø c 3 M ø c 4 M ø c 5

§¬n vÞ : %

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005. Ghi chó: 1-5 lµ møc ®é ®ång t×nh tõ thÊp ®Õn cao.

VÒ båi th−êng nhµ ë vµ c«ng tr×nh x©y dùng trªn ®Êt: KÕt qu¶ nhËn ®−îc còng theo h−íng rÊt kh¶ quan. Theo ®¸nh gi¸ chung, gi¸ båi th−êng ®èi víi nhµ ë vµ c«ng tr×nh x©y dùng ®−îc c¸c c¸n bé c¸c cÊp ®¸nh gi¸ lµ hîp lý kh¸ cao, víi tû lÖ 71,14%, trong ®ã cã tíi 40.78% cho lµ rÊt hîp lý. §Æc biÖt ë Hµ Néi cã tíi 56,1% cho lµ rÊt hîp lý. Tuy nhiªn, ë B×nh D−¬ng møc ®é ®¸nh gi¸ kh«ng hîp lý l¹i ë møc cao, ë møc 53,7% (møc 1 vµ 2); ë H¶i Phßng, tuy tû lÖ chung ®¸nh gi¸ hîp lý cao, nh−ng tû lÖ ng−êi ®¸nh gi¸ rÊt kh«ng hîp lý (møc 1) l¹i chiÕm tíi 20,4%.

Nh− vËy, viÖc ®¸nh gi¸ møc ®é hîp lý cña gi¸ ®Òn bï ®èi víi nhµ ë vµ c«ng tr×nh x©y dùng diÔn biÕn theo c¸c chiÒu h−íng kh¸c nhau nÕu xÐt theo c¸c tØnh ®iÒu tra. Sù kh¸c nhau nµy cã thÓ ®−îc gi¶i thÝch b»ng thùc tr¹ng, bªn c¹nh chÝnh s¸ch chung c¸c ®Þa ph−¬ng vµ ®¬n vÞ nhËn ®Êt cã nh÷ng chÝnh s¸ch bæ sung vÒ gi¸ båi th−êng. V× vËy, gi¸ båi th−êng cã nh÷ng kh¸c

105

nhau gi÷a c¸c ®Þa ph−¬ng. §©y lµ mét trong c¸c nguyªn nh©n lµm cho t×nh h×nh thùc tÕ trë nªn phøc t¹p.

BiÓu 2.30: Møc ®é hîp lý cña gi¸ gi¸ båi th−êng

®èi víi nhµ ë, c«ng tr×nh x©y dùng §¬n vÞ tÝnh :%

§Þa ph−¬ng

Hµ Néi H¶i Phßng B¾c Ninh Hµ T©y §µ N½ng TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng CÇn Th¬ B×nh qu©n chung 1 5,1 20,4 19,5 7,7 6,2 11,5 25,3 8,0 12,96 2 20,4 9,7 7,8 13,8 13,4 20,7 28,4 13,0 15,9 3 18,4 35,5 37,7 35,4 34,0 21,8 22,1 38,0 30,36 4 43,9 25,8 19,5 30,8 37,1 27,6 9,5 27,0 27,65 5 12,2 8,6 15,5 12,3 9,3 18,4 14,7 14,0 13,13

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005. Ghi chó: 1-5 lµ møc ®é ®ång t×nh tõ thÊp ®Õn cao.

Tõ nh÷ng ph©n tÝch kÕt qu¶ pháng vÊn ®éi ngò c¸n bé c¸c cÊp vÒ

c¸c vÊn ®Ò båi th−êng, ®Ò tµi cã nhËn xÐt sau:

Mét lµ, ®a phÇn c¸n bé ®Þa ph−¬ng cho r»ng c¸c hé d©n ®· bÞ thu håi ®Êt råi th× nªn cè g¾ng chuyÓn nghÒ cho hä, kh«ng nªn cÊp ®Êt n«ng nghiÖp ®Ó hä trë vÒ con ®−êng lµm n«ng d©n n÷a. Theo chóng t«i, ý kiÕn trªn lµ hîp lý. Bëi v×, quü ®Êt n«ng nghiÖp ®Ó cÊp cho hé rÊt h¹n hÑp, ng−êi d©n còng kh«ng thiÕt tha víi ph−¬ng thøc nµy, v× ®a phÇn ®Êt ®−îc cÊp cã chÊt l−îng xÊu vµ xa khu ë cña hä. H¬n n÷a chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h−íng gi¶m tû träng n«ng nghiÖp ®ang lµ xu h−íng diÔn ra ë n«ng th«n n−íc ta, trong ®ã chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng theo h−íng gi¶m tû träng lao ®éng n«ng nghiÖp lµ mét néi dung cña qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch ®ã.

106

hé ë thµnh thÞ lµ rÊt phøc t¹p. Thu håi ®Êt vµ nhµ kh«ng chØ liªn quan ®Õn vÊn ®Ò chç ë mµ cßn liªn quan ®Õn viÖc lµm vµ thu nhËp cña hä. L©u nay nhiÒu ng−êi chØ cho r»ng, thu håi ®Êt n«ng nghiÖp míi liªn quan ®Õn viÖc lµm vµ thu nhËp, v× vËy t¹o viÖc lµm, thu nhËp chØ ®Æt ra víi n«ng d©n vµ víi thu håi ®Êt n«ng nghiÖp. §©y lµ sù khiÕm khuyÕt cÇn ph¶i thay ®æi, v× víi nh÷ng hé thµnh thÞ thu håi ®Êt ë, vÊn ®Ò viÖc lµm, thu nhËp còng ®Æt ra rÊt gay g¾t, khi n¬i ë t¹o nguån thu nhËp chÝnh cho c¸c hé bÞ thu håi th× nguån thu ®−¬ng nhiªn lµ kh«ng cßn n÷a.

Ba lµ, tuyÖt ®¹i bé phËn c¸n bé c¸c ®Þa ph−¬ng ®−îc pháng vÊn còng cho r»ng gi¸ båi th−êng ®èi víi c¸c lo¹i ®Êt thu håi lµ ch−a hîp lý, cßn qu¸ thÊp so víi gi¸ thÞ tr−êng. §Ò tµi còng ®ång t×nh víi c¸c nhËn xÐt nµy. Tuy nhiªn, viÖc ®¸nh gi¸ vÒ tÝnh hîp lý cña c¸c lo¹i gi¸ båi th−êng ph¶i xem xÐt theo tõng lo¹i ®Êt, tõng ®iÒu kiÖn g¾n víi ®Êt. CÇn ph¶i xem xÐt vÊn ®Ò gi¸ c¶ båi th−êng trong mèi quan hÖ vÒ lîi Ých gi÷a nhµ n−íc, chñ dù ¸n vµ ng−êi d©n bÞ thu håi ®Êt.

2.2. Thùc tr¹ng viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng cña

ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi

2.2.1. Thùc tr¹ng viÖc lµm vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm cho nh÷ng ng−êi

cã ®Êt bÞ thu håi

Trªn thùc tÕ, ®Êt bÞ thu håi ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia trong thêi gian võa qua ë c¸c ®Þa ph−¬ng chñ yÕu lµ ®Êt n«ng nghiÖp. Nãi c¸ch kh¸c nh÷ng ng−êi bÞ mÊt ®Êt chñ yÕu lµ n«ng d©n. Tuy nhiªn, c¸c lo¹i ®Êt kh¸c, nhÊt lµ ®Êt ë cña ng−êi d©n ë c¸c thµnh thÞ tuy kh«ng chiÕm tû träng lín vÒ diÖn tÝch, nh−ng chiÕm tû träng lín ®èi víi sè hé bÞ thu håi. §èi víi mçi lo¹i ®Êt, mçi lo¹i hé (n«ng d©n, kh«ng ph¶i lµ n«ng d©n), thu håi ®Êt cã møc ®é ¶nh h−ëng kh¸c nhau. Nh−ng tÊt c¶ ®Òu ¶nh h−ëng ®Õn viÖc lµm vµ do ®ã ®Õn thu nhËp vµ ®êi sèng cña hä.

- §èi víi víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ n«ng d©n: §Êt ®ai lµ t− liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu, kh«ng thÓ thay thÕ ®−îc. V× thÕ, khi mÊt t− liÖu s¶n xuÊt, ng−êi n«ng d©n mÆc nhiªn trë thµnh ng−êi thÊt nghiÖp. ViÖc lµm vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng−êi n«ng d©n do ®ã trë thµnh vÊn ®Ò bøc xóc nhÊt cña viÖc thu håi ®Êt. Sù bøc xóc nµy xuÊt ph¸t tõ hai yÕu tè c¬ b¶n:

107

Tr−íc hÕt, ®Êt ®ai lµ mét ®¹i l−îng cã h¹n. XÐt theo quèc gia, tÝnh giíi h¹n biÓu hiÖn ë sù giíi h¹n cña ranh giíi biªn giíi. XÐt theo ph¹m vi tõng n−íc, th× nã bÞ giíi h¹n bëi c¬ cÊu cña tõng lo¹i ®Êt, sù chuyÓn ho¸ ®Êt n«ng nghiÖp cho c¸c nhu cÇu kh¸c. §iÒu ®¸ng nãi lµ ®Êt n«ng nghiÖp cña n−íc ta rÊt Ýt, chØ cã h¬n 9 triÖu ha, chiÕm kho¶ng 28% diÖn tÝch cña ®Êt n−íc. Nh− thÕ cã nghÜa lµ khi nh÷ng ng−êi n«ng d©n bÞ thu håi ®Êt, th× cã rÊt Ýt kh¶ n¨ng cÊp ®Êt l¹i cho hä ®Ó hä tiÕp tôc sinh sèng b»ng nghÒ n«ng. Mµ ®¹i bé phËn trong sè hä ph¶i chuyÓn sang ho¹t ®éng trong c«ng nghiÖp vµ dÞch vô.

Thø hai, viÖc chuyÓn nh÷ng ng−êi n«ng d©n bÞ thu håi ®Êt sang lµm c«ng nghiÖp vµ dÞch vô d−êng nh− lµ mét tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc, song ®iÒu hÕt søc khã kh¨n lµ ®a phÇn nh÷ng ng−êi n«ng d©n bÞ thu håi ®Êt lµ nh÷ng ng−êi lao ®éng gi¶n ®¬n theo kiÓu cha truyÒn con nèi, ch−a hÒ ®−îc ®µo t¹o nghÒ. Do ®ã hä rÊt khã kiÕm ®−îc viÖc lµm tèt, cã thu nhËp t−¬ng ®èi cao vµ æn ®Þnh trong c«ng nghiÖp vµ dÞch vô.

- §èi víi ®Êt ë, nhÊt lµ ®Êt ë cña c¸c hé thµnh thÞ, c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña hé ®Òu diÔn ra trªn diÖn tÝch ®ã: §Êt ë trong tr−êng hîp nµy kh«ng chØ lµ n¬i sinh sèng th−êng ngµy, mµ cßn t− c¸ch lµ chç dùa, ®Þa ®iÓm cho c¸c ho¹t ®éng kinh doanh. §Êt ë ®· cã 2 chøc n¨ng, chøc n¨ng thø 2 hoµn toµn gièng nh− chøc n¨ng cña ®Êt n«ng nghiÖp. V× vËy, thu håi ®Êt kh«ng chØ lµm cho n«ng d©n mÊt viÖc lµm mµ còng lµm cho c¸c hé ë thµnh thÞ kh«ng cã viÖc lµm.

Tõ nh÷ng nhËn thøc trªn, ®Ò tµi ®· nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña thu håi ®Êt ®Õn viÖc lµm vµ c¸c biÖn ph¸p gi¶i quyÕt viÖc lµm ë c¸c ®Þa ph−¬ng cho c¸c hé thu håi ®Êt kÓ c¶ ®Êt n«ng nghiÖp vµ ®Êt phi n«ng nghiÖp, nhÊt lµ ®Êt ë thµnh thÞ. §Ó lµm ®−îc ®iÒu ®ã, ®Ò tµi ®· ®iÒu tra c¸c tiªu chÝ liªn quan ë 2 thêi ®iÓm: Tr−íc khi thu håi ®Êt vµ sau khi thu håi ®Êt.

2.2.1.1. T¹i thêi ®iÓm tr−íc khi thu håi ®Êt

- Tr×nh ®é chuyªn m«n cña nh÷ng ng−êi bÞ thu håi ®Êt tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt: KÕt qu¶ ®iÒu tra thu ®−îc víi møc ®é kh¸ thÊp. TÝnh chung cho 8 tØnh ®iÒu tra, sè ng−êi kh«ng cã tr×nh ®é chuyªn m«n lµ 73,75%; sè ng−êi cã tr×nh ®é ®¹i häc, cao ®¼ng vµ trung cÊp chØ cã 17,01%, sè ng−êi cã tr×nh ®é häc nghÒ (c«ng nh©n kü thuËt) lµ 3,96%, tr×nh ®é kh¸c lµ 5,28%. So víi møc b×nh qu©n chung cña c¶ n−íc vµo thêi ®iÓm 2000, sè lao ®éng kh«ng

108

cã chuyªn m«n kü thuÊt lµ 84,54% th× sè ng−êi kh«ng cã chuyªn m«n cña c¸c hé ®iÒu tra thÊp h¬n. Tuy nhiªn, nh÷ng hé ®iÒu tra thuéc c¸c tØnh vµ ë nh÷ng vïng cã tr×nh ®é kinh tÕ ph¸t triÓn. V× vËy, nÕu so víi tr×nh ®é chuyªn m«n cña c¸c hé cïng khu vùc th× tr×nh ®é chuyªn m«n cña ng−êi bÞ thu håi ®Êt thÊp h¬n. Víi tr×nh ®é chuyªn m«n trªn, c¬ héi tù t×m viÖc lµm sau khi bÞ thu håi ®Êt lµ rÊt khã kh¨n vµ hç trî n©ng cao tr×nh ®é lµ viÖc lµm cÇn thiÕt cho nh÷ng ng−êi bÞ thu håi ®Êt.

BiÓu 2.31: Tr×nh ®é chuyªn m«n cña ng−êi bÞ thu håi ®Êt tr−íc khi bÞ thu håi

§¬n vÞ tÝnh :%

Hµ Néi H¶i Phßng B¾c Ninh Hµ T©y §µ N½ng TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng CÇn Th¬ B×nh qu©n chung

§¹i häc 5,4 1,9 2,8 5,5 6,6 25,8 3,3 5,7 7,18

Cao ®¼ng 2,8 0,7 1,4 3,2 1,0 8,1 1,0 2,6 2,6

Trung cÊp 6,8 2,5 2,0 7,8 8,9 21,3 3,4 5,2 7,23

Häc nghÒ 4,3 2,8 4,8 4,2 4,2 4,5 0,5 6,4 3,96

Tr×nh ®é kh¸c 4,5 3,0 2,0 3,8 6,9 18,3 1,5 2,1 5,28

Kh«ng cã chuyªn m«n 76,2 89,1 87,0 75,5 72,4 22,0 89,8 78,0 73,75

§Þa ph−¬ng

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005. Ghi chó: Sè liÖu ®−îc tÝnh tr×nh ®é tõng ng−êi trong tæng sè ng−êi

®iÒu tra.

§ ¹ i h ä c

8 0

C a o ® ¼ n g

6 0

T r u n g c Ê p

4 0

H ä c n g h Ò

2 0

T r ×n h ® é k h ¸ c

K h « n g c ã c h u y ª n m « n

BiÓu ®å 2.19: Tr×nh ®é chuyªn m«n cña c¸c hé tr−íc khi thu håi ®Êt

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005.

109

+ C«ng viÖc cña nh÷ng ng−êi bÞ thu håi ®Êt tr−íc khi bÞ thu håi: KÕt qu¶ ®iÒu tra chung cho thÊy, 45,77% sè ng−êi trong ®é tuæi lµm n«ng nghiÖp; 13,2% lµm c«ng nh©n; 10,88% lµm th−¬ng m¹i, 8,0% lµm c¸c c«ng viÖc hµnh chÝnh; 4,76% lµm nghÒ xe «m vµ 11,68% lµm nghÒ kh¸c, kh«ng cã viÖc lµm chiÕm 5,22%. Nh− vËy, nghÒ nghiÖp cña sè ng−êi bÞ thu håi ®Êt kh¸ ®a d¹ng, trong ®ã lµm n«ng nghiÖp lµ chñ yÕu. §iÒu nµy còng phï hîp, v× ®Êt n«ng nghiÖp bÞ thu håi chiÕm tû träng lín.

Tuy nhiªn, ®i s©u vµo c¸c tØnh, c¸c tû lÖ trªn cã sù biÕn ®æi kh¸c nhau. ë mét sè tØnh, thµnh phè tû lÖ ng−êi bÞ thu håi lµm n«ng nghiÖp kh¸ cao nh− B¾c Ninh 77,1%, Hµ Néi 69,3%. Lý do chñ yÕu lµ do chän ®Þa ®iÓm ®iÒu tra, khu vùc thu håi ®Êt cã diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp bÞ thu håi lín. §Þa ph−¬ng cã tû lÖ ng−êi kh«ng cã viÖc lµm vµ lµm nghÒ b¸n bu«n lín lµ CÇn Th¬ víi tû lÖ 10,4% vµ 19,6%, ®Þa ph−¬ng cã ng−êi lµm hµnh chÝnh lín lµ Thµnh phè Hå ChÝ Minh 18,8%.

BiÓu 2.32: C«ng viÖc cña ng−êi bÞ thu håi ®Êt tr−íc khi bÞ thu håi.

§¬n vÞ tÝnh :%

§Þa ph−¬ng

Hµ Néi H¶i Phßng B¾c Ninh Hµ T©y §µ N½ng TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng CÇn Th¬ B×nh qu©n chung

Kh«ng viÖc lµm 4,7 5,1 5,4 2,6 7,4 4,1 2,1 10,4 5,22

N«ng d©n 69,3 64,5 77,1 59,0 13,7 2,8 46,2 33,6 45,77

C«ng nh©n 8,3 8,0 5,3 6,7 18,0 33,5 17,9 8,0 13,21

Hµnh chÝnh 3,6 3,3 4,4 7,6 6,5 18,8 6,7 13,1 8,0

Bu«n b¸n 4,6 8,0 1,3 8,9 19,9 13,4 14,4 19,6 10,88

ViÖc Xe kh¸c «m 7,8 1,5 6,5 4,5 3,8 2,4 12,2 2,7 11,4 25,5 23,2 2,3 10,3 2,3 11,0 4,2 4,76 11,68

Giµ yÕu 0,2 0,1 0,3 0,3 0,6 1,8 0,1 0,1 0,48

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005. Ghi chó: Sè liÖu ®−îc tÝnh tr×nh ®é tõng ng−êi trong tæng sè ng−êi.

2.2.1.2. Sau khi thu håi ®Êt

- VÒ ®µo t¹o nghÒ cho lao ®éng trong hé bÞ thu håi ®Êt

Sau khi bÞ thu håi ®Êt, c¨n cø vµo c¸c quy ®Þnh cña ChÝnh Phñ, c¸c ®Þa ph−¬ng, c¸c chñ dù ¸n còng ®· cè g¾ng gióp ng−êi d©n trong viÖc ®µo t¹o nghÒ, nhÊt lµ ®èi víi nh÷ng lao ®éng trÎ, d−íi 35 tuæi, nh»m gióp hä

110

kiÕm ®−îc viÖc lµm míi trong c«ng nghiÖp hoÆc dÞch vô víi thu nhËp cao h¬n vµ æn ®Þnh h¬n. Tuy nhiªn, trong thùc tiÔn viÖc ®µo t¹o nghÒ cho ng−êi lao ®éng diÔn ra kh«ng cã bµi b¶n, thiÕu chiÕn l−îc vµ kÕ ho¹ch râ rµng, cô thÓ. D−êng nh− ®Þa ph−¬ng nµo, ®¬n vÞ nµo cã g× lµm nÊy, cã kh¶ n¨ng ®Õn ®©u lµm ®Õn ®ã. V× vËy, sè lao ®éng mÊt ®Êt, kh«ng cã nghÒ, cÇn ®µo t¹o th× nhiÒu, song thùc tÕ ®µo t¹o kh«ng ®−îc bao nhiªu vµ viÖc lµm cña ng−êi mÊt ®Êt vÒ c¬ b¶n vÉn ch−a tiÕn triÓn theo h−íng tiÕn bé, ch−a theo mong muèn. §iÒu nµy chóng ta cã thÓ thÊy râ qua c¸c kÕt qu¶ ®iÒu tra. BiÓu sè 2.33 cho thÊy, møc ®é ®µo t¹o mµ ng−êi lao ®éng nhËn ®−îc tõ c¸c ®¬n vÞ nhËn ®Êt vµ nhµ n−íc lµ rÊt thÊp (trõ tØnh B×nh D−¬ng), b×nh qu©n chØ cã 0,03 ng−êi/ hé. C¸c hé bÞ thu håi ®Êt vÉn tù ®µo t¹o lµ chÝnh.

BiÓu 2.33: T×nh h×nh ®µo t¹o nghÒ cho lao ®éng bÞ mÊt ®Êt

§¬n vÞ tÝnh : Ng−êi/hé

§Þa ph−¬ng

Hµ Néi H¶i Phßng B¾c Ninh Hµ T©y §µ N½ng TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng CÇn Th¬ B×nh qu©n chung §¬n vÞ nhËn ®Êt ®µo t¹o 0,01 0,00 0,00 0,02 0,00 0,00 0,24 0,00 0,03 Nhµ n−íc ®µo t¹o 0,01 0,00 0,12 0,00 0,00 0,00 0,11 0,00 0,03 Gia ®×nh tù ®µo t¹o 0,19 0,01 0,30 0,09 0,07 0,13 0,04 0,41 0,16

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005. Ghi chó: Sè liÖu ®−îc tÝnh b×nh qu©n trªn 1 hé ®iÒu tra.

T×nh tr¹ng trªn cña ®µo t¹o nghÒ cho ng−êi bÞ thu håi ®Êt ®· dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ngµnh nghÒ ®−îc ®µo t¹o kh«ng phï hîp víi yªu cÇu cña thÞ tr−êng lao ®éng. ChÊt l−îng ®µo t¹o nghÒ thÊp. KÕt qu¶ pháng vÊn ng−êi bÞ thu håi ®Êt cã tû lÖ nh÷ng ng−êi ®¸nh gi¸ sù kh«ng phï hîp cña ®µo t¹o lµ 49,35%, chÊt l−îng ®µo t¹o thÊp lµ 45,88% (biÓu sè 2.34 vµ biÓu ®å sè 2.20)

§i s©u vµo c¸c ®Þa ph−¬ng ®iÒu tra, c¸c ®¸nh gi¸ trªn cã nh÷ng biÓu hiÖn kh¸c nhau. Sè ®Þa ph−¬ng ®¸nh gi¸ tÝnh kh«ng hîp lý cao, còng lµ nh÷ng ®Þa ph−¬ng ®¸nh gi¸ chÊt l−îng ®µo t¹o thÊp. Thµnh phè Hµ Néi cã 57,3% ng−êi cho ®µo t¹o kh«ng phï hîp, sè ng−êi ®¸nh gi¸ chÊt l−îng ®µo

111

t¹o thÊp lµ 55,3%; ®èi víi B×nh D−¬ng, c¸c ®¸nh gi¸ t−¬ng øng lµ 55,3% vµ 64.5%. §©y lµ nguyªn nh©n, sè ng−êi ®−îc ®µo t¹o ®· Ýt, sè ng−êi ®−îc thu hót vµo c¸c c¬ së ®Çu t− trªn ®Êt thu håi cµng thÊp h¬n. Tuy nhiªn còng cã n¬i nh− CÇn Th¬ 100% cho r»ng chÊt l−îng ®µo t¹o ®¹t yªu cÇu trë lªn, trong ®ã chÊt l−îng tèt ®¹t 25%, t×nh tr¹ng trªn do t¹i CÇn Th¬ c¸c hé tù tæ chøc ®µo t¹o lµ chÝnh.

BiÓu 2.34: Møc ®é phï hîp cña nghÒ ®−îc ®µo t¹o

§Þa ph−¬ng

Hµ Néi H¶i Phßng B¾c Ninh Hµ T©y §µ N½ng TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng CÇn Th¬ B×nh qu©n chung 1 41,1 24,6 6,4 45,2 17,7 4,2 34,9 10,5 23,07 §¬n vÞ tÝnh :% 4 9,4 19,2 9,4 1,6 0,7 8,8 6,9 - 7,02 3 28,2 31,3 42,7 21,0 25,5 48,8 37,1 73,7 38,53 5 5,1 7,7 12,3 3,2 0,7 0,6 0,7 10,5 5,1 2 16,2 17,2 29,2 29,0 55,4 37,6 20,4 5,3 26,28

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005. Ghi chó: Møc ®é phï hîp t¨ng dÇn tõ 1-5.

5 0

4 0

M ø c 1 M ø c 2

3 0

2 0

M ø c 3 M ø c 4

1 0

M ø c 5

BiÓu ®å 2.20: ChÊt l−îng ®µo t¹o nghÒ cho ng−êi lao ®éng bÞ thu håi ®Êt §¬n vÞ tÝnh :%

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005. Ghi chó: Møc ®é phï hîp t¨ng dÇn tõ 1-5. - VÒ tr×nh ®é chuyªn m«n cña nh÷ng ng−êi bÞ thu håi ®Êt sau khi thu håi ®Êt: Tõ ¸p lùc cña viÖc lµm bÞ mÊt do thu håi ®Êt, tõ nh÷ng ®iÒu kiÖn cña ng−êi bÞ thu håi ®Êt (cã tiÒn båi th−êng, ®−îc sù hç trî cña c¸c ®Þa ph−¬ng

112

vÒ ®µo t¹o - tuy ë møc ®é thÊp) nªn ng−êi thu håi ®Êt ®· tham gia vµo qu¸ tr×nh ®µo t¹o. V× vËy, tr×nh ®é chuyªn m«n cña ng−êi bÞ thu håi ®Êt ®· t¨ng lªn. Sè ng−êi kh«ng cã tr×nh ®é chuyªn m«n tr−íc thu håi ®Êt lµ 73,75% ®· gi¶m xuèng cßn 69,2%, c¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh tr×nh ®é chuyªn m«n ®· t¨ng: tr×nh ®é ®¹i häc tõ 7,18% t¨ng lªn 7,75%; cao ®¼ng tõ 2,6% lªn 2,8%... Tuy nhiªn, nÕu sã víi yªu cÇu cña chuyÓn ®æi nghÒ (tõ n«ng d©n lµ chÝnh sang c¸c nghÒ yªu cÇu chÊt l−îng lao ®éng cao, nhÊt lµ ®Ó thu hót vµo c¸c khu c«ng nghiÖp), møc chuyÓn biÕn trªn cßn ch−a ®¸p øng.

§Þa ph−¬ng

Hµ Néi H¶i Phßng B¾c Ninh Hµ T©y §µ N½ng TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng CÇn Th¬ B×nh qu©n chung

§¹i häc 8,6 2,4 3,4 5,0 6,3 26,1 4,1 6,1 7,75

Cao ®¼ng 2,6 1,5 1,6 3,3 1,5 7,9 1,6 2,4 2,8

Trung cÊp 7,4 3,5 2,7 7,8 9,0 21,8 4,0 5,8 7,75

BiÓu 2.35: Tr×nh ®é chuyªn m«n cña ng−êi lao ®éng sau khi thu håi ®Êt

Kh«ng cã chuyªn m«n 70,2 80,6 83,3 74,5 71,7 21,2 76,0 76,1 69,2

Tr×nh ®é kh¸c 5,6 3,7 2,0 4,3 7,2 18,7 8,1 2,2 6,98

§¬n vÞ tÝnh :% Häc nghÒ 5,6 4,3 7,0 5,1 4,3 4,3 6,2 7,4 5,52

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005. Ghi chó: Sè liÖu ®−îc tÝnh tr×nh ®é tõng ng−êi trong tæng sè ng−êi.

BiÓu ®å 2.21: Tr×nh ®é chuyªn m«n c¸c hé sau thu håi ®Êt

§ ¹ i h ä c

7 0

6 0

C a o ® ¼ n g

5 0

T r u n g c Ê p

4 0

3 0

H ä c n g h Ò

2 0

T r × n h ® é k h ¸ c

1 0

K h « n g c ã c h u y ª n m « n

§¬n vÞ tÝnh :%

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005.

113

- VÒ kÕt qu¶ tuyÓn dông sau ®µo t¹o: Víi møc ®é ®µo t¹o Ýt, víi sù kh«ng hîp lý cao vµ chÊt l−îng ®µo t¹o thÊp dÉn tíi kÕt qu¶ tuyÓn dông nh÷ng lao ®éng bÞ thu håi ®Êt vµo lµm viÖc trong c¸c c¬ së thÊp.

BiÓu 2.36: §¸nh gi¸ kÕt qu¶ tuyÓn dông lao ®éng bÞ thu håi ®Êt sau ®µo t¹o

§¬n vÞ tÝnh :%

§Þa ph−¬ng

Hµ Néi H¶i Phßng B¾c Ninh Hµ T©y §µ N½ng TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng CÇn Th¬ B×nh qu©n chung 1 63,9 31,6 8,3 65,9 27,4 6,4 42,9 - 30,8 2 16,7 18,4 50,3 17,1 51,7 42,4 24,4 - 27,62 3 11,1 30,6 22,5 7,3 19,2 32,4 26,9 12,4 20,3 4 0,9 4,4 14,2 7,3 0,3 18,8 5,8 68,8 15,06 5 7,4 15,0 4,7 2,4 1,4 - - 18,8 6,22

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005. Ghi chó: Sè liÖu ®−îc tÝnh trªn tæng sè ng−êi ®−îc ®µo t¹o.

Duy nhÊt cã thµnh phè CÇn Th¬ 100% sè ng−êi ®−îc ®µo t¹o lµ ®−îc tuyÓn dông vµo lµm viÖc. Trong khi ®ã nhiÒu ®Þa ph−¬ng cã ®µo t¹o, song kh«ng tuyÓn dông ®−îc, tû lÖ kh«ng tuyÓn dông ®−îc l¹i rÊt cao nh− Hµ T©y 83%, Hµ Néi 80,6%, §µ N½ng 79,1%. §©y lµ ®iÒu ®¸ng ph¶i suy nghÜ. Sè lao ®éng ®−îc ®µo t¹o chñ yÕu lµ do c¸c doanh nghiÖp ®ãng trªn ®Þa bµn c¸c ®Þa ph−¬ng tuyÓn dông vµo lµm viÖc t¹i doanh nghiÖp cña hä. C¸c c¬ quan kh¸c còng cã tuyÓn dông, song víi sè l−îng rÊt kh«ng ®¸ng kÓ. Ta cã thÓ thÊy t×nh h×nh nµy qua biÓu sè liÖu ®iÒu tra sè 2.37.

§iÒu ®¸ng nãi lµ, c¸c hé bÞ thu håi ®Êt ®· tù bá kinh phÝ ra ®Ó ®i ®µo t¹o (tuy hä lÊy trong phÇn nhµ n−íc båi th−êng th«ng qua gi¸ båi th−êng ®Êt), song sè ®−îc tuyÓn dông rÊt h¹n chÕ so víi sè hä tù ®i ®µo t¹o. Cô thÓ: Sè lao ®éng b×nh qu©n 1 hé tù ®µo t¹o cña Hµ Néi lµ 0,19 ng−êi, nh−ng chØ cã 0,09 ng−êi ®−îc tuyÓn dông. Nh− vËy cø 1.000 hé nhËn ®Êt cã 190 ng−êi tù bá tiÒn ra häc nghÒ, nh−ng chØ cã 90 ng−êi ®−îc tuyÓn dông, 100 ng−êi kh«ng t×m ®−îc viÖc lµm. C¸c sè liÖu t−¬ng øng cña B¾c Ninh, CÇn Th¬ cßn cao h¬n (cø 1.000 hé cã 300 ng−êi tù ®µo t¹o nghÒ, 180 ng−êi kh«ng t×m ®−îc viÖc lµm ®èi víi B¾c Ninh vµ 410 ng−êi vµ 350 ng−êi ®èi víi CÇn Th¬). §©y còng lµ ®iÒu rÊt ®¸ng ph¶i suy nghÜ.

114

BiÓu 2.37: Sè lao ®éng ®−îc c¸c ®¬n vÞ nhËn ®Êt t¹o viÖc lµm

§Þa ph−¬ng

Hµ Néi H¶i Phßng B¾c Ninh Hµ T©y §µ N½ng TP HCM B×nh D−¬ng CÇn Th¬

§.vÞ nhËn ®Êt ®µo t¹o Sè tuyÓn Sè ®−îc dông ®µo t¹o 0,01 0,01 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,02 0,00 0,00 0,00 0,00 0,23 0,24 0,00 0,00

§¬n vÞ tÝnh :Ng−êi / hé Gia ®×nh tù ®µo t¹o Nhµ n−íc ®µo t¹o Sè tuyÓn Sè ®−îc Sè tuyÓn Sè ®−îc dông ®µo t¹o dông ®µo t¹o 0,09 0,19 0,01 0,01 0,01 0,01 0,00 0,00 0,12 0,30 0,01 0,12 0,05 0,09 0,00 0,00 0,03 0,07 0,00 0,00 0,03 0,13 0,00 0,00 0,04 0,04 0,11 0,11 0,06 0,41 0,00 0,00

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005. Ghi chó: Sè liÖu ®−îc tÝnh trªn tæng sè ng−êi ®−îc ®µo t¹o.

C«ng viÖc hiÖn t¹i cña nh÷ng ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi chóng ta cã thÓ

thÊy râ qua c¸c biÓu d−íi ®©y:

BiÓu 2.38: C«ng viÖc cña ng−êi bÞ thu håi ®Êt sau khi bÞ thu håi.

§¬n vÞ tÝnh :%

§Þa ph−¬ng

Kh«ng viÖc lµm

N«ng d©n

C«ng nh©n

Hµnh chÝnh

Bu«n b¸n

Xe «m

ViÖc kh¸c

Giµ yÕu

Hµ Néi

4,4

6,2

1,6

10,3

53,0

10,3

12,4

0,8

H¶i Phßng

3,7

12,1

16,7 25,8

19,4

10,7

10,8

0,8

B¾c Ninh

4,6

2,9

5,,6

7,8

9,4

61,2

7,9

0,6

Hµ T©y

7,7

9,6

4,5

12,8

7,0

56,1

2,0

0,3

§µ N½ng

6,8

16,9

12,7 26,0

16,8

6,0

13,0

1,8

2,5

5,9

TP Hå ChÝ Minh

33,9

19,5

12,2

2,0

22,4

1,6

1,8

B×nh D−¬ng

13,1

29,5

8,9

24,5

5,5

16,3

0,4

CÇn Th¬

19,2

8,5

10,1

14,0

24,3

18,3

5,0

0,6

B×nh qu©n chung

9,1

27,6

16,0

8,7

13,6

8,4

15,8

0,8

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005. Ghi chó: Sè liÖu ®−îc tÝnh tr×nh ®é tõng ng−êi trong tæng sè ng−êi.

115

So s¸nh víi c«ng viÖc tr−íc khi hä bÞ thu håi ®Êt ta thÊy nh− sau:

+ Sè ng−êi kh«ng cã viÖc lµm t¨ng 3,88% (tõ 5,22% lªn 9,1%)

+ Sè ng−êi lµm n«ng nghiÖp gi¶m 18,17% (tõ 45,77% cßn 27,6%

+ Sè ng−êi lµm c«ng nghiÖp t¨ng 2,79% (13,21% lªn 16%)

+ Sè ng−êi lµm hµnh chÝnh t¨ng 0,7% (tõ 8% lªn 8,7%)

+ Sè ng−êi bu«n b¸n t¨ng 2,72 % (tõ 10,88% lªn 13,6%)

+ Sè ng−êi lµm thuª, xe «m t¨ng 3,64% (tõ 4,76% lªn 8,4%)

+ Sè ng−êi lµm c¸c c«ng viÖc kh¸c t¨ng 4,1% ( tõ 11,68% lªn 15,8%)

+ Sè ng−êi giµ t¨ng 0,32% (tõ 0,48% lªn 0,8%).

Sù chuyÓn dÞch nh− vËy lµ theo xu h−íng tiÕn bé. Tuy nhiªn, sè ng−êi kh«ng cã viÖc lµm t¨ng lµ ®iÒu rÊt ®¸ng lo ng¹i. Trong sè nh÷ng ng−êi cã viÖc lµm, sè ng−êi cã viÖc lµm g¾n víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ t¨ng rÊt Ýt (c«ng nghiÖp chØ t¨ng 2,79%, trong khi lµm thuª vµ xe «m t¨ng 3,64%, bu«n b¸n nhá t¨ng 2,72%). H¬n n÷a t×nh tr¹ng viÖc lµm còng rÊt xÊu. Trong sè nh÷ng hé cã viÖc lµm, sè ng−êi kh«ng ®ñ viÖc lµm cã n¬i chiÕm gÇn mét nöa, nhÊt lµ c¸c tØnh vïng §ång b»ng s«ng Hång nh−: H¶i Phßng 54,4%, Hµ Néi chiÕm 46,8%, B¾c Ninh 45,1%, Hµ T©y 40,7%. Nh÷ng tØnh thiÕu lao ®éng cã tr×nh ®é nh− CÇn Th¬, sè ng−êi cã viÖc lµm nh−ng kh«ng ®ñ viÖc lµm còng chiÕm 28,9%. B×nh D−¬ng vµ Thµnh phè Hå ChÝ Minh lµ 2 ®Þa ph−¬ng thiÕu lao ®éng cho c¸c khu c«ng nghiÖp nh−ng sè ng−êi kh«ng ®ñ viÖc lµm còng lµ 12,4% vµ 10,8% (biÓu 2.39). §©y còng lµ nh÷ng vÊn ®Ò cÇn ph¶i suy nghÜ.

ChØ tiªu

Hµ Néi Kh«ng ®ñ viÖc lµm 46,8 53,2 Cã ®ñ viÖc lµm

H¶i Phßng 54,4 45,6

Hµ B¾c T©y Ninh 45,1 40,7 54,9 59,3

§µ N½ng 36,1 63,9

BiÓu sè 2.39 : T×nh h×nh viÖc lµm cña ng−êi lao ®éng bÞ thu håi ®Êt

CÇn Th¬ 28,9 71,1

TP HCM 10,8 89,2

§¬n vÞ tÝnh : % B×nh D−¬ng 12,4 87,6

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005. Ghi chó: Sè liÖu ®−îc tÝnh trªn tæng sè ng−êi cã viÖc lµm.

§Ò tµi còng ®· tiÕn hµnh ®iÒu tra sù di chuyÓn cña lùc l−îng lao ®éng sau khi bÞ thu håi ®Êt vµ thÊy diÔn biÕn nh− sau: §a sè lao ®éng bÞ thu håi ®Êt lµm viÖc ngay ë ®Þa ph−¬ng víi tû lÖ tõ 64,6% ®Õn 94,0%. §iÒu nµy cho

116

thÊy, søc thu hót lao ®éng cña c¸c c«ng tr×nh c«ng céng ®−îc x©y dùng trªn ®Êt thu håi kh¸ lín. C¸c ®Þa ph−¬ng cã tû lÖ lao ®éng mÊt ®Êt ®i lµm n¬i kh¸c cao lµ Thµnh phè Hå ChÝ Minh 35,4%, Hµ Néi 16,6%, H¶i Phßng 13,4%. Nguyªn nh©n chñ yÕu do mËt ®é d©n c− ë nh÷ng vïng bÞ thu håi ®Êt cao, sè lao ®éng cÇn gi¶i quyÕt viÖc lµm lín, mét phÇn ph¶i t×m viÖc ë n¬i kh¸c.

BiÓu sè 2.40: N¬i lµm viÖc cña lao ®éng sau khi bÞ thu håi ®Êt

T¹i ®Þa ph−¬ng §i n¬i kh¸c

N¬i lµm viÖc

Hµ Néi 83,4 16,6 H¶i Phßng 86,6 13,4 B¾c Ninh 92,8 7,2 Hµ T©y 88,4 11,6 §µ N½ng 95,8 4,2 §¬n vÞ tÝnh :% B×nh D−¬ng 91,3 8,7 TP HCM 64,6 35,4 CÇn Th¬ 94,0 6,0

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005. Ghi chó: Sè liÖu ®−îc tÝnh trªn tæng sè ng−êi cã viÖc lµm.

§Ó thÊy râ nguyªn nh©n cña nh÷ng ng−êi bÞ mÊt viÖc lµm do thu håi ®Êt, ®· ®i t×m viÖc míi nh−ng kh«ng t×m ®−îc viÖc. §Ò tµi ®· tiÕn hµnh ®iÒu tra, pháng vÊn hä, kÕt qu¶ cho thÊy, c¸c nguyªn nh©n kh¸ ®a d¹ng vµ biÓu hiÖn víi c¸c møc ®é kh¸c nhau gi÷a c¸c ®Þa ph−¬ng (biÓu 2.41). Nh−ng, chñ yÕu tËp trung vµo c¸c nguyªn nh©n nh−: Kh«ng cã viÖc g× ®Ó lµm (bao gåm ®Þa ph−¬ng vµ gia ®×nh kh«ng t¹o ra ®−îc viÖc lµm míi, hoÆc søc thu hót thÊp kh«ng thu hót hÕt sè lao ®éng bÞ mÊt viÖc lµm, …); viÖc lµm kh«ng phï hîp (cã viÖc lµm nh−ng tr×nh ®é, søc khoÎ, tuæi t¸c… cña ng−êi mÊt viÖc kh«ng ®¸p øng); cã viÖc lµm nh−ng ng−êi lao ®éng kh«ng chÊp nhËn (do lao ®éng vÊt v¶, thu nhËp thÊp…).

Lý do

BiÓu 2.41: Lý do kh«ng t×m ®−îc viÖc lµm cña ng−êi bÞ thu håi ®Êt

18,5

17,8

11,4

8,0

16,5

11,0

23,6

3,1

4,2

5,3

2,0

9,0

3,9

14,2

2,6

lao ®éng

2,7

2,1

3,0

1,9

6,0

3,0

Kh«ng cã viÖc ®Ó lµm ViÖc lµm kh«ng phï hîp Ng−êi kh«ng chÊp nhËn Lý do kh¸c

3,0 Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005. Ghi chó: Sè liÖu ®−îc tÝnh trªn tæng sè ng−êi kh«ng cã viÖc lµm.

Hµ Néi 12,5 H¶i Phßng 5,7 B¾c Ninh 13,7 Hµ T©y 7,5 §µ N½ng 14,5 §¬n vÞ tÝnh :% CÇn Th¬ 7,9 B×nh D−¬ng 14,7 TP HCM 2,3

117

Nh− vËy, vÒ lý do kh«ng t×m ®−îc viÖc lµm cã hai nguyªn nh©n chÝnh: Mét lµ kh«ng cã viÖc ®Ó lµm. Hai lµ viÖc lµm kh«ng phï hîp víi kh¶ n¨ng cña ng−êi lao ®éng. V× vËy, gióp ®ì ng−êi d©n trong viÖc ®µo t¹o ®Ó chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp, t×m kiÕm viÖc lµm míi thÝch hîp víi tr×nh ®é vµ n¨ng lùc cña ng−êi lao ®éng, ®Ó trªn c¬ së ®ã hä cã ®−îc thu nhËp tèt h¬n, æn ®Þnh h¬n lµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng.

VÒ tr¸ch nhiÖm cña c¸c ®Þa ph−¬ng qua hç trî ®µo t¹o chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp, ®iÒu tra ®Ò tµi ®¸nh gi¸: Nh×n chung, c¸c tØnh vµ thµnh phè trong diÖn ®iÒu tra ®· kh¸ quan t©m ®Õn viÖc hç trî cho ng−êi lao ®éng trong viÖc ®µo t¹o nghÒ. Sù quan t©m cña c¸c ®Þa ph−¬ng ®−îc biÓu hiÖn ë tû lÖ sè c¸n bé ®−îc pháng vÊn ®· cung cÊp c¸c th«ng tin vÒ viÖc ®Þa ph−¬ng cã hç trî hay kh«ng? C¸c ®Þa ph−¬ng cã sù quan t©m nhiÒu nh− B¾c Ninh, Hµ Néi, §µ N½ng; c¸c ®Þa ph−¬ng Ýt hç trî nhÊt lµ thµnh phè Hå ChÝ Minh, CÇn Th¬ (biÓu 2.42). Sè liÖu trªn tuy cã ph¶n ¸nh cao h¬n sè liÖu pháng vÊn c¸c hé bÞ thu håi ®Êt, nh−ng còng ph¶n ¸nh ®óng theo nh÷ng møc ®é cña c¸c ®Þa ph−¬ng. Sù chªnh lÖch nµy còng lµ ®iÒu dÔ hiÓu, bëi mçi ®èi t−îng cã vÞ trÝ vµ quyÒn lîi kh¸c nhau trong vÊn ®Ò mµ ®Ò tµi quan t©m.

ChØ tiªu

Hµ Néi

H¶i Phßng

B¾c Ninh

Hµ T©y

§µ N½ng

BiÓu 2.42: Sù hç trî cña huyÖn vµ tØnh ®èi víi ®µo t¹o nghÒ cho ng−êi lao ®éng cã ®Êt bÞ thu håi

CÇn Th¬

§¬n vÞ tÝnh :% B×nh TP D−¬ng HCM

64,6 35,4 94,7 5,3 77,5 22,5 88,0 12,0 34,4 65,6 79,2 20,8 51,0 49,0

Hç trî ®µo t¹o nghÒ 90,0 9,1 Kh«ng hç trî ®µo t¹o nghÒ

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005. Ghi chó: Sè liÖu ®−îc tÝnh trªn tæng sè ng−êi ®−îc pháng vÊn

Sù hç trî cña c¸c ®Þa ph−¬ng cã nh÷ng møc ®é kh¸c nhau, ®Ò tµi ph©n

thµnh 2 møc ®é chÝnh: Hç trî mét phÇn vµ hç trî hoµn toµn.

KÕt qu¶ ®iÒu tra, pháng vÊn cho thÊy: TÊt c¶ c¸c ®Þa ph−¬ng ®iÒu tra ®Òu thùc hiÖn c¶ 2 møc ®é hç trî, nh−ng møc ®é hç trî mét phÇn lµ chñ yÕu. Tuy nhiªn, biÓu hiÖn vÒ tû lÖ thùc hiÖn cña mçi møc ®é hç trî kh¸c nhau gi÷a c¸c tØnh thµnh phè vµ trong tõng ®Þa ph−¬ng cña c¸c tØnh vµ thµnh phè ®iÒu tra. §èi víi hç trî toµn phÇn, H¶i Phßng vµ B×nh D−¬ng cã tû lÖ thùc hiÖn cao (H¶i Phßng 18% vµ B×nh D−¬ng 14%), trong khi c¸c ®Þa ph−¬ng

118

kh¸c chØ d−íi 10% (Hµ Néi chØ cã 5% vµ B¾c Ninh ch−a thùc hiÖn hç trî toµn phÇn). §èi víi hç trî mét phÇn, møc ®é thùc hiÖn cña c¸c ®Þa ph−¬ng ®iÒu tra kh¸ cao vµ cã ®é chªnh lÖch lín gi÷a c¸c ®Þa ph−¬ng, trong ®ã Hµ Néi lµ 85%, H¶i Phßng 70% vµ B×nh D−¬ng lµ18%. NÕu tÝnh chung c¶ 2 møc ®é hç trî tû lÖ thùc hiÖn cña c¸c ®Þa ph−¬ng kh¸ cao nh−: Hµ Néi lµ 90%, H¶i Phßng 88%, mét sè ®Þa ph−¬ng cã tû lÖ thÊp h¬n nh−: Hµ T©y 29,3%, Thµnh phè Hå ChÝ Minh 34%, B×nh D−¬ng 32%.

Hµ Néi

H¶i Phßng

B¾c Ninh

Hµ T©y

§µ N½ng

TP HCM

BiÓu 2.43: Møc ®é hç trî víi ng−êi ®i ®µo t¹o nghÒ cña c¸c ®Þa ph−¬ng

B×nh D−¬ng

5,0 95,0

18,0 82,0

- 100

4,0 96,0

7,0 93,0

6,0 94,0

14,0 86,0

§¬n vÞ tÝnh :% CÇn Th¬

1- Hç trî toµn phÇn - §· thùc hiÖn - Ch−a thùc hiÖn 2- Hç trî mét phÇn - §· thùc hiÖn - Ch−a thùc hiÖn

85,0 15,0

70,0 30,0

78,0 25,3 22,0 74,7

41,0 59,0

28,0 72,0

18,0 82,0

7,4 92,6 34,0 66,0

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005. Ghi chó: Sè liÖu ®−îc tÝnh trªn tæng sè ng−êi ®−îc pháng vÊn

H×nh thøc ®µo t¹o nghÒ cho ng−êi bÞ thu håi ®Êt kh¸ phong phó. §Ò tµi ®· ph©n thµnh 5 nhãm lµ ®µo t¹o t¹i doanh nghiÖp, t¹i trung t©m d¹y nghÒ, t¹i c¬ së ®µo t¹o riªng, göi ®i ®µo t¹o vµ cÊp kinh phÝ tù t×m n¬i ®µo t¹o. KÕt qu¶ ®iÒu tra cho thÊy: C¸c h×nh thøc ®µo t¹o trªn ®· ®−îc thùc hiÖn ë hÇu hÕt c¸c ®Þa ph−¬ng. Duy cã H¶i Phßng vµ §µ N½ng ch−a thùc hiÖn ®µo t¹o t¹i c¬ së riªng, cßn c¸c n¬i kh¸c ®Òu ®· thùc hiÖn. Tuy nhiªn, quan niÖm vÒ ®µo t¹o t¹i c¬ së riªng cho nh÷ng ng−êi bÞ thu håi ®Êt cã thÓ trïng víi ®µo t¹o t¹i doanh nghiÖp cña mét sè c¸n bé ®−îc pháng vÊn, nªn 6 tØnh, thµnh phè ®iÒu tra ®Òu cã, nh−ng tû lÖ thùc hiÖn rÊt thÊp.

Trong sè c¸c h×nh thøc ®µo t¹o, ®µo t¹o t¹i trung t©m d¹y nghÒ vµ cÊp kinh phÝ cho ng−êi lao ®éng tù t×m n¬i ®µo t¹o chiÕm tû lÖ cao ë hÇu hÕt c¸c ®Þa ph−¬ng. Víi ®µo t¹o t¹i c¸c trung t©m d¹y nghÒ, tû lÖ thùc hiÖn ë §µ N½ng (qua pháng vÊn) lµ 66%, B×nh D−¬ng 60% c¸c ®Þa ph−¬ng kh¸c ®Òu gÇn 50%, riªng Thµnh phè Hå ChÝ Minh lµ 27%. Víi h×nh thøc cÊp kinh phÝ tù t×m n¬i ®µo t¹o, tû lÖ thùc hiÖn cña Hµ Néi lµ 56%, H¶i Phßng lµ 45%, c¸c tØnh phÝa Nam tû lÖ thùc hiÖn thÊp h¬n (biÓu 2.44).

119

H×nh thøc ®µo t¹o

H¶i Phßng

B¾c Ninh

Hµ T©y

§µ N½ng

BiÓu 2.44: H×nh thøc ®µo t¹o nghÒ cho ng−êi lao ®éng bÞ thu håi ®Êt.

B×nh D−¬ng

CÇn Th¬

§¬n vÞ tÝnh :% TP HCM

Hµ Néi 1- §µo t¹o t¹i doanh nghiÖp

- §· thùc hiÖn

38,0

44,0 21,3

4,0

10,0

51,0

24,1

21,0

- Ch−a thùc hiÖn

62,0

56,0 78,7

96,0

90,0

49,0

75,9

79,0

2- T¹i trung t©m d¹y nghÒ

- §· thùc hiÖn

45,0

20,0 42,7

66,0

27,0

60,0

41,7

40,0

- Ch−a thùc hiÖn

55,0

80,0 57,3

34,0

73,0

40,0

58,3

60,0

3- T¹i c¬ së ®µo t¹o riªng

- §· thùc hiÖn

6,0

1,3

4,0

1,0

2,8

- Ch−a thùc hiÖn

94,0

100

94,0 98,7

100

96,0

99,0

97,2

4- Göi ®i ®µo t¹o

- §· thùc hiÖn

14,0

9,0

12,0

11,0

3,0

25,0

11,0

12,0

- Ch−a thùc hiÖn

86,0

91,0 88,0

89,0

97,0

75,0

89,0

88,0

5- CÊp kinh phÝ cho ng−êi lao ®éng

- §· thùc hiÖn

45,0

7,0

37,3

10,0

5,0

15,0

56,0

- Ch−a thùc hiÖn

55,0

93,0 62,7

90,0

95,0

85,0

44,0

Nguån: §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8 n¨m 2005. Ghi chó: Sè liÖu ®−îc tÝnh trªn tæng sè ng−êi ®−îc pháng vÊn

BiÓu trªn cho chóng ta thÊy, tuú hoµn c¶nh cô thÓ mµ mçi ®Þa ph−¬ng lùa chän ph−¬ng thøc ®µo t¹o thÝch hîp. TØnh B×nh D−¬ng chó träng nhiÒu ®Õn ®µo t¹o t¹i doanh nghiÖp vµ t¹i c¸c trung t©m ®µo t¹o nghÒ. Trong khi ®ã Hµ Néi vµ H¶i Phßng l¹i chó t©m nhiÒu ®Õn ®µo t¹o t¹i trung t©m d¹y nghÒ vµ cÊp kinh phÝ cho ng−êi lao ®éng ®Ó hä tù t×m n¬i ®µo t¹o. Tuy nhiªn, còng cã nhiÒu ®Þa ph−¬ng nh− thµnh phè Hå ChÝ Minh, ch−a thËt chó träng hç trî cho ng−êi bÞ thu håi ®Êt trong viÖc ®µo t¹o nghÒ ®Ó t×m kiÕm viÖc lµm míi.

Tõ nh÷ng ph©n tÝch vÒ thùc tr¹ng viÖc lµm vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm cã

thÓ rót ra mét sè nhËn xÐt sau ®©y:

Mét lµ, sè ng−êi kh«ng cã viÖc lµm sau khi bÞ thu håi ®Êt lµ kh¸ lín ë

tÊt c¶ c¸c tØnh ®iÒu tra, kÓ c¶ thu håi ®Êt n«ng nghiÖp vµ ®Êt ë.

120

Hai lµ, ®a phÇn nh÷ng ng−êi lao ®éng bÞ thu håi ®Êt lµ nh÷ng ng−êi lao ®éng gi¶n ®¬n, ch−a hÒ ®−îc ®µo t¹o chuyªn m«n ë bÊt kú tr−êng líp nµo, v× thÕ hä rÊt khã t×m ®−îc viÖc lµm míi cã thu nhËp cao vµ æn ®Þnh.

Ba lµ, c¸c ®Þa ph−¬ng còng ®· cã nhiÒu nç lùc trong viÖc hç trî cho ng−êi d©n trong viÖc ®µo t¹o nghÒ, trong viÖc thu xÕp, bè trÝ c«ng viÖc míi, tuy nhiªn kÕt qu¶ mang l¹i ch−a nhiÒu. Trªn thùc tÕ, viÖc ®µo t¹o nghÒ ®Ó chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp cho nh÷ng ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi ch−a ®−îc ®Æt ra mét c¸ch quyÕt liÖt vµ ch−a ®−îc tiÕn hµnh mét c¸ch bµi b¶n. Mét sè n¬i sau khi giao tiÒn båi th−êng cho d©n xong coi nh− ®· hoµn thµnh tr¸ch nhiÖm, ng−êi d©n xoay xë thÕ nµo tuú hä.

Bèn lµ, ®Êt thu håi nhiÒu, nhiÒu khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ míi ®−îc ra ®êi, song viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng diÔn ra kh«ng phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn chung, tû lÖ lao ®éng quay trë vÒ lµm n«ng nghiÖp vÉn cßn lín (27,6%), tû lÖ c¸c nghÒ kh«ng c¬ b¶n, Ýt ®µo t¹o vÉn cßn cao (nh− nghÒ xe «m, cöu v¹n v.v…). Nãi c¸ch kh¸c lµ nguån lùc ®Êt ®ai ®· chuyÓn theo h−íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, song nguån lùc lao ®éng th× ch−a thËt g¾n víi h−íng ®ã.

2.2.2. Thùc tr¹ng thu nhËp vµ ®êi sèng cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi

Nh− c¸c phÇn trªn chóng t«i ®· ®Ò cËp, viÖc thu håi ®Êt kh«ng chØ ¶nh h−ëng ®Õn chç ë, ®Õn viÖc lµm cña ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi, mµ cßn ¶nh h−ëng rÊt lín vµ s©u s¾c ®Õn thu nhËp, còng nh− ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña gia ®×nh hä. ChÝnh v× vËy, Nhµ n−íc ®· cã chÝnh s¸ch båi th−êng cho hä. ViÖc båi th−êng cho c¸c hé bÞ thu håi ®Êt, tr−íc hÕt lµ båi th−êng b»ng tiÒn ®· bï ®¾p mét phÇn nh÷ng ¶nh h−ëng ®ã. §iÒu nµy thÓ hiÖn râ trªn c¸c mÆt sau ®©y:

- Tr−íc hÕt ng−êi d©n cã ®−îc mét kho¶n thu nhËp kh¸ lín tõ tiÒn båi

th−êng cho diÖn tÝch ®Êt bÞ thu håi, mua l¹i ®Êt n«ng nghiÖp hoÆc ®Êt ë.

- Tõ tiÒn båi th−êng c¸c hé cã ®iÒu kiÖn mua s¾m c¸c c«ng cô phôc vô cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, tõ ®ã t¹o c¬ së cho viÖc tiÕp tôc t¨ng nguån thu nhËp vµ c¶i thiÖn ®êi sèng.

- C¸c gia ®×nh còng cã thÓ dµnh ra mét phÇn tiÒn trong sè tiÒn båi th−êng ®Ó ®Çu t− cho con c¸i trong viÖc häc tËp, nh»m t¹o c¬ së ®Ó sau nµy cã thu nhËp cao h¬n, æn ®Þnh h¬n. §©y còng lµ kho¶n ®Çu t− hîp lý, phï hîp víi môc ®Ých båi th−êng cña Nhµ n−íc.

121

- Còng tõ tiÒn båi th−êng, c¸c hé cã ®iÒu kiÖn ®Ó trang bÞ cho gia ®×nh c¸c thiÕt bÞ hiÖn ®¹i phôc vô cho cuéc sèng hµng ngµy nh− c¸c ph−¬ng tiÖn ®i l¹i, ph−¬ng tiÖn nghe nh×n, gi−êng, tñ, m¸y ®iÒu hoµ v.v…Tr−íc m¾t, ®êi sèng cña c¸c hé ®−îc n©ng lªn.

- TÊt nhiªn, còng kh«ng tr¸nh khái cã mét sè ng−êi thiÕu nghÞ lùc, thiÕu kiÕn thøc, l−êi nh¸c, kh«ng biÕt tÝnh to¸n trong chi tiªu, khi nhËn ®−îc tiÒn båi th−êng th× kh«ng ®Çu t− vµo ®iÒu ®· nãi ë trªn, mµ tiªu xµi hoang phÝ, thËm chÝ cßn cê b¹c, nghiÖn hót v.v… vµ v× vËy, ch¼ng mÊy chèc sè tiÒn nhËn ®−îc ®· biÕn hÕt, hä trë thµnh tr¾ng tay, kh«ng nhµ cöa, kh«ng viÖc lµm, kh«ng thu nhËp. Hä kh«ng hiÓu r»ng, tiÒn båi th−êng lµ nh»m gióp hä cã ®iÒu kiÖn t¹o lËp nghÒ nghiÖp míi æn ®Þnh thay cho nghÒ nghiÖp cò.

Thu nhËp vµ ®êi sèng cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi t¹i 8 tØnh vµ thµnh

phè chóng t«i ®iÒu tra ®−îc thÓ hiÖn nh− sau:

2.2.2.1. VÒ thu nhËp vµ thay ®æi thu nhËp cña c¸c hé bÞ thu håi ®Êt

§Ò tµi tiÕn hµnh ®iÒu tra nguån thu cña c¸c hé bÞ thu håi ®Êt ë giai ®o¹n hiÖn t¹i, kh¶o s¸t nh÷ng ý kiÕn cña ng−êi bÞ thu håi ®Êt vÒ sù thay ®æi cña thu nhËp. Qua ®ã, ®Ò tµi sÏ t×m ra sù t¸c ®éng cña thu håi ®Êt vµ c¸c gi¶i ph¸p c¸c ®Þa ph−¬ng ®· triÓn khai ®Õn thu nhËp cña c¸c hé bÞ thu håi ®Êt.

- VÒ thu nhËp cña c¸c hé bÞ thu håi ®Êt: §Ò tµi ®· ph©n lo¹i c¸c hé ®iÒu tra theo c¸c nguån thu nhËp (sÏ t−¬ng ®ång víi hé bÞ thu håi c¸c lo¹i ®Êt kh¸c nhau), víi kÕt qu¶ sau: Sè hé cã nguån thu tõ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ 957 hé, tõ c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp lµ 74, tõ dÞch vô lµ 830 hé, tõ tiÒn l−¬ng, tiÒn c«ng (c¸n bé c«ng chøc, nh÷ng ng−êi lµm thuª…) lµ 1.270 hé, tõ b¶o hiÓm, trî cÊp lµ 75 hé, tõ l·i suÊt, lîi tøc lµ 353 hé, tõ c¸c nguån thu kh¸c lµ 835 hé.

Tõ sè liÖu trªn còng cho thÊy: tû lÖ c¸c hé cã thu nhËp tõ tiÒn l−¬ng vµ tiÒn c«ng lµ lín nhÊt: 1270 hé, chiÕm 58,3%, tiÕp ®Õn lµ sè hé cã nguån thu tõ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp 957 hé, chiÕm 43,9%, sau ®ã lµ thu kh¸c vµ thu tõ th−¬ng m¹i dÞch vô. TÊt nhiªn cã nh÷ng hé thu tõ 3 ®Õn 4 nguån, song còng cã nh÷ng hé chØ thu ®−îc tõ 1- 2 nguån. §iÒu ®¸ng quan t©m ë ®©y lµ thu tõ n«ng nghiÖp vÉn chiÕm tû lÖ cao trong tæng sè c¸c hé, tuy thùc tr¹ng trªn phô thuéc kh¸ lín vµo viÖc chän mÉu ®iÒu tra.

122

§Þa ph−¬ng

S.xuÊt n«ng nghiÖp

C«ng nghiÖp, TTCN

DÞch vô (TM, DL…)

TiÒn l−¬ng, tiÒn c«ng

Tõ b¶o hiÓm, trî cÊp

BiÓu 2.45: Sè hé ®iÒu tra ph©n theo nguån thu nhËp cña hé

C¸c nguån kh¸c

Hµ Néi

206

107

H¶i Phßng

135

169

139

B¾c Ninh

234

117

135

Hµ T©y

198

146

119

§µ N½ng

105

184

TP. HCM

120

130

164

B×nh D−¬ng

138

204

CÇn Th¬

154

209

Tæng sè

957

830

1270

353

835

§¬n vÞ tÝnh :Hé Tõ l·i xuÊt, lîi tøc

Nguån : §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8/2005. Ghi chó: Sè liÖu tÝnh cho n¨m 2004 vµ tÝnh theo sè hé cã nguån thu

theo tiªu chÝ ph©n lo¹i. Trong thu nhËp cña c¸c hé, th× møc thu b×nh qu©n tõ c¸c nguån nh− sau: nguån thu lín nhÊt (tÝnh b×nh qu©n) cña c¸c hé cã ®Êt bÞ thu håi lµ tiÒn c«ng vµ tiÒn l−¬ng, tiÕp ®Õn lµ thu tõ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp, thø ba lµ thu tõ c¸c ho¹t ®éng th−¬ng m¹i vµ dÞch vô, thø t− míi ®Õn thu tõ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp (mÆc dï nh− trªn chóng ta ®· thÊy, tû lÖ sè hé cã thu tõ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nhiÒu thø hai).

Nh− vËy, nh÷ng hé cã ng−êi lµm c«ng chøc, nh÷ng hé c«ng nh©n hoÆc thî thñ c«ng, nh÷ng hé kinh doanh dÞch vô lµ nh÷ng hé cã thu nhËp cao vµ æn ®Þnh; nh÷ng hé lµm n«ng nghiÖp cã thu nhËp thÊp. Møc chªnh lÖch thu nhËp hiÖn t¹i cña c¸c hé do 2 nguyªn nh©n: Mét lµ, do tÝnh chÊt cña c¸c ngµnh nghÒ cña hé; hai lµ do ¶nh h−ëng cña thu håi ®Êt ®Õn thu nhËp cña hé. Trªn thùc tÕ, nh÷ng ng−êi lµ c«ng chøc, lµ c«ng nh©n cã nguån thu æn ®Þnh; ®ång thêi thu håi ®Êt kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn thu nhËp cña c¸c ngµnh nghÒ ®ã.

§èi víi nh÷ng hé kinh doanh dÞch vô hoÆc tiÓu thñ c«ng nghiÖp, thu håi ®Êt ¶nh h−ëng theo 2 chiÒu h−íng ë nh÷ng hé bÞ thu håi ®Êt cã c¸c ho¹t ®éng kinh doanh (®Êt nhµ x−ëng, cöa hµng vµ ®Êt ë cã cöa hµng), cßn ë c¸c hé kh¸c thu håi ®Êt kh«ng bÞ ¶nh h−ëng. §èi víi c¸c hé bÞ thu håi ®Êt cã c¸c

123

ho¹t ®éng kinh doanh trªn ®Êt: NÕu thu håi ®Êt mét phÇn, nhÊt lµ c¸c hé mÆt ®−êng, mÆt phè… phÇn ®Êt cßn l¹i lín, c¸c hé sÏ dïng tiÒn båi th−êng tu chØnh l¹i cöa hµng, nhµ cöa, t¨ng quy m« kinh doanh.. thu håi ®Êt sÏ t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn thu nhËp. NÕu thu håi phÇn lín ®Êt kinh doanh, thu håi ®Êt sÏ t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn thu nhËp, bëi v× tiÒn båi th−êng thÊp khiÕn hé kh«ng kh«i phôc kinh doanh nh− cò, mét sè hé vµo c¸c khu t¸i ®Þnh c−, lªn c¸c nhµ cao tÇng ph¶i chuyÓn sang c¸c ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c.

BiÓu 2.46: Tû lÖ sè hé ph©n theo nguån thu cña hé bÞ thu håi ®Êt

§Þa ph−¬ng

S.xuÊt n«ng nghiÖp

C«ng nghiÖp, TTCN

DÞch vô (TM, DL…)

TiÒn l−¬ng, tiÒn c«ng

Tõ b¶o hiÓm, trî cÊp

Tõ l·i xuÊt, lîi tøc

C¸c nguån kh¸c

Hµ Néi

70,3

2,4

36,5

37,9

2,7

23,9

24,9

H¶i Phßng

54,2

5,2

33,3

67,9

8,4

18,9

55,8

B¾c Ninh

79,3

3,7

21,4

39,7

2,4

27,5

45,8

Hµ T©y

88,0

5,8

26,7

64,9

3,1

9,3

52,9

§µ N½ng

28,7

2,3

35,0

61,3

2,3

10,7

32,3

TP. HCM

0,0

1,3

50,4

54,6

7,6

5,9

68,9

B×nh D−¬ng

18,9

5,7

46,5

68,7

1,7

24,2

24,9

CÇn Th¬

14,9

1,1

54,8

74,4

0,7

5,7

12,1

§¬n vÞ tÝnh: %

Nguån : §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8/2005. Ghi chó: Sè liÖu tÝnh cho n¨m 2004 vµ tÝnh cho c¸c hé cã c¸c nguån

thu nhËp thùc tÕ theo tiªu chÝ ph©n lo¹i (mçi hé cã thÓ cã 2 - 4 nguån thu).

§èi víi c¸c hé lµm n«ng nghiÖp: NÕu bÞ thu håi hÕt ®Êt n«ng nghiÖp, c¸c hé nµy sÏ chuyÓn sang kinh doanh nghÒ kh¸c, sè hé dïng tiÒn mua ®Êt n«ng nghiÖp rÊt Ýt. V× vËy, sè hé bÞ thu håi ®Êt cã nguån thu tõ n«ng nghiÖp thÓ hiÖn trªn biÓu lµ nh÷ng hé bÞ mÊt mét phÇn ®Êt n«ng nghiÖp. §èi víi c¸c hé nµy, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vèn ®· cho thu nhËp thÊp, nay l¹i bÞ mÊt ®Êt nªn thu nhËp gi¶m ®i vµ cã møc thu nhËp b×nh qu©n thÊp lµ tÊt yÕu.

Sù chªnh lÖch nguån thu gi÷a c¸c lo¹i hé tÝnh chung cho 8 tØnh thµnh ®iÒu tra, ®ång thêi cã sù chªnh lÖch trong tõng nguån thu gi÷a c¸c tØnh ®iÒu tra. Møc thu cao tõ n«ng nghiÖp cña Hµ Néi, B×nh D−¬ng, CÇn Th¬ so víi c¸c ®Þa ph−¬ng kh¸c lµ do tr×nh ®é th©m canh vµ do quü ®Êt n«ng nghiÖp cßn l¹i cña hé (®èi víi Hµ Néi thuéc nguyªn nh©n thø nhÊt, 2 ®Þa ph−¬ng

124

cßn l¹i thuéc nguyªn nh©n thø hai). Sù chªnh lÖch nguån thu kh¸c còng trong t×nh tr¹ng t−¬ng tù. Nh×n chung, nh÷ng thµnh phè lín vµ c¸c tØnh phÝa Nam cã møc thu nhËp cao do søc mua, do gi¸ c¶ vµ do c«ng viÖc th−êng xuyªn, æn ®Þnh.

§¬n vÞ tÝnh :1000®/n¨m

§Þa ph−¬ng

Tõ b¶o hiÓm, trî cÊp

Tõ l·i xuÊt, lîi tøc

C¸c nguån kh¸c

S.xuÊt n«ng nghiÖp

C«ng nghiÖp, TTCN

DÞch vô (TM, DL…)

TiÒn l−¬ng, tiÒn c«ng

10.292,5

6.200,0

11.006,0 12.768,8

4.226,0

9.819,7

6.353,0

Hµ Néi

6.097,0 14.453,8

8.400,0 13.568,5

6.881,9

4.142,6

6.258,9

H¶i Phßng

4.080,1

5.918,2

8.886,3

7.317,3

3.828,6

3.303,7

4.025,9

B¾c Ninh

5.485,7 20.984,6 18.671,7 11.831,2

5.342,9

7.376,2

6.523,5

Hµ T©y

12.341,9 11.000,0

9.622,9 11.368,7

3.800,0

4.328,1

6.451,5

§µ N½ng

- 13.833,3

6.483,3 12.121,0

3.675,0

6.214,3

7.707,9

TP. HCM

3.940,0 10.172,8

7.360,3

B×nh D−¬ng 14.003,6 12.905,9 16.491,3 14.682,3

10.973,2 16.000,0 14.685,7 18.155,8 16.000,0

7.747,0

9.196,7

CÇn Th¬

BiÓu sè 2.47: Møc thu trung b×nh tõ mçi nguån thu cña c¸c hé

Nguån : §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8/2005. Ghi chó: Sè liÖu tÝnh cho n¨m 2004 vµ tÝnh cho c¸c hé cã c¸c nguån

thu nhËp thùc tÕ theo tiªu chÝ ph©n lo¹i (mçi hé cã thÓ cã 2 - 4 nguån thu).

ViÖc xem xÐt møc thu trung b×nh tõ mçi nguån thu cña c¸c hé cho bøc tranh chung vÒ thu nhËp cña c¸c hé bÞ thu håi ®Êt. ViÖc xem xÐt ®ã chØ cho nh×n nhËn chung chø ch−a xem xÐt møc thu thùc tÕ cña tõng hé thÕ nµo.

§Ò tµi ®· tÝnh to¸n møc thu b×nh qu©n mçi hé theo c¸c nguån thu hiÖn cã cña hé. KÕt qu¶ cho thÊy: møc thu nhËp b×nh qu©n chung (cña tÊt c¶ c¸c hé ®iÒu tra) lµ 19.338,8 triÖu/n¨m 2004. B×nh D−¬ng lµ tØnh cã thu nhËp trung b×nh cao nhÊt, tiÕp ®Õn lµ CÇn Th¬, H¶i Phßng vµ Hµ Néi. TØnh cã thu nhËp b×nh qu©n thÊp nhÊt lµ B¾c Ninh, ch−a b»ng 50% cña B×nh D−¬ng (nguyªn nh©n chÝnh ë ®©y theo chóng t«i cã thÓ lµ v× B¾c Ninh míi thu håi ®Êt m¹nh trong mét vµi n¨m gÇn ®©y, nªn ng−êi d©n ch−a æn ®Þnh ®−îc c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt - kinh doanh vµ dÞch vô, h¬n n÷a B¾c Ninh víi tû lÖ cã thu tõ n«ng nghiÖp cao ®ång nghÜa víi sè hé cßn lµm n«ng nghiÖp lín. V× vËy, thu nhËp chung c¸c nguån cho mçi hé cña c¸c tØnh nµy thÊp lµ phï hîp víi tÝnh chÊt ngµnh nghÒ cña hé.

125

Trong b×nh qu©n chung thu nhËp cña c¸c hé cã ®Êt bÞ thu håi, chóng ta thÊy nguån thu nhËp tõ tiÒn c«ng, tiÒn l−¬ng vÉn lµ lín nhÊt, kho¶ng 38,9%, tiÕp ®Õn lµ th−¬ng m¹i vµ dÞch vô, kho¶ng 22,9% vµ thø ba lµ thu tõ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, kho¶ng 16,9% (biÓu 2.48 vµ biÓu ®å 2.22).

S.xuÊt n«ng nghiÖp

C«ng nghiÖp, TTCN

DÞch vô (TM, DL…)

TiÒn l−¬ng, tiÒn c«ng

§¬n vÞ tÝnh :1000®/n¨m Tõ l·i xuÊt, lîi tøc

Tæng c¸c nguån thu

Tõ b¶o hiÓm, trî cÊp

§Þa ph−¬ng

7.187,3

147,3

3.992,0

4.804,5

114,6 2.330,1 20.147,8

Hµ Néi

3.292,4

751,6

2.788,8

9.172,3

578,1

778,8 20.841,9

H¶i Phßng

3.236,4

220,7

1.897,8

2.902,1

90,8

907,1 11.097,3

B¾c Ninh

4.177,6

1.049,2

4.308,8

6.643,7

143,8

595,8 19.904,8

Hµ T©y

3.538,0

256,7

3.382,0

6.972,8

88,7

461,7 16.785,8

§µ N½ng

0,0

172,2

3.228,2

6.538,3

274,5

361,0 15.819,4

TP. HCM

2.614,0

731,3

7.586,0

9.984,0

65,7 2.441,5 25.238,0

B×nh D−¬ng

1.611,5

167,8

7.907,7

13.267,7

111,9

433,4 24.593,3

CÇn Th¬

3.273,8

428,9

4.438,7

7.521,9

173,8 1.071,6 19.333,8

B×nh qu©n

BiÓu 2.48: Møc thu trung b×nh mçi hé tÝnh chung cho tÊt c¶ c¸c nguån thu

Nguån : §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8/2005. Ghi chó: Sè liÖu tÝnh cho n¨m 2004, tÝnh b×nh qu©n c¸c hé ®iÒu tra.

BiÓu ®å 2.22: Møc thu trung b×nh mçi hé tÝnh chung cho c¸c nguån thu

8 0 0 0

S ¶ n x u Ê t n « n g n g h i Ö p C « n g n g h i Ö p , T T C N

6 0 0 0

D Þ c h v ô

4 0 0 0

2 0 0 0

T i Ò n l − ¬ n g , t i Ò n c « n g B ¶ o h i Ó m , t r î c Ê p

L · i s u Ê t , l î i t ø c

§¬n vÞ: TriÖu ®ång

Nguån : §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8/2005.

126

- VÒ møc ®é thay ®æi thu nhËp: §Ò tµi ®· pháng vÊn ý kiÕn cña c¸c hé vÒ sù thay ®æi cña tõng nguån thu hiÖn nay so víi tr−íc kia, qua ®iÒu tra ý kiÕn cña ng−êi d©n nh− sau: + Thay ®æi nguån thu tõ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp: BiÓu 2.49 cho thÊy, nguån thu tõ n«ng nghiÖp chñ yÕu ®−îc ®¸nh gi¸ lµ gi¶m víi tû lÖ 81,6%, trong ®ã ®¸nh gi¸ møc gi¶m Ýt lµ 32,8%, gi¶m nhiÒu lµ 49,8%. H¶i Phßng vµ CÇn Th¬ lµ 2 ®Þa ph−¬ng cã tû lÖ ng−êi ®−îc pháng vÊn cã ý kiÕn ®¸nh gi¸ gi¶m cao (94% vµ 83,8%), trong ®ã CÇn Th¬ ®¸nh gi¸ gi¶m nhiÒu víi tû lÖ 79,4%. Møc ®¸nh gi¸ thu nhËp tõ n«ng nghiÖp gi¶m cña c¸c hé ®iÒu tra lµ phï hîp víi ph©n tÝch trªn cña ®Ò tµi.

BiÓu 2.49: Thay ®æi nguån thu tõ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña

§Þa ph−¬ng

c¸c hé so víi tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt

T¨ng thªm nhiÒu 3,8 0,8 - - - - 1,8 - 1,0

T¨ng kh«ng nhiÒu 7,6 2,3 4,6 2,3 0,0 - 0,0 5,9 3,8

T−¬ng ®−¬ng tr−íc kia 17,3 3,0 13,3 16,8 13,8 - 20,0 10,3 13,5

Hµ Néi H¶i Phßng B¾c Ninh Hµ T©y §µ N½ng TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng CÇn Th¬ B×nh qu©n chung §¬n vÞ tÝnh :% Gi¶m Gi¶m nhiÒu mét Ýt 42,7 28,6 82,6 11,4 49,5 32,6 32,4 48,6 50,0 36,3 - - 14,5 63,6 79,4 4,4 49,8 31,8

Nguån : §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8/2005. Ghi chó: Sè liÖu tÝnh b×nh qu©n tÊt c¶ c¸c hé pháng vÊn cã tr¶ lêi.

+ Thay ®æi nguån thu tõ c«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp: Tr¸i víi sù ®¸nh gi¸ biÕn ®éng nguån thu tõ n«ng nghiÖp, kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ biÕn ®æi nguån thu tõ c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp cã kÕt qu¶ kh¶ quan h¬n. Cã tíi 12,7% sè ng−êi bÞ thu håi ®Êt ®−îc pháng vÊn cho thu nhËp tõ c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp t¨ng thªm nhiÒu, 31,7% ®¸nh gi¸ t¨ng, nh−ng kh«ng nhiÒu, 46% cho r»ng kh«ng t¨ng, chØ cã 9,6% cho lµ gi¶m. §©y lµ kÕt qu¶ ®¸ng mõng, v× nã phï hîp víi môc ®Ých thu håi ®Êt. Tuy nhiªn, nÕu nh×n vµo møc tuyÖt ®èi cña thu nhËp tõ c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp còng cßn nh÷ng b¨n kho¨n. Bëi v×, sù ®¸nh gi¸ t¨ng vµ t¨ng

127

nhiÒu cã tû träng lín, nh−ng møc thu nhËp cña c¸c hé cã nh÷ng ho¹t ®éng nµy còng kh«ng cao h¬n nhiÒu so víi n«ng nghiÖp vµ c¸c ngµnh kh¸c, nhÊt lµ tõ tiÒn l−¬ng, tiÒn c«ng. Thùc tr¹ng ®ã cho thÊy, quy m« cña c¸c ho¹t ®éng c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp cña hé cã chñ tr× lµ nhá bÐ, møc thu hót lao ®éng vµo ho¹t ®éng cña c¸c khu c«ng nghiÖp cßn thÊp.

BiÓu 2.50: Thay ®æi nguån thu tõ c«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng

nghiÖp cña c¸c hé so víi tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt

§Þa ph−¬ng

T¨ng thªm nhiÒu

Hµ Néi H¶i Phßng B¾c Ninh Hµ T©y §µ N½ng TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng CÇn Th¬ B×nh qu©n chung 20,0 46,2 - 10,0 - - - - 12,7 T¨ng kh«ng nhiÒu - 46,2 40,0 20,0 - - 35,3 66,7 31,7 T−¬ng ®−¬ng tr−íc kia 60,0 7,7 50,0 60,0 66,7 50,0 64,7 - 46,0 §¬n vÞ tÝnh :% Gi¶m Gi¶m nhiÒu mét Ýt - 20,0 - - - 10,0 - 10,0 33,3 0,0 - 50,0 - - 33,3 - 4,8 4,8

Nguån : §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8/2005. Ghi chó: Sè liÖu tÝnh b×nh qu©n tÊt c¶ c¸c hé pháng vÊn cã tr¶ lêi.

+ Thay ®æi nguån thu tõ dÞch vô so víi tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt: KÕt qu¶ ®iÒu tra cho thÊy, sè hé cã nguån thu tõ dÞch vô so víi tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt t¨ng 35,1% (tuy møc ®¸nh gi¸ t¨ng kh«ng b»ng c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp), cã 40,1% sè hé cã nguån thu t−¬ng ®−¬ng tr−íc kia. Chóng t«i cho r»ng ®©y còng lµ xu h−íng ph¸t triÓn hîp lý.

Tuy nhiªn, thµnh phè §µ N½ng cã tíi 65,9%, thµnh phè Hå ChÝ Minh cã 40,4% vµ tØnh B×nh D−¬ng cã 39,9% sè hé ®¸nh gi¸ thu nhËp tõ dÞch vô gi¶m h¬n so víi tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt, theo chóng t«i lµ ®iÒu rÊt ®¸ng ph¶i suy nghÜ. Bëi lÏ 3 ®Þa ph−¬ng nµy ®Òu lµ nh÷ng trung t©m dÞch vô lín cña ®Êt n−íc. Ph¶i ch¨ng c¸c hé ë c¸c ®Þa ph−¬ng nµy cã ho¹t ®éng dÞch vô víi quy m« kh¸ h¬n c¸c ®Þa ph−¬ng kh¸c, trong khi ®ã viÖc båi th−êng bÞ thu håi ®Êt b»ng nhµ ë c¸c khu t¸i ®Þnh c−, b»ng tiÒn víi møc thÊp nªn c¸c ho¹t ®éng dÞch vô ë c¸c ®Þa ph−¬ng nµy khã kh«i phôc b»ng thêi ®iÓm tr−íc thu håi ®Êt, nhÊt lµ c¸c ho¹t ®éng th−¬ng m¹i.

128

BiÓu 2.51: Thay ®æi nguån thu tõ dÞch vô cña c¸c hé

§Þa ph−¬ng

Hµ Néi H¶i Phßng B¾c Ninh Hµ T©y §µ N½ng TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng CÇn Th¬ B×nh qu©n chung

T¨ng thªm nhiÒu 18,4 10,5 8,5 11,8 1,2 2,1 18,4 2,8 9,8

T¨ng kh«ng nhiÒu 35,7 43,4 29,8 45,1 5,9 4,3 25,7 18,2 25,3

T−¬ng ®−¬ng 36,7 32,9 42,6 43,1 27,1 53,2 49,3 39,2 40,1

so víi tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt

§¬n vÞ tÝnh :% Gi¶m Gi¶m nhiÒu mét Ýt 1,0 8,2 2,6 10,5 4,3 14,9 - - 25,9 40,0 8,5 31,9 0,7 5,9 18,2 21,7 8,5 16,3

Nguån : §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8/2005. Ghi chó: Sè liÖu tÝnh b×nh qu©n tÊt c¶ c¸c hé pháng vÊn cã tr¶ lêi.

+ Thay ®æi nguån thu tõ tiÒn l−¬ng, tiÒn c«ng so víi tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt: BiÓu 2.52 cho thÊy cã 30,6% sè hé cã thu nhËp tõ tiÒn c«ng vµ tiÒn l−¬ng cao h¬n so víi tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt, trong ®ã cã ba ®Þa ph−¬ng lµ Hµ T©y, B¾c Ninh vµ H¶i Phßng con sè ®ã ®¹t tõ 50% trë lªn, sè hé cã thu nhËp t−¬ng ®−¬ng víi tr−íc lµ 56,2%. Cã thÓ kh¼ng ®Þnh xu h−íng ph¸t triÓn nh− vËy lµ phï hîp.

Tuy nhiªn, cã hai ®Þa ph−¬ng lµ §µ N½ng vµ CÇn Th¬ tû lÖ sè hé cã thu nhËp tõ tiÒn c«ng vµ tiÒn l−¬ng gi¶m vÉn h¬i cao (§µ N½ng 26,9%; CÇn Th¬ 24,4%), lµ ®iÒu cÇn ®−îc xem xÐt, nghiªn cøu. Trªn thùc tÕ, cã t×nh tr¹ng sau khi bÞ thu håi ®Êt vµ nhËn ®−îc tiÒn båi th−êng ng−êi bÞ thu håi ®Êt cã tiÒn kh«ng ®i lµm thuª n÷a, hä dïng tiÒn båi th−êng më mang c¸c nghÒ míi. VÝ dô: ë CÇn Th¬ nhiÒu ng−êi mua xe m¸y lµm nghÒ xe «m, më cöa hµng bu«n b¸n nhá. Nh−ng còng cã nh÷ng hé cã tiÒn råi kh«ng chÞu ®i lµm thuª n÷a, v× vËy thu nhËp tõ nguån nµy gi¶m xuèng. §èi víi tr−êng hîp trªn tuy cã nh÷ng b¨n kho¨n vÒ tÝnh chÊt nghÒ nghiÖp, nh−ng kh«ng ®¸ng lo ng¹i v× c¸c nguån thu nhËp kh¸c sÏ t¨ng lªn bï ®¾p cho sù gi¶m sót cña tiÒn l−¬ng, tiÒn c«ng. Nh−ng ®èi víi tr−êng hîp sau, nh÷ng vÊn ®Ò x· héi sÏ n¶y sinh, khi nguån tiÒn båi th−êng kh«ng cßn. §©y lµ ®iÒu cÇn ph¶i suy nghÜ, bëi v×, nh÷ng ng−êi kh«ng cã viÖc lµm do kh«ng chÊp nhËn c«ng viÖc nÆng

129

nhäc, thu nhËp thÊp (hä cho lµ kh«ng phï hîp) còng chiÕm sè l−îng kh¸ lín trong sè nh÷ng ng−êi bÞ mÊt ®Êt.

BiÓu 2.52: Thay ®æi nguån thu tõ tiÒn l−¬ng, tiÒn c«ng cña c¸c hé

so víi tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt

§Þa ph−¬ng

T¨ng thªm nhiÒu

T¨ng kh«ng nhiÒu

Hµ Néi H¶i Phßng B¾c Ninh Hµ T©y §µ N½ng TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng CÇn Th¬ B×nh qu©n chung

2,0 13,4 12,0 2,3 0,6 - 7,4 3,7 5,4

31,6 36,6 38,0 48,9 10,3 2,9 18,8 20,6 25,2

T−¬ng ®−¬ng tr−íc kia 57,1 38,4 39,1 40,5 62,2 87,5 71,8 51,3 56,2

Gi¶m mét Ýt 5,1 6,7 7,6 6,9 12,2 7,7 1,0 8,5 6,8

Gi¶m nhiÒu 4,1 4,9 3,3 1,5 14,7 1,9 1,0 15,9 6,5

§¬n vÞ tÝnh :%

Nguån : §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8/2005. Ghi chó: Sè liÖu tÝnh b×nh qu©n tÊt c¶ c¸c hé pháng vÊn cã tr¶ lêi.

+ Thay ®æi nguån thu tõ l·i suÊt vµ lîi tøc cña c¸c hé so víi tr−íc khi thu håi ®Êt: BiÓu 2.53 cho chóng ta thÊy, cã tíi 60,8% sè hé cã nguån thu tõ l·i suÊt vµ lîi tøc t¨ng so víi tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt, trong ®ã nh÷ng ®Þa ph−¬ng nh− CÇn Th¬ cã tíi 84,6%, B×nh D−¬ng 82,9% sè hé cã thu nhËp cao h¬n tr−íc.

Trong ®iÒu kiÖn tÝch luü, tiÕt kiÖm cña d©n c− thÊp, viÖc xem xÐt sù biÕn ®éng cña nguån thu nµy chñ yÕu lµ muèn xem xÐt viÖc sö dông sè tiÒn båi th−êng thu håi ®Êt nµy nh− thÕ nµo, nã t¸c ®éng nh− thÕ nµo ®Õn thu nhËp cña hé. Víi kÕt qu¶ pháng vÊn trªn, cã 2 nhËn xÐt vÒ sù biÕn ®éng t¨ng cña nguån thu tõ l·i suÊt. Mét lµ, c¸c hé ®· cho vay phÇn tiÒn båi th−êng thu håi ®Êt ®Ó t¨ng thªm thu nhËp. §©y lµ xu h−íng tèt nÕu so víi c¸c hé sö dông tiÒn x©y nhµ, mua s¾m c¸c ph−¬ng tiÖn sinh ho¹t. Nh−ng, ®©y l¹i lµ xu h−íng ch−a tèt nÕu so víi c¸c hé ®Çu t− trùc tiÕp, më réng c¸c ho¹t ®éng kinh doanh. Bëi v×, trong sè c¸c hé cã nguån thu nµy, sè hé ®Çu t− d−íi d¹ng cæ tøc rÊt Ýt, sè cho vay lÊy l·i chiÕm tû träng lín.

130

BiÓu 2.53: Thay ®æi nguån thu tõ l∙i suÊt vµ lîi tøc cña c¸c hé

§Þa ph−¬ng

so víi tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt

T¨ng thªm nhiÒu 20,6 5,9 6,2 18,2 8,7 - 42,9 53,8 20,6

T¨ng kh«ng nhiÒu 50,8 17,6 43,1 72,7 30,4 - 40,0 30,8 40,2

T−¬ng ®−¬ng tr−íc kia 27,0 76,5 35,4 4,5 43,5 63,6 15,7 0,0 31,6

Gi¶m mét Ýt 1,6 - 15,4 4,5 13,0 27,3 1,4 7,7 6,6

Hµ Néi H¶i Phßng B¾c Ninh Hµ T©y §µ N½ng TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng CÇn Th¬ B×nh qu©n chung §¬n vÞ tÝnh :% Gi¶m nhiÒu - - - - 4,3 9,1 - 7,7 1,0

Nguån : §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8/2005. Ghi chó: Sè liÖu tÝnh b×nh qu©n tÊt c¶ c¸c hé pháng vÊn cã tr¶ lêi.

BiÓu 2.54: Thay ®æi nguån thu tõ trî cÊp, b¶o hiÓm x∙ héi cña c¸c hé so víi tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt

§¬n vÞ tÝnh :%

§Þa ph−¬ng Céng Gi¶m mét Ýt Gi¶m nhiÒu

T¨ng thªm nhiÒu 14,12 - - - - - T−¬ng ®−¬ng tr−íc kia 42,9 81,0 80,0 40,0 100,0 85,7 - - - 20,0 - 7,1 - - - - - 7,2 100 100 100 100 100 100 T¨ng kh«ng nhiÒu 42,9 19,0 20,0 40,0 - -

qu©n - - 1,5 80,0 100 76,9 - - 3,1 - - 1,5 100 100 100 20,0 - 16,9 Hµ Néi H¶i Phßng B¾c Ninh Hµ T©y §µ N½ng TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng CÇn Th¬ B×nh chung

Nguån : §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8/2005.

+ Thay ®æi nguån thu tõ trî cÊp, b¶o hiÓm x· héi (biÓu 3.54) so víi tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt: Sè liÖu ®iÒu tra cho thÊy, ®a sè c¸c ®Þa ph−¬ng cã sù ®¸nh gi¸ ë møc b»ng vµ t¨ng so víi tr−íc, trong ®ã cã thµnh phè Hµ Néi

131

t¨ng tíi 57,1%, Hµ T©y t¨ng 40%. Trong khi ®ã, thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ tØnh Hµ T©y cã sè hé ®¸nh gi¸ thu nhËp tõ b¶o hiÓm vµ trî cÊp gi¶m. Thùc ra, thu nhËp tõ trî cÊp vµ b¶o hiÓm x· héi biÕn ®éng do c¸c chÝnh s¸ch x· héi cña Nhµ n−íc vµ ChÝnh phñ thay ®æi. ViÖc t×m hiÓu sù biÕn ®éng cña nguån thu nµy nh»m xem xÐt sù biÕn ®éng tæng thÓ cña c¸c nguån thu cña hé bÞ thu håi ®Êt.

+ Thay ®æi nguån thu tõ c¸c nguån kh¸c cña c¸c hé so víi tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt: Sè liÖu biÓu 2.55 cho thÊy cã 25% sè hé cã thu nhËp kh¸c t¨ng so víi tr−íc, trong ®ã cã tØnh cã tû lÖ t¨ng kh¸ cao nh− CÇn Th¬ 50%. Trong khi ®ã, sè hé cã thu nhËp kh¸c bÞ gi¶m b×nh qu©n lµ 30,5%, trong ®ã cã nh÷ng ®Þa ph−¬ng cã tû lÖ gi¶m kh¸ cao nh− §µ N½ng 44,4%, H¶i Phßng 43,2%. VÒ c¸c nguån thu kh¸c, kÕt cÊu rÊt phøc t¹p (bao gåm c¸c kho¶n cßn l¹i cña nh÷ng nguån ®· xem xÐt trªn), v× vËy ®¸nh gi¸ sù t¸c ®éng cña thu håi ®Êt ®Õn c¸c nguån thu nµy lµ rÊt khã. Tuy nhiªn, ®Ò tµi xem xÐt chóng mét c¸ch tæng thÓ vµ cho r»ng, møc t¨ng cña nguån thu kh¸c kh«ng ®Òu gi÷a c¸c ®Þa ph−¬ng lµ ®iÒu cÇn ph¶i suy nghÜ.

BiÓu 2.55 : Thay ®æi tõ nguån thu kh¸c cña c¸c hé so víi tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt

§Þa ph−¬ng

T¨ng thªm nhiÒu T¨ng kh«ng nhiÒu

Hµ Néi H¶i Phßng B¾c Ninh Hµ T©y §µ N½ng TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng CÇn Th¬ B×nh qu©n chung 3,8 3,4 6,2 0,0 2,8 - 12,1 40,0 5,1 35,8 21,2 21,6 39,0 13,9 - 24,2 10,0 19,9 §¬n vÞ tÝnh :% Gi¶m Gi¶m nhiÒu mét Ýt 1,9 7,5 19,5 23,7 12,4 9,3 3,8 18,2 20,8 23,6 2,9 36,8 7,6 13,6 13,3 10,0 10,0 20,5 T−¬ng ®−¬ng tr−íc kia 50,9 32,2 50,5 39,0 38,9 60,3 42,4 26,7 44,5

Nguån : §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8/2005. Ghi chó: Sè liÖu tÝnh b×nh qu©n tÊt c¶ c¸c hé pháng vÊn cã tr¶ lêi.

+ Thay ®æi tæng thu cña c¸c hé bÞ thu håi ®Êt so víi tr−íc ®©y: BiÓu 2.56 cho chóng ta nh×n l¹i bøc tranh tæng quan vÒ thu nhËp cña c¸c hé bÞ mÊt ®Êt so víi tr−íc khi hä bÞ thu håi ®Êt.

132

Sè liÖu cña biÓu cho thÊy, cã 16,1% sè hé cã thu nhËp t¨ng so víi tr−íc, trong ®ã t¨ng nhiÒu chØ cã 3,8%. Cã 46,2% sè hé cã thu nhËp t−¬ng ®−¬ng tr−íc kia vµ cã 37,7% sè hé cã thu nhËp gi¶m so víi tr−íc, trong ®ã cã tíi 14,3% sè hé bÞ gi¶m nhiÒu. Cã mét sè ®Þa ph−¬ng ®¸ng quan t©m, v× cã tû lÖ ®¸nh gi¸ gi¶m cao lµ CÇn Th¬, §µ N½ng, B¾c Ninh, H¶i Phßng.

§¬n vÞ:%

5 0

4 0

T ¨ n g th ª m n h iÒ u T ¨ n g k h « n g n h iÒ u

3 0

2 0

1 0

T − ¬ n g ® − ¬ n g G i¶ m m é t Ýt G i¶ m n h iÒ u

BiÓu ®å 2.23: Møc thay ®æi tæng thu cña c¸c hé so víi tr−íc

Nguån : §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8/2005.

§Þa ph−¬ng

BiÓu 2.56: Møc thay ®æi tæng thu cña c¸c hé so víi tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt

T¨ng thªm nhiÒu 4,5 5,5 0,4 2,0 0,8 - 12,7 - 3,8

T¨ng kh«ng nhiÒu 13,4 23,0 8,0 22,4 6,4 1,1 15,6 - 12,3

T−¬ng ®−¬ng tr−íc kia 54,5 24,5 35,3 46,9 40,0 64,8 61,3 33,3 46,2

Gi¶m mét Ýt 17,8 24,5 33,6 26,5 19,2 30,2 9,2 16,7 23,4

Hµ Néi H¶i Phßng B¾c Ninh Hµ T©y §µ N½ng TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng CÇn Th¬ B×nh qu©n chung §¬n vÞ tÝnh :% Gi¶m nhiÒu 9,9 22,5 22,7 2,0 33,6 3,8 1,2 50,0 14,3

Nguån : §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8/2005. Ghi chó: Sè liÖu tÝnh b×nh qu©n tÊt c¶ c¸c hé pháng vÊn cã tr¶ lêi.

133

Tõ c¸c ph©n tÝch vÒ thùc tr¹ng thu nhËp cña nh÷ng ng−êi cã ®Êt bÞ

thu håi ë trªn, ®Ò tµi rót ra mét sè nhËn xÐt sau ®©y:

Mét lµ, c¬ cÊu nguån thu cña c¸c hé d©n b−íc ®Çu ®· cã sù chuyÓn dÞch theo h−íng tiÕn bé. Nguån thu tõ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp gi¶m ®¸ng kÓ. Thu tõ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp, tõ tiÒn l−¬ng tiÒn c«ng vµ tõ th−¬ng m¹i vµ dÞch vô t¨ng h¬n so víi tr−íc.

Hai lµ, ®iÒu ®¸ng nãi lµ thu nhËp cña c¸c hé d©n bÞ thu håi ®Êt chØ cã 62,3% b»ng vµ cao h¬n tr−íc (cao h¬n kh«ng nhiÒu chØ cã 16,1%). Sè bÞ gi¶m thu nhËp cßn qu¸ lín, tíi 37,7%. §©y chÝnh lµ nguyªn nh©n chñ yÕu lµm cho ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi bÊt b×nh víi c¸c chÝnh s¸ch thu håi, båi th−êng cña c¸c ®Þa ph−¬ng ®èi víi hä. Chóng t«i cho r»ng chóng ta cÇn cã sù suy nghÜ nghiªm tóc vÒ vÊn ®Ò nµy.

Ba lµ, trong khi nhµ n−íc ®· bá ra kho¶n tiÒn kh¸ lín chi cho båi th−êng thu håi ®Êt, nh−ng thu nhËp cña ng−êi bÞ thu håi ®Êt cã t¨ng ë mét sè ng−êi, nh−ng kh«ng nhiÒu, sè cßn l¹i ë tr¹ng th¸i gi¶m. Trªn ph−¬ng diÖn nµy, cã thÓ ®¸nh gi¸ tÝnh kÐm hiÖu qu¶ cña c¸c ph−¬ng thøc båi th−êng c¸c ®Þa ph−¬ng ®· triÓn khai.

Bèn lµ, thu nhËp cña ng−êi bÞ thu håi ®Êt t¨ng do cã tiÒn båi th−¬ng, nh−ng ®ã lµ sù biÕn ®éng t¨ng kh«ng bÒn v÷ng. ë mét sè ®Þa ph−¬ng, viÖc sö dông tiÒn båi th−êng kh«ng ®óng môc ®Ých ®ang Èn chøa nh÷ng yÕu tè bÊt æn trong thu nhËp cña hä (vÊn ®Ò nµy sÏ lµm râ ë phÇn sau.

2.2.2.2. VÒ ®êi sèng vµ thay ®æi ®êi sèng cña c¸c hé bÞ thu håi ®Êt

ViÖc thay ®æi chç ë, thay ®æi nghÒ nghiÖp vµ thay ®æi thu nhËp cña c¸c hé bÞ thu håi ®¸t ®· lµm cho ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña c¸c hé cã ®Êt bÞ thu håi thay ®æi kh¸ s©u s¾c. §Ò tµi còng ®· giµnh sù quan t©m ®¸ng kÓ cho vÊn ®Ò nµy qua ®iÒu tra, pháng vÊn c¸n bé c¸c cÊp.

- VÒ ®êi sèng cña c¸c hé bÞ thu håi ®Êt: §Ò tµi tiÕn hµnh ®iÒu tra c¸c ®iÒu kiÖn ®êi sèng cña c¸c hé bÞ thu håi ®Êt qua c¸c chØ tiªu vÒ diÖn tÝch nhµ ë, c¸c ph−¬ng tiÖn sinh ho¹t ®¾t tiÒn tr−íc khi thu håi ®Êt vµ sau khi thu håi ®Êt (n¨m 2005).

+ Tr−íc khi thu håi ®Êt: DiÖn tÝch ®Êt ë b×nh qu©n cña c¸c hé ®iÒu tra ë møc 102,4 m2, trong ®ã nhµ kiªn cè lµ 77,2 m2. C¸c ph−¬ng tiÖn ®¾t tiÒn chñ yÕu lµ xe m¸y, ti vi, ®iÖn tho¹i (biÓu 2.57). Møc ph−¬ng tiÖn trªn ë d¹ng trung b×nh so víi ®iÒu kiÖn cña c¸c vïng cã ®« thÞ ho¸ cao nh÷ng n¨m tr−íc.

134

BiÓu 2.57 : Ph−¬ng tiÖn s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t cña c¸c hé

ph−¬ng

Hµ Néi

Lo¹i tiÖn DiÖn tÝch nhµ (m2) 117,39 Nhµ kiªn cè (m2) 81,2 0,01 P.tiÖn V.t¶i ( c¸i) 0,13 M¸y mãc (c¸i) 0,01

H¶i Phßng 60,8 52,0 0,0 0,0 0,0

B¾c Ninh 100,6 60,1 0,0 0,0 0,0

Hµ T©y 102,0 89,8 0,1 1,8 0,0

§µ N½ng 130,0 96,3 0,0 0,0 0,0

TP HCM 79,6 85,2 0,0 0,0 0,0

B×nh D−¬ng 113,6 87,1 0,0 0,0 0,0

CÇn Th¬ 113,5 72,2 0,2 0,0 0,0

102,4 77,2 0,0 0,2 0,0

« t« con (c¸i) Xe m¸y ( c¸i) Ti vi (c¸i) Dµn ©m thanh Tñ l¹nh (c¸i) §iÒu hoµ (c¸i) §iÖn tho¹i (c¸i) M¸y tÝnh ( c¸i)

0,87 0,89 0,22 0,48 0,05 0,63 0,09

0,3 0,7 0,2 0,1 0,0 0,2 0,0

0,5 0,7 0,2 0,2 0,0 0,1 0,0

0,7 0,9 0,2 0,2 0,0 0,3 0,0

1,0 0,8 0,3 0,2 0,0 0,3 0,1

1,6 1,2 0,5 0,8 0,2 0,9 0,4

1,2 0,9 0,3 0,3 0,0 0,5 0,1

0,9 1,0 0,3 0,3 0,0 0,4 0,1

0,9 0,9 0,3 0,3 0,0 0,4 0,1

tr−íc khi thu håi ®Êt

Nguån : §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8/2005. Ghi chó: Sè liÖu tÝnh b×nh qu©n tÊt c¶ c¸c hé pháng vÊn cã tr¶ lêi.

BiÓu 2.58: Ph−¬ng tiÖn s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t cña c¸c hé

Lo¹i ph−¬ng tiÖn

Hµ Néi

H¶i Phßng

B¾c Ninh

Hµ T©y

§µ N½ng

TP HCM

B×nh D−¬ng

CÇn Th¬

116,64

62,7

101,0

105,0

95,0

67,3

116,9

93,6

94,6

DiÖn tÝch nhµ (m2) Nhµ kiªn cè (m2)

87,27

51,2

60,3

99,1

88,4

60,0

92,2

82,8

82,3

Ph.tiÖn vËn t¶i ( c¸i)

0,01

0,0

0,1

0,0

M¸y mãc (c¸i)

0,14

0,0

0,7

0,0

0,1

0,0

« t« con (c¸i)

0,04

0,0

Xe m¸y (c¸i)

1,3

0,5

0,8

0,9

1,2

1,8

1,6

1,2

1,4

Ti vi (c¸i)

1,18

0,8

0,9

1,0

1,3

1,1

1,0

1,1

Dµn ©m thanh (c¸i)

0,37

0,3

0,2

0,3

0,5

0,6

0,4

Tñ l¹nh (c¸i)

0,66

0,1

0,2

0,4

0,3

0,9

0,5

0,4

M¸y ®iÒu hoµ (c¸i)

0,1

0,0

0,1

0,0

0,3

0,0

0,1

0,0

§iÖn tho¹i (c¸i)

0,92

0,3

0,5

1,1

0,9

0,6

M¸y tÝnh (c¸i)

0,2

0,0

0,1

0,5

0,2

0,1

sau khi thu håi ®Êt

Nguån : §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8/2005. Ghi chó: Sè liÖu tÝnh b×nh qu©n tÊt c¶ c¸c hé pháng vÊn cã tr¶ lêi.

135

+ Sau khi thu håi ®Êt: Tõ sè liÖu cña hai biÓu trªn, chóng ta thÊy ®iÒu kiÖn sèng cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi cã c¶i thiÖn ®¸ng kÓ so víi tr−íc khi bÞ thu håi gÇn nh− tÊt c¶ c¸c chØ tiªu so s¸nh. §©y dï sao còng lµ mét tÝn hiÖu ®¸ng mõng. C¸c ph−¬ng tiÖn cho s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t ®Òu t¨ng. Trong sè c¸c chØ tiªu vÒ ph−¬ng tiÖn sinh ho¹t, ®Êt ë cña hé bÞ thu håi ®Êt gi¶m, nh−ng diÖn tÝch nhµ kiªn cè b×nh qu©n l¹i t¨ng (tõ 77,2 m2 lªn 82,3 m2). Xe m¸y vµ ti vi vÉn lµ nh÷ng tµi s¶n ®¾t tiÒn, nh−ng ®−îc c¸c hé mua s¾m t¨ng lªn. §Æc biÖt cã nh÷ng ph−¬ng tiÖn qu¸ ®¾t tiÒn nh− « t«, nh÷ng tµi s¶n nh− m¸y vi tÝnh còng ®· biÕn ®éng theo chiÒu h−íng t¨ng. Tuy nhiªn, nÕu so s¸nh sù chuyÓn biÕn trªn víi møc t¨ng chung cña x· héi th× cßn ë møc thÊp. Trªn thùc tÕ, thu håi ®Êt ®· lµm x¸o trén viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng cña c¸c hé bÞ thu håi. V× vËy, t¹o nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó n©ng cao ®êi sèng cña hä, Ýt nhÊt còng b»ng c¸c hé kh«ng bÞ thu håi ®Êt trong vïng cã thu nhËp vµ ®êi sèng t¨ng lªn mét c¸ch bÒn v÷ng lµ yªu cÇu c¬ b¶n vµ cÊp b¸ch. Tuy nhiªn, cÇn ph¶i thÊy r»ng, ®Ó cã thu nhËp vµ ®êi sèng t¨ng lªn bÒn v÷ng cÇn ph¶i ®Çu t− cho c¸c ph−¬ng tiÖn s¶n xuÊt. Nh−ng, sù biÕn ®éng vÒ c¸c tù liÖu s¶n xuÊt cña c¸c hé bÞ thu håi ®Êt t¨ng kh«ng ®¸ng kÓ qua sè liÖu ®iÒu tra. §©y lµ ®iÒu ®¸ng ph¶i suy nghÜ vµ cã biÖn ph¸p can thiÖp kÞp thêi.

- §Ó thÊy râ h¬n thùc tr¹ng thu nhËp vµ ®êi sèng cña ng−êi d©n bÞ thu håi ®Êt tr−íc vµ sau khi bÞ thu håi, ®Ò tµi ®· pháng vÊn c¸n bé c¸c cÊp cña c¸c ®Þa ph−¬ng vÒ vÊn ®Ò nµy. Do møc ®é quan t©m vµ c−¬ng vÞ cña c¸c c¸n bé kh¸c nhau, ®Ò tµi kh«ng pháng vÊn c¸c chØ tiªu ®Þnh l−îng mµ tËp trung vµo c¸c c©u hái ®Þnh tÝnh, trong ®ã tËp trung vµo c¸c ®¸nh gi¸ cña c¸c c¸n hé vÒ møc ®é t¨ng gi¶m cña thu nhËp vµ ®êi sèng cña c¸c hé bÞ thu håi ®Êt. D−íi ®©y lµ kÕt qu¶ cô thÓ:

+ VÒ thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng−êi cña c¸c hé so víi tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt: BiÓu 2.59 cho thÊy, sè c¸n bé ®−îc pháng vÊn cã c©u tr¶ lêi phï hîp víi kÕt qu¶ tr¶ lêi cña c¸c hé ®−îc ®iÒu tra vµ nh÷ng nhËn ®Þnh cña ®Ò tµi vÒ thùc tiÔn. Sè cho lµ thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng−êi cña c¸c hé t¨ng lµ 32,4%, sè cho lµ thu nhËp t−¬ng ®−¬ng lµ 14,7%, ®Æc biÖt sè cho thu nhËp gi¶m chiÕm tíi 52,9%, trong ®ã cã nh÷ng ®Þa ph−¬ng cã ®¸nh gi¸ gi¶m víi tû lÖ rÊt cao nh− B¾c Ninh 80%, B×nh D−¬ng 85,9%. Tuy nhiªn, trong sè ®¸nh gi¸ t¨ng còng cã nh÷ng ®Þa ph−¬ng ®¸nh gi¸ t¨ng víi tû lÖ cao nh− §µ N½ng 53,1%, H¶i Phßng 45,5%.

136

§Þa ph−¬ng

T¨ng thªm nhiÒu

T¨ng kh«ng nhiÒu

5,2 18,2 1,1 14,7 10,2 5,2 4,0 16,7 9,3

T−¬ng ®−¬ng tr−íc kia 14,4 10,1 4,4 7,4 23,5 35,4 2,0 17,7 14,7

Gi¶m mét Ýt 54,6 30,3 68,9 47,1 21,4 30,2 69,7 34,4 44,3

Gi¶m nhiÒu 7,2 14,1 11,1 2,9 2,0 6,3 16,2 7,3 8,6

18,6 27,3 14,4 27,9 42,9 22,9 8,1 24,0 23,1

Nguån : §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8/2005. Ghi chó: Sè liÖu tÝnh b×nh qu©n tÊt c¶ c¸c c¸n bé pháng vÊn cã tr¶ lêi.

+ VÒ ®êi sèng tinh thÇn cña c¸c hé so víi tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt: §Ò tµi còng tiÕn hµnh pháng vÊn sù ®¸nh gi¸ cña c¸n bé c¸c cÊp khi so ®êi sèng tinh thÇn thêi ®iÓm hiÖn t¹i cña c¸c hé bÞ thu håi ®Êt víi thêi ®iÓm tr−íc thu håi ®Êt (2001). KÕt qu¶ lµ, cã tíi 59,8% sè c¸n bé ®−îc hái cho r»ng ®êi sèng tinh thÇn cña c¸c hé cã ®Êt bÞ thu håi gi¶m h¬n tr−íc, trong ®ã cã ®Þa ph−¬ng cã sù ®¸nh gi¸ víi tû lÖ rÊt cao nh− B¾c Ninh 82,8%, B×nh D−¬ng 80,8%. Hµ T©y lµ ®Þa ph−¬ng cã ®¸nh gi¸ ®êi sèng tinh thÇn gi¶m so víi tr−íc lµ 40,4%.

§Þa ph−¬ng

T¨ng thªm nhiÒu 3,2 4,0 - 17,3 1,0 6,4 2,0 10,0 5,0

T¨ng kh«ng nhiÒu 10,5 18,2 8,6 23,1 10,1 13,8 2,0 9,0 11,4

T−¬ng ®−¬ng tr−íc kia 30,5 20,2 8,6 25,0 36,4 25,5 15,2 24,0 23,9

Gi¶m mét Ýt 50,5 39,4 32,8 25,0 32,3 36,2 41,4 46,0 39,1

§¬n vÞ tÝnh :% Gi¶m nhiÒu 5,3 18,2 50,0 9,6 20,2 18,1 39,4 11,0 20,7

137

4 0

T ¨ n g th ª m n h iÒ u

3 0

2 0

T ¨ n g k h « n g n h iÒ u T − ¬ n g ® − ¬ n g G i¶ m m é t Ýt

1 0

G i¶ m n h iÒ u

tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt

Nguån : §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8/2005. Ghi chó: Sè liÖu tÝnh b×nh qu©n tÊt c¶ c¸c c¸n bé pháng vÊn cã tr¶ lêi. - §Ò tµi ®· tiÕn hµnh ®iÒu tra nguån gèc sè tiÒn mµ ng−êi d©n ®·

dïng ®Ó s¾m c¸c ph−¬ng tiÖn phôc vô s¶n xuÊt vµ ®êi sèng thÊy nh− sau:

§· cã viÖc sö dông kh«ng ®óng môc ®Ých tiÒn båi th−êng cho c¸c hé bÞ thu håi ®Êt. TÝnh chung cho c¸c tØnh vµ thµnh phè ®iÒu tra, sè hé sö dông tiÒn båi th−êng thu håi ®Êt ®Ó mua s¾m c¸c ph−¬ng tiÖn phôc vô cho s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t lµ 25,9%. Trong khi phÇn lín sè tiÒn chØ chi dïng cho mua s¾m ph−¬ng tiÖn phôc vô cho sinh ho¹t.

BiÓu 2.61: Nguån gèc cña tiÒn dïng ®Ó mua s¾m ph−¬ng tiÖn phôc s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t cña c¸c hé bÞ thu håi ®Êt

§¬n vÞ: %

TiÒn båi th−êng thu håi ®Êt Tõ nguån kh¸c

§Þa ph−¬ng Hµ Néi H¶i Phßng B¾c Ninh Hµ T©y §µ N½ng TP Hå ChÝ Minh B×nh D−¬ng CÇn Th¬ B×nh qu©n chung 43,6 30,0 65,3 16,1 12,5 1,5 21,7 16,4 25,9 56,4 70,0 34,7 83,9 87,5 98,5 78,3 83,6 74,1

Nguån : §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8/2005. Ghi chó: Sè liÖu tÝnh b×nh qu©n tÊt c¶ c¸c c¸n bé pháng vÊn cã tr¶ lêi.

138

So s¸nh gi÷a c¸c ®Þa ph−¬ng ®iÒu tra, c¸c tØnh vµ thµnh phè phÝa B¾c mua s¾m ph−¬ng tiÖn phôc vô s¶n xuÊt vµ ®êi sèng lÊy tõ tiÒn båi th−êng ®Êt bÞ thu håi lín h¬n c¸c tØnh vµ thµnh phè ë phÝa Nam. NÕu tû lÖ chi dïng cho mua s¾m t− liÖu s¶n xuÊt lµ chñ yÕu th× ®ã lµ tÝn hiÖu ®¸ng mõng víi c¸c ®Þa ph−¬ng phÝa B¾c. Nh−ng, thùc tÕ l¹i ng−îc l¹i nªn ®©y lµ thùc tÕ ®¸ng buån. §· cã nhiÒu gia ®×nh khi nhËn ®−îc tiÒn båi th−êng, thay cho ®Çu t− vµo s¶n xuÊt lµ sö dông tiÒn ®ã ®Ó x©y nhµ, mua s¾m c¸c ®å dïng ®¾t tiÒn ®Ó tiªu dïng. §©y lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµm cho c¸c t− liÖu phôc vô ®êi sèng cña c¸c hé bÞ thu håi ®Êt t¨ng lªn. Tuy nhiªn, viÖc sö dông tiÒn båi th−êng nh− vËy sÏ tiÒm Èn nh÷ng ®iÒu bÊt æn vÒ thu nhËp, ®êi sèng cña c¸c hé bÞ thu håi ®Êt, vÒ nh÷ng vÊn ®Ò x· héi sÏ n¶y sinh khi nÕp sèng hiÖn t¹i kh«ng phï hîp víi kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña hä. Sau mét thêi gian ng¾n, sè tiÒn båi th−êng thu håi ®Êt kh«ng cßn nh÷ng hé nµy sÏ xö trÝ thÕ nµo? ®· cã nh÷ng vÊn ®Ò tiªu cùc nh− nghiÖn hót khi dïng tiÒn båi th−êng ®Ó tiªu sµi hoang phÝ, gia ®×nh bÊt hoµ khi chia tiÒn båi th−êng kh«ng ®Òu, trém c¾p khi kh«ng cßn tiÒn… §©y lµ hËu qu¶ cña thu håi ®Êt, cña båi th−êng b»ng tiÒn mµ c¸c gia ®×nh vµ c¶ x· héi ph¶i g¾ng chÞu. T×nh tr¹ng bãng tèi ch©n ®Ìn ë c¸c vïng gi¸p ranh víi c¸c thµnh phè, khu ®« thÞ ®· x¶y ra ë nhiÒu ®Þa ph−¬ng, trong ®ã cã c¶ ë Thñ ®« Hµ Néi vµ Thµnh phè Hå ChÝ Minh. §©y lµ ®iÒu bøc xóc cÇn ph¶i gi¶i quyÕt.

8 0

6 0

T iÒ n b å i th − ê n g th u h å i ® Ê t

4 0

T õ n g u å n k h ¸ c

2 0

BiÓu ®å 2.25: Nguån gèc cña tiÒn dïng ®Ó mua s¾m ph−¬ng tiÖn phôc s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t cña c¸c hé bÞ thu håi ®Êt

Nguån : §iÒu tra cña §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n – th¸ng 8/2005. Ghi chó: Sè liÖu tÝnh b×nh qu©n tÊt c¶ c¸c c¸n bé pháng vÊn cã tr¶ lêi.

139

håi ®Êt ®Ò tµi rót ra mét sè nhËn xÐt sau:

Nh×n chung ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña phÇn lín c¸c hé cã ®Êt bÞ thu håi hiÖn t¹i kh¸ h¬n tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt. §©y lµ ®iÒu ®¸ng mõng. Tuy nhiªn, ®iÒu b¨n kho¨n lµ ë mét sè ®Þa ph−¬ng, sù c¶i thiÖn ®êi sèng nµy míi lµ vÎ bÒ ngoµi bëi lÏ ng−êi d©n cã s½n tiÒn båi th−êng, do kh«ng biÕt lµm g× nªn ®em x©y nhµ vµ s¾m c¸c ph−¬ng tiÖn sinh ho¹t. Khi tiªu hÕt sè tiÒn båi th−êng råi, hä sÏ kh«ng cßn nguån thu nhËp nµo ®¸ng kÓ vµ mang tÝnh æn ®Þnh, v× kh«ng cã viÖc lµm ch¾c ch¾n.

2.3. nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra qua kÕt qu¶ ®iÒu tra

Tõ kÕt qu¶ ®iÒu tra thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi, nh− ®· tr×nh bµy ë trªn, ®Ò tµi thÊy cã mét sè vÊn ®Ò bøc xóc ®ang ®−îc ®Æt ra lµ:

Tuy nhiªn, trong thùc tiÔn cßn cã nh÷ng nhËn thøc kh¸c nhau vÒ vÊn ®Ò nµy. Mét sè ng−êi ®· qu¸ nhÊn m¹nh nh÷ng khiÕm khuyÕt, phñ nhËn nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®−îc. Cã nh÷ng ng−êi l¹i qu¸ nhÊn m¹nh kÕt qu¶, bá qua nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ x· héi ®· vµ ®ang tiÒm Èn nÕu kh«ng nhËn thøc vµ cã biÖn ph¸p xö lý hËu qu¶ sÏ lµ kh«ng nhá.

CÇn ph¶i thÊy r»ng, viÖc thu håi ®Êt thêi gian qua ®· gãp phÇn rÊt lín vµo viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n−íc. Chóng ta ®· x©y dùng ®−îc hµng tr¨m khu c«ng nghiÖp, ®· thu hót ®−îc hµng chôc ngµn dù ¸n ®Çu t− cña c¸c nhµ ®Çu t− ë trong vµ ngoµi n−íc víi sè vèn vµi chôc tû USD vµ hµng tr¨m ngµn tû ®ång ViÖt Nam. C¬ cÊu cña nÒn kinh tÕ n−íc nhµ nhê ®ã ®· chuyÓn dÇn theo h−íng tiÕn bé, tû träng cña khu vùc n«ng nghiÖp trong toµn bé GDP cña ®Êt n−íc gi¶m nhanh, tû träng cña khu vùc c«ng nghiÖp vµ dÞch vô t¨ng ngµy cµng hîp lý. Tr×nh ®é c«ng nghÖ cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt ®−îc c¶i thiÖn râ rÖt. C¬ së h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi ®−îc n©ng cÊp, ®−îc x©y

140

míi ngµy cµng nhiÒu, cµng hiÖn ®¹i vµ ®ång bé. C¸c ®« thÞ ®−îc më mang, ®−îc x©y dùng míi ngµy cµng nhiÒu, to ®Ñp h¬n, hiÖn ®¹i h¬n. Hµng triÖu lao ®éng ®−îc gi¶i quyÕt viÖc lµm víi thu nhËp cao h¬n, æn ®Þnh h¬n. §ã lµ nh÷ng thµnh tùu kh«ng thÓ kh«ng thÊy vµ kh«ng nãi ®Õn. Tuy nhiªn, b¶n th©n vÊn ®Ò thu håi ®Êt ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi ®Êt n−íc còng cã nh÷ng mÆt tr¸i cña nã. Ngoµi ra, v× nh÷ng lý do chñ quan, kh¸ch quan nh÷ng mÆt tr¸i cña vÊn ®Ò n¶y sinh mét c¸ch trÇm träng h¬n do chÝnh nh÷ng ng−êi thùc hiÖn. §©y còng lµ nh÷ng vÊn ®Ò cÇn quan t©m ®óng møc.

Hai lµ, ®Ó phôc vô cho viÖc thu håi ®Êt, gi¶i quyÕt viÖc lµm, æn ®Þnh ®êi sèng cho ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi, ngoµi LuËt ®Êt ®ai n¨m 1993 vµ ®−îc söa ®æi n¨m 2003, ChÝnh phñ ®· ban hµnh kh¸ nhiÒu v¨n b¶n lµm c¬ së ph¸p lý cho viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®ã, nh−:

- QuyÕt ®Þnh sè 186/H§BT ngµy 31/5/1990 cña Héi ®ång Bé tr−ëng (nay lµ ChÝnh Phñ) vÒ båi th−êng thiÖt h¹i cho ®Êt n«ng nghiÖp, ®Êt cã rõng khi chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông.

- NghÞ ®Þnh sè 90/CP ngµy 17/8/1994 cña ChÝnh phñ vÒ båi th−êng thiÖt h¹i khi Nhµ n−íc thu håi ®Êt ®Ó sö dông vµo môc ®Ých quèc phßng, an ninh, lîi Ých quèc gia, lîi Ých c«ng céng.

- NghÞ ®Þnh 22/1998/N§-CP ngµy 24/4/1998 cña ChÝnh phñ vÒ båi

th−êng thiÖt h¹i khi Nhµ n−íc thu håi ®Êt…

- NghÞ ®Þnh 181/N§-CP ngµy 29/10/2004 h−íng dÉn thi hµnh luËt ®Êt

®ai n¨m 2003.

- NghÞ ®Þnh 197/N§-CP ngµy 16/11/2004 cña ChÝnh phñ vÒ ph−¬ng

h−íng x¸c ®Þnh gi¸ ®Êt vµ khung gi¸ c¸c lo¹i ®Êt .v.v…

Trªn c¬ së c¸c nghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ, c¸c ®Þa ph−¬ng còng ®· ®−a ra hµng lo¹t c¸c v¨n b¶n cô thÓ nh»m h−íng dÉn c¸c cÊp, c¸c ngµnh ë ®Þa ph−¬ng m×nh thùc thi c¸c quy ®Þnh cña ChÝnh phñ, sao cho võa kh«ng tr¸i víi quy ®Þnh cña trªn, võa phï hîp víi hoµn c¶nh thùc tÕ cña ®Þa ph−¬ng. §©y lµ mét nç lùc lín cña bé m¸y Nhµ n−íc c¸c cÊp.

Tuy nhiªn, chóng ta ch−a cã mét chiÕn l−îc, mét quy ho¹ch vµ mét kÕ ho¹ch râ rµng, cã c¬ së khoa häc v÷ng ch¾c vÒ vÊn ®Ò nµy (c¶ ë tÇm quèc gia vµ tõng tØnh, thµnh phè). Bëi thÕ, viÖc tiÕn hµnh thu håi ®Êt, båi th−êng, gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ ®êi sèng cho ng−êi d©n diÔn ra hÕt søc lóng tóng, vµ trong chõng mùc nµo ®ã cßn mang tÝnh tuú tiÖn.

141

HiÖn t−îng thu håi ®Êt råi kh«ng dïng, bá hoang ho¸, hoÆc x©y c¸c khu c«ng nghiÖp rÊt khang trang nh−ng kh«ng mÊy doanh nghiÖp thuª, x©y nhµ xong kh«ng ai mua .v.v… lµ biÓu hiÖn cña viÖc ®ã.

Ba lµ, vÊn ®Ò bøc xóc ®èi víi viÖc gi¶i quyÕt thu nhËp, ®êi sèng vµ viÖc lµm cho ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ë n−íc ta thêi gian qua kh«ng ph¶i diÔn ra ®ång ®Òu ë tÊt c¶ c¸c ®Þa ph−¬ng. Chóng chñ yÕu tËp trung ë c¸c tØnh ®ång b»ng ven biÓn, n¬i cã ®iÒu kiÖn giao th«ng thuËn lîi, cã mËt ®é d©n c− t−¬ng ®èi ®«ng ®óc vµ cã tr×nh ®é häc vÊn t−¬ng ®èi cao, quan träng nhÊt lµ ë ba vïng kinh tÕ träng ®iÓm cña ®Êt n−íc lµ:

Vïng kinh tÕ träng ®iÓm phÝa B¾c víi c¸c ®Þa ph−¬ng Hµ Néi, H¶i

Vïng kinh tÕ träng ®iÓm miÒn Trung víi c¸c ®Þa ph−¬ng HuÕ, §µ N½ng

Qu¶ng Nam, Qu¶ng Ng·i, B×nh §Þnh, Phó Yªn, Kh¸nh Hoµ.

Vïng kinh tÕ träng ®iÓm phÝa Nam víi thµnh phè Hå ChÝ Minh, Bµ RÞa

- Vòng Tµu, §ång Nai, B×nh D−¬ng, B×nh Ph−íc, Long An.

Bèn lµ, viÖc thu håi ®Êt kh«ng chØ liªn quan ®Õn vÊn ®Ò kinh tÕ, mµ cßn cã t¸c ®éng v« cïng lín ®Õn vÊn ®Ò chÝnh trÞ, an ninh, quèc phßng, ®Õn t©m t−, t×nh c¶m cña nhiÒu tÇng líp d©n c−. Song khi thùc hiÖn nã, chóng ta thiÕu sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c cÊp, c¸c ngµnh, gi÷a §¶ng, chÝnh quyÒn vµ c¸c tæ chøc quÇn chóng, chóng ta gÇn nh− kho¸n tr¾ng cho chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng vµ ban qu¶n lý c¸c dù ¸n. V× thÕ c«ng viÖc diÔn ra hÕt søc khã kh¨n, kh«ng ®ång bé, g©y bao x¸o trén cho ng−êi d©n.

Còng ph¶i nãi thªm r»ng, viÖc thu håi ®Êt, båi th−êng cho ng−êi d©n, gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ ®êi sèng cho hä lµ nh÷ng c«ng viÖc ®ßi hái ph¶i cã mét ®éi ngò c¸n bé chuyªn tr¸ch giái, võa cã tÇm, võa cã t©m ®èi víi c«ng viÖc vµ ®èi víi ng−êi d©n, rÊt tiÕc lµ c¶ hai yªu cÇu ®ã ®Òu thiÕu v¾ng ë ®éi ngò thùc thi hiÖn t¹i. Thùc tiÔn cho thÊy ®éi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c nµy cña chóng ta võa thiÕu vÒ sè l−îng, võa yÕu vÒ chuyªn m«n vµ ch−a thùc sù v× d©n, cßn g©y qu¸ nhiÒu phiÒn hµ cho d©n.

142

vÊn ®Ò quy ho¹ch sö dông ®Êt, kÕ ho¹ch thu håi ®Êt, gi¸ c¶ båi th−êng ®èi víi tõng lo¹i ®Êt, chÝnh s¸ch t¸i ®Þnh c− ®èi víi ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi, chÝnh s¸ch ®µo t¹o nghÒ vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng cã ®Êt bÞ thu håi.v.v…

ChÝnh s¸ch cña chóng ta võa kh«ng ®ång bé, võa chung chung, do ®ã viÖc vËn dông cña c¸c ®Þa ph−¬ng lµ kh¸ tuú tiÖn. V× thÕ trªn b×nh diÖn chung bao giê ng−êi d©n còng lµ ng−êi bÞ thiÖt thßi nhÊt.

S¸u lµ, ®øng trªn quan ®iÓm ph¸t triÓn mµ xÐt, viÖc thu håi ®Êt ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia, chÝnh lµ ®iÒu kiÖn vµ thêi c¬ tèt nhÊt ®Ó chóng ta chuyÓn mét bé phËn quan träng lùc l−îng lao ®éng n«ng nghiÖp, n«ng th«n, lµ khu vùc cã n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, sang c«ng nghiÖp vµ dÞch vô lµ khu vùc cã n¨ng xuÊt lao ®éng cao. Muèn lµm ®−îc viÖc ®ã ®i ®«i víi quy ho¹ch vµ kÕ ho¹ch sö dông ®Êt, thu håi ®Êt chóng ta ph¶i cã kÕ ho¹ch ®µo t¹o nghÒ cho nh÷ng ng−êi bÞ thu håi ®Êt vµ cã kÕ ho¹ch sö dông hä sau khi ®µo t¹o. Trªn c¸i ®ã lµ ph¶i cã sù ®Çu t− tho¶ ®¸ng cho c«ng t¸c ®µo t¹o nghÒ cho ng−êi bÞ thu håi ®Êt, rÊt tiÕc lµ chóng ta ch−a lµm ®−îc ®iÒu nµy. Ng−êi d©n mÊt ®Êt nh− chóng t«i ®· ph©n tÝch tù ®µo t¹o, tù t×m viÖc lµ chÝnh, viÖc lµm trong n«ng nghiÖp, viÖc lµm linh tinh vÉn lµ chÝnh. NÒn kinh tÕ ®ang dÞch chuyÓn sang h−íng s¶n xuÊt hµng ho¸, c«ng nghiÖp ho¸, nh−ng sù dÞch chuyÓn cña lao ®éng l¹i theo chiÒu ng−îc l¹i ®èi víi nh÷ng ng−êi bÞ thu håi ®Êt.

B¶y lµ, chóng ta ®ang x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, song c¸ch xö sù cña chóng ta ®èi víi ng−êi d©n trong viÖc thu håi ®Êt l¹i kh«ng thËt thÓ hiÖn tÝnh thÞ tr−êng. Gi¸ ®Êt c¸c ®Þa ph−¬ng x¸c ®Þnh ®Ó båi th−êng cho ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi thÊp xa so víi gi¸ thÞ tr−êng ë ®Þa ph−¬ng ®ã trong thêi ®iÓm thu håi.

Chóng ta còng ch−a thÊy râ nh÷ng ®Æc ®iÓm vµ tÝnh lÞch sö cña c¸c quan hÖ ®Êt ®ai ë n−íc ta ®Ó xö lý phï hîp víi tõng lo¹i ®Êt, tõng ®iÒu kiÖn cô thÓ g¾n víi ®Êt. §Êy lµ ch−a kÓ sù kh«ng sßng ph¼ng cña nh÷ng ng−êi lµm c«ng t¸c thu håi ®Êt ®èi víi ng−êi d©n khi ®Êt cña ng−êi ta thuéc lo¹i nµy, nh−ng ¸p gi¸ lo¹i kh¸c, ch¼ng h¹n ®Êt ë th× tÝnh lµ ®Êt n«ng nghiÖp, ®Êt lo¹i II th× xÕp lµ lo¹i III,IV .v.v…

143

T¸m lµ, chóng ta lu«n kh¼ng ®Þnh r»ng ®Êt ®ai thuéc së h÷u toµn d©n, vµ Nhµ n−íc lµ ng−êi ®¹i diÖn cho nh©n d©n n¾m quyÒn së h÷u ®ã. NÕu Nhµ N−íc lµ chñ së h÷u, ng−êi d©n chØ lµ ng−êi sö dông, th× vÒ ®¹o lý viÖc thu håi ®Êt ph¶i do c¸c c¬ quan Nhµ n−íc thùc hiÖn. Song trªn thùc tiÔn, rÊt nhiÒu ®Þa ph−¬ng giao viÖc thu håi ®Êt cho c¸c chñ doanh nghiÖp tiÕn hµnh. C¸c chñ ®Çu t− v× quyÒn lîi cña m×nh ®· bá qua kh¸ nhiÒu quyÒn lîi cña ng−êi d©n, hoÆc høa víi ng−êi d©n lóc thu håi ®Êt rÊt nhiÒu vÊn ®Ò, song sau thu håi ®Êt kh«ng thùc hiÖn. NhiÒu vô bÊt æn x¶y ra ë c¸c ®Þa ph−¬ng thêi gian qua, chÝnh lµ do viÖc lµm nµy mang l¹i. Chóng t«i cho r»ng ®Ó c¸c chñ dù ¸n thu håi ®Êt lµ kh«ng hîp lý.

ChÝn lµ, ë rÊt nhiÒu ®Þa ph−¬ng kÕ ho¹ch thu håi ®Êt kh«ng g¾n víi kÕ ho¹ch t¸i ®Þnh c−. LÏ th«ng th−êng muèn thu håi ®Êt cña d©n, tr−íc hÕt chóng ta ph¶i tÝnh xem sÏ t¸i ®Þnh c− cho hä ë ®©u. Khi x¸c ®Þnh ®−îc chç t¸i ®Þnh c− råi ph¶i tæ chøc x©y dùng (c¶ nhµ ë, c¶ c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi), sao cho chç ë míi ph¶i tèt h¬n chç ë cò, sau ®ã míi ®−a d©n ®Õn ë. ChØ khi viÖc t¸i ®Þnh c− ®· hoµn tÊt míi ®−îc tiÕn hµnh thu håi ®Êt ®ai.

V× kh«ng cã quy ho¹ch, kÕ ho¹ch nªn kh«ng Ýt ®Þa ph−¬ng võa thu håi ®Êt võa t¸i ®Þnh c− cho d©n. C¸c ban qu¶n lý dù ¸n cø giao cho d©n mét côc tiÒn ®Ó hä tù xoay xë. Mét sè n¬i, khu t¸i ®Þnh c− nhµ kh«ng ra nhµ, c¬ së h¹ tÇng kh«ng cã chÝnh lµ b¾t nguån tõ sù kh«ng g¾n kÕt nµy.

M−êi lµ, viÖc thu håi ®Êt sÏ lµm cho hµng triÖu ng−êi mÊt viÖc lµm. Tuy nhiªn, thùc tiÔn còng cho thÊy kÕ ho¹ch thu håi ®Êt d−êng nh− còng kh«ng g¾n g× víi kÕ ho¹ch ®µo t¹o nghÒ cho nh÷ng ng−êi mÊt ®Êt. ChÝnh phñ trung −¬ng ch−a cã chiÕn l−îc vÒ vÊn ®Ò nµy, chÝnh quyÒn c¸c ®Þa ph−¬ng l¹i cµng kh«ng cã. Theo quy ®Þnh mçi hé bÞ mÊt bao nhiªu ®Êt sÏ ®−îc hç trî bao nhiªu tiÒn ®Ó chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp. Cßn häc nghÒ g×, häc ë ®©u, häc bao l©u, häc råi cã t×m ®−îc viÖc lµm kh«ng lµ viÖc ng−êi d©n tù lo, chÝnh quyÒn c¸c cÊp kh«ng biÕt. Chóng t«i cho r»ng ®©y lµ ®iÒu hÕt søc nguy hiÓm. LÏ ra viÖc thu håi ®Êt lµ ®iÒu kiÖn ®Ó chóng ta chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp cho d©n, nh»m chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng theo h−íng tiÕn bé, th× chóng ta l¹i th¶ næi. Ng−êi d©n mÊt ®Êt, kh«ng cã viÖc lµm, kh«ng cã thu nhËp ®ã lµ lçi cña Nhµ n−íc, vµ cÇn ph¶i thÊy r»ng ®ã chÝnh lµ mÇm mèng cña sù bÊt æn ®Þnh.

M−êi mét lµ, c¸c ®Þa ph−¬ng ch−a chó ý h−íng dÉn ng−êi d©n trong viÖc sö dông hîp lý vµ hiÖu qu¶ sè tiÒn ®−îc båi th−êng do mÊt ®Êt. Sè hé

144

sö dông tiÒn båi th−êng ®Ó ®Çu t− s¶n xuÊt, kinh doanh, ®Çu t− cho ®µo t¹o nghÒ nghiÖp, mua b¶o hiÓm x· héi .v.v… kh«ng nhiÒu. §a phÇn c¸c hé chi vµo viÖc x©y nhµ cöa, mua s¾m c¸c ph−¬ng tiÖn sinh ho¹t ®¾t tiÒn. Nh×n bÒ ngoµi cã vÎ nh− ®êi sèng cña hä ®−îc c¶i thiÖn râ rÖt. Tuy nhiªn, bªn trong tiÒm Èn mét nguy c¬ bÊt æn rÊt lín. Kh«ng nghÒ nghiÖp, kh«ng cã thu nhËp æn ®Þnh, ch¼ng mÊy chèc sè tiÒn båi th−êng sÏ hÕt. Lóc Êy ®éi qu©n thÊt nghiÖp sÏ t¨ng hÕt søc nhanh chãng. ThËt khã cã thÓ l−êng ®−îc tr−íc lµ viÖc g× sÏ x¶y ra sau mét thêi gian n÷a cña nh÷ng hé nµy.

145

PhÇn thø ba

Quan ®iÓm vµ gi¶i ph¸p ®¶m b¶o viÖc lµm, thu nhËp

h¹ tÇng kinh tÕ - x∙ héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi

Ých quèc gia nh÷ng n¨m tíi

c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia cña n−íc ta trong nh÷ng n¨m tíi.

Trong nh÷ng n¨m võa qua chóng ta ®· hÕt søc cè g¾ng ®Èy nhanh nhÞp ®é c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc, nhê ®ã bé mÆt kinh tÕ - x· héi cña n−íc ta ®· cã sù thay ®æi hÕt søc c¨n b¶n so víi tr−íc. NÕu n¨m 1991 GDP c¶ n−íc míi ®¹t kho¶ng 15 tû USD vµ b×nh qu©n ®Çu ng−êi chØ cã 200 USD, th× nay con sè ®ã ®· lµ xÊp xØ 55 tû vµ 600 USD, kim ng¹ch xuÊt khÈu cña n−íc ta thêi ®ã míi ®¹t 2 tû USD, th× nay ®· lµ kho¶ng 30 tû USD. Tû lÖ hé ®ãi nghÌo tõ 58% ®· gi¶m xuèng cßn kho¶ng 21%. D©n sè sèng ë khu vùc thµnh thÞ ®· t¨ng tõ 19% lªn 27,2%.

Tuy nhiªn, so víi c¸c n−íc trong khu vùc vµ thÕ giíi, chóng ta cßn thua

hä qu¸ xa, nh− ë phÇn ®Çu chóng t«i ®· tr×nh bµy

Bëi vËy, muèn tho¸t khái tôt hËu, vµ sím trë thµnh n−íc c«ng nghiÖp vµo n¨m 2020 nh− nghÞ quyÕt ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø IX ®Ò ra, chóng ta kh«ng cßn con ®−êng nµo kh¸c lµ ph¶i tËp trung ®Èy nhanh h¬n n÷a qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ ®« thÞ ho¸, ®ã lµ yªu cÇu kh¸ch quan vµ cÊp b¸ch nhÊt cña sù ph¸t triÓn ®Êt n−íc.

§iÒu ®ã cã nghÜa lµ tõ n¨m 2006 ®Õn n¨m 2010 vµ 2015 chóng ta sÏ:

a- TiÕp tôc tËp trung ®Çu t− cho ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, tõ ®ã chuyÓn m¹nh c¬ cÊu kinh tÕ cña n−íc ta theo h−íng hiÖn ®¹i lµ dÞch vô- c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp. Theo dù tÝnh ®Õn sau n¨m 2010 ®Êt n−íc ta ph¶i cè g¾ng cã kho¶ng 500 ngµn doanh nghiÖp c¸c lo¹i, thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ, ho¹t ®éng trong mäi lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. §Ó t¹o

146

®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp ph¸t triÓn, trong giai ®o¹n nµy dù kiÕn chóng ta sÏ x©y dùng thªm kho¶ng 350 khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt n÷a.

b- Chóng ta sÏ tiÕp tôc n©ng cÊp vµ x©y dùng míi theo h−íng hiÖn ®¹i, ®¹t tiªu chuÈn khu vùc vµ quèc tÕ hÖ thèng h¹ tÇng phôc vô cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, b¶o vÖ m«i tr−êng cña ®Êt n−íc, trong ®ã ®Æc biÖt lµ hÖ thèng giao th«ng (c¶ ®−êng bé, ®−êng s¾t, ®−êng thuû vµ ®−êng hµng kh«ng), hÖ thèng thuû lîi phôc vô t−íi, tiªu, thuû ®iÖn, hÖ thèng cÊp tho¸t n−íc ë c¸c ®« thÞ, hÖ thèng ®iÖn vµ th«ng tin liªn l¹c. Còng nh− c¸c c«ng tr×nh c«ng céng phôc vô ®êi sèng ng−êi d©n, ®Æc biÖt lµ hÖ thèng tr−êng häc, bÖnh viÖn, c¸c trung t©m v¨n ho¸, c¸c c¬ së vui ch¬i gi¶i trÝ, thÓ dôc thÓ thao.

c- SÏ ®Èy m¹nh h¬n n÷a viÖc më réng c¸c thµnh phè, c¸c thÞ x· vµ thÞ trÊn, nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho ng−êi d©n sèng tèt h¬n, cã ®iÒu kiÖn tiÕp cËn víi nh÷ng thµnh tùu do nÒn v¨n minh cña nh©n lo¹i ®−a l¹i. Tõ ®ã thay ®æi c¬ cÊu d©n c− vµ lao ®éng theo h−íng ngµy cµng tiÕn bé. Dù kiÕn ®Õn n¨m 2010 d©n c− sèng ë ®« thÞ chiÕm tû lÖ kho¶ng 32-33%. N¨m 2015 kho¶ng 40%, n¨m 2020 kho¶ng 48-50%.

Sù nghiÖp trªn ®ßi hái chóng ta ph¶i tiÕp tôc lµm vµ lµm m¹nh h¬n viÖc ph©n bè l¹i nguån lùc ®Êt ®ai vµ lao ®éng trong c¶ n−íc, ®Ó sö dông hîp lý h¬n, hiÖu qu¶ h¬n.

NghÞ quyÕt sè 29/2004/QH11 ngµy 15/6/2004 cña Quèc Héi vÒ quy

ho¹ch sö dông ®Êt ®Õn n¨m 2010 x¸c ®Þnh nh− sau:

- N¨m 2005 ®Êt chuyªn dïng lµ 1.846.500 ha, ®Õn n¨m 2010 lµ

2.145.400 ha.

- §Êt ë ®« thÞ n¨m 2005 lµ 83.700 ha, n¨m 2010 lµ 99.300 ha.

C¨n cø vµ nghÞ quyÕt cña Quèc héi, vµ c¨n cø vµo xu h−íng vËn ®éng cña tõng lo¹i ®Êt giai ®o¹n 2000- 2003 mµ Tæng côc Thèng kª c«ng bè, chóng t«i ®· nªu ë phÇn ®Çu, chóng t«i dù kiÕn sè l−îng ®Êt sÏ ®−îc thu håi ®Ó sö dông cho viÖc x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia tõ nay ®Õn n¨m 2010 nh− sau:

147

BiÓu sè 3.1: Dù kiÕn c¸c lo¹i ®Êt ®Õn n¨m 2010

§¬n vÞ tÝnh : ha

Lo¹i ®Êt 2000 2005 2010 2015/2005

I- §Êt chuyªn dïng 1.532.843 1.846.500 2.145.400 + 298.900

- §Êt giao th«ng 437.965 531.792 617.875 + 86.083

- §Êt thuû lîi 557.010 644.428 748.744 +104.316

II- §Êt ë 443.178 472.466 504.996 + 32.530

- §Êt ë ®« thÞ 72.200 83.700 99.300 + 15.600

- §Êt ë n«ng th«n 371.000 388.766 405.696 + 16.930

Nguån: NguyÔn H÷u Dòng- Thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm

cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi.

* §Êt ë n«ng th«n ë ®©y kh«ng tÝnh theo quyÕt ®Þnh cña Quèc héi, mµ theo c¸ch tÝnh cña Tæng côc Thèng kª (v× ®Êt nµy ®· cã ®iÒu chØnh sau luËt ®Êt ®ai n¨m 1993): Nh− vËy, tæng diÖn tÝch ®Êt dù kiÕn sÏ thu håi giai ®o¹n tõ 2006 ®Õn 2010 sÏ lµ 331.430 ha.

NÕu chóng ta chÊp nhËn c¸ch tÝnh cña Bé Lao ®éng - Th−¬ng b×nh vµ X· héi lµ mét ha ®Êt bÞ thu håi b×nh qu©n sÏ lµm cho 13 lao ®éng bÞ mÊt viÖc. §ång thêi, chóng ta còng t¹m chÊp nhËn con sè do §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n ®iÒu tra võa qua lµ trong tæng diÖn tÝch ®Êt bÞ thu håi cã 58% lµ ®Êt n«ng nghiÖp, th× giai ®o¹n tõ 2006-2010, tæng diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp sÏ bÞ thu håi ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia lµ 192.212 ha.

Nh− vËy, sè lao ®éng n«ng th«n mÊt viÖc do lÊy ®Êt n«ng nghiÖp trong c¶ n−íc giai ®o¹n 2006-2010 sÏ lµ 2.498.756 ng−êi. §©y qu¶ lµ mét con sè kh«ng nhá. T×nh h×nh nµy diÔn ra ë mét sè ®Þa ph−¬ng nh− sau:

148

BiÓu sè 3.2: T×nh h×nh thu håi ®Êt vµ mÊt viÖc lµm ë mét sè

®Þa ph−¬ng giai ®o¹n 2006-2010

§Þa ph−¬ng

1-Hµ Néi 2- H¶i Phßng 3- Hµ T©y 4- H¶i D−¬ng 5- Th¸i B×nh 6- B¾c Ninh 7- §µ N½ng 8- Phó Yªn 9- §ång Th¸p 10- CÇn Th¬ 11- Lµo Cai 12- Ninh B×nh DiÖn tÝch ®Êt sÏ thu håi (ha) 10.000 2.550 2.667 1.500 1.131 4.150 377 1.386 1.000 1.513 451 700 Sè lao ®éng sÏ mÊt viÖc (ng−êi) 100.000 18.500 49.512 14.500 28.283 9.000 10.000 4.505 8.500 1.600 2.175 3.500

Nguån: NguyÔn H÷u Dòng- Thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm

cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi.

Chóng ta biÕt ë n«ng th«n tõ n¨m 2006 ®Õn 2010, mçi n¨m b×nh qu©n cã kho¶ng 1 triÖu thiÕu niªn b−íc vµo tuæi lao ®éng, c¶ giai ®o¹n lµ 5 triÖu ng−êi. HiÖn t¹i trong khu vùc n«ng th«n cã kho¶ng 24 triÖu lao ®éng, tuy nhiªn hä chØ míi sö dông kho¶ng 80% thêi gian lµm viÖc mµ th«i. 20% thêi gian t−¬ng ®−¬ng víi 4,8 triÖu lao ®éng kh«ng cã viÖc lµm. Sè lao ®éng t¨ng thªm lµ 5 triÖu, sè lao ®éng ch−a cã viÖc lµm 4,8 triÖu vµ 2,5 triÖu mÊt viÖc do ®Êt bÞ thu håi, tæng céng lµ 12,3 triÖu ng−êi cÇn ph¶i gi¶i quyÕt viÖc lµm trong 5 n¨m tíi. Nh− vËy, vÊn ®Ò thu nhËp ®êi sèng vµ viÖc lµm cña nh÷ng ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi 5 n¨m tíi vÉn lµ vÊn ®Ò cùc kú nãng báng cña ®Êt n−íc. Râ rµng, nÕu chóng ta kh«ng cã gi¶i ph¸p ®ång bé cã tÝnh kh¶ thi ®Ó gi¶i quyÕt nã th× vÊn ®Ò æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn ®Êt n−íc sÏ hÕt søc khã kh¨n.

3.2. Quan ®iÓm ®¶m b¶o viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng

Nh− phÇn trªn chóng t«i ®· tr×nh bµy, trong nh÷ng n¨m s¾p tíi viÖc thu håi ®Êt sÏ tiÕp tôc diÔn ra kh«ng nh÷ng m¹nh mÏ hín, mµ cßn trªn mét ph¹m vi réng r·i h¬n, do ®ã sè ng−êi cÇn b¶o ®¶m viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi

149

sèng do bÞ thu håi ®Êt còng sÏ lín h¬n hiÖn nay rÊt nhiÒu. Tuy nhiªn, chóng ta ph¶i ®øng trªn quan ®iÓm nµo ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy. §©y lµ vÊn ®Ò phøc t¹p vµ ch¾c ch½n lµ còng kh«ng dÔ t×m ®−îc tiÕng nãi chung. Song trªn c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn ®Ò tµi ®· nghiªn cøu vµ tæng kÕt ®−îc, chóng t«i cho r»ng cÇn ph¶i dùa trªn c¸c quan ®iÓn chñ yÕu sau ®©y:

3.2.1. Ph¶i ®øng trªn quan ®iÓm ph¸t triÓn ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò thu håi ®Êt vµ b¶o ®¶m viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng cña ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi.

Tr−íc hÕt nãi vÒ vÊn ®Ò thu håi ®Êt.

§Êt ®ai nh− chóng ta ®· biÕt, nã lµ s¶n phÈm cña tù nhiªn, tÆng vËt cña tù nhiªn cho con ng−êi, lµ ®iÒu kiÖn cña lao ®éng; ®Êt ®ai kÕt hîp víi lao ®éng lµ nguån gèc sinh ra mäi thø cña c¶i vËt chÊt cña x· héi. William Petty ®· tõng nãi: " ®Êt ®ai lµ cha, cßn lao ®éng lµ mÑ cña mäi cña c¶i vËt chÊt ".

Nh− vËy, ®Êt ®ai lµ c¸i n«i ®Ó cho con ng−êi vµ x· héi loµi ng−êi tån t¹i vµ ph¸t triÓn. Con ng−êi sinh ra tõ ®Êt, lín lªn nhê ®Êt vµ khi mÊt ®i l¹i trë vÒ víi ®Êt.

Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Êt ®ai lµ mét trong 4 yÕu tè chñ yÕu hîp thµnh ®Çu vµo cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ( ®Êt ®ai- lao ®éng- vèn- c«ng nghÖ). Tuy nhiªn, vai trß cña ®Êt ®ai trong tõng ngµnh, tõng lÜnh vùc s¶n xuÊt, kinh doanh cã kh¸c nhau.

- §èi víi c¸c nïanh c«ng nghiÖp, th−¬ng m¹i, dÞch vô, v¨n ho¸, x· héi .v.v…®Êt ®ai lµ nÒn mãng ®Ó dùng nhµ x−ëng vµ c¸c c«ng tr×nh cÇn thiÕt, mµ kh«ng cã nã mäi ho¹t ®éng kh«ng thÓ diÔn ra ®−îc.

- Nh−ng ®èi víi n«ng nghiÖp, ®Êt ®ai cã vai trß hoµn toµn kh¸c, ®ã lµ ®Êt ®ai lµ t− liÖu s¶n xuÊt ®Æc biÖt vµ kh«ng thÓ thay thÕ ®−îc. §Æc biÖt v× t− liÖu s¶n xuÊt nµy cã h¹n vÒ mÆt sè l−îng (diÖn tÝch) . Cho ®Õn giê phót nµy chóng ta vÉn ch−a t¹o ra ®−îc mét cm2 ®Êt nµo, vÞ trÝ th× cè ®Þnh kh«ng thÓ di chuyÓn ®−îc (g¾n víi ®iÒu kiÖn thêi tiÕt vµ khÝ hËu tõng vïng) vµ ®iÒu rÊt may m¾n lµ tÊt c¶ c¸c t− liÖu s¶n xuÊt kh¸c th× cïng víi thêi gian sö dông, cïng víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc vµ c«ng nghÖ tÊt c¶ ®Òu bÞ th¶i lo¹i, ®Òu bÞ qu¼ng vµo sät r¸c, cßn ®Êt ®ai nÕu biÕt sö dông th× søc s¶n xuÊt cña nã sÏ kh«ng bÞ suy gi¶m. §Êt ®ai lµ t− liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu kh«ng thÓ thay thÕ ®−îc cña n«ng nghiÖp, cã nghÜa lµ kh«ng cã ®Êt th× còng kh«ng cã s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Mµ nh− chóng ta biÕt, kh«ng cã s¶n xuÊt n«ng nghiÖp th× con ng−êi còng kh«ng cã l−¬ng thùc, thùc phÈm ®Ó sèng vµ ph¸t triÓn. Còng ph¶i nãi thªm r»ng ®Êt th× kh«ng s¶n sinh thªm ra ®−îc, song con ng−êi th×

150

l¹i sinh ra qu¸ nhanh (kÕt thóc chiÕn tranh thÕ giíi thø hai n¨m 1945 c¶ thÕ giíi míi cã 2,5 tû ng−êi, thÕ mµ giê ®©y con sè ®ã ®· h¬n 6 tû), do ®ã nhu cÇu l−¬ng thùc, thùc phÈm ®Ó nu«i sèng con ng−êi t¨ng tõng ngµy. ChÝnh v× thÕ mµ ®Êt ®ai ngµy cµng trë nªn qóy gi¸, vµ kh«ng Ýt n−íc cè gi÷ ®Êt n«ng nghiÖp ®Ó b¶o ®¶m an ninh l−¬ng thùc quèc gia.

B¶o ®¶m an ninh l−¬ng thùc, thùc phÈm quèc gia lµ cÇn thiÕt vµ n−íc nµo còng ph¶i lµm, song lµm theo kiÓu gi÷ kh− kh− sè l−îng diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp, chóng t«i cho ®ã lµ c¸ch lµm vµ quan ®iÓm qu¸ lçi thêi.

Quèc gia kh«n ngoan lµ quèc gia biÕt tËn dông ®Æc ®iÓm cña ®Êt ®ai (søc s¶n xuÊt kh«ng cã giíi h¹n) vµ −u thÕ cña thêi ®¹i (sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña khoa häc - c«ng nghÖ ) ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò l−¬ng thùc, thùc phÈm. Tøc lµ ph¶i dùa vµo tiÕn bé cña khoa häc - c«ng nghÖ ®Ó c¶i t¹o, båi d−ìng ®Êt ®ai, lµm cho ®é ph× nhiªu cña nã kh«ng ngõng t¨ng, tõ ®ã gióp t¨ng n¨ng xuÊt c©y trång, mÆt kh¸c còng dùa vµo tiÕn bé cña khoa häc c«ng nghÖ, nhÊt lµ c«ng nghÖ sinh häc ®Ó t¹o ra gièng c©y trång, con vËt nu«i míi cã n¨ng xuÊt cao h¬n, cho s¶n phÈm cã chÊt l−îng h¬n, nhê ®ã trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp (1ha) chóng ta cã thÓ t¹o ra mét khèi l−îng n«ng s¶n lín h¬n nhiÒu lÇn so víi tr−íc (vÒ gi¸ trÞ còng vËy). Nh− vËy lµ víi diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp b»ng 60-80% so víi tr−íc song chóng ta vÉn cã thÓ t¹o ra mét khèi l−îng n«ng s¶n ®ñ nu«i sèng mét l−îng d©n sè ®«ng h¬n hiÖn nay, víi chÊt l−îng tèt h¬n. 20-30% diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp kia cã thÓ chuyÓn sang lµm c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, lµ nh÷ng lÜnh vùc t¹o ra ®−îc viÖc lµm nhiÒu h¬n hµng chôc lÇn so víi ®Ó ®Êt lµm n«ng nghiÖp, vµ còng ®em l¹i thu nhËp cao h¬n, æn ®Þnh h¬n cho ng−êi lao ®éng gÊp nhiÒu lÇn.

Nãi c¸ch kh¸c lµ, trªn c¬ së tÝnh to¸n kü l−ìng, khoa häc chiÕn l−îc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ ®« thÞ ho¸ ®Êt n−íc, cÇn m¹nh d¹n chuyÓn mét bé phËn ®Êt n«ng nghiÖp sang lµm c«ng nghiÖp vµ dÞch vô (x©y dùng khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ -x· héi, nhu cÇu céng ®ång vµ lîi Ých quèc gia). Ph¶i thÊy r»ng ®©y thùc chÊt lµ thùc hiÖn viÖc ph©n bæ l¹i nguån lùc ®Êt ®ai gi÷a c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau cña nÒn kinh tÕ, ®Ó sö dông hîp lý h¬n, hiÖu qu¶ h¬n nguån lùc quý gi¸ nµy, b¶o ®¶m nªn kinh tÕ ph¸t triÓn nhanh, bÒn v÷ng, sím thùc hiÖn ®−îc nghÞ quyÕt do ®¹i héi §¶ng lÇn thø IX ®Ò ra lµ ®Õn n¨m 2020 vÒ c¬ b¶n n−íc ta thµnh mét n−íc c«ng nghiÖp.

Còng cã ý kiÕn cho r»ng lÊy ®Êt ®Ó lµm c«ng nghiÖp, ph¸t triÓn ®« thÞ lµ ®óng, song thêi gian qua chóng ta lÊy qu¸ nhiÒu ®Êt n«ng nghiÖp. Ph¶i

151

nãi r»ng chóng ta cã lÊy mét sè diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, më réng c¸c thµnh phè vµ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi phôc vô cho sù ph¸t triÓn, song nã ch−a ¶nh h−ëng g× nhiÒu ®Õn ®Êt s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña quèc gia. N¨m 1990 c¶ n−íc ta cã 972.100 ha ®Êt chuyªn dïng, 15 n¨m sau, n¨m 2005 (theo quyÕt ®Þnh cña Quèc héi, ®Êt chuyªn dïng lµ 1.846.500 ha; t¨ng thªm 874.310 ha. Nãi c¸ch kh¸c lµ 15 n¨m thu håi ®Êt thªm 874.310 ha, nÕu chÊp nhËn c¸ch tÝnh cña §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n ( nh− ®· nãi), trong ®ã 58% lµ ®Êt n«ng nghiÖp, th× toµn bé diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp bÞ thu håi suèt 15 n¨m lµ 507.899 ha. Trong khi ®ã ®Êt n«ng nghiÖp n¨m 1990 lµ 6.993.241 ha, n¨m 2005 lµ 9.037.800 ha nh− vËy trõ ®i sè bÞ thu håi, 15 n¨m qua ®Êt n«ng nghiÖp cña c¶ n−íc vÉn cßn t¨ng thªm 2.044.559 ha. V× thÕ, kh«ng cã g× ®¸ng ph¶i lo ng¹i trong viÖc tiÕp tôc thu håi ®Êt n«ng nghiÖp ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n−íc trong nh÷ng n¨m tíi c¶.

- VÒ ®¶m b¶o viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng cho ng−êi cã ®Êt bÞ

thu håi.

Nguån lùc ®Êt ®ai ®· ®−îc chuyÓn dÞch vµ ph©n bæ theo h−íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, do ®ã quan ®iÓm cña chóng t«i lµ gi¶i quyÕt viÖc lµm, b¶o ®¶m thu nhËp vµ ®êi sèng cho nh÷ng ng−êi cã ®Êt ®ai bÞ thu håi còng ph¶i ®−îc thùc hiÖn theo h−íng Êy, tøc lµ t¹o cho hä cã viÖc lµm ®ßi hái chuyªn m«n, kü thuËt cao h¬n trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, víi thu nhËp cao h¬n, æn ®Þnh h¬n, ®ång thêi cã cuéc sèng ®Çy ®ñ h¬n, v¨n minh vµ hiÖn ®¹i h¬n. Chóng t«i cho r»ng ®©y ph¶i ®−îc xem lµ quan ®iÓm chñ ®¹o, quan ®iÓm xuyªn suèt trong tÊt c¶ c¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ n−íc ta ®èi víi viÖc b¶o ®¶m viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng cho ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi. Quan ®iÓm nµy xuÊt ph¸t tõ c¸c lý do sau: - Mét lµ, nh− chóng t«i ®· tr×nh bµy ë phÇn thùc tr¹ng ®iÒu tra, trong sè nh÷ng ng−êi bÞ thu håi ®Êt cã tíi 45,77% lµ lµm n«ng nghiÖp, 5,22% lµ thÊt nghiÖp, 4,76% lµm nghÒ xe «m, vµ 11,68% lµ lµm c¸c nghÒ linh tinh kh¸c, céng l¹i lµ 67,43%. Cã thÓ nãi ®©y lµ nh÷ng ng−êi lµm nghÒ d−êng nh− kh«ng cã ®µo t¹o vÒ chuyªn m«n, do ®ã thu nhËp thÊp vµ kh«ng æn ®Þnh. V× vËy, khi chóng ta ®· thu håi gÇn nh− hÕt ®Êt cña hä (®Êt ë vµ ®Êt s¶n xuÊt) th× víi tr×nh ®é chuyªn m«n hÕt søc thÊp kÐm hoÆc kh«ng cã, hä kh«ng lµm sao cã thÓ kiÕm ®−îc viÖc lµm cã thu nhËp cao vµ æn ®Þnh, hËu qu¶ tÊt yÕu lµ ®êi sèng ch¾c ch¾n råi sÏ gÆp khã kh¨n.

152

Chóng ta biÕt, mét ®Êt n−íc ®−îc coi lµ ph¸t triÓn tèt chØ khi ®Êt n−íc ®ã cã c¬ cÊu kinh tÕ vµ c¬ cÊu lao ®éng cïng chuyÓn dÞch theo h−íng hiÖn ®¹i. Tøc lµ tû träng GDP còng nh− tû träng lao ®éng cña khu vùc n«ng nghiÖp chiÕm phÇn rÊt nhá trong c¬ cÊu chung cña nÒn kinh tÕ. GDP cña khu vùc n«ng nghiÖp cña ViÖt Nam hiÖn vÉn chiÕm kho¶ng 22% trong GDP c¶ n−íc. Trong khi ®ã cña Malaicia chØ cã 9%, Th¸i Lan 9%, Hµn Quèc 3%. Lao ®éng cña khu vùc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp chØ chiÕm cã 3-7% trong tæng sè lao ®éng cña x· héi, cßn cña ViÖt Nam vÉn cßn 56%. Do ®ã thu håi ®Êt chóng t«i cho lµ thêi c¬ tèt nhÊt ®Ó chóng ta thùc hiÖn viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng. Quan ®iÓm cña chóng t«i lµ ph¶i cè g¾ng chuyÓn nh÷ng ng−êi lao ®éng cã ®Êt bÞ thu håi ( mµ ®a phÇn hä lµm c¸c nghÒ kh«ng cã chuyªn m«n nh− chóng t«i ®· tr×nh bµy), sang lµm trong c¸c lÜnh vùc c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, tr−íc hÕt lµ sè lao ®éng trÎ d−íi 35 tuæi (c¸ch lµm chóng t«i sÏ tr×nh bµy ë phÇn gi¶i ph¸p), kh«ng nªn ®Ó hä quay trë vÒ c¸c nghÒ cò, nhÊt lµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. ChØ cã lµm nh− vËy chóng ta míi gi¶i quyÕt ®−îc mét c¸ch c¨n b¶n vµ bÒn v÷ng viÖc lµm cho ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi, míi b¶o ®¶m cho hä cã thu nhËp cao, æn ®Þnh vµ cã cuéc sèng tèt h¬n tr−íc, còng nh− chóng ta míi hy väng ®Õn n¨m 2010 gi¶m sè lao ®éng n«ng nghiÖp xuèng cßn 50% nh− nghÞ quyÕt ®¹i héi §¶ng IX ®· ®Ò ra. - Hai lµ, theo chóng t«i, mét n−íc ®−îc coi lµ n−íc c«ng nghiÖp, ngoµi c¸c tiªu chÝ vÒ kinh tÕ, cã mét chØ tiªu rÊt ®−îc xem träng, ®ã lµ tû lÖ d©n c− sèng ë ®« thÞ, th«ng th−êng nã ph¶i tõ 50% trë lªn. C¸c n−íc ph¸t triÓn cã tû lÖ d©n c− sèng ë thµnh thÞ rÊt cao. Ch¼ng h¹n, n¨m 2004 , tû träng d©n sè sèng ë ®« thÞ cña céng hoµ liªn bang §øc lµ 88%, céng hoµ Ph¸p lµ 74%, céng hoµ Italia lµ 90%, T©y Ban Nha 76%, Hoa Kú 79%, Hµn Quèc 85%, NhËt B¶n 78%; ngay Ind«nªxia tû lÖ ®ã còng ®¹t 42%, Philipin 48%. Trong khi ®ã ë n−íc ta n¨m 2005 míi ®¹t tû lÖ kho¶ng 27%, cã thÓ nãi lµ cßn qóa thÊp. Muèn ®Êt n−íc ph¸t triÓn, tÊt yÕu ph¶i ®Èy m¹nh ph¸t triÓn ®« thÞ. ChÝnh v× thÕ qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë n−íc ta lu«n ®i cïng víi qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸. §« thÞ lµ n¬i cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi nhÊt ®Ó con ng−êi tiÕp cËn víi cuéc sèng v¨n minh, hiÖn ®¹i. Thu håi ®Êt ®ai theo chóng t«i còng lµ c¬ héi thuËn lîi ®Ó chóng ta

chuyÓn mét bé phËn d©n c− n«ng th«n thµnh d©n c− ®« thÞ. ë thµnh thÞ, víi sù hç trî tÝch cùc cña chÝnh quyÒn vµ ®oµn thÓ c¸c cÊp (th«ng qua c¸c ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o nghÒ vµ chuyÓn ®æi nghÒ) ng−êi d©n sÏ t×m ®−îc viÖc lµm ch¾c ch¾n h¬n, cã thu nhËp cao h¬n, ®êi sèng mäi mÆt sÏ ®−îc c¶i thiÖn h¬n.

153

ChÝnh v× thÕ, ®èi víi nh÷ng ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi, quan ®iÓm cña chóng t«i lµ nªn ®−a hä ®Õn t¸i ®Þnh c− ë nh÷ng khu ®« thÞ míi, biÕn hä thµnh c− d©n ®« thÞ, vµ chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp cña hä cho phï hîp víi c¸c ho¹t ®éng cña kinh tÕ ®« thÞ. Kh«ng nªn x©y c¸c khu t¸i ®Þnh c− ë n«ng th«n ®Ó råi tiÕp tôc biÕn hä thµnh nh÷ng ng−êi n«ng d©n n÷a.

3.2.2. §¶m b¶o hµi hoµ gi÷a c¸c lîi Ých: lîi Ých quèc gia, lîi Ých cña ng−êi d©n cã ®Êt bi thu håi vµ lîi Ých cña c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¬ së kinh doanh c¬ së h¹ tÇng.

Nh− ®· nãi, ®Ó cã sù ph¸t triÓn, trong qu¸ tr×nh thu håi ®Êt, cÇn cã chÝnh s¸ch ®Ó ®¶m b¶o lîi Ých tho¶ ®¸ng. ViÖc thu håi ®Êt cã liªn quan ®Õn nhiÒu mèi quan hÖ lîi Ých. Cã thÓ kh¸i qu¸t l¹i thµnh nh÷ng quan hÖ lîi Ých sau: Lîi Ých x· héi; lîi Ých cña ng−êi d©n vµ lîi Ých cña c¸c ®¬n vÞ thu håi ®Êt.

VÒ phÝa x· héi, thu håi ®Êt sÏ thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu lao ®éng theo h−íng ph¸t triÓn vµ n©ng tû träng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô trong GDP ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ ®« thÞ ho¸ do ®ã ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi tèt h¬n, t¨ng tr−ëng kinh tÕ cao h¬n, ®−a ®Êt n−íc tiÕn nhanh h¬n trªn con ®−êng d©n giµu, n−íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ vµ v¨n minh.

- VÒ phÝa ng−êi d©n bÞ thu håi ®Êt. Thu håi ®Êt v× lîi Ých ph¸t triÓn ®Êt n−íc nh−ng nã ¶nh h−ëng ®Õn lîi Ých c¬ b¶n vµ cã thÓ nãi lµ sèng cßn cña mçi ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi. Hä sÏ kh«ng cßn ruéng ®Êt ®Ó s¶n xuÊt, kh«ng cã viÖc lµm truyÒn thèng mµ hä quen thuéc, hä sÏ ph¶i di chuyÓn ®Õn n¬i ë míi lµm cho cuéc sèng bÞ x¸o trén. Do ®ã, nÕu kh«ng ®¶m b¶o cho hä ®−îc viÖc lµm, cã thu nhËp th−êng xuyªn vµ æn ®Þnh th× sÏ l©m vµo c¶nh khã kh¨n. ChÝnh v× thÕ, trong qu¸ tr×nh thu håi ®Êt ®Ó phôc vô khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, gi¶i quyÕt viÖc lµm, thu nhËp, ®êi sèng cho ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi lµ vÊn ®Ò ®Æt ra hµng ®Çu.

- VÒ phÝa nhµ ®Çu t−, cã thÓ ®ã lµ Nhµ n−íc víi kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ- x· héi, c¸c c«ng tr×nh c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia, cã thÓ ®ã lµ chñ c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau (doanh nghiÖp 100% vèn n−íc ngoµi, C«ng ty liªn doanh, C«ng ty cæ phÇn, C«ng ty TNHH…) do mua quyÒn sö dông ®Êt cña d©n nªn sÏ cã ®Êt ®Ó ph¸t triÓn khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp tiÕn hµnh s¶n xuÊt - kinh doanh, thu lîi nhuËn cao h¬n khi ch−a vµo khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ .

Qu¸ tr×nh thu håi ®Êt diÔn ra thµnh c«ng hay kh«ng phô thuéc vµo viÖc gi¶i quyÕt c¸c mèi quan hÖ lîi Ých nµy cã ®óng ®¾n hay kh«ng, cã hµi

154

hoµ hay kh«ng, nh−ng trong ®ã tr−íc hÕt ph¶i chó ý ®Õn lîi Ých cña ng−êi d©n. Bëi lÏ, ng−êi d©n ®ang sinh sèng yªn æn trªn m¶nh ®Êt cña hä, muèn thu håi ®Êt ®ai ®ã ®Ó phôc vô lîi Ých chung, ph¶i ®¶m b¶o cuéc sèng b×nh th−êng cho hä, nÕu nh− kh«ng nãi lµ ph¶i cã ®−îc cuéc sèng tèt h¬n. V× thÕ, ®Ó thu håi ®−îc ®Êt, tr−íc hÕt ph¶i gi¶i quyÕt ®−îc lîi Ých cña ng−êi d©n, coi ®ã lµ gèc rÔ th¾ng lîi cña chñ tr−¬ng thu håi ®Êt ®Ó phôc vô c«ng nghiÖp ho¸, ®« thÞ ho¸.

HiÖn nay, chñ tr−¬ng lÊy ®Êt ®Ó ph¸t triÓn khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, ®¸p øng nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia, nhiÒu ng−êi ë diÖn bÞ thu håi ®Êt ñng hé vµ s½n sµng v× lîi Ých chung. Nguyªn nh©n lµ ng−êi d©n ë nh÷ng n¬i nµy ®· ®−îc gi¶i quyÕt tho¶ ®¸ng lîi Ých, cã ®−îc viÖc lµm míi, cã thu nhËp æn ®Þnh, cã ®êi sèng ®¶m b¶o nh− tr−íc, thËm chÝ cßn khang trang h¬n tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt. Tuy nhiªn còng cã kh«ng Ýt tr−êng hîp: bÊt b×nh, ph¶n ®èi, khiÕu n¹i kh«ng chuyÓn môc ®Ých sö dông ®Êt do gi¶i quyÕt ch−a tho¶ ®¸ng lîi Ých cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi. §ã lµ sù kh«ng c«ng b»ng gi÷a c¸c dù ¸n, gi÷a c¸c lo¹i ®Êt, c¸c lo¹i hé, gi÷a gi¸ ®Òn bï thu håi ®Êt vµ gi¸ nhµ t¸i ®Þnh c−…

V× vËy ®iÒu quan träng lµ c¸n bé ®Þa ph−¬ng lµm c«ng t¸c liªn quan ®Õn thu håi ®Êt ph¶i c«ng t©m, trong s¹ch, liªm khiÕt vµ Nhµ n−íc ph¶i c«ng khai, minh b¹ch x©y dùng vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch trªn c¬ së qu¸n triÖt quan ®iÓm kÕt hîp hµi hoµ c¸c lîi Ých .

3.2.3. §¶m b¶o viÖc lµm, thu nhËp, ®êi sèng vµ viÖc lµm cho ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi lµ mét nhiÖm vô quan träng võa th−êng xuyªn cÊp b¸ch tr−íc m¾t, võa lµ nhiÖm vô l©u dµi trong kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña thêi kú ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ theo h−íng hiÖn ®¹i ë n−íc ta

Theo tiÕn tr×nh ®Èy nhanh CNH, H§H, ®Èy m¹nh sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, viÖc x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia sÏ cßn diÔn ra víi quy m« lín vµ tèc ®é nhanh trong nh÷ng n¨m tíi. Qu¸ tr×nh nµy sÏ gãp phÇn quan träng ph¸t triÓn c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh vµ dÞch vô, nhÊt lµ doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi, c¸c trung t©m th−¬ng m¹i vµ dÞch vô, lµ yÕu tè quan träng duy tr× t¨ng tr−ëng kinh tÕ ë møc cao, t¹o nhiÒu viÖc lµm ë khu vùc chÝnh thøc (khu vùc kÕt cÊu), víi chÊt l−îng viÖc lµm vµ gi¸ trÞ lao ®éng ngµy cµng cao.

155

ViÖc ®Èy nhanh tèc ®é c«ng nghiÖp ho¸, ®« thÞ ho¸ sÏ ®i liÒn víi viÖc më réng thu håi ®Êt cña ng−êi d©n ®Ó phôc vô qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®ã. §iÒu nµy còng cã nghÜa lµ sè ng−êi kh«ng cã viÖc lµm do mÊt ®Êt sÏ mçi n¨m mét t¨ng vµ sÏ cßn diÔn ra trong mét thêi gian t−¬ng ®èi dµi. (Xem phÇn dù b¸o vÒ t×nh h×nh thu håi ®Êt vµ s¬ lao ®éng thiÕu viÖc lµm cÇn gi¶i quyÕt).

V× thÕ, gi¶i quyÕt viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng cña ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi võa lµ nhiÖm vô cÊp b¸ch th−êng xuyªn, võa lµ nhiÖm vô l©u dµi trong kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña thêi kú ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ theo h−íng hiÖn ®¹i ë n−íc ta, ®ßi hái c¸c cÊp, c¸c ngµnh ph¶i qu¸n triÖt mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ nghiªm tóc. §©y chÝnh lµ thùc hiÖn mét c¸ch sinh ®éng chñ tr−¬ng nhÊt qu¸n cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ta lµ g¾n ph¸t triÓn kinh tÕ víi gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi theo nguyªn t¾c tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi, nhÊt lµ c¸c vÊn ®Ò x· héi bøc xóc trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®Êt n−íc theo h−íng hiÖn ®¹i.

3.2.4. CÇn tu©n theo nguyªn t¾c thÞ tr−êng, ®ång thêi Nhµ n−íc t¹o m«i tr−êng vµ thùc hiÖn ®iÒu tiÕt vÜ m« ®Ó ®¶m b¶o viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng cho ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi.

Thùc tiÔn thÊy r»ng, nh÷ng khã kh¨n phøc t¹p trong c«ng t¸c thu håi ®Êt thêi gian qua lµ ë chç chóng ta ch−a thèng nhÊt vµ qu¸n triÖt ®Çy ®ñ nguyªn t¾c nµy, kh«ng ®¶m b¶o sù sßng ph¼ng, ngang gi¸, c«ng khai, minh b¹ch vµ b×nh ®¼ng trong thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®Òn bï, hç trî t¸i ®Þnh c−, hç trî ®µo t¹o nghÒ, gi¶i quyÕt viÖc lµm. Do ch−a qu¸n triÖt nguyªn t¾c thÞ tr−êng nªn nhiÒu lóc, nhiÒu n¬i qu¸ nhÊn m¹nh ®Õn vai trß nhµ n−íc trong gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ thu nhËp cho ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi, cßn b¶n th©n ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi thiÕu chñ ®éng trong viÖc t×m viÖc lµm, thiÕu kÕ ho¹ch trong viÖc sö dông tiÒn ®Òn bï ®Ó cã thu nhËp vµ dêi sèng æn ®Þnh, l©u dµi. V× thÕ, trong ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa nªn gi¶i quyÕt viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng cho ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu ph¶i ®−îc thùc hiÖn c¬ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng, nguyªn t¾c ph¸p luËt vµ chÝnh s¸ch phï hîp. ChÝnh v× thÕ gi¶i quyÕt viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng cho ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi còng ph¶i ®¶m b¶o tu©n thñ hai yªu cÇu

a- Ph¶i tu©n theo nguyªn t¾c thÞ tr−êng ®Ó thùc hiÖn viÖc båi th−êng, ®Òn bï, thu håi ®Êt, x©y dùng c¸c khu t¸i ®Þnh c−, gi¶i quyÕt viÖc lµm thu nhËp vµ ®êi sèng cña ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi. §iÒu nµy thÓ hiÖn tr−íc

156

hÕt ë gi¸ c¶ ®Òn bï gi¶i to¶ vµ gi¸ ®Êt, gi¸ nhµ c¸c khu t¸i ®Þnh c− ph¶i ®−îc h×nh thµnh trªn nguyªn t¾c tho¶ thuËn gi÷a nhµ n−íc víi ng−êi d©n, gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi ng−êi d©n.

§ång thêi, theo nguyªn t¾c thÞ tr−êng, còng ®ßi hái ng−êi lao ®éng ph¶i n©ng cao tÝnh chñ ®éng trong viÖc t×m viÖc lµm, sö dông tiÒn ®Òn bï ®Ó cã thu nhËp æn ®Þnh, cïng nhµ n−íc ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng yªu cÇu bøc xóc vÒ viÖc lµm, thu nhËp, vµ sím æn ®Þnh ®êi sèng cña b¶n th©n vµ gia ®×nh.

b- Ph¶i t¨ng c−êng vai trß ®iÒu tiÕt vÜ m« cña nhµ n−íc th«ng qua viÖc hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt vµ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ, t¹o nªn sù ®ång bé, hîp lý cña hÖ thèng chÝnh s¸ch gi¶i quyÕt lîi Ých cho ng−êi n«ng d©n vµ c¸c doanh nghiÖp cã liªn quan

3.2.5. §¶m b¶o viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng cho lao ®éng vïng chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông ®Êt lµ tr¸ch nhiÖm cña cÊp uû §¶ng, chÝnh quyÒn c¸c cÊp tõ trung −¬ng ®Õn ®Þa ph−¬ng vµ c¬ së, cña c¸c ngµnh, c¸c tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi, x· héi - nghÒ nghiÖp, cña c¸c doanh nghiÖp vµ cña mäi ng−êi d©n cã liªn quan; ph¸t huy tÝnh chñ ®éng, n¨ng ®éng s¸ng t¹o cña ng−êi d©n bÞ thu håi ®Êt trong häc nghÒ, tù t¹o viÖc lµm vµ tham gia thÞ tr−êng lao ®éng.

C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ ®« thÞ ho¸ tÊt yÕu dÉn ®Õn viÖc thu håi ®Êt n«ng nghiÖp vµ do ®ã, mét bé phËn lín n«ng d©n sÏ mÊt viÖc lµm trong n«ng nghiÖp. §©y võa lµ mét c¬ héi, võa lµ mét th¸ch thøc rÊt lín ®èi víi n−íc ta trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. C¬ héi ë chç chóng ta cã ®iÒu kiÖn chuyÓn ®æi c¬ cÊu lao ®éng tõ mét n−íc n«ng nghiÖp, sang mét n−íc c«ng nghiÖp. Th¸ch thøc, bëi lÏ ®©y lµ vÊn ®Ò cùc kú khã kh¨n, nan gi¶i ®Ó chuyÓn ng−êi n«ng d©n thµnh thÞ d©n.

§øng tr−íc c¬ héi vµ th¸ch thøc nµy, nÕu chóng ta kh«ng cã nhËn thøc ®óng sÏ dÉn ®Õn khuynh h−íng t¶ khuynh hoÆc h÷u khuynh trong gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò. HoÆc lµ sÏ c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ ®« thÞ ho¸ víi bÊt cø gi¸ nµo, bá mÆc n«ng d©n mÊt ®Êt l©m vµo c¶nh bÇn cïng, thÊt nghiÖp, nghÌo ®ãi; hoÆc lµ k×m h·m qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ ®« thÞ ho¸.

ChÝnh v× thÕ, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn, cÇn t¨ng c−êng sù l·nh ®¹o cña c¸c cÊp uû §¶ng, sù chØ ®¹o cña chÝnh quyÒn c¸c cÊp trong viÖc thùc hiÖn c¸c ph−¬ng ¸n ®Òn bï, ®Ò ¸n d¹y nghÒ, t¹o viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng trong vïng chuyÓn ®æi ®Êt; Ph¶i thùc hiÖn c«ng khai, minh b¹ch vÒ quy

157

ho¹ch, kÕ ho¹ch vµ nguån tµi chÝnh; cã c¬ chÕ tham gia, gi¸m s¸t cña ng−êi d©n, tr¸nh tiªu cùc, tham nhòng hoÆc khiÕu kiÖn kÐo dµi.

C¸c môc tiªu ph¸t triÓn, c¸c gi¶i ph¸p thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, ®« thÞ ho¸ cÇn ®−îc th¶o luËn mét c¸ch nghiªm tóc t¹i c¸c ®¹i héi ®¶ng bé c¸c cÊp. C¸c cÊp uû ®¶ng cÇn xem xÐt kü, ®¸nh gi¸ mét c¸ch kh¸ch quan, toµn diÖn nh÷ng mÆt ®−îc vµ h¹n chÕ trong c«ng t¸c c«ng nghiÖp ho¸, ®« thÞ ho¸, nhÊt lµ kiÓm tra, ®«n ®èc, ch¨m lo gi¶i quyÕt viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng cho ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi ®Ó ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ , ...b¶o ®¶m ®Ó c¸c chñ tr−¬ng chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n−íc vÒ c«ng nghiÖp ho¸, ®« thÞ ho¸ thÊm nhuÇn trong cuéc sèng, ®em l¹i lîi Ých thiÕt thùc vµ bÒn v÷ng cho mäi tõng líp nh©n d©n, tr−íc hÕt lµ nh÷ng ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi phôc vô sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, ®« thÞ ho¸.

3.3. C¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu ®¶m b¶o viÖc lµm, thu nhËp

3.3.1. Nhãm gi¶i ph¸p vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch

Chóng ta biÕt r»ng, ®Êt ®ai lµ tµi s¶n quý gi¸, lµ t− liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu cña n«ng d©n quyÕt ®Þnh cuéc sèng cña hä vµ gia ®×nh hä. Thu håi ®Êt ®Ó ph¸t triÓn khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ- x· héi, ®¸p øng nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia lµ vÊn ®Ò kinh tÕ - x· héi lín cña ®Êt n−íc, liªn quan ®Õn ph¸t triÓn ®Êt n−íc, nh−ng l¹i ph¶i tÝnh ®Õn lîi Ých c¬ b¶n cña hµng triÖu ng−êi d©n bÞ thu håi ®Êt. HiÓu tÇm quan träng cña vÊn ®Ò nµy, Nhµ n−íc ta ®· ban hµnh luËt ®Êt ®ai (11/2003) vµ hµng lo¹t chÝnh s¸ch vÜ m« h−íng vµo gi¶i quyÕt c¬ b¶n vÊn ®Ò lao ®éng- viÖc lµm khu vùc n«ng th«n. §Æc biÖt, héi nghÞ Ban chÊp hµnh TW 5 (kho¸ IX) ra 2 NghÞ quyÕt quan träng vÒ n«ng nghiÖp, n«ng th«n ngµy 18/3/2002 cã ý nghÜa cùc kú quan träng kh«ng chØ ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n mµ cßn ®èi víi vÊn ®Ò viÖc lµm cho n«ng d©n. §ã lµ NghÞ quyÕt 13-NQ/TW vÒ tiÕp tôc ®æi míi, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ tËp thÓ vµ NghÞ quyÕt 14-NQ/TW vÒ ®Èy m¹nh C«ng nghiÖp ho¸, HiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n thêi kú 2001-2010. ChÝnh phñ cã NghÞ quyÕt sè 09/2000/NQ-CP vÒ mét sè chñ tr−¬ng vµ chÝnh s¸ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ tiªu thô s¶n phÈm n«ng nghiÖp; Thñ t−íng ChÝnh phñ ra QuyÕt ®Þnh sè 032/2000/Q§-TTg ngµy 24/11/2000 vÒ mét sè chÝnh s¸ch

158

triÓn ngµnh nghÒ n«ng

th«n; QuyÕt ®Þnh sè khuyÕn khÝch ph¸t 126/1998/Q§-TTg ngµy 11/7/1998 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ vÒ phª duyÖt ch−¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia vÒ viÖc lµm ®Õn n¨m 2000, tiÕp ®ã lµ QuyÕt ®Þnh sè 143/2001/Q§-TTg ngµy 27/9/2001 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ vÒ phª duyÖt Ch−¬ng tr×nh Môc tiªu Quèc gia Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ ViÖc lµm giai ®o¹n 2001-2005, míi ®©y lµ QuyÕt ®Þnh sè 81/2005/Q§-TTg cña Thñ t−íng ChÝnh phñ vÒ chÝnh s¸ch hç trî d¹y nghÒ ng¾n h¹n cho lao ®éng n«ng th«n.

Néi dung c¬ b¶n cña c¸c chñ tr−¬ng chÝnh s¸ch trªn lµ: H−íng vµo tiÕp tôc gi¶i phãng tiÒm n¨ng lao ®éng, ®Êt ®ai khu vùc n«ng nghiÖp, n«ng th«n, t¹o ®éng lùc míi cho n«ng d©n ph¸t triÓn kinh tÕ, t¹o nhiÒu viÖc lµm, nhÊt lµ trong kinh tÕ hé gia ®×nh, kinh tÕ trang tr¹i, lµng nghÒ, doanh nghiÖp nhá vµ võa ë n«ng th«n…; §Èy m¹nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng n«ng nghiÖp, n«ng th«n ®¸p øng yªu cÇu c¬ cÊu l¹i kinh tÕ theo h−íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ héi nhËp; N©ng cao chÊt l−îng nguån nh©n lùc, søc c¹nh tranh cña lao ®éng n«ng th«n, n«ng d©n; T¹o viÖc lµm ®Çy ®ñ cho lao ®éng n«ng th«n, n«ng d©n, nhÊt lµ vïng chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông ®Êt, n©ng cao gi¸ trÞ viÖc lµm cho lao ®éng n«ng th«n, n«ng d©n.

C¸c chÝnh s¸ch vÜ m« nµy gãp phÇn quan träng, t¹o thÕ chñ ®éng, tÝch cùc ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng cho lao ®éng n«ng th«n nãi chung, cho lao ®éng n«ng nghiÖp khi bÞ thu håi ®Êt nãi riªng. Ngoµi c¸c chÝnh s¸ch trªn Nhµ n−íc ®· ban hµnh mét sè chÝnh s¸ch hç trî ng−êi lao ®éng nh− phÇn thø hai chóng t«i ®· tr×nh bµy. NhiÒu ®Þa ph−¬ng (Hµ Néi, B×nh D−¬ng, VÜnh Phóc, H¶i D−¬ng, Hµ Nam…) ®· thùc hiÖn tèt c¸c chÝnh s¸ch nµy vµ cã nhiÒu m« h×nh, c¸ch lµm hay; nhÊt lµ ®iÒu chØnh quy ho¹ch t¸i ®Þnh c− g¾n víi t¸i t¹o viÖc lµm, bæ sung chÝnh s¸ch, ®Çu t− ng©n s¸ch cho ®µo t¹o nghÒ, hç trî ph¸t triÓn ngµnh nghÒ, më réng s¶n xuÊt, dÞch vô g¾n víi khu c«ng nghiÖp, khu kinh tÕ ®Ó æn ®Þnh cuéc sèng cho hä.

Tuy vËy, viÖc thùc hiÖn c¸c chñ tr−¬ng chÝnh s¸ch cña nhµ n−íc trªn ®©y ®ang ®èi mÆt víi nhiÒu th¸ch thøc. V−íng m¾c lín nhÊt trong gi¶i quyÕt viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng cña ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi hiÖn nay lµ ch−a cã mét khung chÝnh s¸ch ®ång bé ®Ó ®¶m b¶o lîi Ých chÝnh ®¸ng cña ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi. ChÝnh v× thÕ, viÖc x©y dùng mét khung chÝnh s¸ch ®ång bé ®ang lµ vÊn ®Ò bøc xóc. Theo chóng t«i, khung chÝnh s¸ch nµy bao gåm:

- ChÝnh s¸ch t¹o viÖc lµm;

- ChÝnh s¸ch ®Òn bï, båi th−êng thiÖt h¹i,

159

- ChÝnh s¸ch t¸i ®Þnh c−;

- ChÝnh s¸ch vÒ tr¸ch nhiÖm vµ nghÜa vô cña c¸c ®¬n vÞ ®−îc nhËn ®Êt

thu håi sö dông vµo c¸c môc ®Ých ph¸t triÓn khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ ;

- C¸c chÝnh s¸ch x· héi cã liªn quan,...

3.3.1.1. C¬ chÕ chÝnh s¸ch vÒ t¹o viÖc lµm vµ ®¶m b¶o thu nhËp æn

VÊn ®Ò viÖc lµm lµ vÊn ®Ò c¬ b¶n vµ l©u dµi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña mét quèc gia. §èi víi n−íc ta, ®©y võa lµ vÊn ®Ò cÊp b¸ch tr−íc m¾t, võa lµ vÊn ®Ò cã tÝnh l©u dµi. Bëi lÏ, nh− dù b¸o cña chóng t«i, tíi n¨m 2010, chóng ta ph¶i gi¶i quyÕt viÖc lµm cho mét sè l−îng lao ®éng kh¸ lín, kho¶ng 12 -13 triÖu ng−êi.

§èi víi ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi, ®Æc biÖt lµ n«ng d©n, vÊn ®Ò viÖc lµm lµ vÊn ®Ò rÊt phøc t¹p. MÆc dï sè diÖn tÝch thu håi chiÕm tû träng nhá trong tæng diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp bÞ thu håi, nh−ng do dù ¸n ®Çu t− ph¸t triÓn ®Òu mang tÝnh chÊt tËp trung, nªn cã nh÷ng x· bÞ thu håi tíi 80% diÖn tÝch ®Êt s¶n xuÊt, cã hé bÞ thu håi 100% diÖn tÝch ®Êt s¶n xuÊt.

Nh÷ng n¨m qua, mÆc dï c¸c ®Þa ph−¬ng ®Òu cã c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ®ãng trªn ®Þa bµn, ®Æc biÖt lµ doanh nghiÖp sö dông ®Êt thu håi ph¶i −u tiªn thu hót lao ®éng t¹i chç, nhiÒu ®Þa ph−¬ng ®−a ra ph−¬ng ch©m ®Þa ph−¬ng cã c«ng tr×nh, cã dù ¸n, ng−êi d©n cã viÖc lµm. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ vÊn ®Ò gi¶i quyÕt viÖc lµm cho lao ®éng cã ®Êt bÞ thu håi vÉn ch−a gi¶i quyÕt ®−îc bao nhiªu. NhiÒu bÊt cËp trong lÜnh vùc nµy ®ang ®Æt ra ®ßi hái ph¶i ®−îc gi¶i quyÕt.

Tr−íc hÕt, trong hÖ thèng chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn thu håi vµ chuyÓn ®æi mùc ®Ých sö dông ®Êt ®ai, th× tr¸ch nhiÖm cña nhµ n−íc ®èi víi chÝnh s¸ch viÖc lµm ch−a ®−îc ®Æt ra mét c¸ch tho¶ ®¸ng.

Trong luËt ®Êt ®ai ngµy 26 th¸ng 11 n¨m 2003, vÊn ®Ò chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp, bè trÝ viÖc lµm míi ®−îc ghi ë kho¶n 4 ®iÒu 45” Båi th−êng, t¸i ®Þnh c− cho ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi”: “ Tr−êng hîp thu håi ®Êt cña hé gia ®×nh, c¸ nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt mµ kh«ng cã ®Êt ®Ó båi th−êng cho tiÕp tôc s¶n xuÊt th× ®−îc båi th−êng b»ng tiÒn, ng−êi bÞ thu håi ®Êt ®−îc Nhµ n−íc hç trî ®Ó æn ®Þnh ®êi sèng, ®µo t¹o chuyÓn ®æi ngµnh nghÒ, bè trÝ viÖc lµm míi”. Theo quy ®Þnh nh− thÕ, viÖc chuyÓn ®æi ngµnh nghÒ, t×m viÖc lµm míi lµ do ng−êi d©n tù lo, Nhµ n−íc chØ cã tr¸ch nhiÖm hç trî.

160

Trong NghÞ ®Þnh 197/2004/N§CP ngµy 3/12/2004 cña ChÝnh phñ vÒ viÖc båi th−êng, hç trî vµ t¸i ®Þnh c− cña Nhµ n−íc khi thu håi ®Êt ghi nh− sau: “ 1- Hé gia ®×nh, c¸ nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt n«ng nghiÖp khi bÞ thu håi trªn 30% diÖn tÝch s¶n xuÊt n«ng nghiÖp th× ®−îc hç trî chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp cho ng−êi trong ®é tuæi lao ®éng, møc hç trî vµ sè l−îng lao ®éng cô thÓ ®−îc hç trî do UBND cÊp tØnh quyÕt ®Þnh phï hîp víi thùc tÕ ®Þa ph−¬ng. 2- ViÖc hç trî ®µo t¹o chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp ®−îc thùc hiÖn chñ yÕu b»ng h×nh thøc cho ®i häc nghÒ t¹i c¸c c¬ së d¹y nghÒ”.

Trong vËn dông c¸c quy ®Þnh cña chÝnh phñ nh− trªn, c¸c ®Þa ph−¬ng cã nh÷ng quy ®Þnh kh¸c nhau. VÝ dô, Hµ Néi, nÕu bÞ thu håi 30-50% diÖn tÝch ®Êt th× hç trî chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp cho 1 lao ®éng, nÕu bÞ thu håi 50- 70% diÖn tÝch ®Êt th× hç trî chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp cho 2 lao ®éng, nÕu bÞ thu håi trªn 70% diÖn tÝch th× hç trî toµn bé lao ®éng mµ trong hé cã. Mçi lao ®éng ®−îc hç trî 3.800.000 ®ång. T¹i §µ N½ng, hç trî 4.000.000 ®ång/1 lao ®éng, T¹i TiÒn Giang hç trî 1.060.000 ®ång/1 lao ®éng nÕu bÞ thu håi 0,1 ha trë xuèng, nÕu nhiÒu h¬n th× ®−îc trî cÊp cho c¶ kho¸ häc.

ChÝnh s¸ch cña Nhµ n−íc chØ hç trî tiÒn lµ ch−a ®ñ, bëi lÏ kh«ng ph¶i bÊt cø ng−êi n«ng d©n nµo cã ®Êt bÞ thu håi, nhê vµo tiÒn hç trî còng cã thÓ häc ®−îc nghÒ míi, t×m ®−îc chç lµm viÖc míi. ë ®©y vÊn ®Ò tr×nh ®é v¨n ho¸ thÊp, thiÕu th«ng tin vÒ nhu cÇu nghÒ nghiÖp vµ nhiÒu lý do kh¸c nhau ®· h¹n chÕ c¬ héi t×m ®−îc nghÒ nghiÖp míi. Do ®ã, mÆc dï nhËn ®−îc tiÒn hç trî ®Ó chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp, nh−ng sè ng−êi chuyÓn ®æi ®−îc nghÒ nghiÖp, t×m ®−îc viÖc lµm míi lµ kh«ng nhiÒu.

§èi víi ®é tuæi thanh niªn, viÖc thu hót lùc l−îng lao ®éng nµy vµo c¸c khu c«ng nghiÖp cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n, nh÷ng vÉn cßn nhiÒu khã kh¨n. ë nhiÒu ®Þa ph−¬ng ®· yªu cÇu c¸c doanh nghiÖp sö dông ®Êt thu håi ph¶i −u tiªn sö dông lao ®éng t¹i chç, víi quy ®Þnh cô thÓ mçi ha ®Êt thu håi phôc vô cho dù ¸n, chñ doanh nghiÖp ph¶i ®µo t¹o vµ sö dông mét l−îng lao ®éng nhÊt ®Þnh cña ®Þa ph−¬ng. Ch¼ng h¹n, t¹i Hµ Néi cã quy ®Þnh, mçi ha ®Êt thu håi, phôc vô cho dù ¸n chñ dù ¸n ph¶i ®µo t¹o t¹i chç vµ tuyÓn dông Ýt nhÊt 10 lao ®éng ®Þa ph−¬ng. t¹i H−ng Yªn quy ®Þnh cø thuª 100m2 ®Êt ph¶i thu nhËn 1 lao ®éng t¹i ®Þa ph−¬ng... Trªn thùc tÕ, cã doanh nghiÖp tuyÓn dông lao ®éng t¹i chç, nh−ng sau mét thêi gian l¹i ph¶i th¶i håi, hoÆc v× sè lao ®éng nµy kh«ng ®¸p øng ®−îc nhu cÇu c«ng viÖc, hoÆc v× kh«ng quen víi yªu cÇu cña lao ®éng c«ng nghiÖp nªn xin ra khái nhµ m¸y, xÝ nghiÖp... KÕt qu¶ lµ lao ®éng trÎ vÉn kh«ng cã viÖc lµm.

161

Khã kh¨n lín nhÊt lµ ®èi víi sè lao ®éng lín tuæi (tõ 35 tuæi trë lªn). Sè nµy chiÕm qu¸ nöa sè lao ®éng cã ®Êt bÞ thu håi hiÖn nay. MÆc dï rÊt cã kinh nghiÖm trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp (thuéc lo¹i l·o n«ng tri ®iÒn), song khi bÞ thu håi ®Êt th× lao ®éng nµy rÊt khã thÝch nghi víi m«i tr−êng míi, tuæi l¹i cao khã ®−îc tuyÓn vµo doanh nghiÖp, viÖc tham gia c¸c kho¸ ®µo t¹o chuyÓn nghÒ ®èi víi hä lµ rÊt khã kh¨n so víi lao ®éng trÎ, nªn nguy c¬ thÊt nghiÖp toµn phÇn vµ kÐo dµi ®èi víi hä lµ rÊt lín.

Qua kinh nghiÖm cña nhiÒu ®Þa ph−¬ng, ®Ó gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ t¹o thu nhËp l©u dµi, æn ®Þnh cho ng−êi lao ®éng cã ®Êt bÞ thu håi, chóng t«i khuyÕn nghÞ mét hÖ thèng c¸c gi¶i ph¸p sau ®©y.

Thø nhÊt, gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ thu nhËp cña ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi g¾n víi gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng trong qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i hãa, ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ë n−íc ta.

ViÖc lµm cña ng−êi lao ®éng ë n−íc ta chØ cã thÓ gi¶i quyÕt ®−îc c¨n b¶n nÕu g¾n víi qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, ®Èy m¹nh CNH, H§H, ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. §©y còng lµ con ®−êng c¬ b¶n vµ l©u dµi ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò lao ®éng d«i d− trong n«ng nghiÖp vµ cña ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi. Do vËy, viÖc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong n«ng nghiÖp, kÕt hîp n«ng nghiÖp víi c«ng nghiÖp, th−¬ng m¹i vµ du lÞch; ®Èy m¹nh ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghiÖp, côm c«ng nghiÖp; ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp võa vµ nhá trong n«ng th«n; viÖc ®Èy m¹nh øng dông tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, t¹o ra nh÷ng s¶m phÈm n«ng nghiÖp cã hµm l−îng chÊt x¸m cao, gi¸ trÞ kinh tÕ cao; viÖc ph¸t triÓn m¹nh mÏ ngµnh nghÒ thñ c«ng nghiÖp, dÞch vô trong n«ng th«n,...lµ con ®−êng c¬ b¶n vµ l©u dµi cÇn ®−îc ®Æc biÖt chó ý trong nh÷ng n¨m tíi ®Ó gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ thu nhËp cho n«ng d©n nãi chung, còng nh− ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi nãi riªng. Cô thÓ lµ:

- Ph¶i g¾n qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸, x©y dùng KCN, x©y dùng CSHT,... víi qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n nh»m t¹o ra sù g¾n kÕt gi÷a ®« thÞ ho¸ víi nÒn kinh tÕ khu vùc.

Nh− ®· nãi, ë n−íc ta hiÖn nay, quy ho¹ch ph¸t triÓn ®« thÞ kh«ng g¾n víi quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña vïng, cña ®Þa ph−¬ng, kh«ng g¾n víi qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n. Do ®ã, ®« thÞ ho¸ víi kinh tÕ khu vùc t¸ch rêi nhau, kh«ng ¨n khíp víi nhau,

162

kh«ng hç trî cho nhau ph¸t triÓn. C¸c ®« thÞ kh«ng ph¸t huy ®−îc vai trß trung t©m, lµ ®éng lùc ph¸t triÓn kinh tÕ cña vïng, cña khu vùc, kh«ng tù gi¶i quyÕt ®−îc nh÷ng hËu qu¶ cña qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ g©y ra cho n«ng nghiÖp, n«ng th«n, n«ng d©n. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy, cÇn cã sù phèi hîp ngay tõ ®Çu viÖc ph¸t triÓn ®« thÞ, KCN víi qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n. Muèn vËy, cÇn x¸c ®Þnh ®óng ®¾n h−íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n theo xu thÕ ph¸t triÓn cña thêi ®¹i, g¾n víi qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸, ®Æc biÖt lµ ®« thÞ ho¸ n«ng th«n ®ang diÔn ra m¹nh mÏ hiÖn nay.

§ång thêi quy ho¹ch ph¸t triÓn ®« thÞ còng ph¶i xem xÐt ®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng th«n, h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi cña n«ng nghiÖp, n«ng th«n. Theo ®ã, cÇn x©y dùng nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸ v÷ng m¹nh theo h−íng tËp trung, chuyªn canh trªn quy m« lín, cã n¨ng suÊt, chÊt l−îng, hiÖu qu¶ ®ñ cung cÊp n«ng s¶n phÈm cho tiªu dïng trong n−íc, nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp nhÑ, c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu.

CÇn ®Èy m¹nh ph©n c«ng l¹i lao ®éng trong n«ng nghiÖp, ph¸ thÕ ®éc tranh, khai th¸c tèi ®a lîi thÕ so s¸nh, ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ truyÒn thèng, ®Æc biÖt lµ c¸c ngµnh nghÒ phi n«ng nghiªp, dÞch vô.

Trong ph¸t triÓn kinh tÕ ®« thÞ, ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghiÖp, võa ph¸t triÓn c¸c ngµnh ®¸p øng yªu cÇu quèc gia, võa ph¸t triÓn c¸c ngµnh ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn cña n«ng nghiÖp, cña vïng, ph¸t triÓn c¸c nhµ m¸y cung cÊp m¸y mãc, t− liÖu s¶n xuÊt phôc vô n«ng nghiÖp, m¸y mãc chÕ biÕn n«ng s¶n, ph¸t triÓn c¸c trung t©m d¹y nghÒ cho ng−êi lao ®éng.

nh»m thu hót lao ®éng, t¹o nhiÒu viÖc lµm míi cho lao ®éng n«ng nghiÖp.

C¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp n−íc ta mang tÝnh thuÇn n«ng, tËp trung chñ yÕu vµo trång trät, do ®ã lao ®éng mang tÝnh thêi vô cao. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu lao ®éng n«ng nghiÖp, n«ng th«n cã nhiÒu thay ®æi theo h−íng tiÕn bé: tû träng ngµnh trßng trät gi¶m xuèng, tû träng ngµnh ch¨n nu«i, ngµnh nghÒ phô, dÞch vô, phi n«ng nghiÖp t¨ng lªn. Tuy nhiªn, sù biÕn ®æi ®ã cßn chËm, kh«ng t−¬ng xøng víi viÖc ®Çu t− nguån tµi lùc. Thªm n÷a, s¶n xuÊt vÉn mang tÝnh chÊt thñ c«ng, s¶n xuÊt nhá, c«ng nghÖ l¹c hËu, søc c¹nh tranh thÊp. Cã nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nµy, c¬ b¶n lµ thiÕu vèn, tr×nh ®é ng−êi lao ®éng cßn h¹n chÕ, sù

163

hç trî cña nhµ n−íc, c¸c ngµnh, c¸c cÊp ch−a ®ñ m¹nh, hiÖu qu¶ thÊp. Do ®ã, nh÷ng n¨m tíi, ®Ó ®Èy m¹nh ph©n c«ng l¹i lao ®éng trong n«ng nghiÖp cÇn thiÕt ph¶i ph¸t triÓn m¹nh c¸c ngµnh nghÒ ®¸p øng yªu cÇu cña ®« thÞ, c¸c ngµnh cung cÊp nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp nhÑ, c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu, c¸c ngµnh dÞch vô

Mét trong h×nh thøc chuyÓn dÞch c¬ cÊu n«ng nghiÖp hiÖn nay lµ kÕt hîp gi÷a ph¸t triÓn n«ng nghiÖp víi c«ng nghiÖp vµ du lÞch sinh th¸i. §©y lµ xu h−íng chung cña c¸c n−íc ph¸t triÓn, tr−íc hÕt lµ ë c¸c n−íc trong khèi EU. H×nh thøc kÕt hîp ph¸t triÓn nµy ®¶m b¶o viÖc lµm vµ t¨ng hiÖu qu¶ kinh tÕ cña ngµnh n«ng nghiÖp.

N−íc ta rÊt cã ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn sù kÕt hîp nµy. Song hiÖn nay chóng ta cßn thiÕu sù phèi hîp gi÷a ngµnh n«ng nghiÖp víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn, th−¬ng m¹i vµ ngµnh du lÞch. Do ®ã, sù ph¸t triÓn cßn rÊt t¸ch biÖt. Chóng t«i cho r»ng, víi mçi ®Þa ph−¬ng, mçi s¶n phÈm n«ng nghiÖp chÝnh chóng ta cã thÓ kÕt hîp gi÷a s¶n xuÊt n«ng nghiÖp víi s¶n xuÊt c«ng nghiÖp chÕ biÕn, tiÓu thñ c«ng nghiÖp, th−¬ng m¹i víi ph¸t triÓn du lÞch ®Ó thu hót du kh¸ch trong vµ ngoµi n−íc.

§ång thêi, ®Ó ®Èy m¹nh ph©n c«ng l¹i lao ®éng trong n«ng nghiÖp, cÇn ®Èy m¹nh viÖc x©y dùng c¸c vïng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hµng ho¸ theo h−íng tËp trung chuyªn canh, th©m canh trªn quy m« lín.

Ph¸t triÓn m¹nh c¸c ngµnh nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng, c¸c nghÒ

phô, nghÒ phi n«ng nghiªp;

cho d©n c−;

Nhµ n−íc cÇn cÇn cã chÝnh s¸ch cho vay vèn, vay −u ®·i víi ng−êi lao

®éng trong c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt, ph¸t triÓn ngµnh nghÒ míi, trong häc nghÒ;

T¹o m«i tr−êng ph¸p lý, m«i tr−êng kinh doanh thuËn lîi cho c¸c ngµnh nghÒ s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô bao gåm c¶ nh÷ng ngµnh nghÒ ®· cã vµ c¸c ngµnh nghÒ míi ph¸t triÓn.

- T¨ng c−êng øng dông tiÕn bé KH&CN vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.

HiÖn nay, tr×nh ®é KH&CN cña nÒn kinh tÕ quèc d©n nãi chung vµ cña n«ng nghiÖp, n«ng th«n nãi riªng cßn rÊt thÊp kÐm vµ l¹c hËu. §iÒu ®ã lµm cho n¨ng suÊt lao ®éng trong n«ng nghiÖp, n¨ng suÊt s¶n phÈm thÊp,

164

chÊt l−îng s¶n phÈm kh«ng cao, kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm thÊp. Xu thÕ hiÖn nay cña thÕ giíi trong tiªu dïng s¶n phÈm lµ hµm l−îng chÊt x¸m trong s¶n phÈm ngµy cµng cao. Muèn vËy ph¶i øng dông tiÕn bé KH&CN vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. §Ó øng dông ®ù¬c tiÕn bé KH&CN vµo n«ng nghiÖp, chóng ta cÇn chó ý tíi c¸c vÊn ®Ò vÒ thuû lîi, ph©n bãn, thøc ¨n gia sóc vµ gièng vËt nu«i, c©y trång. Muèn vËy, cÇn ®Èy m¹nh CNH, H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n, trang bÞ m¸y mãc, thiÕt bÞ, c«ng cô lao ®éng hiÖn ®¹i, øng dông tiÕn bé khoa häc vµo viÖc nghiªn cøu t×m ra c¸c gièng míi, cã n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng cao cho vËt nu«i, c©y trång;

T¨ng c−êng x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho chÕ biÕn n«ng s¶n, n©ng cao gi¸i trÞ s¶n phÈm n«ng nghiÖp; cung cÊp th«ng tin KH&CN cho ng−êi s¶n xuÊt, gióp ng−êi n«ng d©n lùa chän ®−îc c«ng nghÖ míi víi gi¸ c¶ hîp lý;

Cñng cè hÖ thèng chuyÓn giao c«ng nghÖ tíi tËn x·, th«n xãm;

Nhµ n−íc cã chÝnh s¸ch hç trî khuyÕn khÝch ng−êi lao ®éng tÝch cùc øng dông c«ng nghÖ míi nh− më c¸c líp ®µo t¹o nghÒ míi miÔn phÝ hoÆc phÝ thÊp, khen th−ëng ®éng viªn kÞp thêi, hç trî viÖc s¶n xuÊt, tiªu thô s¶n phÈm víi c¸c c¸ nhann hoÆc doanh nghiÖp tÝch cùc øng dông KH&CN trong n«ng nghiÖp;

CÇn ®Çu t− ®ång bé cho viÖc øng dông KH&CN ®Ó cã hiÖu qu¶: kÓ tõ

®Çu t− cho con ng−êi, ®Õn m¸y mãc thiÕt bÞ vµ kÕt cÊu h¹ tÇng;

T¨ng c−êng ho¹t ®éng liªn kÕt gi÷a c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¬ së s¶n xuÊt víi c¸c c¬ quan nghiªn cøu vµ ho¹t ®éng KH&CN ®Ó g¾n KH&CN víi s¶n xuÊt, s¶n xuÊt víi ®êi sèng, t¹o ®iÒu kiÖn cho s¶n xuÊt vµ KH&CN ph¸t triÓn.

- N©ng cao chÊt l−îng nguån nh©n lùc vµ kû luËt cña lao ®éng tõ ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi vµ ®Èy m¹nh c«ng t¸c ®µo t¹o ®Ó xuÊt khÈu lao ®éng trong bèi c¶nh héi nhËp.

Lao ®éng n«ng nghiÖp n−íc ta nãi chung, ng−êi n«ng d©n cã ®Êt bÞ thu håi nãi riªng cã tr×nh ®é v¨n ho¸ kÐm, tr×nh ®é khoa häc kü thuËt, n¨ng lùc qu¶n lý kÐm, søc khoÎ yÕu, ý thøc tæ chøc kû luËt, t¸c phong c«ng nghiÖp rÊt h¹n chÕ. Do ®ã, khi ®−îc thu hót vµo lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp kh«ng ®¸p øng ®−îc yªu cÇu, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng hoÆc kh«ng ®−îc thu nhËn, hoÆc tù bá doanh nghiÖp, hoÆc bÞ th¶i håi sau mét thêi gian lµm viÖc. V× vËy ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy, mét mÆt, chóng ta yªu cÇu thêi gian

165

doanh nghiÖp thu nhËn lao ®éng cã ®Êt bÞ thu håi vµo lµm viÖc, song mÆt kh¸c, ®øng vÒ phÝa doanh nghiÖp, chóng ta còng ph¶i chÊp nhËn viÖc sa th¶i ®èi víi nh÷ng lao ®éng kh«ng ®¸p øng ®−îc yªu cÇu s¶n xuÊt kinh doanh. ChÝnh ®iÒu ®ã ®ßi hái b¶n th©n ng−êi lao ®éng ph¶i v−¬n lªn.

§Ó ng−êi lao ®éng v−¬n lªn ®¸p øng nhu cÇu lao ®éng cña c¸c doanh nghiÖp, ®ßi hái b¶n th©n ng−êi lao ®éng ph¶i n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n, nghÒ nghiÖp, tÝnh kû luËt phï hîp víi yªu cÇu míi. §Ó n©ng cao tr×nh ®é cña ng−êi lao ®éng nãi chung, ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi nãi riªng, cÇn thiÕt ph¶i trang bÞ, cñng cè vµ t¨ng c−êng kiÕn thøc vÒ nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, vÒ liªn kÕt kinh tÕ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cho ng−êi lao ®éng;

N©ng cao tay nghÒ, tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô cho ng−êi lao ®éng, gióp cho hä thÝch øng víi yªu cÇu cña c«ng viÖc míi, ®ång thêi t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, n©ng cao chÊt l−îng s¶n phÈm, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ më réng thÞ tr−êng s¶n phÈm. Muèn vËy, cÇn ph¶i cñng cè hÖ thèng gi¸o dôc phæ th«ng vµ d¹y nghÒ, ®æi míi néi dung vµ ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o cña c¸c c¬ së ®µo t¹o.

Thªm n÷a, trong xu thÕ héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi, xuÊt khÈu lao ®éng ®ang trë thµnh mét nhu cÇu bøc xóc c¶ vÒ n−íc xuÊt khÈu vµ c¶ vÒ phÝa c¸c n−íc nhËp khÈu lap ®éng. §èi víi n−íc ta, xuÊt khÈu lao ®éng lµ vÊn ®Ò chiÕn l−îc quan träng mang tÝnh quèc gia ®em l¹i hiÖu qu¶ kÐp, “võa Ých n−íc võa lîi nhµ”. Do ®ã, xuÊt khÈu lao ®éng lµ mét biÖn ph¸p quan träng ®èi víi lùc l−îng lao ®éng n−íc ta nãi chung, víi lao ®éng ë c¸c vïng cã ®Êt bÞ thu håi nãi riªng. Tuy nhiªn, chÊt l−îng lùc l−îng lao ®éng n−íc ta nãi chung, c¸c vïng cã ®Êt bÞ thu håi nãi riªng hiÖn nay cßn rÊt thÊp.

V× thÕ ®Ó ®¸p øng yªu cÇu cña doanh nghiÖp vµ xuÊt khÈu lao ®éng, cÇn thiÕt ph¶i cã sù lùa chän vµ ®µo t¹o nghÒ nghiÖp, rÌn luyÖn kû luËt lao ®éng vµ t¸c phong c«ng nghiÖp cho ng−êi lao ®éng. Muèn vËy, cÇn kh¶o s¸t n¾m nhu cÇu nguån lao ®éng cña c¸c thÞ tr−êng. Trªn c¬ së ®ã, cÇn n©ng cao chÊt l−îng hÖ thèng gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, kÓ tõ gi¸o dôc phæ th«ng ®Õn ®µo t¹o nghÒ, thùc hiÖn ®æi míi néi dung, ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o ®¸p øng nhu cÇu cña c¸c doanh nghiÖp vµ nhu cÇu xuÊt khÈu lao ®éng.

Thø hai, cÇn bæ sung vµo LuËt ®Êt ®ai vµ c¸c nghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ vÒ tr¸ch nhiÖm cña nhµ n−íc c¸c cÊp cã liªn quan ®Õn vÊn ®Ò chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp vµ ®µo t¹o ®èi víi ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi.

166

Trong LuËt vµ c¸c NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ cÇn ®Æt vÊn ®Ò ®µo t¹o, chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp, t¹o viÖc lµm míi ®èi víi ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi lµ vÊn ®Ò kinh tÕ, chÝnh trÞ x· héi hµng ®Çu mµ chÝnh quyÒn c¸c cÊp ph¶i cã tr¸ch nhiÖm gi¶i quyÕt.

Trªn c¬ së ®ã, quy ho¹ch ®µo t¹o chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp cho d©n c− ph¶i ®−îc tiÕn hµnh ®ång thêi víi quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, quy ho¹ch sö dông ®Êt ®Ó x©y d−ng khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ ,... vµ vÊn ®Ò ®µo t¹o, chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp cho d©n c− ph¶i ®−îc gi¶i quyÕt tr−íc khi thu håi ®Êt cña d©n c−.

C¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc c¸c cÊp ph¶i cã tr¸ch nhiÖm cung cÊp th«ng tin, tæ chøc t− vÊn h−íng nghiÖp cho ng−êi bÞ thu håi ®Êt cã kh¶ n¨ng häc tËp chuyÓn ®æi theo c¸c h×nh thøc phï hîp. CÇn quy ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn Nhµ n−íc, chñ dù ¸n, c¸c tæ chøc ®µo t¹o trong viÖc tæ chøc, bé m¸y qu¶n lý, kiÓm tra ®¸nh gi¸ nh»m triÓn khai ®µo t¹o vµ ®¶m b¶o nguån lùc cho c«ng t¸c ®µo t¹o.

Thø ba, ®èi víi ng−êi lao ®éng ®é tuæi tõ 35 trë lªn, khã cã kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp khi bÞ thu håi ®Êt, Nhµ n−íc cÇn dµnh mét phÇn ®Êt trong hoÆc s¸t víi khu c«ng nghiÖp cÊp cho n«ng d©n ®Ó tæ chøc c¸c ho¹t ®éng dÞch vô nh− x©y nhµ cho thuª, b¸n hµng t¹p ho¸, qu¸n ¨n, söa

ch÷a xe m¸y,... phôc vô sinh ho¹t cho c¸c khu c«ng nghiÖp.

§©y lµ biÖn ph¸p ®· ®−îc nhiÒu ®Þa ph−¬ng sö dông cã hiÖu qu¶. Ch¼ng h¹n ë tØnh VÜnh Phóc, cïng víi sù ph¸t triÓn cña c¸c KCN, hÖ thèng dÞch vô míi nh− x©y nhµ cho thuª, b¸n hµng ho¸ tiªu dïng, dÞch vô ¨n uèng, söa ch÷a ph−¬ng tiÖn xe ®¹p, xe m¸y ph¸t triÓn m¹nh, lµm t¨ng thu nhËp cña ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi. HoÆc trong viÖc x©y dùng nhµ t¸i ®Þnh c−, Nhµ n−íc nªn dïng tÇng mét ®Ó d©n lµm kinh doanh, dÞch vô v.v…

Qua sè liÖu ®iÒu tra cña Tr−êng ®¹i häc Kinh tÕ quèc d©n cho thÊy cã tíi 65,7% sè ng−êi ®−îc hái rÊt ñng hé viÖc dïng mét phÇn ®Êt dù ¸n ®Ó ph¸t triÓn dÞch vô vµ 58,3% sè ng−êi rÊt ñng hé viÖc dïng tÇng trÖt cho d©n kinh doanh (Xem biÓu sè 3.3 vµ 3.4)

167

1 2 3 4 5

§¬n vÞ tÝnh : %

Hµ Néi 21,5 3,2 6,5 11,8 57,0 H¶i Phßng 21,3 9,6 20,2 8,5 40,4 B¾c Ninh 90 3,4 12,4 12,4 71,9 Hµ T©y 2,8 1,4 8,5 8,5 78,9 §µ N½ng 1,1 5,3 15,8 40,0 37,9 TP HCM 7,6 16,5 25,3 16,5 34,2 B×nh D−¬ng 6,7 16,9 32,6 11,2 32,6 CÇn Th¬ 9,5 4,2 20,0 21,1 45 BQ chung 9,1 7,5 17,7 16,6 49,1

§¬n vÞ:%

12,9 6,5 6,5 18,3 55,9

19,3 26,5 12,0 8,4 33,7

3,0 12,1 10,6 10,6 63,6

8,7 - 21,7 19,6 50,0

4,0 6,1 25,3 42,4 22,2

3,7 12,2 28,0 24,4 31,7

33,3 19,8 22,2 2,5 22,2

15,5 8,3 10,7 29,8 35,7

12,8 11,8 17,0 20,3 38,0

Lo¹i ph−¬ng tiÖn 1 2 3 4 5

Thø t−, ®èi víi lùc l−îng lao ®éng thanh niªn

Nhµ n−íc ®Þa ph−¬ng vµ c¸c doanh nghiÖp cã kÕ ho¹ch ®µo t¹o nghÒ vµ tuyÓn dông lao ®éng trÎ vµo lµm viÖc cho c¸c doanh nghiÖp t¹i ®Þa ph−¬ng hoÆc ®i xuÊt khÈu lao ®éng. Khi thùc hiÖn di d©n t¸i ®Þnh c− hoÆc thu håi ®Êt, cÇn ®¸nh gi¸ ®óng thùc tr¹ng lao ®éng, viÖc lµm cña nh÷ng hé sau khi bÞ thu håi ®Êt. Trªn c¬ së ®ã, nhµ n−íc, c¸c c¬ së d¹y nghÒ, c¸c doanh nghiÖp míi cã ®−îc kÕ ho¹ch ®µo t¹o, båi d−ìng tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô cho ng−êi lao ®éng s¸t víi yªu cÇu cña c¸c doanh nghiÖp. §iÒu nµy tr¸nh cho ng−êi lao ®éng kh«ng ®ñ n¨ng lùc nh−ng vÉn theo häc ®Ó råi l¹i hoÆc tù bá nghÒ, hoÆc bÞ doanh nghiÖp sa th¶i.

Nghiªn cøu, tæng kÕt, nh©n réng c¸c m« h×nh hiÖu qu¶ t¹o viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng vïng chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông ®Êt n«ng nghiÖp nh− lËp quü hç trî d¹y nghÒ tõ tiÒn thu cña ®Þa ph−¬ng cho thuª ®Êt vµ tõ nguån kinh phÝ gi¶i phãng mÆt b»ng, sù hç trî cña ng©n s¸ch vµ cña doanh nghiÖp;

168

dµnh tû lÖ nhÊt ®Þnh ®Êt cho c¸c hé gia ®×nh trong vïng chuyÓn ®æi ®Êt ®Ó lµm kinh tÕ gia ®×nh (dÞch vô), gi¶i quyÕt viÖc lµm cho sè lao ®éng lín tuæi; tæ chøc khu t¸i ®Þnh c− theo nghÒ nghiÖp ®Ó g¾n t¸i ®Þnh c− víi t¸i t¹o viÖc lµm; ph¸t triÓn dÞch vô ngoµi khu c«ng nghiÖp…§èi víi lao ®éng trÎ nªn dïng mét phÇn tiÒn ®Òn bï ®Ó ®µo t¹o nghÒ b¾t buéc cho hä, ®ång thêi cã c¬ chÕ buéc c¸c doanh nghiÖp phi n«ng nghiÖp ®−îc sö dông ®Êt thu håi ph¶i cã tr¸ch nhiÖm tuyÓn dông sè thanh niªn ®−îc ®µo t¹o nµy vµo lµm viÖc.

Qua sè liÖu ®iÒu tra cña Tr−êng ®¹i häc Kinh tÕ quèc d©n cho thÊy, cã tíi 68,1% sè ng−êi ®−îc hái rÊt ñng hé viÖc dïng mét phÇn tiÒn ®Òn bï ®Ó ®µo t¹o nghÒ b¾t buéc vµ 83,5% sè ng−êi ®−îc hái rÊt ñng hé viÖc thu hót lao ®éng trÎ vµo c¸c dù ¸n phi n«ng nghiÖp (Xem biÓu 3.5 vµ 3.6)

BiÓu sè 3.5: Dïng mét phÇn tiÒn ®Òn bï ®µo t¹o nghÒ b¾t buéc cho lao ®éng trÎ

Hµ Néi 8,5 6,4

H¶i Phßng 6,7 1 2 4,4 3 11,7 20,0 4 20,2 23,3 5 53,2 45,6 Hµ B¾c T©y Ninh 3,7 1,2 6,2 7,4 8,5 13,0 11,0 18,5 73,2 57,4 §µ N½ng 4,3 7,5 16,1 52,7 19,4 TP HCM 13,0 22,1 19,5 16,9 28,6 B×nh D−¬ng 2,4 10,6 21,2 15,3 50,6 §¬n vÞ tÝnh : % B×nh qu©n chung 6,6 9,3 16,0 24,4 43,7 CÇn Th¬ 11,8 10,8 17,2 31,2 29,0

BiÓu sè 3.6: Thu hót lao ®éng trÎ vµo c¸c dù ¸n phi n«ng nghiÖp t¹i ®Þa bµn

Hµ Néi 1,0 5,2 8,2

H¶i Phßng 1 1,0 2 3,1 6,1 3 4 10,3 15,3 5 75,3 74,5 B¾c Hµ Ninh T©y 1,1 1,6 1,1 1,6 4,7 2,2 12,2 10,9 83,3 81,3 §µ N½ng - 1,0 19,8 36,5 42,7 TP HCM 2,6 19,7 23,7 22,4 31,6 B×nh D−¬ng 2,2 4,4 11,1 11,1 71,1 §¬n vÞ tÝnh : % B×nh qu©n chung 1,6 4,5 10,5 17,4 66,1 CÇn Th¬ 3,1 2,1 8,3 18,8 67,7

169

Thø n¨m, t¨ng c−êng sù hç trî cña nhµ n−íc trung −¬ng vµ ®Þa ph−¬ng, c¸c doanh nghiÖp, vµ c¸c tæ chøc ®µo t¹o trong t¹o viÖc lµm, chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp cho ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi.

Bªn c¹nh viÖc hç trî tiÒn, Nhµ n−íc cÇn hç trî c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ truyÒn thèng (lµng nghÒ, kinh tÕ trang tr¹i…) tõ nguån hç trî d¹y nghÒ cña Nhµ n−íc vµ vay vèn tÝn dông −u ®·i ®Ó t¹o viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng; §ång thêi t¨ng nguån lùc ®Çu t− x©y dùng h¹ tÇng c¬ së n«ng th«n vïng chuyÓn ®æi ®Êt ®Ó hç trî t¸i ®Þnh c−, d¹y nghÒ vµ hç trî ng−êi lao ®éng di chuyÓn tham gia vµo thÞ tr−êng lao ®éng trong n−íc. Nghiªn cøu h×nh thµnh quü hç trî viÖc lµm, d¹y nghÒ, t¹o viÖc lµm cho ®èi t−îng bÞ thu håi ®Êt ë trung −¬ng vµ ®Þa ph−¬ng trong quü hç trî d¹y nghÒ quèc gia. T¨ng c−êng vèn cho vay tõ quü quèc gia vÒ viÖc lµm. ¦u tiªn cho lao ®éng vïng bÞ thu håi ®Êt tham gia c¸c ch−¬ng tr×nh, dù ¸n ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi träng ®iÓm quèc gia vµ ch−¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia vÒ viÖc lµm thêi kú 2006-2010, tËp trung hç trî hä trong ®µo t¹o nghÒ, vay vèn víi l·i suÊt −u ®·i, −u tiªn vµ hç trî lao ®éng thanh niªn ë vïng mÊt ®Êt ®−îc ®µo t¹o nghÒ ®Ó ®i xuÊt khÈu lao ®éng.

§èi víi c¸c ®Þa ph−¬ng, cÇn c¨n cø vµo diÖn tÝch ®Êt thu håi hç trî mét kho¶n tiÒn ®µo t¹o nghÒ cho ng−¬i cã ®Êt bÞ thu håi. CÇn nghiªn cøu ®Ó sö dông nh−ng kho¶n tiÒn nµy mét c¸ch cã hiÖu qu¶ ®Ó ng−êi lao ®éng cã ®−îc nghÒ nghiÖp chuyªn m«n cÇn thiÕt ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña doanh nghiÖp, cã c¬ héi ®Ó ®−îc tuyÓn dông lµm viÖc l©u dµi. …; H×nh thµnh quü hç trî viÖc lµm, d¹y nghÒ ë tØnh, thµnh phè ®Ó cã ®iÒu kiÖn tËp trung hç trî ®ñ cho c¸c ®èi t−îng thuéc diÖn bÞ thu håi ®Êt.

§èi víi c¸c tæ chøc d¹y nghÒ, ®Ó thùc hiÖn c«ng t¸c ®µo t¹o cã kÕt qu¶ tèt, cÇn kh¶o s¸t, nghiªn cøu x©y dùng ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o, d¹y nghÒ g¾n víi nhu cÇu cña sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp t¹i ®Þa ph−¬ng; ®ång thêi cÇn t¨ng c−êng lùc l−îng nßng cèt ®Ó më réng mµng l−íi d¹y nghÒ, h−íng dÉn d¹y nghÒ cho c¸c c¬ së t¹i huyÖn, x·.

sö dông tiÒn ®Òn bï mét c¸ch cã hiÖu qu¶.

Tõ kinh nghiÖm cña nhiÒu ®Þa ph−¬ng, sè tiÒn ®Òn bï do thu håi ®Êt chia thµnh hai phÇn. Mét phÇn giao cho ng−êi d©n x©y dùng nhµ cöa vµ chi

170

dïng vµo nh÷ng viÖc thËt cÇn thiÕt. PhÇn cßn l¹i lín h¬n cã thÓ ®−îc gãp vèn víi doanh nghiÖp d−íi h×nh thøc mua cæ phÇn, hoÆc göi vµo ng©n hµng hoÆc mua b¶o hiÓm. Víi c¸ch lµm nµy, ng−êi d©n sau khi bÞ thu håi ®Êt, vÉn ®−îc chia lîi nhuËn tõ kÕt qu¶ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, kÓ c¶ cã viÖc lµm ngay trªn m¶nh ®Êt cña m×nh hoÆc nhËn ®−îc l·i suÊt tiÒn göi ®Ó cã thu nhËp æn

®Þnh, ®iÒu nµy rÊt cÇn thiÕt ®èi víi lao ®éng hÕt tuæi, víi ng−êi giµ kh«ng cßn kh¶ n¨ng lao ®éng.

§iÒu nµy ®ßi hái mét lµ ph¶i lùa chän nhµ ®Çu t− kü cµng ®Ó phÇn vèn cña ng−êi d©n gãp vµo c¸c doanh nghiÖp kinh doanh cã hiÖu qu¶, nguån vèn kh«ng nh÷ng ®−îc b¶o toµn mµ cßn ph¸t triÓn ®em l¹i nguån thu bÒn v÷ng, viÖc lµm æn ®Þnh l©u dµi cho ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi. Thø hai, Nhµ n−íc cÇn nghiªn cøu chÝnh s¸ch ®Ó b¶o toµn gi¸ trÞ tiÒn göi cho ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi khi göi kho¶n tiÒn nµy vµo ng©n hµng.

3.3.1.2. C¬ chÕ chÝnh s¸ch vÒ ®Òn bï vµ båi th−êng thiÖt h¹i

VÊn ®Ò ®Òn bï vµ båi th−êng thiÖt h¹i hiÖn ®ang cßn nhiÒu bÊt cËp. Nh÷ng tranh chÊp vµ khiÕu kiÖn hiÖn nay liªn quan rÊt nhiÒu ®Õn viÖc ®Òn bï vµ båi th−êng thiÖt h¹i cña ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi. Cã thÓ nªu lªn nh÷ng ®iÓm bÊt cËp chñ yÕu sau ®©y

Thø nhÊt, gi¸ ®Êt ®Òn bï ch−a s¸t víi gi¸ thÞ tr−êng, ®Æc biÖt lµ gi¸ ®Êt n«ng nghiÖp qu¸ thÊp. §©y lµ vÊn ®Ò phæ biÕn trong ®Òn bï vµ båi th−êng thiÖt h¹i hiÖn nay. V× thÕ cÇn ph¶i söa ®æi nghÞ ®Þnh sè 17 ChÝnh phñ vµ 187 CP theo h−íng gi¸ ®Êt ¸p dông cho båi th−êng nÕu kh«ng s¸t gi¸ thÞ tr−êng th× UBND cÊp tØnh cÇn ph¶i quy ®Þnh l¹i cho phï hîp.

Thø hai, vÊn ®Ò c«ng b»ng x· héi ch−a thÕ hiÖn râ trong gi¸ ®Êt ®Òn bï. Ng−êi d©n bÞ thu håi ®Êt sau khi nhËn tiÒn ®Òn bï cña nhµ n−íc th× kh«ng ®ñ mua l¹i mét phÇn nhá ®Êt mµ hä võa giao cho nhµ n−íc ngay trªn m¶nh ®Êt mµ hä ®· sinh sèng. H¬n n÷a, kho¶n chªnh lÖch nµy phÇn lín r¬i vµo tói cña c¸c chñ dù ¸n chø kh«ng ph¶i chñ yÕu vµo Ng©n s¸ch Nhµ n−íc, dÉn ®Õn sù bÊt b×nh trong d©n c−.

Thø ba, quan hÖ giao dÞch ®Êt ®ai cßn mang nÆng tÝnh chÊt hµnh chÝnh, nÆng vÒ Ðp buéc, thËm chÝ c−ìng chÕ mµ kh«ng dùa trªn c¬ së tho¶ thuËn. §iÒu nµy thÓ hiÖn ë gi¸ ®Êt thu håi kh«ng s¸t gi¸ thÞ tr−êng, Nhµ n−íc Ðp gi¸ ®èi víi d©n; ch−a cã n¬i t¸i ®Þnh c− ®· thu håi ®Êt; tÝnh c«ng khai ch−a ®−îc ®¶m b¶o.

171

ChÝnh v× thÕ, trong c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®Òn bï vµ båi th−êng thiÖt h¹i

Thø nhÊt, chÝnh s¸ch ®Òn bï vµ båi th−êng thiÖt h¹i ph¶i ®¶m b¶o tÝnh ®ñ gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt cho ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi. Gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt nµy ph¶i ®−îc x©y dùng trªn c¬ së mÆt b»ng gi¸ c¶ tÝnh ®Õn lîi Ých tho¶ ®¸ng cho ng−êi d©n.

Trong ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa, c¸c luËt vµ c¸c chÝnh s¸ch nãi chung còng nh− luËt ®Êt ®ai vµ chÝnh s¸ch thu håi ®Êt nãi riªng ®−îc x©y dùng vµ thùc hiÖn ®Òu trªn c¬ së thùc hiÖn c¸c yªu cÇu cña c¬ chÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa. §iÒu 55 vµ 56 luËt ®Êt ®ai (n¨m 2003) nãi râ: gi¸ ®Êt do Nhµ n−íc qui ®Þnh trªn c¬ së: ®¶m b¶o "s¸t víi gi¸ chuyÓn nh−îng quyÒn sö dông ®Êt thùc tÕ trªn thÞ tr−êng trong ®iÒu kiÖn b×nh th−êng". " ChÝnh phñ qui ®Þnh ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ ®Êt; khung gi¸ c¸c lo¹i ®Êt cho tõng vïng, theo tõng thêi gian". "Uû ban nh©n d©n tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung −¬ng trªn c¬ së ph−¬ng ph¸p vµ khung gi¸ ®ã x©y dùng gi¸ ®Êt cô thÓ t¹i ®Þa ph−¬ng tr×nh héi ®ång nh©n d©n cïng cÊp cho ý kiÕn tr−íc khi quyÕt ®Þnh".

Nh− thÕ, trong viÖc x¸c ®Þnh gi¸ quyÒn sö dông ®Êt ®Ó ®Òn bï thiÖt h¹i

Thø hai, ¸p dông nguyªn t¾c ®Þa t« chªnh lÖch hai ®èi víi ®Êt ®ai ®−îc chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông vµ phÇn chªnh lÖch nµy ph¶i tËp trung vµo ng©n s¸ch nhµ n−íc.

Khi chuyÓn tõ ®Êt n«ng nghiÖp sang ®Êt chuyªn dïng, x©y dùng c¸c khu ®« thÞ, râ rµng gi¸ ®Êt cã sù thay ®æi. Do cã san lÊp, x©y dùng c¸c c«ng tr×nh c¬ së h¹ tÇng gi¸o dôc, y tÕ, v¨n ho¸, giao th«ng, ®iÖn, n−íc nªn gi¸ trÞ ®Êt ®ai t¨ng lªn. ChÝnh v× thÕ, nhµ n−íc cÇn cã sù tÝnh to¸n ®Çy ®ñ sù gia t¨ng nµy ®Ó bï ®¾p chi phÝ. PhÇn cßn l¹i ph¶i tËp trung vµo ng©n s¸ch nhµ n−íc. Cã sù ®iÒu tiÕt nh− thÕ míi ®¶m b¶o ®−îc sù c«ng b»ng gi÷a ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi víi c¸c ®¬n vÞ ®−îc thu nhËn ®Êt, kh¾c phôc ®−îc t×nh tr¹ng bÊt hîp lý hiÖn nay gi÷a gi¸ ®Êt n«ng nghiÖp thu håi víi gi¸ ®Êt vµ nhµ ë do c¸c ®¬n vÞ x©y dùng b¸n cho ng−êi d©n.

§Ó thùc hiÖn ®−îc biÖn ph¸p nµy, chóng t«i khuyÕn nghÞ, c¸c c¬ quan nhµ n−íc ®Þa ph−¬ng ph¶i trùc tiÕp thu håi ®Êt, trªn c¬ së ®ã thùc hiÖn viÖc san lÊp mÆt b»ng vµ giao ®Êt cho chñ ®Çu t− theo gi¸ c¶ hîp lý ®Ó kh¾c phôc

172

t×nh tr¹ng chªnh lÖch gi¸ qu¸ møc kh«ng ®Ó c¸c chñ dù ¸n ®Çu t− thu håi ®Êt. Thùc tiÔn ®· cho thÊy, nÕu ®Ó cho chñ dù ¸n ®Çu t− gi¶i phãng mÆt b»ng sÏ g©y ra nhiÒu phøc t¹p. PhÇn v× ®Ó ®−îc viÖc, c¸c chñ ®· tho¶ thuËn víi d©n, cïng mét ®Þa bµn, song cã dù ¸n tr¶ gi¸ ®Òn bï cao, cã dù ¸n tr¶ gi¸ ®Õn bï thÊp. §iÒu nµy g©y nªn sù th¾c m¾c, khiÕu kiÖn trong d©n, võa lµm mÊt æn ®Þnh vÒ x· héi võa kÐo dµi thêi gian gi¶i phãng mÆt b»ng.

Chóng t«i ®· pháng vÊn c¸n bé c¸c ®Þa ph−¬ng vÒ vÊn ®Ò nµy, cã ®Õn

74,4% cho r»ng nªn ®Ó Nhµ n−íc lµm (xem biÓu sè 3.7).

BiÓu sè 3.7: ChÝnh quyÒn gi¶i phãng mÆt b»ng cã tèt h¬n DN kh«ng

§¬n vÞ tÝnh : %

Hµ Néi Cã 71,7 Kh«ng 28,3 100 Céng H¶i Phßng 56,1 43,9 100 B¾c Ninh 83,9 16,1 100 Hµ T©y 92,0 8,0 100 §µ N½ng 72,2 27,8 100 TP HCM 78,6 21,4 100 B×nh D−¬ng 62,2 37,8 100 BQ CÇn Th¬ chung 67,0 72,4 33,0 27,6 100 100

Thø ba, ¸p dông nguyªn t¾c tho¶ thuËn thay cho Ðp gi¸.

§µnh r»ng viÖc thu håi ®Êt lµ v× môc tiªu ph¸t triÓn chung mµ lîi Ých cuèi cïng lµ ng−êi d©n ®−îc h−ëng, song ®èi víi nh÷ng ®èi t−îng trùc tiÕp cã ®Êt bÞ thu håi ph¶i chÞu sù x¸o trén vÒ viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng. V× thÕ, ®Ó ng−êi d©n thùc hiÖn lîi Ých chung, Nhµ n−íc ph¶i ®¶m b¶o lîi Ých tr−íc m¾t vµ thiÕt yÕu cña hä. V× thÕ vÊn ®Ò gi¸ c¶ ®Êt thu håi ph¶i ®−îc x¸c lËp trªn nguyªn t¾c tho¶ thuËn gi÷a ng−êi d©n víi c¸c c¬ quan thùc thi cña Nhµ n−íc.

3.3.1.3 C¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch vÒ c«ng t¸c t¸i ®Þnh c− Tõ thùc tÕ x©y dùng c¸c khu t¸i ®Þnh c− cho ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi ®ang n¶y sinh nhiÒu bÊt cËp. C¸c khu t¸i ®Þnh c− thùc hiÖn víi tiÕn ®é chËm, gi¶i to¶ nhiÒu nh−ng t¸i ®Þnh c− kh«ng ®−îc gi¶i quyÕt kÞp thêi; chÊt l−îng c¸c khu t¸i ®Þnh c− kÐm vµ thiÕu ®ång bé; Bè trÝ t¸i ®Þnh c− ch−a khoa häc, thiÕu c¸c biÖn ph¸p hç trî s¶n xuÊt vµ ®êi sèng ®óng møc cho d©n c−. §iÒu ®ã lµm cho ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi lo ng¹i, cuéc sèng bÞ x¸o trén,

173

thËm chÝ cßn g©y ra sù o¸n hËn, mÊt lßng tin cña ng−êi d©n ®èi víi Nhµ n−íc, hoÆc cã biÓu hiÖn chèng ®èi, hä kh«ng muèn ®Õn khu t¸i ®Þnh c−, lµm cho tiÕn ®é bµn giao ®Êt bÞ chËm.

Cã nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nµy. Trªn ph−¬ng diÖn chÝnh s¸ch chóng t«i cho r»ng cßn thiÕu quan ®iÓm vµ chÝnh s¸ch thÝch hîp ®Ó thùc hiÖn t¸i ®Þnh c−. Cã thÓ nãi r»ng, vÒ quan ®iÓm, cã hai vÊn ®Ò bÊt cËp hiÖn nay

Thø nhÊt, ch−a ®Æt ®óng tr¸ch nhiÖm cña Nhµ n−íc trong t¸i ®Þnh c−. HiÖn nay, trong chÝnh s¸ch chóng ta coi Nhµ n−íc cã tr¸ch nhiÖm hç trî t¸i ®Þnh c− cho ng−êi d©n cã ®Êt ë bÞ thu håi. Song v× sao chØ lµ hç trî? Râ rµng, ng−êi d©n ®ang sèng yªn æn trong c¨n nhµ cña m×nh, b©y giê do yªu cÇu c«ng nghiÖp ho¸, ®« thÞ ho¸, hä ph¶i di dêi ®Õn n¬i ë míi. V× thÕ tr¸ch nhiÖm tæ chøc c¸c khu t¸i ®Þnh c− ph¶i lµ Nhµ n−íc. Song v× Nhµ n−íc chØ cã tr¸ch nhiÖm hç trî, nªn viÖc t¸i ®Þnh c− ®Æt lªn vai ng−êi d©n ph¶i di dêi. C¸ch ®Æt vÊn ®Ò nh− vËy ch−a hîp lý.

Thø hai, c¸ch hiÓu t¸i ®Þnh c− cña chóng ta còng ch−a ®Çy ®ñ. VÒ c¬ b¶n, chóng ta míi cho r»ng, t¸i ®Þnh c− lµ ®¶m b¶o vÒ nhµ ë vµ ®Êt ë. Nh−ng cßn vÊn ®Ò viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng cña ng−êi d©n l¹i ch−a ®−îc chó ý ®óng møc. ChÝnh ®iÒu ®ã lµm cho viÖc t¸i ®Þnh c− diÔn ra thiÕu ®ång bé, chËm vµ gÆp rÊt nhiÒu trë ng¹i vµ chóng ta còng ch−a g¾n t¸i ®Þnh c− víi ®« thÞ ho¸, víi chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng.

Cïng víi quan ®iÓm ch−a ®óng nh− trªn, mét lo¹t vÊn ®Ò cã liªn quan tíi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch tæ chøc thùc hiÖn ch−a hîp lý, trong ®ã ph¶i nãi ®Õn thñ tôc ®Ó chñ ®Çu t− x©y dùng c¸c khu t¸i ®Þnh c− hiÖn nay cßn qu¸ phiÒn hµ, phøc t¹p, tr×nh ®é vµ phÈm chÊt c¸n bé qu¶n lý nhµ n−íc cã liªn quan ®Õn c«ng t¸c x©y dùng c¸c khu t¸i ®Þnh c− ch−a cao, dÉn ®Õn chi phÝ hîp lý nh−ng kh«ng hîp lÖ qu¸ cao, c¸c chñ ®Çu t− x©y dùng c¸c khu t¸i ®Þnh c− vi ph¹m quy ho¹ch vµ c¸c yªu cÇu kü thuËt trong x©y dùng, nh−ng c«ng t¸c kiÓm tra, gi¸m s¸t, xö lý kh«ng nghiªm minh nªn c«ng tr×nh vÉn ®−îc nghiÖm thu, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng phæ biÕn lµ chÊt l−îng c«ng tr×nh kÐm. XuÊt ph¸t tõ ®ã, chóng t«i khuyÕn nghÞ

Thø nhÊt, vÒ quan ®iÓm, viÖc tæ chøc t¸i ®Þnh c− tr−íc hÕt lµ tr¸ch nhiÖm cña nhµ n−íc. Nhµ n−íc ph¶i cã tr¸ch nhiÖm trong viÖc quy ho¹ch kÕ ho¹ch dµi h¹n ®¶m b¶o quü ®Êt x©y dùng c¸c khu t¸i ®Þnh c− trªn c¬ së quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vµ quy ho¹ch sö dông ®Êt dµi h¹n ®Ó ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ-

174

x· héi, tèt nhÊt lµ nªn h×nh thµnh c¸c khu ®« thÞ míi ®Ó phôc vô tµi ®Þnh c−...;Ph¶i tæ chøc, kiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc x©y dùng theo ®óng quy ho¹ch, thiÕt kÕ vµ yªu cÇu kü thuËt ®· phª duyÖt, chÞu tr¸ch nhiÖm trong viÖc t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ®¶m b¶o viÖc lµm, thu nhËp vµ tæ chøc ®êi sèng cho ng−êi d©n vµo c¸c khu t¸i ®Þnh c−

Thø hai, ®¶m b¶o sù ®ång bé cña c¸c khu t¸i ®Þnh c−. Trong c¸c khu t¸i ®Þnh c− nhÊt thiÕt ph¶i cã tr−êng häc, bÖnh viÖn, chî, n−íc s¹ch ®Ó ®¶m b¶o cuéc sèng b×nh th−êng cho ng−êi d©n.

C¸c m« h×nh t¸i ®Þnh c− ph¶i phï hîp víi yªu cÇu nghÒ nghiÖp cña d©n c−. Kh«ng thÓ dån tÊt c¶ mäi ®èi t−îng cã ®Êt bÞ thu håi vµo mét chung c−, mµ cÇn cã sù bè trÝ c¸c khu chung c− thÝch hîp víi tõng nhãm ®èi t−îng ng−êi lao ®éng

Thø ba, vÒ quy tr×nh thùc hiÖn, chuyÓn quy tr×nh “ Thu håi ®Êt” -> “T¸i ®Þnh c−” sang “T¸i ®Þnh c−” -> Thu håi ®Êt. ChØ khi nµo cã ®−îc c¸c khu t¸i ®Þnh c− ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn sinh sèng cho ng−êi d©n míi thùc hiÖn viÖc thu håi ®Êt. Nhµ n−íc cÇn x©y dùng Quü t¸i ®Þnh c− ®Ó phôc vô cho viÖc ®Òn bï, gi¶i to¶. Nguån vèn nµy ®−îc h×nh thµnh tõ nguån thu vÒ ®Êt.

hiÖn chÝnh s¸ch t¸i ®Þnh c− mét c¸ch nghiªm minh.

ë ®©y quan trong nhÊt lµ t¹o ra m«t chÕ tµi buéc c¸c bªn cã liªn quan tíi thu håi ®Êt, ®Òn bï thiÖt h¹i, gi¶i quyÕt viªc lµm cho ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi v.v…ph¶i thùc hiÖn c«ng viÖc c«ng khai, minh b¹ch, rç rµng vµ ng−êi d©n ph¶i ®−îc tham gia gi¸m sat mét c¸ch thùc sù.

3.3.1.4. C¬ chÕ chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn nghÜa vô vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c ®¬n vÞ ®−îc nhËn ®Êt thu håi sö dông vµo c¸c môc ®Ých ph¸t triÓn khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ…

§èi víi c¸c doanh nghiÖp, c¸c chñ ®Çu t−, c¸c khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt, khu ®« thÞ míi,... cÇn ®Ò cao tr¸ch nhiÖm tr−íc d©n. Trong c¸c nghÞ ®Þnh cã liªn quan ®Õn vÊn ®Ò nµy cÇn quy ®Þnh râ:

Thø nhÊt, nh÷ng g× ®· cam kÕt, ®· høa tr−íc d©n ph¶i ®−îc chñ ®Çu t− vµ doanh nghiÖp thùc hiÖn nghiªm tóc. Xo¸ bá t×nh tr¹ng ®ïn ®Èy, nÐ tr¸nh tr¸ch nhiÖm, g©y mÊt lßng tin ®èi víi ng−êi d©n.

175

Thø hai, cÇn quy ®Þnh thêi gian sö dông lao ®éng cã ®Êt bÞ thu håi cña ®Þa ph−¬ng lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng thu hót lao ®éng chØ lµ h×nh thøc ®Ó råi sau mét thêi gian ng¾n l¹i d·n th¶i lao ®éng. Chóng t«i ®Ò nghÞ, thêi gian hîp ®ång lao ®éng trong 5 n¨m. Qu¸ thêi h¹n ®ã, nÕu doanh nghiÖp thÊy ng−êi lao ®éng kh«ng ®¸p øng ®−îc yªu cÇu c«ng viÖc míi sa th¶i lao ®éng, hoÆc ng−êi lao ®éng muèn sang lµm viÖc ë lÜnh vùc kh¸c míi ®−îc di chuyÓn.

Thø ba, khi x©y dùng ph−¬ng ¸n ®Çu t− cña tõng dù ¸n, ph¶i ghi râ c¸c kho¶n chi phÝ ®µo t¹o nghÒ cho ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi mét c¸ch cô thÓ, râ rµng, c«ng khai ®Ó ng−êi d©n biÕt vµ gi¸m s¸t qu¸ tr×nh thùc hiÖn.

Thø t−, chñ ®éng phèi hîp víi chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng vµ c¸c c¬ së ®µo t¹o ®Ó tuyÓn sinh, tæ chøc c¸c líp d¹y nghÒ cho ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi t¹i doanh nghiÖp.

3.3.1.5 C¸c chÝnh s¸ch x· héi trong c«ng t¸c thu håi vµ gi¶i quyÕt viÖc

lµm æn ®Þnh ®êi sèng cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi.

Liªn quan ®Õn vÊn ®Ò nµy, Nhµ n−íc cÇn quan t©m tíi ®êi sèng ë c¸c khu t¸i ®Þnh c−. CÇn ph¶i quy ®Þnh vµ kiÓm tra chÆt chÏ viÖc thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn sinh sèng b×nh th−êng cho ng−êi d©n trong khu t¸i ®Þnh c−. VÒ vÊn ®Ò nµy, chóng t«i cho r»ng cÇn ®−a vµo NghÞ ®Þnh nh÷ng quy ®Þnh sau:

Thø nhÊt, c¸c khu t¸i ®Þnh c− ph¶i ®−îc ®¶m b¶o vÒ c¬ së h¹ tÇng kü thuËt vµ x· héi nh− giao th«ng, ®iÖn, n−íc s¹ch; Ph¶i cã tr−êng häc cho c¸c ch¸u tõ nhµ trÎ, mÉu gi¸o ®Õn phæ th«ng c¬ së; Ph¶i cã bÖnh viÖn vµ chî cho d©n c− æn ®Þnh sinh ho¹t.

Thø hai, cÇn thùc hiÖn nguyªn t¾c, chõng nµo c¸c khu t¸i ®Þnh c− kh«ng ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn trªn th× ch−a nghiÖm thu; vµ nÕu ch−a nghiÖm thu khu t¸i ®Þnh c− th× còng ch−a thùc hiÖn viÖc di dêi, gi¶i phãng mÆt b»ng.

Thø ba, c¸n bé c«ng chøc trong bé m¸y qu¶n lý nhµ n−íc ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc ph¸p luËt vÒ viÖc nghiÖm thu c¸c khu t¸i ®Þnh c− nÕu kh«ng ®−îc x©y dùng theo ®óng thiÕt kÕ, kh«ng ®ång bé, hoÆc kh«ng ®¶m b¶o chÊt l−îng.

176

3.3.2 Nhãm gi¶i ph¸p vÒ tæ chøc vµ qu¶n lý

3.3.2.1. C«ng t¸c quy ho¹ch kinh tÕ x· héi, quy ho¹ch ®Êt ®ai vµ quy

ho¹ch vÒ viÖc lµm, tæ chøc khu t¸i ®Þnh c−

Thùc tiÔn nh÷ng n¨m qua cho thÊy, c«ng t¸c dù b¸o, quy ho¹ch, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ®« thÞ, c¸c khu c«ng nghiÖp cã ý nghÜa cùc kú quan träng. Do c«ng t¸c dù b¸o, quy ho¹ch vµ kÕ ho¹ch ch−a tèt nªn viÖc ®¶m b¶o viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng cña ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi nh÷ng n¨m qua ®−îc thùc hiÖn mét c¸ch thu ®éng. ViÖc thu håi ®Êt n«ng nghiÖp ch−a g¾n víi quy ho¹ch, kÕ ho¹ch t¸i ®Þnh c−, ch−a ®ång thêi cã kÕ ho¹ch, chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p chuyÓn ®æi nghÒ, t¹o viÖc lµm míi cho ng−êi lao ®éng, nhÊt lµ chÝnh s¸ch hç trî d¹y nghÒ, t¹o viÖc lµm cho lao ®éng thuéc diÖn bÞ thu håi ®Êt. Thªm vµo ®ã, viÖc tæ chøc triÓn khai thiÕu c«ng khai, d©n chñ vµ minh b¹ch, ch−a tæ chøc th«ng tin, tuyªn truyÒn vÒ chñ tr−¬ng thu håi ®Êt ®Ó ng−êi lao ®éng chñ ®éng häc nghÒ, chuyÓn nghÒ vµ tù t¹o viÖc lµm. §©y lµ tån t¹i lín nhÊt, lµ c¨n nguyªn gèc rÔ dÉn ®Õn nh÷ng phøc t¹p trong thùc tiÔn, g©y hËu qu¶ nÆng nÒ vµ mÊt lßng tin cña d©n vµo chñ tr−¬ng lín, ®óng ®¾n cña §¶ng vµ Nhµ n−íc, dÉn ®Õn nh÷ng khiÕu kiÖn, cã nguy c¬ mÊt æn ®Þnh x· héi. XuÊt ph¸t tõ ®ã, chóng t«i cho r»ng:

Thø nhÊt, vÒ dµi h¹n vµ trªn tæng thÓ nÒn kinh tÕ ph¶i cã sù g¾n kÕt gi÷a chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi nãi chung, chiÕn l−îc ph¸t triÓn c¸c ngµnh kinh tÕ kü thuËt, c¸c vïng kinh tÕ träng ®iÓm, c¸c khu vùc kinh tÕ, c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ ,... víi chiÕn l−îc ph¸t triÓn, ph©n bè vµ sö dông nguån nh©n lùc, chiÕn l−îc ®µo t¹o ngµnh nghÒ ®Ó chuÈn bÞ mét ®éi ngò lao ®éng phï hîp víi yªu cÇu cña viÖc thu håi ®Êt ë tõng ®Þa ph−¬ng, tõng vïng.

ViÖc chuÈn bÞ nµy ph¶i ®i tr−íc mét b−íc kh«ng chØ trªn ph¹m vi c¶ n−íc, mµ ngay c¶ trªn tõng ®Þa ph−¬ng ph¶i vµ ®−îc th«ng b¸o réng r·i ®Ó ng−êi lao ®éng ë c¸c vïng cã ®Êt bÞ thu håi ®−îc chuÈn bÞ nghÒ nghiÖp chuyªn m«n kü thuËt phï hîp víi c¸c doanh nghiÖp sÏ ®−îc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh trªn m¶nh ®Êt mµ hä sÏ chuyÓn giao. Thªm n÷a, cã ®−îc th«ng b¸o réng r·i vÒ quy ho¹ch ph¸t triÓn, doanh nghiÖp míi cã ®Þnh h−íng ®Çu t− ph¸t triÓn vµ cã thÓ cã ®−îc nguån lao ®éng ®¸p øng yªu cÇu cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. §ång thêi, c¸c c¬ së ®µo t¹o còng chñ ®éng trong c«ng t¸c chuÈn bÞ x©y dùng ch−¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch ®µo t¹o phï hîp

177

Ph¶i x©y dùng mét chiÕn l−îc chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng trªn c¶ n−íc, theo tõng vïng g¾n víi quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ , c¬ së h¹ tÇng ,...nãi chung ®Ó cã tÇm nh×n tæng qu¸t vÒ gi¶i quyÕt viÖc lµm cho toµn quèc, còng nh− tõng ®Þa ph−¬ng vµ vïng l·nh thæ.

Chóng t«i cho r»ng, nh÷ng ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi, nªn cè g¾ng ®µo t¹o nghÒ ®Ó chuyÓn hä sang ho¹t ®éng trong c«ng nghiÖp vµ dÞch vô vµ xuÊt khÈu lao ®éng. Ph¶i xem ®©y lµ mét c¬ héi tèt nhÊt ®Ó chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng theo h−íng tiÕn bé.

CÇn rµ so¸t l¹i quy ho¹ch sö dông ®Êt n«ng nghiÖp, ®iÒu chØnh quy ho¹ch ®Êt n«ng nghiÖp g¾n víi kÕ ho¹ch d¹y nghÒ, t¹o viÖc lµm, ®Æc biÖt g¾n gi÷a kÕ ho¹ch ph¸t triÓn doanh nghiÖp víi kÕ ho¹ch tuyÓn lao ®éng t¹i chç, tr−íc hÕt cho thanh niªn ®Ó cã kÕ ho¹ch ®µo t¹o hä phï hîp víi ngµnh nghÒ vµ c¬ cÊu lao ®éng cña doanh nghiÖp; nhÊt lµ ph¶i thÓ chÕ ho¸ cam kÕt cña ng−êi sö dông ®Êt, −u tiªn thu hót lao ®éng t¹i chç.

Thø hai, c¸c ®Þa ph−¬ng cÇn n¾m râ thùc tr¹ng t×nh h×nh lao ®éng, viÖc lµm ë nh÷ng khu vùc cã ®Êt bÞ thu håi, tõ ®ã x©y dùng kÕ ho¹ch ®µo t¹o lao ®éng ë ®Þa ph−¬ng m×nh. KÕ ho¹ch ®µo t¹o ë c¸c ®Þa ph−¬ng ph¶i ®−îc so¹n th¶o cô thÓ, chi tiÕt, trªn c¬ së tÝnh to¸n c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp thu hót vµo ®Þa ph−¬ng, nhu cÇu vÒ c¬ cÊu, sè l−îng vµ chÊt l−îng nguån lao ®éng mµ c¸c doanh nghiÖp cÇn ®Ó ®¶m b¶o tÝnh kh¶ thi trong gi¶i quyÕt viÖc lµm. Mçi ®Þa ph−¬ng cÇn x©y dùng ®Ò ¸n ph¸t triÓn nguån nh©n lùc tÇm dµi h¹n cho ®Õn 2020 ®Ó t¹o viÖc lµm cho d©n c−.

Thø ba, kh¾c phôc t×nh tr¹ng “quy ho¹ch treo”, ®Êt ®· ®−îc thu håi nh−ng kh«ng triÓn khai dù ¸n theo ®óng tiÕn ®é, hoÆc chñ ®Çu t− nhËn ®Êt nh−ng còng kh«ng triÓn khai x©y dùng dÉn ®Õn d©n mÊt ®Êt kh«ng cã viÖc lµm, cßn doanh nghiÖp còng kh«ng thu hót ®−îc lao ®éng vµo lµm viÖc. §©y lµ hiÖn t−îng kh¸ phæ biÕn vµ g©y l·ng phÝ lín, d©n rÊt bÊt b×nh. §Æc biÖt, ph¶i kiªn quyÕt lo¹i bá t×nh tr¹ng mét sè ng−êi lîi dông quy ho¹ch ®Ó lÊy ®Êt cña n«ng d©n ®Ó hoÆc lµ bè trÝ cho c¸c dù ¸n kh«ng kh¶ thi, hoÆc ®Çu c¬ ®Êt ®ai bÊt ®éng s¶n, dÉn ®Õn ®Êt n«ng nghiÖp bÞ bá kh«ng, trong khi n«ng d©n kh«ng cã ®Êt s¶n xuÊt. §Ó gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng nµy, cÇn ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghiÖp lµng nghÒ theo h×nh thøc ®æi ®Êt. C¸c ®Þa ph−¬ng cÇn quy ho¹ch khu c«ng nghiÖp cho lµng nghÒ n»m trong c¸c khu vùc kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn viÖc canh t¸c n«ng nghiÖp.

178

3.3.2.2. T¨ng c−êng quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm cña chÝnh quyÒn c¸c cÊp trong viÖc thu håi, t¹o viÖc lµm vµ æn ®Þnh ®êi sèng cho ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi.

X¸c ®Þnh râ vai trß cña chÝnh quyÓn nhµ n−íc tõ trung −¬ng ®Õn ®Þa ph−¬ng trong viÖc thu håi, t¹o viÖc lµm thu nhËp vµ æn ®Þnh ®êi sèng cho ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn thµnh c«ng cña c«ng t¸c gi¶i phãng mÆt b»ng ®Ó x©y dùng khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ ,...

Thø nhÊt, c¸c Bé ngµnh Trung −¬ng liªn quan cÇn s©u s¸t thùc tiÔn, tham m−u cho §¶ng, Nhµ n−íc x©y dùng vµ hoµn thiÖn c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch phï hîp vµ ®ång bé. CÇn cã nh÷ng cuéc ®iÒu tra vµ nghiªn cøu tû mØ, trªn diÖn réng, t×m hiÓu nh÷ng b¨n kho¨n, bøc xóc vµ l¾ng nghe nh÷ng kiÕn nghÞ chÝnh ®¸ng cña ng−êi d©n sau khi bÞ thu håi ®Êt. Tõ ®ã cã nh÷ng c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®Ó tr×nh cÊp cã thÈm quyÒn ban hµnh. ChÝnh s¸ch viÖc lµm thu nhËp vµ ®êi sèng cña ng−êi n«ng d©n sau ®Õn bï, gi¶i to¶, cÇn ®−îc x©y dùng víi sù th¶o luËn d©n chñ, réng r·i cña ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi.

Thø hai, ë tõng ®Þa ph−¬ng, mäi cam kÕt ®· høa víi d©n cÇn ®−îc thùc hiÖn mét c¸ch nghiªm tóc. ChÝnh quyÒn ph¶i cïng d©n th¸o gì nh÷ng khã kh¨n trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn. Kinh nghiÖm thµnh c«ng cña nhiÒu ®Þa ph−¬ng cho thÊy, ng−êi l·nh ®¹o cao nhÊt cña ®Þa ph−¬ng cÇn trùc tiÕp ®èi tho¹i ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò gay cÊn nhÊt trong viÖc thu håi, ®Òn bï, gi¶i to¶, còng nh− trong viÖc gi¶i quyÕt viÖc lµm, thu nhËp vµ tæ chøc ®êi sèng cho ng−êi d©n th× viÖc gi¶i phãng mÆt b»ng sÏ tiÕn hµnh thuËn lîi.

Tr−íc khi gi¶i phãng mÆt b»ng, c¸n bé Ban ®Òn bï, c¸n bé c¸c ban ngµnh cã liªn quan cña ®Þa ph−¬ng xuèng víi d©n, ®éng viªn, gi¶i thÝch mäi v−íng m¾c ®Ó ng−êi d©n chÊp thuËn nhËn tiÒn ®Òn bï, t¹o ®iÒu kiÖn gi¶i phãng mÆt b»ng nhanh. Sau gi¶i phãng mÆt b»ng, gi¶i to¶, c¸n bé c«ng chøc c¸c ngµnh cã liªn quan cÇn tiÕp tôc ®Õn víi d©n ë khu t¸i ®Þnh c−, l¾ng nghe t©m t−, nguyÖn väng, kiÕn nghÞ cña ng−êi d©n, ®Ó cã nh÷ng gi¶i ph¸p kÞp thêi phï hîp, kiÕn nghÞ víi c¸c cÊp cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt. Tõng ®Þa ph−¬ng chñ ®éng gãp søc cïng Trung −¬ng gi¶i quyÕt bøc xóc vÒ viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng cña ng−êi d©n ë nh÷ng vïng cã ®Êt bÞ thu håi th× sÏ ®em l¹i hiÖu qu¶ h¬n.

Thø ba, bªn c¹nh viÖc kiÓm tra, ®«n ®èc cña cÊp uû §¶ng, cÇn ph¸t huy vai trß kiÓm tra, gi¸m s¸t cña MÆt trËn Tæ quèc vµ c¸c ®oµn thÓ quÇn

179

3.3.2.3 C«ng t¸c ®µo t¹o vµ c«ng t¸c c¸n bé

Gi¶i quyÕt viÖc lµm, ®êi sèng vµ thu nhËp cña ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi ®Ó ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ ,... lµ viÖc lµm phøc t¹p, nh¹y c¶m. Do ®ã cÇn ph¶i cã ®éi ngò c¸n bé cã chÊt l−îng cao thùc hiÖn. V× thÕ, c«ng t¸c ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé ®Ó ®¶m b¶o ng−êi thùc thi c«ng vô cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh cho sù th¾ng lîi. C«ng t¸c ®µo t¹o, lùa chän, bè trÝ c¸n bé ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô nµy cÇn chó ý nh÷ng yªu cÇu sau ®©y:

Thø nhÊt, lùa chän nh÷ng c¸n bé cã ®ñ phÈm chÊt ®¹o ®øc ®Ó thi hµnh c«ng vô. Thùc tiÔn hiÖn nay cho thÊy, nh÷ng sai ph¹m vÒ qu¶n lý ®Êt ®ai, triÓn khai ®Òn bï, gi¶i phãng mÆt b»ng, tæ chøc x©y dùng c¸c khu t¸i ®Þnh c−,... ®Òu xuÊt ph¸t tõ chç c¸n bé kh«ng gi÷ ®−îc phÈm chÊt ®¹o ®øc, lîi dông chøc quyÒn, chiÕm ®o¹t ®Êt c«ng vµ tham nhòng sinh ra. Do ®ã, cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p gi¸o dôc vµ c¬ chÕ xö lý nghiªm minh ®Ó gi¸o dôc c¸n bé gi÷ v÷ng phÈm chÊt ®¹o ®øc.

Thø hai, cÇn gi¸o dôc tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cña ng−êi c¸n bé trong viÖc ®¶m b¶o viÖc lµm, thu nhËp, ®êi sèng cña ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi. Trong viÖc thu håi ®Êt, ®Òn bï, gi¶i phãng mÆt b»ng, tæ chøc t¸i ®inh c−, gi¶i quyÕt viÖc lµm, ®¶m b¶o thu nhËp vµ ®êi sèng cho ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi hiÖn ®ang cã nhiÒu ®iÒu bÊt hîp lý, ®−a ng−êi d©n ®Õn nh÷ng khã kh¨n trong ®êi sèng. Nh÷ng khã kh¨n nµy chØ ®−îc ph¸t hiÖn vµ xö lý kÞp thêi khi ®éi ngò c¸n bé cã liªn quan tíi c«ng t¸c nµy thËt sù quan t©m tíi t×nh c¶nh cña ng−êi d©n, coi viÖc gi¶i quyÕt viÖc lµm, thu nhËp, ®êi sèng cña hä nh− cña chÝnh gia ®×nh m×nh.

Thø ba, cÇn n©ng cao n¨ng lùc c«ng t¸c cña ®éi ngò c¸n bé c¸c cÊp, c¶ ë tÇm vÜ m« vµ c¬ së. §èi víi cÊp vÜ m«, cÇn båi d−ìng vµ lùa chän ®−îc nh÷ng c¸n bé cã n¨ng lùc vµ hiÓu biÕt ®Ó ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, söa ®æi bæ sung vµ hoµn thiÖn nh÷ng ®iÓm cßn ch−a hîp lý. §èi víi c¸n bé c¬ së, cÇn n¾m ®−îc nghiÖp vô x©y dùng vµ thi hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt qu¶n lý ®Êt ®ai, x©y dùng vµ qu¶n lý hÖ thèng th«ng tin ®Êt ®ai râ rµng, cËp nhËt, minh b¹ch, n¾m ch¾c ®−îc chÕ ®é chÝnh s¸ch cña nhµ n−íc vµ nh÷ng quy ®Þnh trong viÖc gi¶i phãng mÆt b»ng, ®Òn bï ®Ó tæ chøc thùc hiÖn ®¶m b¶o sù c«ng minh vµ c«ng b»ng, v× lîi Ých cña ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi.

180

3.3.2.4. C«ng t¸c th«ng tin, tuyªn truyÒn vµ gi¸o dôc

Trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, ®« thÞ ho¸, vÊn ®Ò thu håi ®Êt ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi, nhu cÇu céng ®ång vµ lîi Ých quèc gia lµ tÊt yÕu. ViÖc thu håi ®Êt dÉn ®Õn n¶y sinh nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ- x· héi phøc t¹p. Do ch−a cã nhiÒu kinh nghiÖm, cho nªn cã lóc, cã n¬i xö lý vÊn ®Ò nµy cßn nh÷ng h¹n chÕ, thiÕu sãt trong gi¶i quyÕt viÖc lµm, ®¶m b¶o thu nhËp vµ tæ chøc ®êi sèng cho ng−êi d©n, ®Æc biÖt lµ n«ng d©n n«ng th«n, vïng ven ®« thÞ. Tõ ®ã lµm cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, ®« thÞ ho¸ diÔn ra ë nhiÒu ®Þa ph−¬ng gÆp khã kh¨n, g©y ra nh÷ng m©u thuÉn gi÷a ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi víi Nhµ n−íc, víi c¸c doanh nghiÖp ®Çu t− x©y dùng c¬ së h¹ tÇng vµ c¸c doanh nghiÖp trong c¸c khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt,... Tr−íc t×nh tr¹ng ®ã, nhiÒu xu h−íng t− t−ëng phøc t¹p n¶y sinh, ¶nh h−ëng tíi tiÕn ®é ®Èy nhanh c«ng nghiÖp ho¸, ®« thÞ ho¸ trªn ph¹m vi c¶ n−íc còng nh− tõng ®Þa ph−¬ng. V× thÕ, viÖc gi¸o dôc, n©ng cao nhËn thøc cho ng−êi d©n còng nh− ®éi ngò c¸n bé c«ng chøc vµ c¸c doanh nghiÖp cã liªn quan tíi vÊn ®Ò nµy lµ yªu cÇu võa mang tÝnh cÊp b¸ch, võa mang tÝnh th−êng xuyªn vµ l©u dµi.

träng cña viÖc thu håi ®Êt

- CÇn lµm cho ng−êi d©n hiÓu râ, tõ n−íc n«ng nghiÖp truyÒn thèng muèn trë thµnh n−íc c«ng nghiÖp theo h−íng hiÖn ®¹i, th× ph¶i ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n−íc vµ chØ cã thÕ th× míi ®−a n−íc ta ra khái t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n míi ®−îc n©ng cao.

Thùc tiÔn nh÷ng n¨m ®Èy nhanh c«ng nghiÖp ho¸, ®« thÞ ho¸ võa qua cho thÊy viÖc thu håi ®Êt ®Ó phôc vô c«ng nghiÖp ho¸, ®« thÞ ho¸ ®· x©y dùng trªn ®Êt n−íc ta hµng tr¨m khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt, khu ®« thÞ, c¸c c«ng tr×nh giao th«ng, c¸c c«ng tr×nh phóc lîi c«ng céng míi, gãp phÇn lµm thay ®æi diÖn m¹o c¸c vïng n«ng th«n, vïng ven ®« thÞ, ®em l¹i cho ®Êt n−íc nh÷ng nguån thu lín, thóc ®Èy kinh tÕ x· héi ph¸t truiÓn, ®Èy m¹nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu lao ®éng. NÕu ®Õn cuèi n¨m 1996, d©n sè n«ng th«n n−íc ta lµ 57,74 triÖu ng−êi, chiÕm 78,92% d©n sè c¶ n−íc, th× ®Õn n¨m 2005 cã kho¶ng 60,6 triÖu ng−êi, chiÕm 72,8%. Nh− vËy, n¨m 2005 so víi n¨m 1996 d©n sè n«ng th«n t¨ng tuyÖt ®èi lµ 2,86 triÖu, nh−ng vÒ tû träng ®· gi¶m 6,12%. KÕt qu¶ nµy cã sù t¸c ®éng m¹nh mÏ cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ ®« thÞ ho¸.

181

Râ rµng viÖc thu håi ®Êt ®Ó ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ nh÷ng n¨m qua ®· cã t¸c ®éng rÊt tÝch cùc ®èi víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, ®« thÞ ho¸. Nã mang l¹i lîi Ých quèc gia nãi chung, tõng ®Þa ph−¬ng còng nh− tõng gia ®×nh nãi riªng. V× thÕ cÇn lµm cho ng−êi d©n thÊy râ t¸c ®éng nµy vµ cã th¸i ®é thùc hiÖn nghiªm tóc c¸c chñ tr−¬ng cña §¶ng vµ Nhµ n−íc trong viÖc thu håi ®Êt ®Ó phôc vô cho ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ho¸, ®« thÞ ho¸ ,.. ë n−íc ta.

Thø hai, cÇn sö dông c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng ®Ó tuyªn truyÒn s©u réng cho nh©n d©n hiÓu râ môc tiªu, c¸c b−íc tiÕn hµnh, c¸c thñ tôc ph¶i thùc hiÖn vµ chÝnh s¸ch cña nhµ n−íc trong viÖc thu håi ®Êt

Trong vÊn ®Ò nµy, vai trß cña c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, tr−íc hÕt lµ ph¸t thanh vµ truyÒn h×nh tõ trung −¬ng ®Õn ®Þa ph−¬ng cã vai trß cùc kú quan träng. Theo chóng t«i, nªn cã mét ch−¬ng tr×nh ph¸t thanh truyÒn h×nh tuyªn truyÒn cho ng−êi d©n vÒ vÊn ®Ò nµy ®Ó cung cÊp cho ng−êi d©n nh÷ng th«ng tin vÒ quy ho¹ch c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ ,vÒ tiÕn ®é thêi gian thùc hiÖn, vÒ c¬ héi nghÒ nghiÖp cho ng−êi d©n, ...

Thø ba, t¨ng c−êng c«ng t¸c tuyªn truyÒn gi¸o dôc tõ c¸c c¬ quan

®oµn thÓ ®Ó hç trî

ë ®©y, cÇn ph¸t huy vai trß cña MÆt trËn tæ quèc, Héi cùu chiÕn binh, Héi n«ng d©n, Héi liªn hiÖp Phô n÷ c¸c cÊp vµ c¸c tæ chøc ®oµn thÓ kh¸c trong viÖc phèi hîp víi chÝnh quyÒn ®éng viªn thuyÕt phôc vµ h−íng dÉn ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi thùc hiÖn c¸c chñ tr−¬ng cña §¶ng vµ Nhµ n−íc.

3.3.3- Nhãm gi¶i ph¸p thuéc vÒ c«ng t¸c chØ ®¹o vµ thùc hiÖn

3.3.3.1. §ång bé vµ nhÊt qu¸n trong c«ng t¸c chØ ®¹o thùc hiÖn c¸c c¬

chÕ, chÝnh s¸ch thu håi ®Êt gi¶i phãng mÆt b»ng mét c¸ch phï hîp víi thùc tÕ

VÊn ®Ò thu håi ®Êt ®Ó ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, ®¸p øng nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia lµ viÖc lµm tÊt yÕu vµ mang l¹i lîi Ých kinh tÕ quèc d©n rÊt lín, kh«ng chØ ®Õn ho¹t ®éng cÊp b¸ch, th−êng nhËt tr−íc m¾t mµ cßn ®Õn chiÕn l−îc ph¸t triÓn cña ®Êt n−íc (chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸, ®« thÞ ho¸) vµ cña tõng ng−êi d©n bÞ thu håi ®Êt (viÖc lµm, thu nhËp, ®êi sèng). Nã còng lµ nh÷ng c«ng viÖc liªn quan ®Õn: vai trß tr¸ch nhiÖm cña Nhµ n−íc ë c¸c cÊp (chÝnh quyÒn x·, ph−êng, huyÖn, tØnh, Trung −¬ng) cña c¸c nhµ ®Çu t−, cña c¸c tæ chøc quÇn chóng (Héi n«ng d©n). V×

182

vËy gi¶i quyÕt vÊn ®Ò trªn ph¶i ®ång bé vµ nhÊt qu¸n trong hÖ thèng chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n−íc

Thø nhÊt, cÇn ®¶m b¶o sù ®ång bé trong viÖc gi¶i quyÕt gi÷a thu håi

Thu håi ®Êt sÏ lµm gi¶m vµ mÊt ®i t− liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu (tr−êng hîp thu håi 100% ®Êt) cña ng−êi n«ng d©n lµm ¶nh h−ëng ®Õn viÖc lµm vµ do ®ã ®Õn thu nhËp vµ ®êi sèng cña hä. V× vËy khi thu håi ®Êt Nhµ n−íc ph¶i cã tr¸ch nhiÖm ®¶m b¶o viÖc lµm, thu nhËp hîp lý vµ ®êi sèng l©u dµi, ®Æc biÖt lµ viÖc lµm cho ng−êi d©n bÞ thu håi ®Êt, trong ®ã ®¶m b¶o viÖc lµm lµ quan träng nhÊt, lµ c¬ b¶n nhÊt v× nã t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ®¶m b¶o ®êi sèng vµ ®¶m b¶o thu nhËp l©u dµi cho ng−êi d©n.

Thø hai, ®¶m b¶o sù ®ång bé trong chÝnh s¸ch gi÷a chÝnh s¸ch thu håi víi chÝnh s¸ch t¸i ®Þnh c−, gi÷a gi¸ ®Êt thu håi vµ gi¸ ®Êt ¸p dông cho thuª, giao ®Êt.

ë ®©y, cÇn kh¾c phôc t×nh tr¹ng thay ®æi th−êng xuyªn cña chÝnh s¸ch, tr¸nh t×nh tr¹ng trong cïng mét dù ¸n båi th−êng th× ¸p dông theo chÝnh s¸ch cò, t¸i ®Þnh c− l¹i ¸p dông chÝnh s¸ch míi. §ång thêi, cÇn söa l¹i quy ®Þnh trong c¸c v¨n b¶n ph¸p quy ®Ó ®¶m b¶o cho lo¹i gi¸ båi th−êng vµ gi¸ cho thuª, giao ®Êt cïng ®−îc x¸c ®Þnh theo mét quan ®iÓm chØ ®¹o.

Thø t−, ®¶m sù ®ång bé vÒ chÊt l−îng vµ thêi gian tiÕn hµnh c¸c c«ng

viÖc chñ yÕu trong toµn bé qu¸ tr×nh thu håi ®Êt

Liªn quan ®Õn vÊn ®Ò nµy lµ ph¶i ®¶m b¶o sù ®ång bé gi÷a quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, qui ho¹ch sö dông ®Êt ®ai ®Ó ph¸t triÓn khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, ®¸p øng nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia víi quy ho¹ch vÒ ®µo t¹o nghÒ nghiÖp, t¹o viÖc lµm cho ng−êi d©n ë vïng cã ®Êt bÞ thu håi.

Thø n¨m, ®¶m b¶o sù ®ång bé gi÷a t¸i ®Þnh c− víi gi¶i phãng mÆt b»ng.

Theo ®ã, ph¶i ®¶m b¶o di d©n t¸i ®Þnh c− tr−íc vµ thu håi ®Êt, gi¶i phãng mÆt b»ng sau ®Ó x©y dùng c¸c c«ng tr×nh khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ,... Ph¶i ®¶m b¶o sao cho cuéc sèng vµ viÖc lµm cña ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi t¹i n¬i ë míi ph¶i tèt h¬n n¬i ë cò.

c¸c chÝnh s¸ch víi tæ chøc thùc hiÖn luËt vµ c¸c chÝnh s¸ch ®ã.

183

V¨n b¶n ph¸p quy vÒ gi¶i phãng mÆt b»ng ®−îc ¸p dông thèng nhÊt trªn toµn ®Þa ph−¬ng ®èi víi tÊt c¶ c¸c lo¹i ®Êt, kh«ng ph©n biÖt khu vùc dù ¸n còng nh− nguån vèn triÓn khai thùc hiÖn dù ¸n, nhê ®ã sÏ kh«ng n¶y sinh sù bÊt hîp lý, bÊt c«ng gi÷a c¸c khu vùc còng nh− c¸c dù ¸n cã nguån vèn kh¸c nhau, t¹o nªn sù c«ng b»ng chung trong ®Òn bï vµ gi¶i phãng mÆt b»ng.

Kh©u tæ chøc thùc hiÖn luËt vµ c¸c chÝnh s¸ch ph¶i ®−îc chó ý ®Çy ®ñ h¬n, bëi lÏ ®©y lµ kh©u quan träng ®ßi hái kh¶ n¨ng vËn dông ®óng ®¾n cña c¸c ®Þa ph−¬ng (tØnh, thµnh phè, huyÖn), kh¶ n¨ng phèi, kÕt hîp cña c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n−íc nh−: Së kÕ ho¹ch ®Çu t−, Së x©y dùng, Së tµi nguyªn m«i tr−êng, Së tµi chÝnh, Së lao ®éng - Th−¬ng binh - X· héi.

Thø b¶y, ph¶i ®¶m b¶o sù ®ång bé gi÷a ®éi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c

thu håi ®Êt víi quy m« vµ tèc ®é thu håi ®Êt nh»m thùc hiÖn c¸c dù ¸n.

ë ®©y cÇn chó träng tíi viÖc chuÈn bÞ ®éi ngò nh÷ng ng−êi lµm c«ng t¸c thu håi ®Êt, gi¶i quyÕt viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng cña ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi.

3.3.3.2. C¶i tiÕn quy tr×nh thùc hiÖn

Thø nhÊt, trong quy ho¹ch, cÇn g¾n quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña c¶ n−íc, quy ho¹ch x©y dùng khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ,... víi quy ho¹ch vÒ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, ®µo t¹o chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp cho ng−êi d©n ë vïng cã ®Êt bÞ thu håi.

Thø hai, ph¶i thùc hiÖn æn ®Þnh t¸i ®Þnh c− tr−íc, gi¶i phãng mÆt b»ng

thu håi ®Êt sau

Thø ba, ph¶i thùc hiÖn ®µo t¹o chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp, chuÈn bÞ lao

Thø t−, thùc hiÖn c«ng khai ho¸ quy ho¹ch ph¸t triÓn khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, c«ng khai ho¸ gi¸ ®Êt thu håi, c«ng khai ho¸ gi¸ c¶ thuª ®Êt, giao ®Êt,..

viÖc trªn.

184

3.3.3.3. C«ng t¸c tæ chøc thùc hiÖn

Thø nhÊt, vÒ tæ chøc, cÇn hoµn thiÖn c¬ së ph¸p lý vÒ ®Êt ®ai vµ hÖ thèng chÕ tµi, lËp hå s¬ qu¶n lý ®Þa chÝnh, qu¶n lý hîp ®ång sö dông ®Êt, thèng kª, kiÓm kª cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt.

ë n−íc nµo còng vËy, c¸c giao dÞch hîp ph¸p vÒ ®Êt ®ai ph¶i th«ng qua hÖ thèng hå s¬ cã ®ñ c¬ së ph¸p lý. HÖ thèng hå s¬ nµy ph¶i do c¸c cÊp cã thÈm quyÒn lËp, l−u tr÷ vµ cung cÊp khi ph¸t sinh c¸c giao dÞch vÒ ®Êt ®ai. Th«ng qua viÖc lËp hå s¬ ®Þa chÝnh, Nhµ n−íc n¾m ch¾c nguån tµi nguyªn nµy lµm c¬ së cho c«ng t¸c quy ho¹ch vµ kÕ ho¹ch sö dông ®Êt ®ai vµ chuyÓn ®æi quyÒn sö dông ®Êt.

Nh÷ng n¨m qua, nhµ n−íc ta ®· cã nhiÒu chñ tr−¬ng ®Ó thóc ®Èy viÖc lËp, qu¶n lý hå s¬ ®Þa chÝnh, t¨ng c−êng qu¶n lý sö dông ®Êt ®ai, ng¨n chÆn hiÖn t−îng mua b¸n, chuyÓn nh−îng, sö dông ®Êt tr¸i phÐp. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay, hå s¬ ®Þa chÝnh, sæ s¸ch thèng kª ®Êt ®ai, qu¶n lý hîp ®ång sö dông ®Êt ®ai cßn nhiÒu bÊt cËp; viÖc ®o ®¹c, kiÓm tra, sao chÐp,... cßn nhiÒu sai sãt g©y nªn nh÷ng khiÕu kiÖn, tranh chÊp, c¶n trë viÖc thu håi ®Êt ®ai cho viÖc x©y dùng khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, ®¸p øng nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia. NhiÒu ®Þa ph−¬ng, viÖc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt, sö dông nhµ ë,... ch−a thùc hiÖn ®−îc.

XuÊt ph¸t tõ ®ã, nh÷ng n¨m tíi, nhµ n−íc cÇn cã biÖn ph¸p kiªn quyÕt ®Ó c¸c ®Þa ph−¬ng tæ chøc hoµn thiÖn c¬ së ph¸p lý vÒ ®Êt ®ai vµ hÖ thèng chÕ tµi, lËp qu¶n lý hå s¬ ®Þa chÝnh, qu¶n lý hîp ®ång sö dông ®Êt, thèng kª, kiÓm kª cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt.

Thø hai, vÒ tæ chøc thùc hiÖn, cÇn huy ®éng vµ cã sù phèi hîp ®ång bé gi÷a c¸c c¬ quan chøc n¨ng trong thu håi ®Êt, gi¶i quyÕt viÖc lµm thu nhËp vµ ®êi sèng cho ng−êi d©n.

ViÖc thu håi ®Êt ®Ó phôc vô c«ng nghiÖp ho¸, ®« thÞ ho¸ vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm thu nhËp vµ ®êi sèng cho ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi lµ hai mÆt cña mét vÊn ®Ò thóc ®Èy qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc. V× thÕ, ®©y lµ tr¸ch nhiÖm cña tÊt c¶ c¸c ban ngµnh, c¸c tæ chøc cã liªn quan, kh«ng chØ c¸c c¬ quan qu¶n lý ®Êt ®ai, mµ c¶ c¸c c¬ quan ph¸p luËt, c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, th−¬ng m¹i, c¸c c¬ quan tµi chÝnh, ng©n

185

hµng, ®µo t¹o, khoa häc n÷a... V× thÕ cÇn cã sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c c¬ quan chøc n¨ng trªn ph¹m vi c¶ n−íc vµ trong tõng ®Þa ph−¬ng.

Thø ba, t¨ng c−êng ®éi ngò c¸n bé chuyªn tr¸ch lµm c«ng t¸c thu håi,

chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông ®Êt ®ai, tæ chøc c¸c khu t¸i ®Þnh c−

Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, khèi l−îng quy m« thu håi, chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông ®Êt t¨ng lªn nhanh chãng. §iÒu ®ã cã liªn quan tíi viÖc lËp, duyÖt c¸c quy ho¹ch chi tiÕt, quy ho¹ch mÆt b»ng, c¸c thñ tôc duyÖt, thÈm ®Þnh, thiÕt kÕ kü thuËt dù to¸n, ®Êu thÇu, c©n ®èi tµi chÝnh, tæ chøc t¸i ®Þnh c−, gi¶i quyÕt viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng cña d©n c− t¨ng lªn rÊt nhanh, lµm cho c«ng t¸c nµy trë nªn qu¸ t¶i ®èi víi bé m¸y vµ c¸n bé cã liªn quan, ®Æc biÖt lµ c¸n bé cÊp huyÖn, quËn vµ x· ph−êng. HiÖn nay, ®éi ngò nµy phµn lín lµ kiªm nhiÖm, chÕ ®é ®·i ngé ch−a râ rµng, chuyªn m«n ch−a cao, l¹i hay thay ®æi do biÕn ®éng tæ chøc c¸n bé.

ChÝnh v× thÕ, nh÷ng n¨m tíi, cÇn cã ®Þnh biªn cho c¸c c¬ së lµm c«ng t¸c nµy, xuÊt ph¸t tõ dù b¸o quy m« thu håi ®Ó x¸c ®Þnh cho ®ñ sè l−îng lµm c¸n bé chuyªn tr¸ch. CÇn cã c¸c líp ®µo t¹o ng¾n ngµy, båi d−ìng nghiÖp vô cã liªn quan cho ®éi ngò nµy. §Æc biÖt nhµ n−íc cÇn cã c¬ chÕ chÝnh s¸ch vÒ tiÒn l−¬ng, thu nhËp cho ®éi ngò c¸n bé chuyªn tr¸ch trong c«ng t¸c nµy, còng nh− cã c¬ chÕ th−ëng ph¹t nghiªm minh. Sao cho tiÒn l−¬ng cña hä ®¶m b¶o ®−îc cuéc sèng b×nh th−êng theo mÆt b»ng gi¸ c¶ ®Ó hä yªn t©m c«ng t¸c, ®ång thêi khuyÕn khÝch hä h¨ng h¸i nhiÖt t×nh, cã tr¸ch nhiÖm cao trong c«ng viÖc vµ cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó gi÷ phÈm chÊt cña ng−êi c¸n bé.

186

KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ

I- KÕt luËn:

Tõ nh÷ng tr×nh bµy cña chóng t«i ë phÇn trªn, cã thÓ rót ra mét sè kÕt

luËn sau ®©y:

1- Thu håi ®Êt ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia lµ viÖc mµ mäi quèc gia trªn thÕ giíi ®Òu thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, ®« thÞ ho¸, ®©y lµ xu h−íng tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. ViÖt Nam ta còng kh«ng thÓ ®øng ngoµi xu h−íng ®ã.

2- ViÖc thu håi ®Êt ®Ó phôc vô sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ ®« thÞ ho¸ ë n−íc ta ®−îc chó träng tõ sau ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VII, n¨m 1991, song nã ®Æc biÖt ®−îc ®Èy m¹nh tõ ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VIII, n¨m 1996, khi chóng ta ®Ò ra môc tiªu tËp trung ®Èy m¹nh sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, t¨ng c−êng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ.

3- ViÖc thu håi ®Êt ®−¬ng nhiªn dÉn ®Õn mét bé phËn d©n c− sÏ mÊt ®Êt s¶n xuÊt, mÊt nhµ ë, mÊt chç kinh doanh, dÞch vô. V× thÕ viÖc thu håi ®Êt bao giê còng g¾n víi viÖc ®Òn bï thiÖt h¹i, víi viÖc tæ chøc t¸i ®Þnh c− vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm, thu nhËp, ®êi sèng cho nh÷ng ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi. §©y còng lµ viÖc mäi quèc gia ®Òu ph¶i lµm. §èi víi ta tr¸ch nhiÖm nµy cßn nÆng nÒ h¬n v× Nhµ n−íc ta lµ Nhµ n−íc cña d©n, do d©n vµ v× d©n. §iÒu ®¸ng nãi lµ c¸c vÊn ®Ò trªn lµ vÊn ®Ò rÊt nh¹y c¶m, liªn quan ®Õn cuéc sèng cña tõng ng−êi d©n, do ®ã nÕu gi¶i quyÕt kh«ng tèt, rÊt dÔ bÞ lîi dông ®Ó g©y ra nh÷ng bÊt æn vÒ chÝnh trÞ, x· héi, trËt tù vµ an toµn x· héi.

4- Ph¶i kh¼ng ®Þnh r»ng trong nh÷ng n¨m võa qua, viÖc thu håi ®Êt, thùc hiÖn ®Òn bï, t¸i ®Þnh c− vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm, thu nhËp, ®êi sèng cho nh÷ng ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi chóng ta ®· lµm t−¬ng ®èi tèt, cô thÓ lµ:

- ChÝnh phñ ®· ®−a ra nhiÒu chÝnh s¸ch (phï hîp víi tõng giai ®o¹n nhÊt ®Þnh) ®Ó lµm c¬ së ph¸p lý cho viÖc thu håi ®Êt, ®Òn bï thiÖt h¹i, t¸i ®Þnh c−, gi¶i quyÕt viÖc lµm, thu nhËp vµ æn ®Þnh ®êi sèng cho ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi.

- NhiÒu khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt, khu ®« thÞ míi ®−îc x©y dùng, hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n−íc ®−îc n©ng cÊp, ®−îc x©y míi mçi ngµy mét ®ång bé vµ hiÖn ®¹i. Nhê ®ã bé mÆt kinh tÕ -

187

x· héi cña n−íc ta ®· thay ®æi nhanh chãng theo h−íng c«ng nghiÖp, hiÖn ®¹i, v¨n minh.

C¸c ®Þa ph−¬ng ®· kh¸ nç lùc trong viÖc vËn dông c¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ n−íc ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò båi th−êng, t¸i ®Þnh c−, b¶o ®¶m viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng cña ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi. §a phÇn ng−êi d©n ®ång t×nh, ñng hé c¸c chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch cña Nhµ n−íc, c¸ch triÓn khai, thùc hiÖn cña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng.

5- Tuy nhiªn, nghiªm tóc mµ ®¸nh gi¸, viÖc thu håi ®Êt, viÖc tiÕn hµnh ®Òn bï, t¸i ®Þnh c−, gi¶i quyÕt viÖc lµm, b¶o ®¶m thu nhËp vµ ®êi sèng cho nh÷ng ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi, cã n¬i, cã lóc lµm ch−a tèt, thËm chÝ mét sè n¬i cßn t¹o ra sù bÊt b×nh trong d©n chóng, dÉn ®Õn x« x¸t, chèng ®èi, khiÕu kiÖn, lµm ¶nh h−ëng ®Õn æn ®Þnh chÝnh trÞ, x· héi, g©y mÊt lßng tin ®èi víi §¶ng vµ Nhµ n−íc. Nh÷ng yÕu kÐm tËp trung ë mét sè mÆt sau ®©y:

+ Sù thiÕu ®ång bé, thiÕu râ rµng, minh b¹ch trong c¸c chñ tr−¬ng,

chÝnh s¸ch ( cña c¸c cÊp, c¸c ngµnh).

+ Sù thiÕu phèi hîp vÒ quy ho¹ch, vÒ kÕ ho¹ch gi÷a thu håi ®Êt víi tæ chøc ®Òn bï, t¸i ®Þnh c− vµ ®µo t¹o nghÒ, gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi. Ch−a g¾n viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu ®Êt ®ai víi chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng theo h−íng tiÕn bé.

+ GÝa c¶ ®Òn bï ch−a tho¶ ®¸ng, ch−a g¾n víi gi¸ thÞ tr−êng. Ph−¬ng thøc ®Òn bï, t¸i ®Þnh c− , ®µo t¹o nghÒ, gi¶i quyÕt viÖc lµm cã chç ch−a hîp lý, dÔ cho c¬ quan Nhµ n−íc, khã cho d©n, ®Èy tr¸ch nhiÖm vÒ cho ng−êi d©n lµ chÝnh.

+ Trong tæ chøc thùc hiÖn mét sè n¬i thiÕu d©n chñ, thiÕu râ rµng minh b¹ch. Vµ kh«ng Ýt ®Þa ph−¬ng ®éi ngò c¸n bé lµm c«ng viÖc nµy, sè l−îng kh«ng ®ñ, song quan träng h¬n lµ vÒ tr×nh ®é chuyªn m«n qu¸ h¹n chÕ, trong ®ã mét sè kh«ng nhá phÈm chÊt vµ ®¹o ®øc qu¸ kÐm: cöa quyÒn, h¸ch dÞch, tham nhòng.

Cuèi cïng lµ thiÕu sù phèi hîp gi÷a §¶ng, chÝnh quyÒn, c¸c ®oµn thÓ vµ c¸c tæ chøc quÇn chóng. ë mét sè ®Þa ph−¬ng c«ng viÖc phøc t¹p nµy d−êng nh− ®Ó mÆc chÝnh quyÒn tù lo liÖu.

6- §Ó ®Õn n¨m 2020 vÒ c¬ b¶n biÕn n−íc ta thµnh mét n−íc c«ng nghiÖp nh− ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø IX ®· ®Ò ra, trong nh÷ng n¨m s¾p tíi chóng ta cßn ph¶i ®Èy nhanh h¬n, m¹nh h¬n nhÞp ®é c«ng nghiÖp ho¸ vµ ®« thÞ ho¸. §iÒu nµy cã nghÜa lµ viÖc thu håi ®Êt sÏ cßn diÔn ra m¹nh mÏ h¬n, trªn ph¹m vi réng h¬n vµ sè ng−êi mÊt ®Êt cÇn båi th−êng, t¸i ®Þnh

188

c−, gi¶i quyÕt viÖc lµm, b¶o ®¶m thu nhËp vµ ®êi sèng sÏ nhiÒu h¬n. ChÝnh v× thÕ rÊt cÇn cã sù nghiªn cøu ®Ó ®−a ra ®−îc c¸c chÝnh s¸ch, c¸c gi¶i ph¸p ®ång bé, s¸t thùc tÕ vµ cã tÝnh kh¶ thi ®Ó thùc hiÖn c«ng viÖc khã kh¨n phøc t¹p vµ ®Çy ý nghÜa nµy.

Nh÷ng nghiªn cøu vµ ®Ò xuÊt cña §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n tuy míi ë 8 tØnh vµ thµnh phè, song nã lµ nh÷ng tØnh diÔn ra qu¸ tr×nh thu håi ®Êt m¹nh mÏ nhÊt ë ba miÒn cña n−íc ta. Do ®ã chóng t«i hy väng nã sÏ lµ c¬ së gióp chóng ta cã ®−îc c¸ch nh×n nhËn vµ c¸ch gi¶i quyÕt ®óng ®¾n vÊn ®Ò nµy ë n−íc ta trong nh÷ng n¨m s¾p tíi.

II- KiÕn nghÞ

Tõ kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi, ®Ó ®¶m b¶o cho viÖc thu håi ®Êt, tæ chøc ®Òn bï, t¸i ®Þnh c−, gi¶i quyÕt viÖc lµm, b¶o ®¶m thu nhËp vµ ®êi sèng cña nh÷ng ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ë n−íc ta nh÷ng n¨m tíi ®−îc thùc hiÖn tèt, võa ®¶m b¶o cho kinh tÕ cña ®Êt n−íc ph¸t triÓn nhanh, võa gi÷ v÷ng ®−îc æn ®Þnh chÝnh trÞ, x· héi, an ninh quèc phßng, chóng t«i xin kiÕn nghÞ mét sè ®iÓm sau ®©y:

1- MÆc dï chóng ta ®· tr¶i qua 20 n¨m thùc hiÖn ®−êng lèi ®æi míi nÒn kinh tÕ, chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa, vµ gÇn 15 n¨m thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc.Sßng ph¼ng mµ nãi, chóng ta ®· ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu hÕt søc to lín trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n−íc. Nh÷ng thµnh tùu ®ã ®· ®−îc c¶ thÕ giíi thõa nhËn vµ ®¸nh gi¸ cao, nhÊt lµ tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cao vµ æn ®Þnh trong nhiÒu n¨m, kÕt qu¶ thu hót vèn ®Çu t− n−íc ngoµi, kÕt qu¶ ph¸t triÓn kinh tÕ khu vùc d©n doanh vµ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo.

Tuy nhiªn, chóng ta cßn thua kÐm c¸c n−íc qu¸ nhiÒu, c«ng nghiÖp ho¸, ®« thÞ ho¸ cña chóng ta ®ang cßn ë møc qu¸ thÊp. Trong ®ã ®Êt ®ai, nhÊt lµ ®Êt n«ng nghiÖp, mét nguån lùc hÕt søc quan träng cña ®Êt n−íc chóng ta sö dông rÊt kh«ng hiÖu qu¶. Mét ha ®Êt n«ng nghiÖp cña ta hiÖn nay b×nh qu©n míi t¹o ra ®−îc 22 triÖu ®ång ViÖt Nam, xÊp xØ gÇn 1500 USD, trong khi ®ã ë §µi Loan con sè nµy lµ trªn 10.000 USD.

Bëi vËy trong nh÷ng n¨m tíi, chóng t«i ®Ò nghÞ ChÝnh phñ nªn tiÕp tôc m¹nh d¹n chuyÓn mét bé phËn ®¸ng kÓ ®Êt ®ai, trong ®ã cã ®Êt n«ng nghiÖp sang lµm c«ng nghiÖp, ph¸t triÓn ®« thÞ vµ kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ -x·

189

héi; lµ nh÷ng lÜnh vùc sÏ t¹o ra nhiÒu viÖc lµm h¬n, nhiÒu cña c¶i vËt chÊt cho x· héi h¬n trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch ®Êt ®ai.

TËp trung nguån lùc khoa häc - c«ng nghÖ cña ®Êt n−íc ®Ó c¶i t¹o, båi d−ìng, n©ng cao ®é ph× nhiªu cña phÇn ®Êt ®ai cßn l¹i, vµ nghiªn cøu c¸c gièng c©y trång, con vËt nu«i thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn thêi tiÕt khÝ hËu tõng vïng ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng s¶n phÈm tõ ®ã tho¶ m·n ngµy cµng tèt h¬n nhu cÇu n«ng s¶n phÈm cña d©n c− trong n−íc vµ xuÊt khÈu. N©ng cao n¨ng suÊt s¶n xuÊt cña ®Êt n«ng nghiÖp giê ®©y ph¶i ®−îc coi lµ nhiÖm vô ®Æc biÖt quan träng.

Nãi mét c¸ch kh¸c, c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ ®« thÞ ho¸ cµng ph¶i ®−îc g¾n kÕt mét c¸ch chÆt chÏ víi viÖc tæ chøc l¹i s¶n xuÊt cña nÒn n«ng nghiÖp . Ph¶i nhanh chãng chuyÓn nÒn n«ng nghiÖp s¶n xuÊt nhá dùa trªn lao ®éng thñ c«ng, kü thuËt vµ c«ng nghÖ l¹c hËu sang nÒn n«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸ cã quy m« hîp lý vµ dùa trªn c¬ së kü thuËt, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ sinh häc.

2- Lao ®éng trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp cña n−íc ta hiÖn nay cßn chiÕm tû träng qu¸ cao trong c¬ cÊu lao ®éng cña toµn x· héi, tíi 56%. §· thÕ mçi n¨m trong khu vùc nµy l¹i cã thªm gÇn mét triÖu thiÕu niªn b−íc vµo tuæi lao ®éng n÷a, nguån lùc lao ®éng n«ng nghiÖp n−íc ta qu¶ lµ hÕt søc dåi dµo.

Tuy nhiªn, viÖc lµm do khu vùc n«ng nghiÖp t¹o ra kh«ng nhiÒu, nªn ®©y lµ mét lÜnh vùc cã tû lÖ thÊt nghiÖp vµ thiÕu viÖc lµm lín nhÊt, chñ yÕu nhÊt cña n−íc ta. §ång thêi còng lµ lÜnh vùc cã n¨ng suÊt lao ®éng thÊp nhÊt. ChiÕm kho¶ng 56% lùc l−îng lao ®éng cña x· héi, song chØ t¹o ra ®−îc cã 20,5% GDP cña nÒn kinh tÕ, tøc lµ gÇn 3% lao ®éng míi t¹o ra ®−îc 1 % GDP, mét con sè qu¸ thÊp.

Bëi vËy chóng t«i ®Ò nghÞ cïng víi viÖc chuyÓn mét bé phËn ®Êt n«ng nghiÖp sang lµm c«ng nghiÖp, ph¸t triÓn ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi, kiªn quyÕt chuyÓn mét bé phËn lao ®éng g¾n víi ®Êt ®ai nµy sang lµm c«ng nghiÖp vµ dÞch vô ë c¸c thµnh phè vµ c¸c khu c«ng nghiÖp, kh«ng ®Ó hä quay trë vÒ víi con ®−êng lµm n«ng nghiÖp n÷a.

Nãi c¸ch kh¸c, nguån lùc ®Êt ®ai ®· chuyÓn dÞch theo h−íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ ®« thÞ ho¸ th× nguån lùc lao ®éng còng cÇn ®−îc chñ ®éng chuyÓn dÞch theo h−íng ®ã.

3- VÊn ®Ò khã nhÊt ®èi víi viÖc chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi lµ hä kh«ng cã chuyªn m«n, kü thuËt. KÕt qu¶ ®iÒu tra cña

190

§¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n cho thÊy cã tíi trªn 73% nh÷ng ng−êi lao ®éng cã ®Êt bÞ thu håi lµ ch−a ®−îc ®µo t¹o d−íi bÊt kú mét h×nh thøc nµo.

V× vËy ®Ó ®¶m b¶o viÖc lµm cho nh÷ng ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi (tÊt nhiªn lµ viÖc lµm trong c«ng nghiÖp, dÞch vô hoÆc xuÊt khÈu lao ®éng) trªn c¬ së ®ã mµ b¶o ®¶m thu nhËp vµ ®êi sèng t−¬ng ®èi tèt cho hä, chóng t«i kiÕn nghÞ:

- Ph¶i v¹ch kÕ ho¹ch ®µo t¹o, båi d−ìng nghÒ, gi¶i quyÕt viÖc lµm cho nh÷ng ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi song song víi kÕ ho¹ch thu håi ®Êt ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ- x· héi ë c¸c ®Þa ph−¬ng, c¸c vïng.

Trong kÕ ho¹ch x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ ph¶i cã kÕ ho¹ch gi¶i quyÕt viÖc lµm cho nh÷ng ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi, vµ trong dù to¸n kinh phÝ båi th−êng theo chóng t«i nªn cã kho¶n dµnh cho viÖc ®µo t¹o nghÒ. Kho¶n kinh phÝ nµy giao cho ai qu¶n lý th× cÇn nghiªn cøu thªm, song quan ®iÓm cña chóng t«i lµ kh«ng nªn giao cho d©n. Chóng t«i muèn viÖc ®µo t¹o nghÒ cho ng−êi d©n ph¶i ®−îc tiÕn hµnh mét c¸ch chÝnh quy, mang tÝnh b¾t buéc, nhÊt lµ ®èi víi sè lao ®éng trÎ tuæi d−íi 35 tuæi.

Ngoµi nguån kinh phÝ ®ã ra, ë trung −¬ng vµ tõng ®Þa ph−¬ng còng nªn cã quü hç trî ®µo t¹o nghÒ cho nh÷ng ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi. Quü nµy cã thÓ trÝch tõ ®Þa t« chªnh lÖch I khi chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông ®Êt råi cho thuª.

- ViÖc thu håi ®Êt nh− chóng t«i ®· nªu sÏ diÔn ra m¹nh h¬n, trªn quy m« réng h¬n, v× vËy sè ng−êi cÇn häc nghÒ còng sÏ t¨ng nhanh. ChÝnh v× thÕ chóng t«i kiÕn nghÞ Nhµ n−íc nªn quan t©m nhiÒu h¬n ®Õn hÖ thèng ®µo t¹o nghÒ : tõ tr−êng líp, trang thiÕt bÞ, ®éi ngò gi¸o viªn, lÜnh vùc ®µo t¹o, ch−¬ng tr×nh vµ néi dung ®µo t¹o. Sao cho mçi quËn, huyÖn Ýt ra còng ph¶i cã mét tr−êng ®µo t¹o nghÒ cho thanh niªn, khi cã kÕ ho¹ch thu håi ®Êt lµ giao ngay viÖc ®µo t¹o nghÒ cho c¸c tr−êng nµy thùc hiÖn.

Cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c khu c«ng nghiÖp, c¸c doanh nghiÖp lín x©y dùng c¸c c¬ së ®µo t¹o nghÒ t¹i chç, nh»m ®µo t¹o nghÒ cho ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ë ®Þa ph−¬ng, tõ ®ã ®¸p øng ngay nhu cÇu lao ®éng cña b¶n th©n hä.

4- Sè liÖu ®iÒu tra cña §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n ë phÇn thø hai cho thÊy cã xÊp xØ 60% sè hé cã ®Êt bÞ thu håi lµ ®Êt n«ng nghiÖp vµ gÇn 40% sè hé cã ®Êt bÞ thu håi lµ ®Êt ë. Nh− vËy lµ vÒ c¬ b¶n nh÷ng ng−êi bÞ thu håi ®Êt rÊt khã sinh sèng t¹i n¬i ë cò. V× mét lµ t− liÖu s¶n xuÊt kh«ng cßn vµ

191

- Söa l¹i gi¸ ®Òn bï cho s¸t víi gi¸ thùc tÕ, víi thÞ tr−êng h¬n. - ViÖc thu håi ®Êt døt kho¸t ph¶i ®Ó chÝnh quyÒn c¸c cÊp lµm, kiªn

- Nªn thµnh lËp quü hç trî ®µo t¹o nghÒ cho ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi. - Cã chÝnh s¸ch ®µo t¹o nghÒ b¾t buéc ®èi víi lao ®éng trÎ trong c¸c

Trong ®iÒu kiÖn cña n−íc ta hiÖn nay: mét lµ ®Êt n«ng nghiÖp rÊt h¹n chÕ, ®Êt cã kh¶ n¨ng n«ng nghiÖp còng gÇn nh− c¹n kiÖt, lao ®éng n«ng nghiÖp qu¸ ®«ng, n¨ng suÊt lao ®éng qu¸ thÊp; hai lµ, tû träng d©n c− thµnh thÞ cßn qu¸ Ýt, lÜnh vùc c«ng nghiÖp vµ dÞch vô ph¸t triÓn ch−a t−¬ng xøng, chóng t«i cho r»ng tèt nhÊt lµ nªn chuyÓn hä thµnh c− d©n ®« thÞ. Nhµ n−íc, c¸c ®Þa ph−¬ng nªn m¹nh d¹n ®Çu t− x©y dùng c¸c khu ®« thÞ míi hiÖn ®¹i vµ dµnh mét phÇn ®Ó t¸i ®Þnh c− cho nh÷ng ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi. ViÖc chia cho mçi ng−êi d©n mét Ýt ®Êt ®Ó hä x©y nhµ ë, lµm dÞch vô lµ rÊt tèt, song chóng t«i nghÜ ®ã chØ lµ gi¶i ph¸p t×nh thÕ trong mét sè n¨m tr−íc m¾t th«i. Cßn coi nã lµ gi¶i ph¸p l©u dµi th× sÏ kh«ng bao giê chóng ta cã ®−îc nh÷ng ®« thÞ hiÖn ®¹i. Nhµ èng, nhµ siªu máng ch¾c ch¾n kh«ng ph¶i kiÕn tróc cña mét ®« thÞ hiÖn ®¹i. BiÕn nh÷ng ng−êi n«ng d©n mÊt ®Êt thµnh thÞ d©n ®Ó hä cã viÖc lµm cã n¨ng xuÊt lao ®éng cao h¬n, thu nhËp cao h¬n, vµ ®êi sèng tèt h¬n lµ c¸ch lµm chóng ta nªn h−íng tíi. 5- ChÝnh phñ cÇn rµ so¸t l¹i toµn bé c¸c chÝnh s¸ch cã liªn quan ®Õn viÖc thu håi ®Êt, ®Òn bï, t¸i ®Þnh c−, ®µo t¹o nghÒ, gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi. ChÝnh s¸ch nµo cßn phï hîp, ®iÒu nµo cßn phï hîp th× gi÷, c¸i nµo kh«ng phï hîp kiªn quyÕt lo¹i bá, ®−a ra c¸c chÝnh s¸ch míi phï hîp h¬n. Cô thÓ chóng t«i kiÕn nghÞ: quyÕt kh«ng giao cho c¸c chñ dù ¸n. gia ®×nh cã ®Êt bÞ thu håi. - Cã chÝnh s¸ch tr¶ tiÒn båi th−êng cho d©n hîp lý, kh«ng ®Ó hä sö dông l·ng phÝ hoÆc r¬i vµo c¸c tÖ n¹n x· héi, b¶o ®¶m cho hä cã cuéc sèng æn ®Þnh l©u dµi. - Thùc hiÖn viÖc c«ng khai, minh b¹ch ®èi víi d©n tÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn quyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm cña hä khi thu håi ®Êt, ®Òn bï, t¸i ®Þnh c− vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm. 6- CÇn tæ chøc ®µo t¹o, båi d−ìng chuyªn m«n, nghiÖp vô ®èi víi ®éi ngò c¸n bé c¸c cÊp thùc hiÖn viÖc thu håi ®Êt, t¸i ®Þnh c− vµ gi¶i quyÕt viÖc

192

lµm cho ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi. MÆt kh¸c, còng cÇn chó ý ®óng møc ®Õn viÖc gi¸o dôc, viÖc ®·i ngé tho¶ ®¸ng cho ®éi ngò c¸n bé nµy ®Ó hä lµm viÖc thËt sù c«ng minh vµ kh«ng nhòng nhiÔu d©n. 7- CÇn cã c¬ chÕ ®Ó huy ®éng tÊt c¶ c¸c c¬ quan, ®oµn thÓ vµ c¸c tæ chøc x· héi cïng tÝch cùc tham gia vµo viÖc gi¶i quyÕt viÖc lµm, b¶o ®¶m thu nhËp vµ ®êi sèng cña nh÷ng ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi. Lµm sao c¸c c¬ quan, c¸c ®oµn thÓ cã liªn quan ph¶i coi ®©y còng lµ nhiÖm vô chÝnh trÞ quan träng cña hä.

193

Danh môc c¸c tµi liÖu tham kh¶o

1- ChÝnh phñ: NghÞ ®Þnh 64/1993/N§-CP ngµy 27/9/1993 vÒ viÖc giao ®Êt n«ng nghiÖp cho hé gia ®×nh, c¸ nh©n sö dông æn ®Þnh l©u dµi vµo môc ®Ých s¶n xuÊt n«ng nghiÖp - C«ng b¸o.

2- ChÝnh phñ: NghÞ ®Þnh 02/1994/N§-CP ngµy 15/1/1994 vÒ viÖc giao ®Êt l©m nghiÖp cho tæ chøc, hé gia ®×nh, c¸ nh©n sö dông æn ®Þnh, l©u dµi vµo môc ®Ých l©m nghiÖp - C«ng b¸o.

3- ChÝnh phñ: NghÞ ®Þnh 60/1994/N§-CP ngµy 5/7/1994 vÒ quyÒn së h÷u nhµ ë vµ quyÒn sö dông ®Êt ë t¹i ®« thÞ - C«ng b¸o.

4- ChÝnh phñ: NghÞ ®Þnh 87/1994/N§-CP ngµy 17/8/1994 vÒ khung gi¸ c¸c lo¹i ®Êt - C«ng b¸o.

5- ChÝnh phñ: NghÞ ®Þnh 90/1994/N§-CP ngµy 17/8/1994 vÒ ®Òn bï thiÖt h¹i khi Nhµ n−íc thu håi ®Êt ®Ó sö dông vµo môc ®Ých quèc phßng, an ninh, lîi Ých quèc gia, lîi Ých c«ng céng - C«ng b¸o.

6- ChÝnh phñ: NghÞ ®Þnh 01/1995/N§-CP ngµy 4/1/1995 vÒ giao kho¸n ®Êt sö dông vµo môc ®Ých s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp vµ nu«i trång thuû s¶n trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ N−íc - C«ng b¸o.

7- ChÝnh phñ: NghÞ ®Þnh 36/1997/N§-CP ngµy 24/4/1997 vÒ quy chÕ khu c«ng nghiÖp , khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghÖ cao - C«ng b¸o.

8- ChÝnh phñ: NghÞ ®Þnh 22/1998/N§-CP ngµy 2/4/1998 vÒ ®Òn bï thiÖt h¹i khi Nhµ n−íc thu håi ®Êt ®Ó sö dông vµo môc ®Ých quèc phßng, an ninh, lîi Ých quèc gia, lîi Ých c«ng céng - C«ng b¸o.

9- ChÝnh phñ: NghÞ ®Þnh 17/1999/N§-CP ngµy 29/3/1999 vÒ thñ tôc chuyÓn ®æi, chuyÓn nh−îng, cho thuª, cho thuª l¹i, thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt, gãp vèn b»ng gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt- C«ng b¸o.

10- ChÝnh phñ: NghÞ ®Þnh 38/2000/N§-CP ngµy 23/8/2000 vÒ thu tiÒn sö dông ®Êt - C«ng b¸o.

11- ChÝnh phñ: NghÞ ®Þnh 181/2004/N§-CP ngµy 29/10/2004 vÒ viÖc thi hµnh luËt ®Êt ®ai - C«ng b¸o.

12- ChÝnh phñ: NghÞ ®Þnh 182/2004/N§-CP ngµy 29/10/2004 vÒ sö ph¹t hµnh chÝnh trong lÜnh vùc ®Êt ®ai - C«ng b¸o.

194

13- ChÝnh phñ: NghÞ ®Þnh 188/2004/N§-CP ngµy 16/11/2004 vÒ ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ ®Êt vµ khung gi¸ c¸c lo¹i ®Êt - C«ng b¸o.

14- ChÝnh phñ: NghÞ ®Þnh 197/2004/N§-CP ngµy 3/12/2004 vÒ viÖc båi th−êng, hç trî vµ t¸i ®Þnh c− khi Nhµ n−íc thu håi ®Êt - C«ng b¸o.

15- Trung ChÝnh - TrÇn Kh©m : §êi sèng vµ viÖc lµm cña ng−êi n«ng d©n nh÷ng vïng bÞ thu håi ®Êt - b¸o Nh©n D©n c¸c ngµy 10,11,12 th¸ng 5/2005.

17- Duy C¶nh : Lao ®éng n«ng th«n tr−íc nguy c¬ thÊt nghiÖp, b¸o Gi¸o dôc Thêi ®¹i sè 51.

18- Phan D−¬ng : §Êt mÊt, viÖc khã t×m-Thêi b¸o KT ViÖt Nam 4/5/2005.

19- TS. NguyÔn H÷u Dòng: Thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng vµ viÖc lµm cña ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi - Chuyªn ®Ò nghiªn cøu.

20- Thu H−¬ng : Nãng báng ®Êt ®ai - b¸o §Çu T− ngµy 24/8/2005.

21- Dòng HiÕu: ChuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông ®Êt n«ng nghiÖp - Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam sè ra ngµy 20/4/2005.

22- HiÕn ph¸p ViÖt Nam 1946,1959,1988 vµ 1992 nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ Quèc gia 1995.

23- Phan Lª: NhiÒu ®Þa ph−¬ng gi¶i quyÕt khiÕu n¹i vÒ ®Êt ®ai ch−a tèt - b¸o Sµi Gßn Gi¶i phãng ngµy 21/8/2005.

24- TrÇn Lª: BÊt cËp qu¶n lý ®Êt ®ai- Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam-24/8/2005.

25- LuËt ®Êt ®ai n¨m 1987, 1993 söa ®æi n¨m 1998, 2000, 2003 - nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ Quèc gia 2004.

26- NguyÔn V¨n Nam: ViÖc lµm cho ng−êi n«ng d©n hÕt ®Êt s¶n xuÊt, quy ho¹ch l¹i nguån lao ®éng - Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam -19/8/2005.

28- Niªn gi¸m thèng kÕ 1987,1990,1995,2002,2004, Nhµ XB Thèng Kª.

29- Nhãm phãng viªn: Nan gi¶i chuyÖn ®Òn bï gi¶i to¶ - b¸o Sµi Gßn Gi¶i phãng ngµy 26/8/2005.

195

31- Vò Quèc TuÊn : §Êt ®ai, nh÷ng vÊn ®Ò thÓ chÕ b¶o thñ trong t− duy, thiÕu minh b¹ch trong qu¶n lý - Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam -1/9/2005.

33- §oan Trang : Gi¶i to¶ nhiÒu, t¸i ®Þnh c− kh«ng bao nhiªu - b¸o Tuæi TrÎ ngµy 24/8/2005.

36- Chuyªn ®Ò cña 8 tØnh ®−îc ®iÒu tra.

196

Môc lôc

Th«ng tin chung vÒ ®Ò tµi.............................................................................................. 1 Danh môc biÓu ®å .......................................................................................................... 5 Danh môc c¸c biÓu......................................................................................................... 6 PhÇn më ®Çu ................................................................................................................ 10 PhÇn thø nhÊt: Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia.................................................................... 18 1.1. C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, ®« thÞ ho¸ vµ sù cÇn thiÕt ph¶i thu håi ®Êt ......... 18 1.1.1. C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ ®« thÞ ho¸ ............................................ 18 1.1.2.TÇm quan träng cña viÖc thu håi ®Êt ®Ó c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ ®« thÞ ho¸ ë n−íc ta .................................................................................. 30

1.2. Nh÷ng vÊn ®Ò n¶y sinh trong qu¸ tr×nh thu håi ®Êt ®Ó C«ng nghiÖp ho¸,

hiÖn ®¹i ho¸ vµ ®« thÞ ho¸..................................................................................... 39

1.3. Kinh nghiÖm vÒ gi¶i quyÕt lao ®éng, viÖc lµm trong qu¸ tr×nh thu håi ®Êt ë

mét sè n−íc vµ vïng l·nh thæ............................................................................... 60 1.3.1. Kinh nghiÖm cña Trung Quèc..................................................................... 60 1.3.2. Kinh nghiÖm cña NhËt b¶n ......................................................................... 63 1.3.3. Kinh nghiÖm cña §µi Loan.......................................................................... 65

PhÇn thø hai: Thùc tr¹ng vÒ thu nhËp, ®êi sèng vµ viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ®Ó x©y dùngc¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia tõ kÕt qu¶ ®iÒu tra cña ®¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n .................................... 67 2.1. Thùc tr¹ng vÒ thu håi ®Êt vµ c«ng t¸c ®Òn bï qua ®iÒu tra cña ®Ò tµi .................. 67 2.1.1. VÒ t×nh h×nh thu håi ®Êt............................................................................... 67 2.1.2. T×nh h×nh båi th−êng cho ng−êi d©n khi thu håi ®Êt................................... 75 2.2. Thùc tr¹ng viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng cña ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi....... 107

2.2.1. Thùc tr¹ng viÖc lµm vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm cho nh÷ng ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi.............................................................................................................. 107 2.2.2. Thùc tr¹ng thu nhËp vµ ®êi sèng cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi.................... 121 2.3. nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra qua kÕt qu¶ ®iÒu tra............................................................. 140

197

PhÇn thø ba: Quan ®iÓm vµ gi¶i ph¸p ®¶m b¶o viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia nh÷ng n¨m tíi......................................................... 146

3.1. Dù b¸o nhu cÇu thu håi ®Êt cho x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia cña n−íc ta trong nh÷ng n¨m tíi. ........................................................ 146

bÞ thu håi. ............................................................................................................. 149

3.2.1. Ph¶i ®øng trªn quan ®iÓm ph¸t triÓn ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò thu håi ®Êt vµ

3.2.2. §¶m b¶o hµi hoµ gi÷a c¸c lîi Ých: lîi Ých quèc gia, lîi Ých cña ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi vµ lîi Ých cña c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¬ së kinh doanh c¬ së h¹ tÇng....................................................................................................... 154

3.2.3. §¶m b¶o viÖc lµm, thu nhËp, ®êi sèng vµ viÖc lµm cho ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi lµ mét nhiÖm vô quan träng võa th−êng xuyªn cÊp b¸ch tr−íc m¾t, võa lµ nhiÖm vô l©u dµi .............................................................................. 155

3.2.4. CÇn tu©n theo nguyªn t¾c thÞ tr−êng, ®ång thêi Nhµ n−íc t¹o m«i tr−êng vµ thùc hiÖn ®iÒu tiÕt vÜ m« ®Ó ®¶m b¶o viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng cho ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi........................................................................... 156

3.2.5. §¶m b¶o viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng cho lao ®éng vïng chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông ®Êt lµ tr¸ch nhiÖm cña cÊp uû §¶ng, chÝnh quyÒn c¸c cÊp tõ trung −¬ng ®Õn ®Þa ph−¬ng vµ c¬ së, cña c¸c ngµnh, c¸c tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi, x· héi - nghÒ nghiÖp, cña c¸c doanh nghiÖp vµ cña mäi ng−êi d©n cã liªn quan........................................................................................ 157

3.3. C¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu ®¶m b¶o viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng cña ng−êi

d©n cã ®Êt bÞ thu håi............................................................................................ 158 3.3.1. Nhãm gi¶i ph¸p vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch............................................................... 158 3.3.2 Nhãm gi¶i ph¸p vÒ tæ chøc vµ qu¶n lý............................................................... 177 3.3.3- Nhãm gi¶i ph¸p thuéc vÒ c«ng t¸c chØ ®¹o vµ thùc hiÖn .................................. 182 KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ.................................................................................................. 187 I- KÕt luËn:..................................................................................................................... 187 II- KiÕn nghÞ................................................................................................................... 189 Danh môc c¸c tµi liÖu tham kh¶o ............................................................................. 194

198

Nh÷ng KiÕn nghÞ cña ®Ò tµi

1. Thu håi mét bé phËn ®Êt ®ai ®Ó thùc hiÖn CNH, H§H, §TH lµ

tÊt yÕu, song cÇn ph¶i gi¶i quyÕt tèt c¸c mèi quan hÖ trong qu¸ tr×nh

thu håi ®Êt.

ViÖc ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ- x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia ®i liÒn ®ång thêi víi viÖc thu håi ®Êt, bao gåm c¶ ®Êt ë vµ ®Êt n«ng nghiÖp cña mét bé phËn d©n c−, chñ yÕu lµ ë c¸c vïng ven ®« thÞ, vïng cã ®iÒu kiÖn giao th«ng thuËn lîi, vïng cã tiÒm n¨ng, cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i gi¶i quyÕt vÊn ®Ò viÖc lµm, æn ®Þnh vµ tõng b−íc n©ng cao ®êi sèng cho ng−êi bÞ thu håi ®Êt lµ nhiÖm vô cña c¸c cÊp ñy §¶ng, chÝnh quyÒn vµ toµn x· héi. §iÒu ®ã ®ßi hái cÇn cã mét hÖ thèng chÝnh s¸ch ®ång bé ®Ó võa thóc ®Èy nhanh sù ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi cña ®Êt n−íc, võa b¶o ®¶m ®−îc lîi Ých cña ng−êi bÞ thu håi ®Êt.

ViÖc thu håi ®Êt nµy lµm n¶y sinh nhiÒu vÊn ®Ò kinh tÕ – x· héi cã liªn quan tíi 3 ®èi t−îng lµ x· héi, mµ ®¹i diÖn lµ nhµ n−íc; C¸c doanh nghiÖp x©y dùng c¬ së h¹ tÇng kü thuËt vµ x©y dùng c¸c khu ®« thÞ, khu t¸i ®Þnh c−; Vµ ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi.

§èi víi ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi, hä ph¶i chuyÓn ®æi viÖc lµm, chuyÓn ®æi n¬i sinh sèng. Do ®ã vÊn ®Ò viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng cña hä cÇn ®−îc gi¶i quyÕt ®Ó æn ®Þnh. Trong qu¸ tr×nh nµy, mét lo¹t vÊn ®Ò nh− ®Òn bï cho ng−êi d©n, tæ chøc t¸i ®Þnh c−, chuyÓn ®æi nghÒ cho nh÷ng ng−êi bÞ thu håi ®Êt ®ßi hái ph¶i ®−îc gi¶i quyÕt.

§èi víi doanh nghiÖp, cã nhiÒu vÊn ®Ò ®Æt ra, trong ®ã quan träng lµ doanh nghiÖp ph¶i cã tr¸ch nhiÖm trong viÖc thu hót lao ®éng ®Þa ph−¬ng vµ sö dông cã hiÖu qu¶ quü ®Êt thu håi . Do thu håi ®Êt, ng−êi d©n kh«ng ®−îc sèng ë nh÷ng n¬i ®· quen thuéc cña hä, víi nh÷ng nghÒ nghiÖp cã truyÒn thèng l©u ®êi. Do ®ã, doanh nghiÖp còng cã phÇn tr¸ch nhiÖm trong viÖc sö dông lao ®éng t¹i ®Þa ph−¬ng ®Ó gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi. MÆt kh¸c, môc ®Ých thu håi ®Êt lµ ®Ó x©y dùng c¸c KCN, K§T, XDKCHT,.... Song kh«ng Ýt n¬i khi thu håi ®Êt cña d©n, xong l¹i kh«ng sö dông ®−îc, bá hoang ho¸, trong khi d©n th× kh«ng cã ®Êt s¶n xuÊt, hoÆc cã sö dông nh−ng hiÖu qu¶ ch−a cao.

§èi víi Nhµ n−íc, ®Ó thu håi ®Êt ®−îc thùc hiÖn thuËn lîi, Nhµ n−íc ph¶i ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« vµ h−íng d©n thùc hiÖn viÖc thu håi ®Êt. C¸c chÝnh s¸ch ®ã ph¶i h−íng vµo gi¶i phãng tiÒm n¨ng lao ®éng, ®Êt ®ai khu vùc n«ng nghiÖp, n«ng th«n, t¹o viÖc lµm æn ®Þnh thu nhËp cho ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi; T¨ng c−êng ®µo t¹o vµ n©ng cao chÊt l−îng nguån nh©n lùc; ®¶m b¶o cho ng−êi d©n t¸i ®Þnh c− ®−îc an c− lËp nghiÖp; §¶m b¶o æn ®Þnh ®êi sèng cho ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi.

ViÖc gi¶i quyÕt tèt mèi quan hÖ cña ba ®èi t−îng nµy, trªn c¬ së yªu cÇu vµ tr¸ch nhiÖm cña mçi bªn lµ ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o cho thu håi ®Êt d−îc thùc hiÖn.

2. Thùc tr¹ng thu hèi ®Êt ë n−íc ta nh÷ng n¨m qua vµ nh÷ng

®ãng gãp cho qu¸ trinh CNH, H§H

gia. Trong ®ã, ®Êt giµnh cho x©y dùng lµ 70,248 ha, ®Êt giao th«ng lµ 250.494 ha, ®Êt cho thuû lîi lµ 242,388 ha. Riªng ®èi víi ®Êt ë, th× ®Êt ë ®« thÞ còng t¨ng t−¬ng ®èi nhanh, song do chóng ta thùc hiÖn viÖc ®iÒu chØnh l¹i ®Þnh møc ®Êt ë cho khu vùc n«ng th«n theo quy ®Þnh cña LuËt ®Êt ®ai n¨m 1993 nªn sè l−îng ®Êt ë n¨m 2003 gi¶m so víi n¨m 1990.

Nhê cã thu håi ®Êt, chóng ta ®· x©y dùng nhiÒu khu c«ng nghiÖp, c¸c côm c«ng nghiÖp; Më réng vµ x©y dùng míi c¸c khu ®« thÞ; Më réng vµ x©y dùng míi hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ – x· héi giao th«ng, cÊp ®iÖn, cÊp – tho¸t n−íc, th«ng tin liªn l¹c, tr−êng häc, bÖnh viÖn .v.v; Hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn c¸c c¬ së kinh doanh dÞch vô: Kh¸ch s¹n, nhµ hµng, siªu thÞ, trung t©m th−¬ng m¹i, trung t©m dÞch vô, du lÞch; Më réng vµ x©y dùng míi c¸c khu vui ch¬i gi¶i trÝ, c«ng viªn, c©y xanh .v.v. ChÝnh ®iÒu ®ã lµm cho qu¸ tr×nh CNH, H§H cã b−íc tiÕn ®¸ng kÓ, qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ diÔn ra m¹nh mÏ h¬n. Cô thÓ lµ:

Thø hai, nhê cã viÖc thu håi ®Êt, chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông, nªn

qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ còng ®−îc ®Èy m¹nh.

Thø ba, chóng ta ®· n©ng cÊp vµ x©y dùng míi ®−îc kh¸ ®ång bé vµ t−¬ng ®èi hiÖn ®¹i hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ an ninh quèc phßng.

Thø t−, viÖc h×nh thµnh c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ míi ®· t¹o ®iÒu kiÖn thu hót, gi¶i quyÕt viÖc lµm cho hµng triÖu lao ®éng víi thu nhËp t−¬ng ®èi kh¸, gióp hä tõng b−íc c¶i thiÖn vµ n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt, còng nh− tinh thÇn cña b¶n th©n vµ gia ®×nh.

3. Trong qu¸ tr×nh thu håi ®Êt, nhiÒu vÊn ®Ì kinh tÕ x· héi n¶y sinh

®ßi hái ph¶i gi¶i quyÕt:

Mét lµ, viÖc thu håi ®Êt ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ-x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia lµ mét yªu cÇu kh¸ch quan, mang tÝnh tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc. Nã ®·, ®ang vµ sÏ cßn tiÕp tôc diÔn ra m¹nh mÏ trong thêi gian tíi ë c¸c ®Þa ph−¬ng trong c¶ n−íc. Tuy nhiªn, trong thùc tiÔn cßn cã nh÷ng nhËn thøc kh¸c nhau vÒ vÊn ®Ò nµy. Mét sè ng−êi ®· qu¸ nhÊn m¹nh nh÷ng khiÕm khuyÕt, phñ nhËn nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®−îc. Cã nh÷ng ng−êi l¹i qu¸ nhÊn m¹nh kÕt qu¶, bá qua nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ x· héi ®· vµ ®ang tiÒm Èn nÕu kh«ng nhËn thøc vµ cã biÖn ph¸p xö lý hËu qu¶ sÏ lµ kh«ng nhá.

CÇn ph¶i thÊy r»ng, viÖc thu håi ®Êt thêi gian qua ®· gãp phÇn rÊt lín vµo viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n−íc. Tuy nhiªn, b¶n th©n vÊn ®Ò thu håi ®Êt ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi ®Êt n−íc còng cã nh÷ng mÆt tr¸i cña nã. Ngoµi ra, v× nh÷ng lý do chñ quan, kh¸ch quan nh÷ng mÆt tr¸i cña vÊn ®Ò n¶y sinh mét c¸ch trÇm träng h¬n do chÝnh nh÷ng ng−êi thùc hiÖn. §©y còng lµ nh÷ng vÊn ®Ò cÇn quan t©m ®óng møc.

Hai lµ, ®Ó phôc vô cho viÖc thu håi ®Êt, gi¶i quyÕt viÖc lµm, æn ®Þnh ®êi sèng cho ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi, ngoµi LuËt ®Êt ®ai, ChÝnh phñ ®· ban hµnh kh¸ nhiÒu v¨n b¶n lµm c¬ së ph¸p lý cho viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®ã. Tuy nhiªn, chóng ta ch−a cã mét chiÕn l−îc, mét quy ho¹ch vµ mét kÕ ho¹ch sù phèi hîp gi÷a thu håi ®Êt vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm, æn ®Þnh ®êi sèng cho ng−êi d©n (c¶ ë tÇm quèc gia vµ tõng tØnh, thµnh phè). Bëi thÕ, viÖc tiÕn hµnh thu håi ®Êt, båi th−êng, gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ ®êi sèng cho ng−êi d©n diÔn ra hÕt søc lóng tóng, vµ trong chõng mùc nµo ®ã cßn mang tÝnh tuú

tiÖn. HiÖn t−îng thu håi ®Êt råi kh«ng dïng, bá hoang ho¸, hoÆc x©y c¸c khu c«ng nghiÖp rÊt khang trang nh−ng kh«ng mÊy doanh nghiÖp thuª, x©y nhµ xong kh«ng ai mua .v.v.. lµ biÓu hiÖn cña viÖc ®ã.

N¨m lµ, thu håi ®Êt, gi¶i quyÕt thu nhËp, ®êi sèng vµ viÖc lµm cho ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi lµ nh÷ng c«ng viÖc rÊt phøc t¹p vµ còng rÊt nhËy c¶m, do ®ã cÇn ph¶i cã c¸c quy ®Þnh vµ chÝnh s¸ch hÕt søc ®ång bé, cô thÓ, râ rµng vµ minh b¹ch vµ nã ph¶i ®−îc c«ng khai cho toµn d©n biÕt ®Ó thùc hiÖn vµ kiÓm so¸t viÖc thùc hiÖn cña c¸c c¬ quan cã tr¸ch nhiÖm. §Æc biÖt lµ vÊn ®Ò quy ho¹ch sö dông ®Êt, kÕ ho¹ch thu håi ®Êt, gi¸ c¶ båi th−êng ®èi víi tõng lo¹i ®Êt, chÝnh s¸ch t¸i ®Þnh c− ®èi víi ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi,...

gian qua, chÝnh lµ do viÖc lµm nµy mang l¹i. Chóng t«i cho r»ng ®Ó c¸c chñ dù ¸n thu håi ®Êt lµ kh«ng hîp lý.

M−êi mét lµ, c¸c ®Þa ph−¬ng ch−a chó ý h−íng dÉn ng−êi d©n trong viÖc sö dông hîp lý vµ hiÖu qu¶ sè tiÒn ®−îc båi th−êng do mÊt ®Êt. Sè hé sö dông tiÒn båi th−êng ®Ó ®Çu t− s¶n xuÊt, kinh doanh, ®Çu t− cho ®µo t¹o nghÒ nghiÖp, mua b¶o hiÓm x· héi .v.v.. kh«ng nhiÒu. §a phÇn c¸c hé chi vµo viÖc x©y nhµ cöa, mua s¾m c¸c ph−¬ng tiÖn sinh ho¹t ®¾t tiÒn. Nh×n bÒ ngoµi cã vÎ nh− ®êi sèng cña hä ®−îc c¶i thiÖn râ rÖt. Tuy nhiªn, bªn trong tiÒm Èn mét nguy c¬ bÊt æn rÊt lín. Kh«ng nghÒ nghiÖp, kh«ng cã thu nhËp æn ®Þnh, ch¼ng mÊy chèc sè tiÒn båi th−êng sÏ hÕt. Lóc Êy ®éi qu©n thÊt

nghiÖp sÏ t¨ng hÕt søc nhanh chãng. ThËt khã cã thÓ l−êng ®−îc tr−íc lµ viÖc g× sÏ x¶y ra sau mét thêi gian n÷a cña nh÷ng hé nµy.

4. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng vÊn ®Ò ®ang ®Æt ra trong gi¶i quyÕt viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng cña ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi vµ nhu cÇu vÒ thu håi ®Êt phôc vô CNH, H§H, §TH nh÷ng n¨m tíi, cÇn qu¸n triÖt c¸c quan ®iÓm sau:

Thø nhÊt, ph¶i ®øng trªn quan ®iÓm ph¸t triÓn ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò thu håi ®Êt vµ b¶o ®¶m viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng cña ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi.

Thø hai, ®¶m b¶o hµi hoµ gi÷a c¸c lîi Ých: lîi Ých quèc gia, lîi Ých cña ng−êi d©n cã ®Êt bi thu håi vµ lîi Ých cña c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¬ së kinh doanh c¬ së h¹ tÇng.

Thø ba, ®¶m b¶o viÖc lµm, thu nhËp, ®êi sèng vµ viÖc lµm cho ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi lµ mét nhiÖm vô quan träng võa th−êng xuyªn cÊp b¸ch tr−íc m¾t, võa lµ nhiÖm vô l©u dµi trong kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña thêi kú ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ theo h−íng hiÖn ®¹i ë n−íc ta

Thø t−, cÇn tu©n theo nguyªn t¾c thÞ tr−êng, ®ång thêi Nhµ n−íc t¹o m«i tr−êng vµ thùc hiÖn ®iÒu tiÕt vÜ m« ®Ó ®¶m b¶o viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng cho ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi.

Thø n¨m, ®¶m b¶o viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng cho lao ®éng vïng chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông ®Êt lµ tr¸ch nhiÖm cña cÊp uû §¶ng, chÝnh quyÒn c¸c cÊp tõ trung −¬ng ®Õn ®Þa ph−¬ng vµ c¬ së, cña c¸c ngµnh, c¸c tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi, x· héi - nghÒ nghiÖp, cña c¸c doanh nghiÖp vµ cña mäi ng−êi d©n cã liªn quan; ph¸t huy tÝnh chñ ®éng, n¨ng ®éng s¸ng t¹o cña ng−êi d©n bÞ thu håi ®Êt trong häc nghÒ, tù t¹o viÖc lµm vµ tham gia thÞ tr−êng lao ®éng.

5. §Ò tµi khuyÕn nghÞ c¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m hoµn thiÖn c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®¶m b¶o viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng cña ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi

5.1. C¬ chÕ chÝnh s¸ch vÒ t¹o viÖc lµm vµ ®¶m b¶o thu nhËp æn

Thø t−, ®èi víi lùc l−îng lao ®éng thanh niªn Nhµ n−íc ®Þa ph−¬ng vµ c¸c doanh nghiÖp cã kÕ ho¹ch ®µo t¹o nghÒ vµ tuyÓn dông lao ®éng trÎ vµo lµm viÖc cho c¸c doanh nghiÖp t¹i ®Þa ph−¬ng hoÆc ®i xuÊt khÈu lao ®éng.

sö dông tiÒn ®Òn bï mét c¸ch cã hiÖu qu¶.

5.2. C¬ chÕ chÝnh s¸ch vÒ ®Òn bï vµ båi th−êng thiÖt h¹i

VÊn ®Ò ®Òn bï vµ båi th−êng thiÖt h¹i hiÖn ®ang cßn nhiÒu bÊt cËp. Nh÷ng tranh chÊp vµ khiÕu kiÖn hiÖn nay liªn quan rÊt nhiÒu ®Õn viÖc ®Òn bï vµ båi th−êng thiÖt h¹i cña ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi. ChÝnh v× thÕ, trong c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®Òn bï vµ båi th−êng thiÖt h¹i cho d©n chóng t«i khuyÕn nghÞ:

Thø nhÊt, chÝnh s¸ch ®Òn bï vµ båi th−êng thiÖt h¹i ph¶i ®¶m b¶o tÝnh

Thø ba, ¸p dông nguyªn t¾c tho¶ thuËn thay cho Ðp gi¸.

5.3 C¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch vÒ c«ng t¸c t¸i ®Þnh c−

Tõ thùc tÕ x©y dùng c¸c khu t¸i ®Þnh c− cho ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi ®ang n¶y sinh nhiÒu bÊt cËp, lµm cho ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi lo ng¹i, cuéc sèng bÞ x¸o trén, thËm chÝ cßn g©y ra sù o¸n hËn, mÊt lßng tin cña ng−êi d©n ®èi víi Nhµ n−íc, hoÆc cã biÓu hiÖn chèng ®èi, hä kh«ng muèn ®Õn khu t¸i ®Þnh c−, lµm cho tiÕn ®é bµn giao ®Êt bÞ chËm. XuÊt ph¸t tõ ®ã, chóng t«i khuyÕn nghÞ

Thø nhÊt, vÒ quan ®iÓm, viÖc tæ chøc t¸i ®Þnh c− tr−íc hÕt lµ tr¸ch

nhiÖm cña nhµ n−íc.

Thø ba, vÒ quy tr×nh thùc hiÖn, chuyÓn quy tr×nh: Thu håi ®Êt -> T¸i ®Þnh c− sang:T¸i ®Þnh c− -> Thu håi ®Êt. ChØ khi nµo cã ®−îc c¸c khu t¸i ®Þnh c− ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn sinh sèng cho ng−êi d©n míi thùc hiÖn viÖc thu håi ®Êt. Nhµ n−íc cÇn x©y dùng Quü t¸i ®Þnh c− ®Ó phôc vô cho viÖc ®Òn bï, gi¶i to¶. Nguån vèn nµy ®−îc h×nh thµnh tõ nguån thu vÒ ®Êt.

hiÖn chÝnh s¸ch t¸i ®Þnh c− mét c¸ch nghiªm minh. ë ®©y quan trong nhÊt lµ t¹o ra m«t chÕ tµi buéc c¸c bªn cã liªn quan tíi thu håi ®Êt, ®Òn bï thiÖt h¹i, gi¶i quyÕt viªc lµm cho ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi v.v..ph¶i thùc hiÖn c«ng viÖc c«ng khai, minh b¹ch, rç rµng vµ ng−êi d©n ph¶i ®−îc tham gia gi¸m sat mét c¸ch thùc sù.

5.4. C¬ chÕ chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn nghÜa vô vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c ®¬n vÞ ®−îc nhËn ®Êt thu håi sö dông vµo c¸c môc ®Ých ph¸t triÓn khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ

§èi víi c¸c doanh nghiÖp, c¸c chñ ®Çu t−, c¸c khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt, khu ®« thÞ míi,... cÇn ®Ò cao tr¸ch nhiÖm tr−íc d©n. Trong c¸c

nghÞ ®Þnh cã liªn quan ®Õn vÊn ®Ò nµy cÇn quy ®Þnh râ:

5.5 C¸c chÝnh s¸ch x∙ héi trong c«ng t¸c thu håi vµ gi¶i quyÕt viÖc

lµm æn ®Þnh ®êi sèng cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi.

CÇn ph¶i quy ®Þnh vµ kiÓm tra chÆt chÏ viÖc thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn sinh sèng b×nh th−êng cho ng−êi d©n trong khu t¸i ®Þnh c−. VÒ vÊn ®Ò nµy, chóng t«i cho r»ng cÇn ®−a vµo NghÞ ®Þnh nh÷ng quy ®Þnh sau:

Thø ba, c¸n bé c«ng chøc trong bé m¸y qu¶n lý nhµ n−íc ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc ph¸p luËt vÒ viÖc nghiÖm thu c¸c khu t¸i ®Þnh c− nÕu

6. T¨ng c−êng c«ng t¸c tæ chøc vµ qu¶n lý trong qu¸ tr×nh thu håi

thu håi.

6.1. C«ng t¸c quy ho¹ch kinh tÕ x∙ héi, quy ho¹ch ®Êt ®ai vµ quy

ho¹ch vÒ viÖc lµm, tæ chøc khu t¸i ®Þnh c−

Thùc tiÔn nh÷ng n¨m qua cho thÊy, c«ng t¸c dù b¸o, quy ho¹ch, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ®« thÞ, c¸c khu c«ng nghiÖp ch−a tèt nªn viÖc ®¶m b¶o viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng cña ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi nh÷ng n¨m qua ®−îc thùc hiÖn mét c¸ch thô ®éng. Thªm vµo ®ã, viÖc tæ chøc triÓn khai thiÕu c«ng khai, d©n chñ vµ minh b¹ch, ch−a tæ chøc th«ng tin, tuyªn truyÒn vÒ chñ tr−¬ng thu håi ®Êt ®Ó ng−êi lao ®éng chñ ®éng häc nghÒ, chuyÓn nghÒ vµ tù t¹o viÖc lµm. XuÊt ph¸t tõ ®ã, chóng t«i cho r»ng:

6.2. T¨ng c−êng quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm cña chÝnh quyÒn c¸c cÊp trong viÖc thu håi, t¹o viÖc lµm vµ æn ®Þnh ®êi sèng cho ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi.

Thø ba, bªn c¹nh viÖc kiÓm tra, ®«n ®èc cña cÊp uû §¶ng, cÇn ph¸t huy vai trß kiÓm tra, gi¸m s¸t cña MÆt trËn Tæ quèc vµ c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng nh©n d©n, nhÊt lµ Héi n«ng d©n vµ Héi cùu chiÕn binh cïng cÊp.

6.3 C«ng t¸c ®µo t¹o vµ c«ng t¸c c¸n bé

C«ng t¸c ®µo t¹o, lùa chän, bè trÝ c¸n bé ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô nµy

Thø hai, cÇn gi¸o dôc tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cña ng−êi c¸n bé trong

viÖc ®¶m b¶o viÖc lµm, thu nhËp, ®êi sèng cña ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi. Trong viÖc thu håi ®Êt, ®Òn bï, gi¶i phãng mÆt b»ng, tæ chøc t¸i ®inh c−, gi¶i quyÕt viÖc lµm, ®¶m b¶o thu nhËp vµ ®êi sèng cho ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi hiÖn ®ang cã nhiÒu ®iÒu bÊt hîp lý, ®−a ng−êi d©n ®Õn nh÷ng khã kh¨n trong ®êi sèng. Nh÷ng khã kh¨n nµy chØ ®−îc ph¸t hiÖn vµ xö lý kÞp thêi khi ®éi ngò c¸n bé cã liªn quan tíi c«ng t¸c nµy thËt sù quan t©m tíi t×nh c¶nh cña ng−êi d©n, coi viÖc gi¶i quyÕt viÖc lµm, thu nhËp, ®êi sèng cña hä nh− cña chÝnh gia ®×nh m×nh.

6.4. C«ng t¸c th«ng tin, tuyªn truyÒn vµ gi¸o dôc

ViÖc gi¸o dôc, n©ng cao nhËn thøc cho ng−êi d©n còng nh− ®éi ngò c¸n bé c«ng chøc vµ c¸c doanh nghiÖp cã liªn quan tíi vÊn ®Ò nµy lµ yªu cÇu võa mang tÝnh cÊp b¸ch, võa mang tÝnh th−êng xuyªn vµ l©u dµi.

träng cña viÖc thu håi ®Êt

Thø ba, t¨ng c−êng c«ng t¸c tuyªn truyÒn gi¸o dôc tõ c¸c c¬ quan ®oµn

chiÕn binh, Héi n«ng d©n, Héi liªn hiÖp Phô n÷ c¸c cÊp vµ c¸c tæ chøc ®oµn thÓ kh¸c trong viÖc phèi hîp víi chÝnh quyÒn ®éng viªn thuyÕt phôc vµ h−íng dÉn ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi thùc hiÖn c¸c chñ tr−¬ng cña §¶ng vµ Nhµ n−íc.

7. §èi víi c«ng t¸c chØ ®¹o vµ thùc hiÖn thu håi ®Êt vµ ®¶m b¶o

7.1. Thùc hiÖn ®ång bé vµ nhÊt qu¸n trong c«ng t¸c chØ ®¹o thùc hiÖn c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch thu håi ®Êt gi¶i phãng mÆt b»ng mét c¸ch phï hîp víi thùc tÕ

Thø nhÊt, cÇn ®¶m b¶o sù ®ång bé trong viÖc gi¶i quyÕt gi÷a thu håi

Thø hai, ®¶m b¶o sù ®ång bé trong chÝnh s¸ch gi÷a chÝnh s¸ch thu håi víi chÝnh s¸ch t¸i ®Þnh c−, gi÷a gi¸ ®Êt thu håi vµ gi¸ ®Êt ¸p dông cho thuª, giao ®Êt.

Thø t−, ®¶m sù ®ång bé vÒ chÊt l−îng vµ thêi gian tiÕn hµnh c¸c c«ng

viÖc chñ yÕu trong toµn bé qu¸ tr×nh thu håi ®Êt

Thø n¨m, ®¶m b¶o sù ®ång bé gi÷a t¸i ®Þnh c− víi gi¶i phãng mÆt b»ng.

c¸c chÝnh s¸ch víi tæ chøc thùc hiÖn luËt vµ c¸c chÝnh s¸ch ®ã.

Thø b¶y, ph¶i ®¶m b¶o sù ®ång bé gi÷a ®éi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c

thu håi ®Êt víi quy m« vµ tèc ®é thu håi ®Êt nh»m thùc hiÖn c¸c dù ¸n.

7.2. C¶i tiÕn quy tr×nh thùc hiÖn

Thø hai, ph¶i thùc hiÖn æn ®Þnh t¸i ®Þnh c− tr−íc, gi¶i phãng mÆt b»ng

thu håi ®Êt sau

Thø ba, ph¶i thùc hiÖn ®µo t¹o chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp, chuÈn bÞ lao

Thø t−, thùc hiÖn c«ng khai ho¸ quy ho¹ch ph¸t triÓn khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, c«ng khai ho¸ gi¸ ®Êt thu håi, c«ng khai ho¸ gi¸ c¶ thuª ®Êt, giao ®Êt,..

viÖc trªn.

7.3. C«ng t¸c tæ chøc thùc hiÖn

Thø ba, t¨ng c−êng ®éi ngò c¸n bé chuyªn tr¸ch lµm c«ng t¸c thu håi,

chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông ®Êt ®ai, tæ chøc c¸c khu t¸i ®Þnh c−

-------------

§Ò tµi ®éc lËp cÊp nhµ n−íc

(®Ò tµi do chÝnh phñ giao M· sè: §T§L-2005/25G)

B¸o c¸o tãm t¾t

Thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ-x∙ héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia

Chñ nhiÖm ®Ò tµi: GS.TSKH Lª Du Phong

Hµ néi, 2005

1. Ban ChØ ®¹o ®Ò tµi:

1. GS.TS. NguyÔn V¨n Th−êng, HiÖu tr−ëng tr−êng §H KTQD, Tr−ëng ban

2. GS.TSKH. Lª Du Phong, Tr−êng §H KTQD, Phã tr−ëng ban

3. GS.TS. NguyÔn §×nh Phan, Chñ tÞch Héi ®ång Tr−êng, Uû viªn

4. GS.TS. NguyÔn V¨n Nam, P. HiÖu tr−ëng Tr−êng §H KTQD, Uû viªn

5. GS.TS. NguyÔn Thµnh §é, P. HiÖu tr−ëng Tr−êng §H KTQD, Uû viªn

2. Ban chñ nhiÖm

1. GS.TSKH. Lª Du Phong, Chñ nhiÖm ®Ò tµi

2. GS.TS. NguyÔn V¨n Nam, Phã chñ nhiÖm

3. GS.TS. NguyÔn Thµnh §é, Uû viªn

4. GS.TS. Mai Ngäc C−êng, Uû viªn

5. GS.TS. Tèng V¨n §−êng, Uû viªn

6. PGS.TS. Hoµng V¨n Hoa, Uû viªn

3. Ban th− ký ®Ò tµi.

1. PGS. TS. Hoµng V¨n Hoa, Tr−ëng ban

2. PGS.TS Ph¹m V¨n Kh«i, Phã tr−ëng ban

3. PGS. TS. NguyÔn V¨n ¸ng, Uû viªn

4. TS. Hoµng V¨n C−êng, Uû viªn

6. TS. Ph¹m Hång Ch−¬ng, Uû viªn

7. Ths. Hå ThÞ H¶i YÕn, Th− ký kÕ to¸n

4. C¸c thµnh viªn ®Ò tµi:

10- PGS.TS. NguyÔn Quèc TÕ, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ TP HCM

11- PGS.TS. NguyÔn ThÞ Nh− Liªm, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ §µ N½ng

12- PGS.TS. NguyÔn §×nh Long, Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT

13- TS. NguyÔn H÷u Dòng Bé L§ - TB vµ XH

PhÇn më ®Çu

1. Sù cÇn thiÕt vµ ý nghÜa cña ®Ò tµi

c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia ch−a g¾n liÒn víi c«ng t¸c ®µo t¹o nghÒ, ch−a chuÈn bÞ nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp. §iÒu ®ã lµm cho mét bé phËn d©n c− ë c¸c khu vùc nµy kh«ng cã kh¶ n¨ng t×m kiÕm cho m×nh mét c«ng viÖc míi. H¬n n÷a, c«ng t¸c t¸i ®Þnh c− còng ch−a ®−îc chuÈn bÞ chu ®¸o, thiÕu c¸c ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o cho ng−êi d©n cã ®−îc ®iÒu kiÖn sinh ho¹t b×nh th−êng t¹i n¬i ë míi. T×nh tr¹ng thiÕu viÖc lµm, thÊt nghiÖp, kh«ng chuyÓn ®æi ®−îc nghÒ nghiÖp, khã kh¨n trong cuéc sèng sinh ho¹t t¹i n¬i t¸i ®Þnh c−.v.v. ®· vµ ®ang diÔn ra kh¸ phæ biÕn ë nhiÒu ®Þa ph−¬ng.

vËy, ®êi sèng cña mét sè ng−êi bÞ thu håi ®Êt vèn ®· khã kh¨n cµng trë nªn khã kh¨n h¬n.

2. Môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi:

- §¸nh gi¸ thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹

tÇng kinh tÕ x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia hiÖn nay, chØ ra nh÷ng thµnh tùu, h¹n chÕ, nguyªn nh©n cña vÊn ®Ò nµy.

3. Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi.

- VÒ ph¹m vi kh«ng gian: §Ò tµi tËp trung nghiªn cøu thùc tr¹ng thu nhËp ®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ë t¹i 8 tØnh, thµnh phè lµ: Hµ Néi, Hµ T©y, B¾c Ninh, H¶i Phßng, §µ N½ng, CÇn Th¬, Thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ B×nh D−¬ng. §ã lµ nh÷ng ®Þa ph−¬ng ®ang cã tèc ®é ®« thÞ ho¸ nhanh còng nh− ®ang ph¸t triÓn nhiÒu khu, côm c«ng nghiÖp tËp trung, theo ®ã lµ sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi. H¬n n÷a, viÖc lùa chän c¸c ®Þa ph−¬ng nµy còng mang tÝnh ®¹i diÖn cho c¸c vïng kinh tÕ ë n−íc ta.

- VÒ ph¹m vi thêi gian §Ò tµi tËp trung nghiªn cøu thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi tõ n¨m 2001 ®Õn nay (2005). §©y lµ thêi kú ®« thÞ hãa ®· diÔn ra rÊt nhanh chãng. §ång thêi, nhiÒu vÊn ®Ò bøc xóc trong qu¸ tr×nh thu håi ®Êt còng n¶y sinh chñ yÕu trong thêi gian nµy.Ph¹m vi thêi gian cho c¸c ®Ò xuÊt trong ®Ò tµi lµ thêi kú 2006-2010, ®Æt trong tÇm nh×n ®Õn n¨m 2020.

4. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu cña ®Ò tµi

Nghiªn cøu thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi lµ mét ®Ò tµi cã tÝnh øng dông cao. §Ó thùc hiÖn tèt nhiÖm vô cña

4.4. Ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra kh¶o s¸t

- Néi dung ®iÒu tra, pháng vÊn c¸c hé gia ®×nh cã ®Êt bÞ thu håi gåm c¸c c©u hái (c¶ ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l−îng) liªn quan trùc tiÕp ®Õn c¸c vÊn ®Ò nh−: ®Êt ®ai cña hé bÞ thu håi (bao gåm c¶ ®Êt ë vµ ®Êt s¶n xuÊt); t×nh h×nh båi th−êng cho hé gia ®×nh khi thu håi ®Êt; viÖc sö dông tiÒn båi th−êng do thu håi ®Êt; thu nhËp, viÖc lµm cña hé gia ®×nh sau khi bÞ thu håi ®Êt, chÝnh s¸ch gi¶i quyÕt viÖc lµm, æn ®Þnh ®êi sèng cña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng vµ doanh nghiÖp ®èi víi hé gia ®×nh vµ lao ®éng sau khi thu håi ®Êt.v.v.

- Ph¹m vi vµ quy m« ®iÒu tra, kh¶o s¸t. §−îc sù ®ång ý cña Bé Khoa häc vµ c«ng nghÖ, ®Ò tµi ®· tiÕn hµnh ®iÒu tra, kh¶o s¸t t¹i 8 tØnh vµ thµnh phè cã tèc ®é ®« thÞ hãa nhanh, ®¹i diÖn cho c¶ ba miÒn cña ®Êt n−íc.T¹i mçi tØnh, thµnh phè, ®Ò tµi chän hai quËn/huyÖn cã diÖn tÝch ®Êt bÞ thu håi nhiÒu nhÊt.

Trong mçi quËn/huyÖn l¹i chän ra hai x·/ph−êng cã nhiÒu hé gia ®×nh bÞ thu håi ®Êt vµ ®ang cã nhiÒu vÊn ®Ò bøc xóc nhÊt. T¹i mçi x·/ph−êng, ®Ò tµi tiÕn hµnh ®iÒu tra, pháng vÊn 75 hé. Nh− vËy, mçi tØnh cã 300 hé gia ®×nh ®−îc ®iÒu tra, pháng vÊn, tæng céng ë 8 tØnh lµ 2400 hé.

- Cïng víi viÖc ®iÒu tra c¸c hé gia ®×nh bÞ thu håi ®Êt, ®Ò tµi ®· tiÕn hµnh pháng vÊn c¸c c¸n bé ®Þa ph−¬ng. T¹i mçi tØnh, ®Ò tµi pháng vÊn 100 ng−êi, bao gåm c¸n bé cÊp tØnh, cÊp huyÖn, cÊp x·, c¸n bé ban qu¶n lý c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ vµ c¸n bé qu¶n lý c¸c dù ¸n. Tæng sè cã 800 c¸n bé ®−îc pháng vÊn. Néi dung pháng vÊn c¸n bé ®Þa ph−¬ng gåmc¸c vÊn ®Ò liªn quan trùc tiÕp ®Õn t×nh h×nh thu håi ®Êt ë ®Þa ph−¬ng, chÝnh s¸ch gi¶i quyÕt viÖc lµm, æn ®Þnh vµ n©ng cao thu nhËp ®èi víi ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi, kiÕn nghÞ cña ®Þa ph−¬ng vÒ vÊn ®Ò hËu gi¶i phãng mÆt b»ng.v.v.

§Ó hoµn thµnh nhiÖm vô ®iÒu tra kh¶o s¸t vµ b¶o ®¶m tÝnh chÝnh x¸c cña sè liÖu ®iÒu tra, Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n d· cö h¬n 30 c¸n bé nghiªn cøu, gi¶ng viªn cã kinh nghiÖm trùc tiÕp ®Õn lµm viÖc, trao ®æi víi c¸n bé ®Þa ph−¬ng (tØnh, huyÖn, x·) vµ c¸c hé gia ®×nh bÞ thu håi ®Êt ë 8 tØnh, thµnh phè. Thêi gian ®iÒu tra ®−îc tiÕn hµnh trong th¸ng 7 vµ th¸ng 8 n¨m 2005.

- C¸c phiÕu ®iÒu tra pháng vÊn, c¸c th«ng tin thu thËp ®−îc ®· ®−îc ®Ò tµi

5. S¶n phÈm chñ yÕu cña ®Ò tµi

- B¸o c¸o tæng hîp ®Ò tµi;

- B¸o c¸o tãm t¾t ®Ò tµi;

- B¶n kiÕn nghÞ cña ®Ò tµi;

- C¸c kû yÕu héi th¶o khoa häc cña ®Ò tµi;

- B¸o c¸o cña c¸c ®Ò tµi nh¸nh, c¸c b¸o c¸o chuyªn ®Ò, b¸o c¸o kÕt

qu¶ ®iÒu tra kh¶o s¸t ë 8 tØnh/thµnh phè.

- Phô lôc vÒ kÕt qu¶ xö lý sè liÖu ®iÒu tra, kh¶o s¸t theo ch−¬ng tr×nh

spss vµ excel vÒ thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi bÞ thu håi ®Êt.

6. KÕt cÊu cña ®Ò tµi: Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, kiÕn nghÞ vµ phô lôc (sè liÖu ®iÒu tra kh¶o s¸t), ®Ò tµi gåm c¸c phÇn lín sau ®©y:

PhÇn thø nhÊt

Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ thu nhËp,

®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ®Ó

kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x∙ héi, nhu cÇu c«ng céng

vµ lîi Ých quèc gia

1.1. C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, ®« thÞ ho¸ vµ sù

cÇn thiÕt ph¶i thu håi ®Êt

1.1.1. C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ ®« thÞ ho¸

Theo b¸o c¸o thèng kª cña Liªn hiÖp quèc, c¸c n−íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, c¸c n−íc NIC, NIE (c¸c n−íc vµ c¸c nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp míi) vµ c¸c n−íc kÐm ph¸t triÓn cã sù kh¸c nhau rÊt xa vÒ tr×nh ®é c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ ®« thÞ ho¸. Tr×nh ®é c«ng nghiÖp ho¸, ®« thÞ ho¸ cña n−íc ta rÊt thÊp so víi c¸c n−íc G7, NIC, NIE. Møc thu nhËp quèc d©n b×nh qu©n ®Çu ng−êi n¨m 2003 ViÖt Nam chØ ®¹t 471 USD (tÝnh theo gi¸ cè ®Þnh n¨m 1993), ®Õn n¨m 2005 −íc tÝnh ®¹t 600 USD, vÉn ch−a tho¸t khái nhãm n−íc nghÌo nhÊt thÕ giíi; ng−îc l¹i, c¸c n−íc NIC, NIE cã møc thu nhËp quèc d©n b×nh qu©n ®Çu ng−êi cao h¬n n−íc ta tõ 5 ®Õn 24 lÇn, c¸c n−íc G7 cao h¬n tõ 60 ®Õn 80 lÇn. §Ó trë thµnh n−íc c«ng nghiÖp, c¬ cÊu kinh tÕ chñ yÕu ph¶i lµ c«ng nghiÖp vµ dÞch vô vµ kÐo theo nã ®¹i bé phËn lao ®éng lµm viÖc trong ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. §èi víi ViÖt Nam, ®Õn n¨m 2004, lao ®éng lµm n«ng nghiÖp vÉn chiÕm tíi 57,9%. NÕu lÊy n¨m 2000 ®Ó so s¸nh, tû lÖ lao ®éng lµm n«ng nghiÖp cña n−íc ta kho¶ng 62,6%, trong khi c¸c n−íc NIC, NIE chØ kho¶ng d−íi 20%, c¸c n−íc G7 chØ kho¶ng 2-5%. VÒ tr×nh ®é ®« thÞ ho¸, ®Õn n¨m 2004, ViÖt Nam cã tû lÖ d©n sè thµnh thÞ chiÕm 26,32%, ®Õn n¨m 2005 ®¹t kho¶ng 26,85%, trong khi c¸c n−íc NIC, NIE cã

tû lÖ cao h¬n nhiÒu (Th¸i Lan 32%, Malaysia 64%, Hµn Quèc 81%) vµ chØ b»ng 1/3 c¸c n−íc G7. Tû lÖ lao ®éng lµm c«ng ¨n l−¬ng, còng lµ chØ tiªu quan träng cña c«ng nghiÖp ho¸, ®« thÞ ho¸. Nãi chung c¸c n−íc c«ng nghiÖp vµ cã tr×nh ®é ®« thÞ ho¸ cao, cã thÞ tr−êng lao ®éng chÝnh thøc rÊt ph¸t triÓn th× tû lÖ lao ®éng lµm c«ng ¨n l−¬ng rÊt cao, kho¶ng 40-70% (NIC, NIE) vµ kho¶ng 90% (G7). Trong khi ®ã, ë n−íc ta ®Õn n¨m 2003 chØ kho¶ng 23,81% vµ n¨m 2005 kho¶ng 27,2%, b»ng 1/2 c¸c n−íc NIC, NIE vµ b»n 1/3 - 1/4 c¸c n−íc G7. Trong vßng 15 n¨m, tû lÖ d©n sè thµnh thÞ chØ t¨ng 7,7%, b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng trªn 0,5%. So víi thÕ giíi, ViÖt Nam

®øng thø 8 ë khu vùc §«ng Nam ¸ vµ thÊp h¬n ch©u Phi (33%), ch©u ¸ (38%), møc trung b×nh cña thÕ giíi (47%). NÕu xÕp thø tù tõ cao xuèng thÊp th× tû lÖ d©n sè thµnh thÞ cña ViÖt Nam ®øng thø 42 trong tæng sè 51 n−íc

T×nh h×nh trªn ®©y ®Æt ra cho chóng ta lµ ph¶i ®Èy nhanh h¬n n÷a qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ ®« thÞ ho¸, nh− lµ mét yªu cÇu kh¸ch quan vµ cÊp b¸ch nhÊt cña sù ph¸t triÓn.

1.1.2.TÇm quan träng cña viÖc thu håi ®Êt ®Ó c«ng nghiÖp ho¸,

hiÖn ®¹i ho¸ vµ ®« thÞ ho¸ ë n−íc ta

CNH, H§H & §TH tÊt yÕu sÏ dÉn ®Õn mét bé phËn ®Êt ®ai ®−îc chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông. Trong qu¸ tr×nh ®ã, Nhµ n−íc sÏ thùc hiÖn thu håi ®Êt ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ- x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia.

Theo thèng kª diÖn tÝch ®Êt ®ai n¨m 1996, c¶ n−íc cã tæng diÖn tÝch kho¶ng 33.104.200 ha, trong ®ã ®Êt n«ng nghiÖp lµ 8.104.241 ha, ®Êt l©m nghiÖp: 10.935.362 ha, ®Êt chuyªn dïng 1.301.782 ha, ®Êt ë: 439.670 ha vµ ®Êt ch−a sö dông: 12.604.100 ha. §Õn n¨m 2003 c¶ n−íc cã 9.531.800 ha ®Êt n«ng nghiÖp, 12.402.200 ha ®Êt l©m nghiÖp cã rõng, 1.669.600 ha ®Êt chuyªn dïng, 460.400 ha ®Êt ë, 8.867.400 ha ®Êt ch−a sö dông. Nh− vËy, ®Êt chuyªn dïng n¨m 2003 so víi n¨m 1996 t¨ng lªn kho¶ng 367.818 ha, b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng 52.545 ha. §Êt chuyªn dïng t¨ng lªn chñ yÕu do x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia.

Trong 13 n¨m, tõ n¨m 1990 ®Õn n¨m 2003, chóng ta ®· thu håi tíi 697.410 ha ®Êt phôc vô cho viÖc x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia. Trong ®ã, ®Êt giµnh cho x©y dùng lµ 70,248 ha, ®Êt giao th«ng lµ 250.494 ha, ®Êt cho thuû lîi lµ 242,388 ha. Riªng ®èi víi ®Êt ë, th× ®Êt ë ®« thÞ còng t¨ng t−¬ng ®èi nhanh, song do chóng ta thùc hiÖn viÖc ®iÒu chØnh l¹i ®Þnh møc ®Êt ë cho khu vùc n«ng th«n theo quy ®Þnh cña LuËt ®Êt ®ai n¨m 1993 nªn sè l−îng ®Êt ë n¨m 2003 gi¶m so víi n¨m 1990.

Thø hai, nhê cã viÖc thu håi ®Êt, chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông, nªn

qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ còng ®−îc ®Èy m¹nh. Thø ba, chóng ta ®· n©ng cÊp vµ x©y dùng míi ®−îc kh¸ ®ång bé vµ t−¬ng ®èi hiÖn ®¹i hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ an ninh quèc phßng. Thø t−, viÖc h×nh thµnh c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ míi ®· t¹o ®iÒu kiÖn thu hót, gi¶i quyÕt viÖc lµm cho hµng triÖu lao ®éng víi thu nhËp t−¬ng ®èi kh¸, gióp hä tõng b−íc c¶i thiÖn vµ n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt, còng nh− tinh thÇn cña b¶n th©n vµ gia ®×nh.

1.2. nh÷ng vÊn ®Ò n¶y sinh trong qu¸ tr×nh thu håi

®Êt ®Ó C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ ®« thÞ ho¸

Ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi ph¶i chuyÓn ®æi viÖc lµm, chuyÓn ®æi n¬i sinh sèng. Do ®ã vÊn ®Ò viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng cña hä cÇn ®−îc gi¶i quyÕt ®Ó æn ®Þnh. Trong qu¸ tr×nh nµy, mét lo¹t vÊn ®Ò nh− ®Òn bï cho ng−êi d©n, tæ chøc t¸i ®Þnh c−, chuyÓn ®æi nghÒ cho nh÷ng ng−êi bÞ thu håi ®Êt ®ßi hái ph¶i ®−îc gi¶i quyÕt.

1.2.2. §èi víi doanh nghiÖp

Cã nhiÒu vÊn ®Ì ®Æt ra ®èi víi doanh nghiÖp, trong ®ã vÊn ®Ò quan träng lµ doanh nghiÖp ph¶i cã tr¸ch nhiÖm trong viÖc thu hót lao ®éng ®Þa ph−¬ng vµ sö dông cã hiÖu qu¶ quü ®Êt thu håi . Do thu håi ®Êt, ng−êi d©n kh«ng ®−îc sèng ë nh÷ng n¬i ®· quen thuéc cña hä, víi nh÷ng nghÒ nghiÖp cã truyÒn thèng l©u ®êi. Do ®ã, doanh nghiÖp còng cã phÇn tr¸ch nhiÖm trong viÖc sö dông lao ®éng t¹i ®Þa ph−¬ng ®Ó gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu

håi. MÆt kh¸c, môc ®Ých thu håi ®Êt lµ ®Ó x©y dùng c¸c KCN, K§T, XDKCHT,.... Song kh«ng Ýt n¬i khi thu håi ®Êt cña d©n, xong l¹i kh«ng sö dông ®−îc, bá hoang ho¸, trong khi d©n th× kh«ng cã ®Êt s¶n xuÊt, hoÆc cã sö dông nh−ng hiÖu qu¶ ch−a cao.

1.2.3. §èi víi nhµ n−íc

Nhµ n−íc ph¶i ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« vµ h−íng d©n thùc hiÖn viÖc thu håi ®Êt. C¸c chÝnh s¸ch ®ã ph¶i h−íng vµo gi¶i phãng tiÒm n¨ng lao ®éng, ®Êt ®ai khu vùc n«ng nghiÖp, n«ng th«n, t¹o viÖc lµm æn ®Þnh thu nhËp cho ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi; T¨ng c−êng ®µo t¹o vµ n©ng cao chÊt l−îng nguån nh©n lùc; ®¶m b¶o cho ng−êi d©n t¸i ®Þnh c− ®−îc an c− lËp nghiÖp; §¶m b¶o æn ®Þnh ®êi sèng cho ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi.

1.3. kinh nghiÖm vÒ gi¶i quyÕt lao ®éng, viÖc lµm

trong qu¸ tr×nh thu håi ®Êt ë mét sè n−íc vµ vïng

l·nh thæ

§Ò tµi ®· chØ ra kinh nghiÖm cña Trung Quèc, NhËt B¶n vµ §µi Loan,

tõ ®ã rót ra nh÷ng kinh nghiÖm sau ®©y: Thø nhÊt, ph¸t triÓn m¹nh mÏ nh÷ng ngµnh nghÒ øng dông nhiÒu tiÕn bé khoa häc - c«ng nghÖ vµ nh÷ng ngµnh nghÒ sö dông nhiÒu lao ®éng. Ph¸t triÓn c¸c xÝ nghiÖp ®Þa ph−¬ng ®Ó thu hót lao ®éng. Chó träng ph¸t triÓn doanh nghiÖp n«ng th«n qui m« võa vµ nhá, lÊy c«ng nghÖ sö dông nhiÒu lao ®éng lµ chÝnh. C«ng nghiÖp n«ng th«n ph¸t triÓn kh«ng tËp trung nh−ng vÉn cã liªn kÕt víi nhau vµ liªn kÕt víi c¸c c«ng ty lín ë ®« thÞ. −u tiªn ph¸t triÓn n«ng nghiÖp lµm c¬ së ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n mµ tr−íc hÕt lµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n.

Trong x©y x©y dùng c¸c ®« thÞ, cÇn chó ý kÕt hîp qui m« võa vµ nhá ®Ó gi¶m bít lao ®éng nhËp c− vµo c¸c thµnh phè lín. KhuyÕn khÝch ®Çu t− x©y dùng c«ng nghiÖp n«ng th«n, ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng vµ nguån nh©n lùc ë n«ng th«n. Cã kÕ ho¹ch vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp g¾n liÒn víi qui ho¹ch ph¸t triÓn c¸c c¬ së n«ng – c«ng nghiÖp sÏ ®−îc bè trÝ ë n«ng th«n, víi vïng nguyªn liÖu vµ c¸c nhµ m¸y chÕ t¹o m¸y n«ng nghiÖp. Thø hai, kh«ng ngõng ph¸t triÓn vµ n©ng cao chÊt l−îng nguån nh©n lùc trªn c¬ së nhu cÇu lao ®éng cña x· héi nh»m gi¶i quyÕt viÖc lµm cho

ng−êi d©n nãi chung, nh÷ng ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ®Ó CNH, H§H ®Êt n−íc. Ph¸t triÓn hÖ thèng dÞch vô viÖc lµm vµ th«ng tin thÞ tr−êng T¨ng c−êng c«ng t¸c ®µo t¹o nghÒ cho ng−êi lao ®éng, n©ng cao kh¶ n¨ng sö dông c«ng nghÖ, n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt cho ng−êi d©n.

Thø ba, Nhµ n−íc t¹o m«i tr−êng chÝnh s¸ch vÜ m« thuËn lîi cho c«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch vÒ l·i suÊt, tiÒn l−¬ng, tû gi¸, khuyÕn khÝch s¶n xuÊt n«ng s¶n, trî gi¸ ®Çu vµo cho chÕ biÕn thøc ¨n gia sóc vµ ch¨n nu«i... Tõ ®ã khuyÕn khÝch chuyÓn lao ®éng sang ho¹t ®éng phi n«ng nghiÖp. Nhµ n−íc t¨ng c−êng ®Çu t− c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n nh»m khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng th«n. Thùc hiÖn c¶i c¸ch chÕ ®é tiÒn l−¬ng, thu nhËp cña ng−êi lao ®éng.

PhÇn thø hai

Thùc tr¹ng vÒ thu nhËp, ®êi sèng vµ viÖc lµm cña

tÕ - x∙ héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia tõ

2.1. Thùc tr¹ng vÒ thu håi ®Êt vµ c«ng t¸c ®Òn bï

qua ®iÒu tra cña ®Ò tµi

2.1.1. VÒ t×nh h×nh thu håi ®Êt

§Ó ph©n tÝch t×nh h×nh thu håi ®Êt ®Ò tµi ®· sö dông ph©n tÝch sù biÕn ®éng ®Êt ®ai cña hé qua c¸c n¨m, diÖn tÝch tõng lo¹i ®Êt thu håi b×nh qu©n mét hé vµ t×nh h×nh sö dông ®Êt thu håi cña hé trong giai ®o¹n 2001 – 2005. Tõ ®ã rót ra mét sè nhËn xÐt chung sau:

Mét lµ, thu håi ®Êt lµ mét trong nh÷ng xu h−íng chñ yÕu trong sù biÕn ®éng ®Êt ®ai cña c¸c hé ®iÒu tra. Thu håi ®Êt ®· lµm cho diÖn tÝch ®Êt ®ai cña c¸c hé gi¶m ®i mét c¸ch ®¸ng kÓ. Sù biÕn ®éng ®ã t¸c ®éng ®Õn thu nhËp, ®êi sèng vµ viÖc lµm cña c¸c hé theo nh÷ng chiÒu h−íng vµ møc ®é kh¸c nhau. §iÒu ®ã phô thuéc vµo lo¹i ®Êt vµ sè l−îng ®Êt ®ai bÞ thu håi. Nh÷ng yÕu tè nµy cã sù biÕn ®éng kh¸c nhau gi÷a c¸c ®Þa ph−¬ng ®iÒu tra.

Ba lµ, ®Êt ®ai bÞ thu håi ®−îc sö dông chñ yÕu vµo 3 môc ®Ých chÝnh: X©y dùng c¸c c¬ së h¹ tÇng, c¸c khu c«ng nghiÖp vµ khu ®« thÞ. Tû lÖ ®Êt bÞ thu håi cho c¸c môc ®Ých nµy còng cã sù kh¸c nhau gi÷a c¸c ®Þa ph−¬ng. Sù kh¸c nhau vÒ môc ®Ých sö dông ®Êt mét mÆt t¹o kh¶ n¨ng khai th¸c ®Êt, mÆt kh¸c còng t¹o nh÷ng kh¶ n¨ng kh¸c nhau vÒ gi¶i quyÕt thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm cña c¸c hé bÞ thu håi ®Êt.

rót ra mét sè nhËn xÐt:

Hai lµ, viÖc båi th−êng b»ng tr¶ tiÒn cã sù kh¸c nhau kh¸ lín vÒ gi¸ c¶ ®èi víi cïng mét lo¹i ®Êt gi÷a c¸c ®Þa ph−¬ng. Trªn thùc tÕ, b¶n th©n møc gi¸ quy ®Þnh ®· thÊp, c¸c ®Þa ph−¬ng l¹i th−êng lÊy khung gi¸ thÊp nhÊt ®Ó tÝnh gi¸ båi th−êng cho d©n. V× vËy, gi¸ båi th−êng tÝnh thÊp, ®é chªnh lÖch kh¸ lín víi gi¸ thÞ tr−êng ë thêi ®iÓm båi th−êng.

bÞ thu håi

§Ò tµi ®· ®iÒu tra pháng vÊn hai ®èi t−îng lµ ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi vµ c¸n bé qu¶n lý t¹i c¸c ®Þa ph−¬ng vÒ båi th−êng tiÒn, ®Êt vµ nhµ ë cho ng−êi d©n, ®iÒu kiÖn ®Ó ng−êi d©n ®−îc æn ®Þnh s¶n xuÊt vµ sinh sèng. KÕt qu¶ thu ®−îc nh− sau:

Hai lµ, ®¹i ®a sè ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi ®Òu cho r»ng gi¸ båi th−êng ®èi víi ®Êt bÞ thu håi lµ kh«ng hîp lý, kh«ng s¸t víi gi¸ thÞ tr−êng. §©y lµ vÊn ®Ò bøc xóc cña thùc tÕ, nh−ng trong c¸c néi dung can thiÖp cña nhµ n−íc ®èi víi thu håi ®Êt, båi th−êng b»ng tiÒn kh«ng ph¶i lµ néi dung duy nhÊt vµ lµ gi¶i ph¸p gi¶i quyÕt toµn bé c¸c vÊn ®Ò ph¸t sinh.

- ý kiÕn cña c¸n bé c¸c cÊp vÒ vÊn ®Ò båi th−êng:

Mét lµ, ®a phÇn c¸n bé ®Þa ph−¬ng cho r»ng c¸c hé d©n ®· bÞ thu håi ®Êt råi th× nªn cè g¾ng chuyÓn nghÒ cho hä, kh«ng nªn cÊp ®Êt n«ng nghiÖp ®Ó hä trë vÒ con ®−êng lµm n«ng d©n n÷a. Bëi v×, quü ®Êt n«ng nghiÖp ®Ó cÊp cho hé rÊt h¹n hÑp, ng−êi d©n còng kh«ng thiÕt tha víi ph−¬ng thøc nµy, v× ®a phÇn ®Êt ®−îc cÊp cã chÊt l−îng xÊu vµ xa khu ë cña hä. H¬n n÷a chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h−íng gi¶m tû träng n«ng nghiÖp ®ang lµ xu h−íng diÔn ra ë n«ng th«n n−íc ta, trong ®ã chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng theo h−íng gi¶m tû träng lao ®éng n«ng nghiÖp lµ mét néi dung cña qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch ®ã.

Hai lµ, phÇn lín c¸c c¸n bé ®−îc ®iÒu tra, pháng vÊn còng thõa nhËn cÇn ph¶i t¸i ®Þnh c− cho c¸c hé bÞ thu håi ®Êt vµ nhµ ë. Nh−ng, hä ®Òu cho r»ng viÖc cÊp nhµ t¸i ®Þnh c− cho d©n bÞ thu håi ®Êt lµ ch−a hîp lý. Sù biÓu hiÖn cña tÝnh ch−a hîp lý tÊt nhiªn lµ c¶ diÖn tÝch ®−îc cÊp vµ ®iÒu kiÖn ®Ó hä lµm ¨n sinh sèng, nhÊt lµ cña nh÷ng hé vèn sinh sèng ë mÆt phè, ë mÆt ®−êng nay chuyÓn hä vµo khu t¸i ®Þnh c−, lªn c¸c nhµ cao tÇng. §Ò tµi cho r»ng, nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ®Êt ë cña c¸c hé ë thµnh thÞ lµ rÊt phøc t¹p. Thu håi ®Êt vµ nhµ kh«ng chØ liªn quan ®Õn vÊn ®Ò chç ë mµ cßn liªn quan ®Õn viÖc lµm vµ thu nhËp cña hä. L©u nay nhiÒu ng−êi chØ cho r»ng, thu håi ®Êt n«ng nghiÖp míi liªn quan ®Õn viÖc lµm vµ thu nhËp, v× vËy t¹o viÖc lµm, thu nhËp chØ ®Æt ra víi n«ng d©n vµ víi thu håi ®Êt n«ng nghiÖp.

§©y lµ sù khiÕm khuyÕt cÇn ph¶i thay ®æi, v× víi nh÷ng hé thµnh thÞ thu håi ®Êt ë, vÊn ®Ò viÖc lµm, thu nhËp còng ®Æt ra rÊt gay g¾t, khi n¬i ë t¹o nguån thu nhËp chÝnh cho c¸c hé bÞ thu håi th× nguån thu ®−¬ng nhiªn lµ kh«ng cßn n÷a.

Ba lµ, tuyÖt ®¹i bé phËn c¸n bé c¸c ®Þa ph−¬ng ®−îc pháng vÊn còng cho r»ng gi¸ båi th−êng ®èi víi c¸c lo¹i ®Êt thu håi lµ ch−a hîp lý, cßn qu¸ thÊp so víi gi¸ thÞ tr−êng. Tuy nhiªn, viÖc ®¸nh gi¸ vÒ tÝnh hîp lý cña c¸c lo¹i gi¸ båi th−êng ph¶i xem xÐt theo tõng lo¹i ®Êt, tõng ®iÒu kiÖn g¾n víi ®Êt. CÇn ph¶i xem xÐt vÊn ®Ò gi¸ c¶ båi th−êng trong mèi quan hÖ vÒ lîi Ých gi÷a nhµ n−íc, chñ dù ¸n vµ ng−êi d©n bÞ thu håi ®Êt.

2.2. Thùc tr¹ng viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng cña

2.2.1. Thùc tr¹ng viÖc lµm vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm cho nh÷ng ng−êi

cã ®Êt bÞ thu hå

Mét lµ, sè ng−êi kh«ng cã viÖc lµm sau khi bÞ thu håi ®Êt lµ kh¸ lín ë

tÊt c¶ c¸c tØnh ®iÒu tra, kÓ c¶ thu håi ®Êt n«ng nghiÖp vµ ®Êt ë.

nghÒ xe «m, cöu v¹n v.v..). Nãi c¸ch kh¸c lµ nguån lùc ®Êt ®ai ®· chuyÓn theo h−íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, song nguån lùc lao ®éng th× ch−a thËt g¾n víi h−íng ®ã.

2.2.2. Thùc tr¹ng thu nhËp vµ ®êi sèng cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi

Hai lµ, thu nhËp cña c¸c hé d©n bÞ thu håi ®Êt chØ cã 62,3% b»ng vµ cao h¬n tr−íc. Sè bÞ gi¶m thu nhËp cßn qu¸ lín, tíi 37,7%. §©y chÝnh lµ nguyªn nh©n chñ yÕu lµm cho ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi bÊt b×nh víi c¸c chÝnh s¸ch thu håi, båi th−êng cña c¸c ®Þa ph−¬ng ®èi víi hä.

Ba lµ, trong khi nhµ n−íc ®· bá ra kho¶n tiÒn kh¸ lín chi cho båi th−êng thu håi ®Êt, thu nhËp cña ng−êi bÞ thu håi ®Êt cã t¨ng ë mét sè ng−êi, nh−ng kh«ng nhiÒu, sè cßn l¹i ë tr¹ng th¸i gi¶m. Trªn ph−¬ng diÖn nµy, cã thÓ ®¸nh gi¸ tÝnh kÐm hiÖu qu¶ cña c¸c ph−¬ng thøc båi th−êng c¸c ®Þa ph−¬ng ®· triÓn khai.

2.2.2.2. VÒ ®êi sèng vµ thay ®æi ®êi sèng cña c¸c hé bÞ thu håi ®Êt

ViÖc thay ®æi chç ë, thay ®æi nghÒ nghiÖp vµ thay ®æi thu nhËp cña c¸c hé bÞ thu håi ®Êt ®· lµm cho ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña c¸c hé cã ®Êt bÞ thu håi thay ®æi kh¸ s©u s¾c.

Tõ kÕt qu¶ ®iÒu tra, ®Ò tµi chØ ra, nh×n chung ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña phÇn lín c¸c hé cã ®Êt bÞ thu håi hiÖn t¹i kh¸ h¬n tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt. Tuy nhiªn, ®iÒu b¨n kho¨n lµ ë mét sè ®Þa ph−¬ng, sù c¶i thiÖn ®êi sèng nµy míi lµ vÎ bÒ ngoµi bëi lÏ ng−êi d©n cã s½n tiÒn båi th−êng, do kh«ng biÕt lµm g× nªn ®em x©y nhµ vµ s¾m c¸c ph−¬ng tiÖn sinh ho¹t. Khi

tiªu hÕt sè tiÒn båi th−êng råi, hä sÏ kh«ng cßn nguån thu nhËp nµo ®¸ng kÓ vµ mang tÝnh æn ®Þnh, v× kh«ng cã viÖc lµm ch¾c ch¾n.

2.3. nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra qua kÕt qu¶ ®iÒu tra

nhÊt ®Ó chóng ta chuyÓn mét bé phËn quan träng lùc l−îng lao ®éng n«ng nghiÖp, n«ng th«n, lµ khu vùc cã n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, sang c«ng nghiÖp vµ dÞch vô lµ khu vùc cã n¨ng xuÊt lao ®éng cao. Muèn lµm ®−îc viÖc ®ã ®i ®«i víi quy ho¹ch vµ kÕ ho¹ch sö dông ®Êt, thu håi ®Êt chóng ta ph¶i cã kÕ ho¹ch ®µo t¹o nghÒ cho nh÷ng ng−êi bÞ thu håi ®Êt vµ cã kÕ ho¹ch sö dông hä sau khi ®µo t¹o. Trªn c¸i ®ã lµ ph¶i cã sù ®Çu t− tho¶ ®¸ng cho c«ng t¸c ®µo t¹o nghÒ cho ng−êi bÞ thu håi ®Êt, rÊt tiÕc lµ chóng ta ch−a lµm ®−îc ®iÒu nµy. Ng−êi d©n mÊt ®Êt nh− chóng t«i ®· ph©n tÝch tù ®µo t¹o, tù t×m viÖc lµ chÝnh, viÖc lµm trong n«ng nghiÖp, viÖc lµm linh tinh vÉn lµ chÝnh. NÒn kinh tÕ ®ang dÞch chuyÓn sang h−íng s¶n xuÊt hµng ho¸, c«ng nghiÖp ho¸, nh−ng sù dÞch chuyÓn cña lao ®éng l¹i theo chiÒu ng−îc l¹i ®èi víi nh÷ng ng−êi bÞ thu håi ®Êt.

PhÇn thø ba

Quan ®iÓm vµ gi¶i ph¸p ®¶m b¶o viÖc lµm, thu nhËp

h¹ tÇng kinh tÕ - x∙ héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi

Ých quèc gia nh÷ng n¨m tíi

kinh tÕ - x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc

gia cña n−íc ta trong nh÷ng n¨m tíi.

Muèn tho¸t khái tôt hËu vµ sím trë thµnh n−íc c«ng nghiÖp vµo n¨m 2020 nh− nghÞ quyÕt ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø IX ®Ò ra, chóng ta ph¶i tËp trung ®Èy nhanh h¬n n÷a qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ ®« thÞ ho¸, ®ã lµ yªu cÇu kh¸ch quan vµ cÊp b¸ch nhÊt cña sù ph¸t triÓn ®Êt n−íc. Do ®ã, cho ®Õn n¨m 2010 vµ 2015 chóng ta cÇn:

a- TiÕp tôc tËp trung ®Çu t− cho ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, tõ ®ã chuyÓn m¹nh c¬ cÊu kinh tÕ cña n−íc ta theo h−íng hiÖn ®¹i lµ dÞch vô- c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp.

b- TiÕp tôc n©ng cÊp vµ x©y dùng míi theo h−íng hiÖn ®¹i, ®¹t tiªu chuÈn khu vùc vµ quèc tÕ hÖ thèng h¹ tÇng phôc vô cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, b¶o vÖ m«i tr−êng cña ®Êt n−íc, trong ®ã ®Æc biÖt lµ hÖ thèng giao th«ng (c¶ ®−êng bé, ®−êng s¾t, ®−êng thuû vµ ®−êng hµng kh«ng), hÖ thèng thuû lîi phôc vô t−íi, tiªu, thuû ®iÖn, hÖ thèng cÊp tho¸t n−íc ë c¸c ®« thÞ, hÖ thèng ®iÖn vµ th«ng tin liªn l¹c, c¸c c«ng tr×nh c«ng céng phôc vô ®êi sèng ng−êi d©n, ®Æc biÖt lµ hÖ thèng tr−êng häc, bÖnh viÖn, c¸c trung t©m v¨n ho¸, c¸c c¬ së vui ch¬i gi¶i trÝ, thÓ dôc thÓ thao.

c- §Èy m¹nh h¬n n÷a viÖc më réng c¸c thµnh phè, c¸c thÞ x· vµ thÞ trÊn, nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho ng−êi d©n sèng tèt h¬n, cã ®iÒu kiÖn tiÕp cËn víi nh÷ng thµnh tùu do nÒn v¨n minh cña nh©n lo¹i ®−a l¹i. Tõ ®ã thay ®æi c¬ cÊu d©n c− vµ lao ®éng theo h−íng ngµy cµng tiÕn bé. Dù kiÕn ®Õn n¨m 2010 d©n c− sèng ë ®« thÞ chiÕm tû lÖ kho¶ng 32-33%. N¨m 2015 kho¶ng

40%, n¨m 2020 kho¶ng 48-50%.

BiÓu sè 3.1: Dù kiÕn c¸c lo¹i ®Êt ®Õn n¨m 2010

§¬n vÞ tÝnh : ha

Lo¹i ®Êt 2000 2005 2010 2015/2005

I- §Êt chuyªn dïng 1.532.843 1.846.500 2.145.400 + 298.900

- §Êt giao th«ng 437.965 531.792 617.875 + 86.083

- §Êt thuû lîi 557.010 644.428 748.744 +104.316

II- §Êt ë 443.178 472.466 504.996 + 32.530

- §Êt ë ®« thÞ 72.200 83.700 99.300 + 15.600

- §Êt ë n«ng th«n 371.000 388.766 405.696 + 16.930

Nguån: NguyÔn H÷u Dòng- Thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm

cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi.

Nh− vËy, tæng diÖn tÝch ®Êt dù kiÕn sÏ thu håi giai ®o¹n tõ 2006 ®Õn 2010 sÏ lµ 331.430 ha.Theo c¸ch tÝnh cña Bé Lao ®éng - Th−¬ng b×nh vµ X· héi lµ mét ha ®Êt bÞ thu håi b×nh qu©n sÏ lµm cho 13 lao ®éng bÞ mÊt viÖc. §ång thêi, chóng ta còng t¹m chÊp nhËn con sè do §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n ®iÒu tra võa qua lµ trong tæng diÖn tÝch ®Êt bÞ thu håi cã 58% lµ ®Êt n«ng nghiÖp, th× giai ®o¹n tõ 2006-2010, tæng diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp sÏ bÞ thu håi ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia lµ 192.212 ha.

Nh− vËy, sè lao ®éng n«ng th«n mÊt viÖc do lÊy ®Êt n«ng nghiÖp trong

c¶ n−íc giai ®o¹n 2006-2010 sÏ lµ 2.498.756 ng−êi.

3.2. Quan ®iÓm ®¶m b¶o viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng

Trªn c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn ®Ò tµi ®· nghiªn cøu vµ tæng kÕt ®−îc,

Thø nhÊt, ph¶i ®øng trªn quan ®iÓm ph¸t triÓn ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò thu håi ®Êt vµ b¶o ®¶m viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng cña ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi.

3.3. C¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu ®¶m b¶o viÖc lµm, thu nhËp

3.3.1. Nhãm gi¶i ph¸p vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch

3.3.1.1. C¬ chÕ chÝnh s¸ch vÒ t¹o viÖc lµm vµ ®¶m b¶o thu nhËp æn

sö dông tiÒn ®Òn bï mét c¸ch cã hiÖu qu¶.

3.3.1.2. C¬ chÕ chÝnh s¸ch vÒ ®Òn bï vµ båi th−êng thiÖt h¹i

VÊn ®Ò ®Òn bï vµ båi th−êng thiÖt h¹i hiÖn ®ang cßn nhiÒu bÊt cËp. Nh÷ng tranh chÊp vµ khiÕu kiÖn hiÖn nay liªn quan rÊt nhiÒu ®Õn viÖc ®Òn bï vµ båi th−êng thiÖt h¹i cña ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi. ChÝnh v× thÕ, trong c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®Òn bï vµ båi th−êng thiÖt h¹i cho d©n chóng t«i khuyÕn nghÞ:

Thø nhÊt, chÝnh s¸ch ®Òn bï vµ båi th−êng thiÖt h¹i ph¶i ®¶m b¶o tÝnh

Thø ba, ¸p dông nguyªn t¾c tho¶ thuËn thay cho Ðp gi¸.

3.3.1.3 C¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch vÒ c«ng t¸c t¸i ®Þnh c−

Thø nhÊt, vÒ quan ®iÓm, viÖc tæ chøc t¸i ®Þnh c− tr−íc hÕt lµ tr¸ch

nhiÖm cña nhµ n−íc.

3.3.1.4. C¬ chÕ chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn nghÜa vô vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c ®¬n vÞ ®−îc nhËn ®Êt thu håi sö dông vµo c¸c môc ®Ých ph¸t triÓn khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ

§èi víi c¸c doanh nghiÖp, c¸c chñ ®Çu t−, c¸c khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt, khu ®« thÞ míi,... cÇn ®Ò cao tr¸ch nhiÖm tr−íc d©n. Trong c¸c

nghÞ ®Þnh cã liªn quan ®Õn vÊn ®Ò nµy cÇn quy ®Þnh râ:

3.3.1.5 C¸c chÝnh s¸ch x∙ héi trong c«ng t¸c thu håi vµ gi¶i quyÕt

viÖc lµm æn ®Þnh ®êi sèng cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi.

Thø ba, c¸n bé c«ng chøc trong bé m¸y qu¶n lý nhµ n−íc ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc ph¸p luËt vÒ viÖc nghiÖm thu c¸c khu t¸i ®Þnh c− nÕu

3.3.2 Nhãm gi¶i ph¸p vÒ tæ chøc vµ qu¶n lý

3.3.2.1. C«ng t¸c quy ho¹ch kinh tÕ x∙ héi, quy ho¹ch ®Êt ®ai vµ quy

ho¹ch vÒ viÖc lµm, tæ chøc khu t¸i ®Þnh c−

3.3.2.2. T¨ng c−êng quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm cña chÝnh quyÒn c¸c cÊp trong viÖc thu håi, t¹o viÖc lµm vµ æn ®Þnh ®êi sèng cho ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi.

3.3.2.3 C«ng t¸c ®µo t¹o vµ c«ng t¸c c¸n bé

C«ng t¸c ®µo t¹o, lùa chän, bè trÝ c¸n bé ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô nµy

Thø hai, cÇn gi¸o dôc tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cña ng−êi c¸n bé trong viÖc ®¶m b¶o viÖc lµm, thu nhËp, ®êi sèng cña ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi.

Trong viÖc thu håi ®Êt, ®Òn bï, gi¶i phãng mÆt b»ng, tæ chøc t¸i ®inh c−, gi¶i quyÕt viÖc lµm, ®¶m b¶o thu nhËp vµ ®êi sèng cho ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi hiÖn ®ang cã nhiÒu ®iÒu bÊt hîp lý, ®−a ng−êi d©n ®Õn nh÷ng khã kh¨n trong ®êi sèng. Nh÷ng khã kh¨n nµy chØ ®−îc ph¸t hiÖn vµ xö lý kÞp thêi khi ®éi ngò c¸n bé cã liªn quan tíi c«ng t¸c nµy thËt sù quan t©m tíi t×nh c¶nh cña ng−êi d©n, coi viÖc gi¶i quyÕt viÖc lµm, thu nhËp, ®êi sèng cña hä nh− cña chÝnh gia ®×nh m×nh.

3.3.2.4. C«ng t¸c th«ng tin, tuyªn truyÒn vµ gi¸o dôc

träng cña viÖc thu håi ®Êt

Thø ba, t¨ng c−êng c«ng t¸c tuyªn truyÒn gi¸o dôc tõ c¸c c¬ quan ®oµn

3.3.3- Nhãm gi¶i ph¸p thuéc vÒ c«ng t¸c chØ ®¹o vµ thùc hiÖn

3.3.3.1. §ång bé vµ nhÊt qu¸n trong c«ng t¸c chØ ®¹o thùc hiÖn c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch thu håi ®Êt gi¶i phãng mÆt b»ng mét c¸ch phï hîp víi thùc tÕ

Thø nhÊt, cÇn ®¶m b¶o sù ®ång bé trong viÖc gi¶i quyÕt gi÷a thu håi

Thø hai, ®¶m b¶o sù ®ång bé trong chÝnh s¸ch gi÷a chÝnh s¸ch thu håi víi chÝnh s¸ch t¸i ®Þnh c−, gi÷a gi¸ ®Êt thu håi vµ gi¸ ®Êt ¸p dông cho thuª, giao ®Êt.

Thø t−, ®¶m sù ®ång bé vÒ chÊt l−îng vµ thêi gian tiÕn hµnh c¸c c«ng

viÖc chñ yÕu trong toµn bé qu¸ tr×nh thu håi ®Êt

Thø n¨m, ®¶m b¶o sù ®ång bé gi÷a t¸i ®Þnh c− víi gi¶i phãng mÆt b»ng.

c¸c chÝnh s¸ch víi tæ chøc thùc hiÖn luËt vµ c¸c chÝnh s¸ch ®ã.

Thø b¶y, ph¶i ®¶m b¶o sù ®ång bé gi÷a ®éi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c

thu håi ®Êt víi quy m« vµ tèc ®é thu håi ®Êt nh»m thùc hiÖn c¸c dù ¸n.

3.3.3.2. C¶i tiÕn quy tr×nh thùc hiÖn

Thø hai, ph¶i thùc hiÖn æn ®Þnh t¸i ®Þnh c− tr−íc, gi¶i phãng mÆt b»ng

thu håi ®Êt sau

Thø ba, ph¶i thùc hiÖn ®µo t¹o chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp, chuÈn bÞ lao

Thø t−, thùc hiÖn c«ng khai ho¸ quy ho¹ch ph¸t triÓn khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, c«ng khai ho¸ gi¸ ®Êt thu håi, c«ng khai ho¸ gi¸ c¶ thuª ®Êt, giao ®Êt,..

viÖc trªn.

3.3.3.3. C«ng t¸c tæ chøc thùc hiÖn

Thø ba, t¨ng c−êng ®éi ngò c¸n bé chuyªn tr¸ch lµm c«ng t¸c thu håi,

chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông ®Êt ®ai, tæ chøc c¸c khu t¸i ®Þnh c−