Tiểu luận: Công tác xã hội với người có HIV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

Tiểu luận

CTXH với người có HIV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

MỤC LỤC

Trang

LỜI NÓI ĐẦU........................................................................................ 4

CHÚ THÍCH .......................................................................................... 5

* Các từ viết tắt....................................................................................................................... 5

* Các từ khóa.......................................................................................................................... 5

* Danh mục các hình và các bảng ...................................................................................... 6

NỘI DUNG ............................................................................................ 7

CHƯƠNG I: TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ..................... 7

1.1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................................... 7

1.2. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài................................................................. 8

1.2.1. Ý nghĩa khoa học ......................................................................................................... 8

1.2.2. Ý nghĩa thực tiễn .......................................................................................................... 8

1.3. Đối tượng, khách thể và phạm vi nghiên cứu ......................................................... 8

1.3.1. Đối tượng nghiên cứu.................................................................................................. 8

1.3.2. Khách thể nghiên cứu .................................................................................................. 8

1.3.3. Phạm vi nghiên cứu ..................................................................................................... 8

1.4. Mục đích, mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu .......................................................... 8

1.4.1. M ục đích nghiên cứu ................................................................................................... 8

1.4.2. M ục tiêu nghiên cứu .................................................................................................... 9

1.4.3. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................................. 9

1.5. Phương pháp nghiên cứu............................................................................................. 9

1.5.1. Phương pháp chung nhất: DVBC & DVLS .............................................................. 9

1.5.2. Các phương pháp riêng ................................................................................................ 9

1.5.3. Phương pháp đặc thù của công tác xã hội................................................................. 9

1.6. Thao tác hóa khái niệm ............................................................................................. 10

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

1.7. Giả thuyết nghiên cứu ................................................................................................ 10

CHƯƠNG II: CƠ SỞ LÝ LUẬN ........................................................... 11

2.1. Những kiến thức cơ bản về HIV/AIDS ................................................................... 11

2.1.1. Khái niệm về HIV/AIDS........................................................................................... 11

2.1.2. Cơ chế hoạt động của HIV ....................................................................................... 12

2.1.3. Các giai đoạn phát triển của HIV............................................................................. 13

2.1.4. Xét nghiệm HIV......................................................................................................... 15

2.2. Phương thức lây truyền HIV và cách phòng tránh ............................................. 18

2.2.1. Các con đường lây truyền HIV ................................................................................ 18

2.2.2. Các biện pháp phòng tránh ....................................................................................... 23

2.2.3. Điều trị HIV bằng thuốc ARV (Retrovirus) ............................................................ 24

2.3. Thực trạng HIV trên thế giới và ở Việt Nam ....................................................... 30

2.3.1. Thực trạng HIV trên thế giới..................................................................................... 30

2.3.2. Thực trạng HIV ở Việt Nam .................................................................................... 31

2.4. Chăm sóc và hỗ trợ người có HIV tại nhà............................................................. 34

2.4.2. Các cơ sở để xây dựng và triển khai hoạt động hỗ trợ và chăm sóc tại nhà....... 34

2.4.3. Chăm sóc và hỗ trợ người có HIV tại nhà .............................................................. 36

CHƯƠNG III: NỘI DUNG V À KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU....................... 39

3.1. Người có HIV/AIDS .................................................................................................... 39

3.1.1. Đặc điểm tâm, sinh lý của người có HIV ............................................................... 39

3.1.2. Các nhu cầu của người có HIV ................................................................................ 40

3.1.3. Các bệnh thường gặp ở người có HIV .................................................................... 40

3.1.4. M ột số đối tượng có nguy cơ lây nhiễm HIV/AIDS cao ...................................... 29

3.1.5. Phụ nữ mang thai có HIV ......................................................................................... 46

3.2. Công tác xã hội với người có HIV/AIDS ................................................................ 49

3.2.1. M ục đích của công tác xã hội với người có HIV/AIDS ........................................ 49

3.2.2. Những hoạt động, dịch vụ trợ giúp người có HIV/AIDS...................................... 50

3.2.3. Chăm sóc người có HIV/AIDS tại nhà.................................................................... 50

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

3.2.4. Tham vấn cho người có HIV .................................................................................... 56

3.3. Tiến trình công tác xã hội cá nhân với người có HIV/AIDS .............................. 61

3.3.1. Tiếp cận thân chủ ....................................................................................................... 61

3.3.2. Nhận diện vấn đề ....................................................................................................... 63

3.3.3. Thu thập thông tin...................................................................................................... 64

3.3.4. Chẩn đoán.................................................................................................................... 64

3.3.5. Lên kế hoạch trợ giúp ................................................................................................ 65

3.3.6. Thực hiện kế hoạch .................................................................................................... 65

3.3.7. Lượng giá .................................................................................................................... 66

3.4. Tiến trình công tác xã hội nhóm với người có HIV/AIDS .................................. 67

3.4.1. Thành lập nhóm.......................................................................................................... 67

3.4.2. Khảo sát nhóm............................................................................................................ 67

3.4.3. Duy trì nhóm............................................................................................................... 67

3.4.4. Kết thúc nhóm ............................................................................................................ 68

3.5. Các chương trình, mục tiêu can thiệp hiệu quả phòng chống HIV/AIDS ...... 69

3.5.1. Khái niệm về chương trình, mục tiêu phòng chống HIV/AIDS........................... 69

3.5.2. Lựa chọn chương trình can thiệp ............................................................................. 70

3.5.3. Các chương trình, mục tiêu can thiệp cụ thể .......................................................... 71

3.5.4. Các lưu ý khi can thiệp.............................................................................................. 74

3.5.5. Luật phòng chống HIV/AIDS................................................................................... 74

3.6. Kiến thức, thái độ và kỹ năng cần có của nhân viên công tác xã hội .............. 76

3.6.1. Kiến thức..................................................................................................................... 76

3.6.2. Thái độ ........................................................................................................................ 76

3.6.3. Kỹ năng ....................................................................................................................... 77

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .......................................................... 78

* Danh mục tài liệu tham khảo ......................................................................................... 79

PHỤ LỤC: ........................................................................................... 82

* Phụ lục 1: Top 10 web hay nhất về HIV/AID S trên thế giới ................................... 82

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

* Phụ lục 2: Địa chỉ xét nghiệm miễn phí (VCT) của Chân Trời Mới ..................... 83

LỜI NÓI ĐẦU

Ngày nay, HIV/AIDS đang là vấn đề toàn cầu. Đòi hỏi sự tham gia, hợp tác của tất cả các nước trên thế giới. Đã có rất nhiều đề tài, mục tiêu, dự án, chương trình

phòng chống HIV/AIDS được thực hiện bởi chính phủ cũng như các tổ chức phi chính phủ. Hoạt động Công tác xã hội với người có HIV/AIDS đã rất phổ biến ở các nước

phát triển và một số nước đang phát triển. Nhưng, ở Việt Nam, Công tác xã hội với người có HIV là một lĩnh vực hoàn toàn mới. Do đó, cần có sự nỗ lực và hợp tác của tất cả các cơ quan chức năng, các tổ chức xã hội, nhân viên CTXH và đặc biệt là của

những người có HIV/AIDS.

HIV/AIDS có thể phòng tránh và ngăn chặn được. Đúng vậy, nếu như công

tác phòng tránh HIV được thực hiện có kế hoạch và hiệu quả, thì vấn đề phòng tránh HIV sẽ thực hiện được. Tuy nhiên, một sự thật đáng buồn là: HIV/AIDS đang gây ra

những hậu quả và thiệt hại lớn ngày càng gia tăng cho mọi người. Do hậu quả của HIV, đã có rất nhiều người nhiễm bệnh, chết dần, chết mòn trong sự chờ đợi thuốc đặc trị. Ngày càng có nhiều trẻ em trở thành trẻ mồ côi, bị phân biệt đối xử... HIV/AIDS không chỉ có ở thành phố mà còn len lỏi đến từng ngõ ngách phía sau cổng làng yên bình.

Công tác xã hội với người có HIV/AIDS là một trong những hoạt động thiết thực và đặc biệt quan trọng. Hoạt động này không chỉ trợ giúp cho người có HIV/AIDS vươn lên đấu tranh với bệnh tật. Đồng thời, giúp phát hiện sớm HIV và góp phần quan trọng trong ngăn ngừa sự lây truyền HIV. Bên cạnh đó, nhờ hoạt động công

tác xã hội với người có HIV mà nhân viên CTXH kết nối các nguồn lực trợ giúp cho thân chủ. Huy động sự tham gia của người dân vào công tác phòng, chống HIV. Giúp cho mọi người nhận thức sâu sắc hơn về HIV, người có HIV, công tác phòng tránh

HIV và cách chăm sóc cho người có HIV.

Nội dung của đề tài bao gồm 3 chương:

+ Chương I: Tổng quan các vấn đề nghiên cứu

+ Chương II: Cơ sở lý luận

+ Chương III: Nội dung và kết quả nghiên cứu

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

“Hãy chung tay vì những người có HIV/AIDS”

CHÚ THÍCH

* Các từ viết tắt:

CTXH: Công tác xã hội

NVCTXH: Nhân viên Công tác xã hội

TC: Thân chủ

ĐH MBC: Đại học Mở Bán Công

ĐHQ G: Đại học Quốc gia

HN: Hà Nội

KHX HN V: Khoa học xã hội nhân văn

NGO : Tổ chức phi chính phủ

NXB: Nhà xuất bản

TPHCM : Thành phố Hồ Chí Minh

UNA IDS: Tổ chức phòng chống AIDS của Liên hợp quốc

WHO: Tổ chức y tế thế giới

BCS: Bao cao su

AIDS: Hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải ở người

ART: Liệu pháp điều trị sử dụng thuốc kháng vi rút HIV

ARV: Thuốc điều trị kháng vi rút HIV

CD4: Tế bào bạch cầu lympho bào T4

HIV: Vi rút gây suy giảm miễn dịch ở người

3TC: Thuốc lamivudin

ABC: Thuốc abacavir

D4T: Thuốc Stavudin

DDI: Thuốc Didanosin

LPD: Thuốc Lopivanir

RTV: Thuốc Ritonavir

SQV: Thuốc Saquinavir

TDF: Thuốc tenofovir

ZDV: Thuốc zidovudin

* Các từ khóa

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

+ HIV/AIDS + Người có HIV/AIDS + Công tác xã hội với người có HIV/AIDS * Danh mục các hình và các bảng:

Trang

- Hình 1.1. Các tổ chức phòng chống HIV/AIDS trên thế giới ........................................ 6

- Hình 1.2. Cấu tạo của virut HIV ....................................................................................... 11

- Hình 2.1. Chu trình nhân bản của HIV............................................................................. 14

- Hình 2.2. Thuốc ARV......................................................................................................... 24

- Hình 3.1. Nhóm đồng đẳng ................................................................................................ 67

- Hình 3.2. Các hoạt động truyền thông về HIV................................................................ 69

- Bảng 1.1. Tác dụng phụ của thuốc PEP ........................................................................... 15

- Bảng 1.2. Quy trình xét nghiệm khẳng định HIV dương tính ....................................... 18

- Bảng 2.1. Các khuyến cáo về sử dụng .............................................................................. 20

- Bảng 2.2. Phác đồ điều trị phơi nhiễm.............................................................................. 20

- Bảng 2.3. Lưu ý về các loại thuốc PEP và cách xử trí ................................................... 21

- Bảng 2.4. Bảng các chữ viết tắt (Thuốc ARV và các vấn đề liên quan) ...................... 24

- Bảng 2.5. Các tác dụng phụ mức độ nhẹ của các phác đồ hàng thứ nhất và hướng

xử trí ........................................................................................................................................ 29

- Bảng 2.6. Các độc tính chủ yếu của các thuốc ARV và xử trí ...................................... 29

- Bảng 3.1. Thang nhu cầu của M aslov .............................................................................. 40

- Bảng 3.2. Chăm sóc bệnh nhân đau đầu và biểu hiện thần kinh ................................... 56

- Bảng 3.3. Các kỹ năng, kỹ thuật sử dụng trong tiếp cận TC ......................................... 62

- Bảng 3.4. Các lý thuyết, kỹ thuật sử dụng trong nhận diện vấn đề TC........................ 63

- Bảng 3.5. Các kỹ năng sử dụng trong thu thập thông tin............................................... 64

- Bảng 3.6. Sơ đồ quản lý lâm sàng người nhiễm HIV..................................................... 70

Hình 1.1. Các tổ chức phòng chống HIV/AIDS thế giới

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

NỘI DUNG

CHƯƠNG I: TỔNG QUAN VỀ CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

1.1. Lý do chọn đề tài

HIV/AIDS đang lây lan với tốc độ chóng mặt. Giờ đây HIV không chỉ là vấn đề sức khoẻ cộng đồng và gây hậu quả ảnh hưởng đến tất cả các lĩnh vực của đời sống

xã hội. Nó có thể cướp đi 1/10 lực lượng lao động, tạo ra số lượng lớn trẻ mồ côi, làm gia tăng nghèo đói và tạo ra bất bình đẳng và đặt áp lực nặng nề lên các dịch vụ xã hội,

y tế.

Có những câu chuyện thành công trong cuộc chiến chống lại HIV/AIDS trên

quy mô quốc gia tại các nước đang phát triển. Nhờ thực hiện mạnh mẽ, kịp thời và quy mô lớn các chương trình can thiệp hiệu quả, với những khoản kinh phí tương xứng, môi trường chính sách thuận lợi, khả năng lãnh đạo chính trị vững chắc và sự ủng hộ

của đông đảo quần chúng, các quốc gia như Thái Lan, Uganda và Brasin đã kiểm soát được sự lan tràn của HIV/AIDS. Việt Nam cũng đang cố gắng ngăn chặn sự lan tràn

của đại dịch HIV. Đã có những thành công bước đầu. Nhưng, hiện chưa có một sự can thiệp mang tính chuyên nghiệp nào.

Công tác xã hội với người có HIV là một lĩnh vực mới và có tầm ảnh hưởng lớn. Hiện nay, Công tác xã hội mới bước đầu hình thành và phát triển ở Việt nam, do đó việc nghiên cứu, tìm hiểu và thực hành CTXH với người có HIV là rất quan trọng

và có tính chất cấp thiết. NVCTXH làm việc trong lĩnh vực này đòi hỏi phải nắm vững cơ sở lý luận về HIV; để từ đó xây dựng biện pháp can thiệp, trợ giúp cho người có

HIV trong thực tiễn.

Việc điều trị, chăm sóc sức khoẻ cơ bản hàng năm đối với một bệnh nhân có HIV/AIDS; thậm chí chưa kể đến các loại thuốc đặc trị, có thể tốn kém gấp từ 2 đến 3 lần tổng sản phẩm quốc nội (GDP) bình quân đầu người tại các quốc gia nghèo nhất. HIV/AIDS đã thực sự làm giảm GDP bình quân đầu người hàng năm tại những quốc

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

gia châu Phi bị tác động mạnh bởi căn bệnh này và đe doạ “xoá nhoà” những thành tựu phát triển của họ trong 50 năm qua.

Việc nghiên cứu lý luận về HIV rất quan trọng, cung cấp cho tiến trình công tác xã hội với người có HIV những cơ sở, tiền đề để thực hành. Đồng thời, xây dựng và

hoàn thiện hệ thống lý thuyết về công tác xã hội. Nhóm người có HIV là một trong những nhóm yếu thế đặc biệt nhất trong số các nhóm yếu thế. Và là nhóm yếu thế

nhạy cảm nhất.

1.2. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài

1.2.1. Ý nghĩa khoa học

+ Hệ thống, bổ sung các cơ sở lý luận về HIV/AIDS, người có HIV/AIDS và công tác xã hội với người có HIV

+ Hoàn thiện lý luận về các phương pháp can thiệp, trợ giúp cho người có HIV/AIDS

+ Tạo cơ sở cho việc thực hành CTXH với người có HIV/AIDS

1.2.2. Ý nghĩa thực tiễn:

+ Giúp NVCTXH có thái độ đúng đắn với người có HIV trong tiến trình trợ giúp

+ Giúp cho mọi người hiểu và giảm sự kỳ thị và tiến tới không còn kỳ thị người có HIV.

+ Giúp người có HIV/AIDS, gia đình người có HIV biết cách phòng tránh, giảm thiểu

tối đa những ảnh hưởng của HIV đến cuộc sống.

1.3. Đối tượng, khách thể và phạm vi nghiên cứu

1.3.1. Đối tượng nghiên cứu

+ HIV/AIDS

+ Người có HIV/AIDS

+ Các kiến thức, kỹ năng trong công tác xã hội với người có HIV

1.3.2. Khách thể nghiên cứu

+ Cơ sở lý luận về HIV/AIDS và người có HIV/AIDS

+ Hoạt động công tác xã hội với người có HIV/AIDS

1.3.3. Phạm vi nghiên cứu

+ Nghiên cứu các tài liệu sẵn có, thực trạng HIV/AIDS được đăng tải trên các phương

tiện truyền thông

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

+ Các hoạt động can thiệp, trợ giúp người có HIV/AIDS của Nhà nước và các tổ chức xã hội.

+ Thời gian: Từ 01/05/2009 đến 01/06/2009

1.4. Mục đích, mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu

1.4.1. Mục đích nghiên cứu:

+ Tìm hiểu, nghiên cứu lý luận về HIV/AIDS, người có HIV/AIDS và hoạt động can

thiệp với người có HIV.

1.4.2. Mục tiêu nghiên cứu

+ Hiểu được HIV/AIDS là gì?

+ Tìm hiểu về các vấn đề của người có HIV.

+ Tìm hiểu các hoạt động can thiệp, trợ giúp cho người có HIV

1.4.3. Nhiệm vụ nghiên cứu

+ Đọc, tìm hiểu các tài liệu, sách, mạng internet có liên quan đến HIV/AIDS.

+ Phân tích, tổng hợp và làm rõ các vấn đề liên quan đến người có HIV

+ Đánh giá, nhận xét về các hoạt động can thiệp, trợ giúp người có HIV

1.5. Phương pháp nghiên cứu

1.5.1. Phương pháp chung nhất: DVBC & D VLS

+ Phương pháp duy vật biện chứng: Đặt người có HIV trong mối quan hệ, sự tác động

qua lại với các yêu tố môi trường xã hội. Từ đó, tìm hiểu nguyên nhân, các nhu cầu, cũng như các nguồn lực hỗ trợ cho người có HIV.

+ Phương pháp duy vật lịch sử: Tìm hiểu các điều kiện phát sinh, hình thành và phát triển của HIV/AIDS. Sự lây lan cũng như hậu quả của HIV với cuộc sống của con người.

1.5.2. Các phương pháp riêng

* Phương pháp phân tích tài liệu:

+ Tìm hiểu, đọc và phân tích, đánh giá các tài liệu liên quan đến HIV, người có HIV, hoạt động can thiệp trợ giúp người có HIV.

+ Tổng hợp, hệ thống lại các thông tin để xây dựng cơ sở lý luận.

* Phương pháp phân tích số liệu sẵn có:

+ Tìm hiểu các số liệu, thống kê về đại dịch HIV, các chính sách, biện pháp can thiệp.

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

+ Đánh giá số liệu và tìm ra các xu hướng phát triển của HIV

1.5.3. Phương pháp đặc thù của công tác xã hội

* Phương pháp công tác xã hội cá nhân:

+ Sử dụng tiến trình công tác xã hội cá nhân với một thân chủ có HIV/AIDS.

+ Lập hồ sơ, thu thập thông tin và xây dựng kế hoạch trợ giúp cho TC.

+ Tìm kiếm các nguồn lực hỗ trợ TC.

+ Tham vấn cá nhân và tham vấn gia đình người có HIV

* Phương pháp công tác xã hội nhóm:

+ Xây dựng, thành lập các nhóm tự lực, nhóm đồng đẳng của những người có HIV

+ Can thiệp, trợ giúp cho nhóm hoạt động phát triển để từ đó nhóm có thể tự giúp

+ Sử dụng tiến trình CTXH nhóm.

+ Kết nối các thành viên trong nhóm để tự giúp nhau vượt qua những khó khăn

* Phương pháp phát triển cộng đồng

+ Giáo dục, truyền thông trong cộng đồng về thái độ cư xử đúng đắn với nhóm người có HIV.

+ Huy động sự tham gia của người dân vào công tác phòng, chống HIV/AIDS.

1.6. Thao tác hoá các khái niệm

* Khái niệm người có HIV/AIDS:

+ Là người có HIV/AIDS trong cơ thể, được xét nghiệm có HIV dương tính (H+)

+ Nguyên nhân: Có thể do chủ quan hay khách quan

* Khái niệm Công tác xã hội với người có HIV/AIDS

+ Là sự vận dụng các lý thuyết về HIV/AIDS, người có HIV/AIDS nhằm khôi phục

chức năng xã hội, giải quyết các vấn đề liên quan đến người có HIV/AIDS. Can thiệp, trợ giúp cá nhân, nhóm, cộng đồng người có HIV/AIDS thoả mãn các nhu cầu. Đồng thời, ngăn chặn sự lây lan của HIV.

+ Là khoa học công tác xã hội nghiên cứu về các vấn đề liên quan đến HIV/AIDS, người có HIV/AIDS và những vấn đề của họ.

1.7. Giả thuyết nghiên cứu

+ Nhận thức của mọi người về HIV/AIDS vẫn còn rất nhiều hạn chế

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

+ Hoạt động can thiệp và trợ giúp cho người có HIV/AIDS chưa giải quyết được triệt để các vấn đề của họ.

+ Công tác xã hội với người có HIV/AIDS là biện pháp can thiệp khả thi nhất trong số các biện pháp can thiệp, trợ giúp cho người có HIV.

CHƯƠNG II: CƠ SỞ LÝ LUẬN

2.1. Những kiến thức cơ bản về người có HIV/AIDS

2.1.1. Khái niệm về HIV/AID S

* HIV là gì?

+ HIV là tên viết tắt của từ tiếng anh (HIV - Human Immuno Deficiency Virus) vi rút

gây suy giảm miễn dịch mắc phải ở người.

* Cấu tạo vi rút HIV:

Hình 1.2. Cấu tạo của Virut HIV

+ HIV có hình cầu với kích thước rất nhỏ, 110 nanomet . Cấu tạo có 3 lớp, lớp ngoài cùng là lớp vỏ có rất nhiều gai nhú giống như quả bông nên nó dễ dàng bám và đột

nhập rất nhanh vào các tế bào bạch cầu – tế bào có chức năng bảo vệ cơ thể. Lớp thứ

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

hai là lớp bao trong và trong cùng là toàn bộ gene của vi rút gồm 2 sợi ARN gắn với men sao chép ngược.

+ Vỏ của HIV được cấu tạo bởi 1 lớp lipít kép giúp cho nó giữ được sức bền của bề mặt khi nó ở ngoài môi trường . Gốp tạo điều kiện thuận lợi cho HIV có thể tồn tại

ngoài môi trường từ vài ngày đến 1 tuần, nhất là HIV nằm trong máu trong các bơm kim tiêm của người tiêm chích ma túy.

+ HIV dễ dàng thay đổi bộ mã di truyền của nó, do vậy từ 1 HIV ban đầu có thể biến thành nhiều nhóm khác nhau. Chính tính dễ đột biến này khiến cho việc chế tạo vac

xin phòng bệnh gặp nhiều khó khăn. Cho đến nay vẫn chưa có vac xin phòng bệnh này.

* HIV sống ở đâu trong cơ thể người?

+ Trong cơ thể người, HIV có nhiều nhất trong máu, trong tinh dịch, dịch âm đạo rồi đến trong sữa của người nhiễm HIV, với số lượng đủ “ngưỡng” để làm lây truyền từ

người này sang người kia. Đây là cơ sở khoa học quan trọng để xác định đường lây truyền của HIV và các biện pháp dự phòng cơ bản.

* Khả năng tồn tại của HIV khi ở ngoài cơ thể người

+ Nói chung khi ở ngoài cơ thể người, HIV dễ bị chết ở nhiệt độ cao và bị tiêu diệt bởi các hoá chất khử trùng thông thường

* AID S là gì?

+ AIDS là những chữ cái viết tắt theo tiếng Anh của cụm từ Acquired Immino

Deficiency Syndorome (viết tắt theo tiếng Pháp là SIDA), được dịch ra tiếng Việt là "Hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải". AIDS là giai đoạn cuối của quá trình

nhiễm

+ Hội chứng là một tập hợp các triệu chứng (dấu hiệu, biểu hiện) bệnh. VD: hội trứng nhiễm trùng bao gồm các biểu hiện sốt, nhức đầu, môi khô, lưỡi bẩn…

+ AIDS không phải là hội chứng bẩm sinh mà là hội chứng mắc phải do nhiễm HIV gây ra.

+ Thời gian nhiễm AIDS dài hay ngắn phụ thuộc vào nhiều yếu tố trong đó quan trọng là sức chống đỡ (cơ địa của cơ thể), chế độ dinh dưỡng, thói quen, hành vi sống và

điều kiện chăm sóc y tế của từng người. Trung bình từ khi nhiễm đến khi chuyển thành AIDS ở người lớn kéo dài từ 5 đến 7 năm hoặc cao hơn => lý do khiến cho đại dịch

AIDS rất khó kiểm soát.

2.1.2. Cơ chế họat động của HIV khi xâm nhập vào cơ thể người

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

+ Hệ thống miễn dịch của cơ thể có nhiều yếu tố, trong đó tế bào bạch cầu lympho T CD4 (gọi tắt là CD4) đóng vai trò chỉ huy, nhận diện, báo động và huy động các tế bào Lim phô - T tấn công tiêu diệt vi sinh vật lạ khi chúng xâm nhập vào cơ thể. Khi virut HIV vào cơ thể, nó tấn công ngay vào bạch cầu, đặc biệt là lympho bào T4. Chúng lấy

chính chất liệu di truyền của bạch cầu để sinh sôi nảy nở, rồi phá vỡ bạch cầu. Cứ như thế HIV tiêu diệt dần các bạch cầu. Do số lượng các bạch cầu bị HIV tiêu diệt ngày

càng nhiều, dẫn đến hệ miễn dịch của cơ thể bị suy giảm dần, cuối cùng là bị vô hiệu hóa và điều đó có nghĩa là cơ thể con người không còn được bảo vệ nữa. Lúc đó, mọi

mầm bệnh khác (vi trùng, siêu vi trùng, tế bào ung thư…) mặc sức hoành hành gây nên nhiều chứng bệnh nguy hiểm và các bệnh nhiễm trùng cơ hội như lao, viêm phổi, nấm… và ung thư sẽ nhân cơ hội này tấn công cơ thể dẫn đến tử vong.

2.1.3. Các giai đoạn phát triển của HIV

* Quá trình nhiễm HIV tiến triển qua bốn giai đoạn:

+ Giai đoạn 1: Giai đoạn sơ nhiễm HIV (Nhiễm trùng cấp tính)

- Sau khi bị nhiễm HIV một thời gian cơ thể người mới sinh ra kháng thể chống lại

HIV (kháng thể là chất do hệ miễn dịch sinh ra để chống lại các kháng nguyên – là các vi sinh vật gây bệnh) nhưng trong thời gian khoảng từ 3 tuần đến 3 tháng, đôi khi lâu hơn lượng kháng thể này còn ít nên chưa thể phát hiện được bằng các phương pháp xét

nghiệm máu thông thường (phương pháp xét nghiệm tìm kháng thể). Do vậy người ta còn gọi giai đoạn này là giai đoạn cửa sổ.

- Giai đoạn này người nhiễm HIV có thể không có bất kỳ một dấu hiệu bất thường nào. M ột số người nhiễm HIV (khoảng 20 – 25%) có thể có các triệu chứng giống như cảm

cúm (sốt nhẹ, khó chịu) nhưng các triệu chứng này sẽ tự mất đi sau vài ngày nên cả người nhiễm, người ngoài hay bác sỹ đều không thể nhận biết được.

- Vào cuối thời kỳ cửa sổ, khi lượng kháng thể có đủ thì nếu xét nghiệm máu bằng

phương pháp thông thường có thể phát hiện được người nhiễm HIV, nghĩa là huyết thanh từ “âm tính” chuyển sang “dương tính”, do vậy người ta còn gọi đây là giai đoạn

chuyển đổi huyết thanh.

- Cần lưu ý rằng đây là giai đoạn nguy hiểm. Vì chưa có kháng thể hay lượng kháng

thể này còn ít nên HIV sản sinh rất nhanh và do vậy khả năng lây truyền từ người này sang người khác là rất lớn, trong khi ta không biết ai là người nhiễm và bản thân người

nhiễm cũng không biết mình bị nhiễm. Đây chính là cơ sở khoa học để đặt ra yêu cầu dự phòng phổ cập, nghĩa là dự phòng HIV trong mọi trường hợp có tiếp xúc trực tiếp với máu và dịch tiết sinh học của người khác.

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

+ Giai đoạn 2: Nhiễm HIV không triệu chứng (thời kỳ ủ bệnh)

- Một thời gian dài sau thời điểm chuyển đổi huyết thanh (có thể kéo dài trung bình là 5 - 10 năm hoặc lâu hơn tuỳ vào thể trạng của người mang HIV), trong cơ thể người nhiễm lượng kháng thể ở mức cao, còn lượng HIV ở mức thấp, nên nhìn chung người

nhiễm HIV vẫn không có bất cứ một triệu chứng bất thường nào. Tuy vậy bên trong cơ thể con người nhiễm cuộc đấu tranh không khoan nhượng giữa HIV và hệ thống miễn

dịch vẫn tiếp tục xảy ra, nhưng bên ngoài người nhiễm vẫn khoẻ mạnh, vẫn có thể lao động, học tập bình thường.

+ Giai đoạn 3: Giai đoạn nhiễm HIV có triệu chứng (giai đoạn cận AIDS)

- Ở giai đoạn này, trong cơ thể người nhiễm HIV lượng kháng thể bắt đầu suy giảm, lượng HIV bắt đầu gia tăng nhanh và ở người nhiễm đã bắt đầu xuất hiện xác triệu

chứng bệnh khác nhau, mà thường gặp là sưng hạch kéo dài nhưng không đau ở nhiều nơi trên cơ thể (phổ biến là sưng hạch ở vùng cổ và nách) và các triệu chứng khác như sụt cần, sốt đổ mồ hôi trộm, tiêu chảy, rối loạn cảm giác, giảm sút trí nhớ… Tuy nhiên các dấu hiệu này cũng thường gặp ở nhiều loại bệnh khác nhau nên không thể dựa vào

chúng đẻ nói rằng ai đó đã bị nhiễm HIV.

+ Giai đoạn 4: Giai đoạn AIDS

- Đây là giai đoạn cuối cùng của nhiễm HIV. Vào giai đoạn này trong cơ thể người nhiễm lượng kháng thể suy giảm mạnh, lượng HIV tăng lên nhanh chón, hệ thống miễn dịch bị suy giảm hoàn toàn và người nhiễm chuyển sang giai đoạn AIDS với sự

xuất hiện của nhiều bệnh khác nhau. Ở giai đoạn này với các biểu hiện lâm sàng bao gồm các dấu hiệu, triệu chứng của nhiễm trùng cơ hội và ung thư tất yếu dẫn đến tử

vong. Giai đoạn này thường rất ngắn (khoảng vài tháng là bệnh nhân tử vong).

* Các biểu hiện lâm sàng của AIDS

+ Mệt mỏi kéo dài nhiều ngày mà không có nguyên nhân rõ ràng.

+ Sút cân hơn 10% trọng lượng cơ thể sau 2 tháng.

+ Sốt kéo dài hơn 1 tháng, kèm theo rét run, ớn lạnh và ra mồ hôi nhiều về đêm.

+ Tiêu chảy kéo dài hơn 1 tháng.

+ Ho dai dẳng kéo dài hơn 1 tháng.

+ Viêm n gứ a da toàn thân.

+ Xuất hiện nhiều vết đỏ, bầm tím trên da và niêm mạc miệng, mũi, trực tràng.

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

+ Sưng hạch, đặc biệt là ở cổ, nách, bẹn không có nguyên nhân rõ ràng và kéo dài khoảng 2 tuần.

Hình 2.1. Chu trình nhân bản của HIV

2.1.4. Xét nghiệm HIV.

+ Cách duy nhất để khẳng định một người có bị nhiễm HIV hay không là xét nghiệm

HIV.

+ Hiện nay trên thế giới đã có nhiều phương pháp để xác định sự có mặt của virus HIV

trong cơ thể người nhưng ở đại đa số các nước, nhất là ở các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam việc phát hiện người nhiễm HIV chủ yếu được thực hiện bằng các phương pháp xét nghiệm “gián tiếp”, nghĩa là không tìm HIV mà tìm kháng thể

HIV (chất do cơ thể sản sinh ra nhằm chống lại vius HIV. Nếu trong máu của ai đó có kháng thể HIV thì có nghĩa là người đó đã bị nhiễm

+ Tuy nhiên, do độ chính xác của mỗi phương pháp xét nghiệm nêu trên còn hạn chế nên để khẳng định chắc chắn một người có bị nhiễm HIV hay không, Bộ Y tế quy định

phải làm xét nghiệm 3 lần với 3 phương pháp chuẩn bị kháng nguyên khác nhau, nếu cả 3 đều cho kết quả dương tính thì mới khẳng định người được xét nghiệm đã nhiễm

HIV.

+ Xét nghiệm kháng thể HIV cần tiến hành ít nhất 2 xét nghiệm khác nhau:

- Xét nghiệm sàng lọc ELISA

- Xét nghiệm chứng thực (Xét nghiệm miễn dịch huỳnh quang IFT hay IFA)

* Dùng thuốc PEP

Bảng 1.1. Tác dụng phụ của thuốc PEP

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

Liều dùng

Tên thuốc

Tác dụng của thức ăn

Viên/ Ngày

C ác tác dụng phụ

Viết tắt Các thuốc ức chế men sao chép ngược Nucleoside (NRTI)

Không ảnh hưởng

Zidovudine AZT, ZDV

300 mg hai lần một ngày

<60 kg: 30 mg hai lần một ngày

Stavudine

d4T

Không ảnh hưởng

³ 60 kg: 40 mg hai lần một ngày

Hạ bạch cầu, Thiếu máu. Mệt m ỏi, Đau đầu Buồn nôn, nôn, viêm gan. Bệnh lý cơ Toan lactic với thoái hóa m ỡ gan Bệnh lý thần kinh ngoại biên. Buồn nôn, nôn, tăng men gan. Toan lactic với thoái hóa mỡ gan Bệnh lý thần kinh ngoại biên, Đau đầu.

<60 kg: 125 m g hai lần một ngày

Didanosine

ddI

Uống 30 đến 60 phút trước bữa ăn

Viêm tụy, Buồn nôn, t iêu chảy, đau bụng.

³ 60 kg: 200 m g hai lần một ngày

Lamivudine

3TC

Không ảnh hưởng

150 mg hai lần một ngày hoặc 300 mg ngày một lần

Abacavir

ABC

300 mg hai lần một ngày

Không ảnh hưởng; rượu tăng nồng độ ABC 41%

Phát ban, sốt ; Toan lactic với thoái hóa m ỡ gan Độc tính thấp. Đau đầu,mất ngủ. Phát ban. Toan lactic, thoái hóa mỡ gan Phản ứng quá m ẫn (sốt, phát ban, buồn nôn, nôn, đau bụng -- có thể dẫn tới tử vong khi dùng lại).

Tenofovir°

TDF

Không ảnh hưởng

Toan lactic với thoái hóa m ỡ gan Buồn nôn, nôn, tiêu chảy

300 mg ngày một lần

Các thuốc ức chế men sao chép ngược Non-Nucleoside (NNRTI)

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

Phát ban, hội chứng Stevens- Johnson.

Efavirenz

EFV

600 mg trước khi đi ngủ

Tránh dùng sau bữa ăn nhiều chất béo

Các triệu chứng thần kinh, bao gồm m ất ngủ, ác m ộng, ảo giác, rối loạn tâm trạng;

Tăng men gan. Gây dị dạng thai. Chống chỉ định cho phụ nữ có thai

Nevirapine

NVP

Không ảnh hưởng

Phát ban, hội chứng Stevens- Johnson.

200 mg/ngày trong 2 tuần, sau đó tăng lên 200 mg 2 lần/ngày

Tăng men gan

Các thuốc ức chế men Protease (PI)

800 mg 8 giờ một lần

Uống 1 giờ trước hoặc 2 giờ sau bữa ăns;

Sỏi thận; Buồn nôn, Đau đầu, chóng mặt, tăng bilirubin gián tiếp , khô da, rụng tóc

Indinavir

IDV

IDV/r: 800mg/100mg hai lần một ngày

Tránh dùng đồng thời với ddI trong vòng 1 giờ

SQV

1200 mg ba lần mỗi ngày

Tăng đường huyết, Rối loạn phân bổ m ỡ và rối loạn chuyển hóa m ỡ Không dung nạp tiêu hóa, Buồn nôn, nôn, tiêu chảy, đau bụng; Đau đầu; Viêm gan

Saquinavir

SQV/r

1000mg/100mg hai lần một ngày

Uống trong bữa ăn để tăng nồng độ thuốc. Tỏi có thể làm giảm nồng độ saquinavir xuống 50%.

Tăng đường huyết, rối loạn phân bổ m ỡ và rối loạn chuyển hóa m ỡ

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

Nelfinavir

NFV

1250 mg hai lần một ngày

Uống trong bữa ăn để tăng nồng độ thuốc

Tiêu chảy; Tăng đường huyết, Rối loạn phân bổ m ỡ và rối loạn chuyển hóa m ỡ Không dung nạp tiêu hóa, Buồn nôn, nôn, tiêu chảy

Lopinavir

LPV/r

Không ảnh hưởng

LPV/r: 400 mg/100 mg hai lần một ngày

Phát ban; Đau đầu; Tăng đường huyết, Rối loạn phân bổ m ỡ và rối loạn chuyển hóa m ỡ Không dung nạp tiêu hóa, Buồn nôn, nôn, tiêu chảy

Ritonavir

RTV

Chủ yếu dùng để hỗ trợ các thuốc PI khác

Nếu dùng đơn độc, uống trong bữa ăn để tăng nồng độ thuốc và khả năng dung nạp

Rối loạn vị giác; Viêm gan; Tăng đường huyết, Rối loạn phân bổ m ỡ và rối loạn chuyển hóa m ỡ

Bảng 1.2.Quy trình xét nghiệm khẳng định HIV dương tính

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

2.2. Phương thức lây truyền HIV và cách phòng tránh

2.2.1. Phương thức lây truyền HIV/AID S

+ Có rất nhiều cách, trường hợp lây truyền HIV từ người này sang người khác, song dựa vào phương thức lây truyền người ta xác định có ba con đường lây truyền cơ bản. Đó là lây truyền qua đường máu, đường tình dục không an toàn và từ mẹ sang con.

* HIV lây truyền qua đường máu

+ Về nguyên tắc, có thể nói mọi sự tiếp xúc trực tiếp với máu của người nhiễm HIV

đều có thể bị lây nhiễm HIV.

-+ Con đường này có tỷ lệ lây rất cao (100%).

* HIV lây truyền qua đường tình dục

+ Về nguyên tắc, có thể nói, mọi sự tiếp xúc trực tiếp với dịch sinh dục của người nhiễm HIV đều có thể bị lây truyền HIV.

+ Đây là con đường làm lây nhiễm HIV lớn nhất trên thế giới chiếm tới 80%

* HIV lây truyền từ mẹ sang con

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

+ HIV lây truyền từ mẹ có HIV sang con trong thời kỳ mang thai, sinh nở và nuôi con bú.

+ Khi mang thai: HIV từ máu của mẹ bị nhiễm HIV qua nhau thai để vào cơ thể thai nhi

+ Khi sinh: HIV từ nước ối, dịch tử cung, dịch âm đạo của mẹ xâm nhập vào trẻ khi sinh (qua niêm mạc mắt, mũi, hậu môn hoặc da sây sát của trẻ trong quá trình đẻ

+ Khi cho con bú: HIV có thể lây qua sữa hoặc qua các vết nứt ở núm vú người mẹ, nhất là khi trẻ đang có tổn thương ở niêm mạc miệng hoặc khi trẻ mọc răng cắn núm

vú chảy máu…

+ Đường lây truyền này có tỷ lệ thấp: dưới 30% nếu không có can thiệp y tế và chỉ còn 0 – 5% nếu có sự tư vấn và chăm sóc, hỗ trợ y tế.

* Các con đường không làm lây truyền HIV

+ Do HIV không có hoặc có rất ít trong nước bọt, nước mắt, mồ hôi, nước tiêu… nên HIV không lây truyền qua những tiếp xúc thông thường với người nhiễm HIV, ví dụ:

+ Ăn chung mâm, bàn, uống chung cốc…

+ HIV không lây khi ho hay hắt hơi

+ HIV không lây khi ôm hôn xã giao, bắt tay, dùng chung nhà tắm, chung xe cộ, bể bơi, chung phòng làm việc…

+ Như vậy chúng ta có thể sống, làm việc, học tập… chung với người nhiễm HIV mà không sợ bị lây nhiễm HIV nếu ta không có tiếp xúc trực tiếp với máu, dịch sinh dục

và các dịch sinh học khác của họ.

+ Muỗi, côn trùng đốt, súc vật cắn không làm lây truyền HIV.

* Phơi nhiễm HIV:

+ Phơi nhiễm là trường hợp những người bình thường (người không có HIV) không may tiếp xúc với máu hoặc chất dịch của người có HIV (chỗ tiếp xúc đó là vết thương

hoặc lớp niêm mạc). Chúng ta chưa biết có bị nhiễm H hay không, lúc này chúng ta đang có nguy cơ và có thể bị phơi nhiễm.

+ Để phòng tránh được phơi nhiễm. Người ta thường sử dụng các thuốc PEP.

+ Thuốc phòng, chống phơi nhiễm PEP giống như thuốc chữa cháy cho người bị phơi

nhiễm HIV. Cho nên khi sử dụng thuốc cần chú ý đến các vấn đề sau đây:

- Các khuyến cáo khi sử dụng thuốc

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

- Độc tính, đặc điểm của thuốc có liên quan và các xử trí.

Bảng 2.1. Các khuyến cáo về sử dụng PEP

Bảng 2.2. Phác đồ điều trị phơi nhiễm

Phơi nhiễm nguy cơ thấp

Phơi nhiễm nguy cơ cao ZDV + 3TC hoặc d4T + 3TC

ZDV + 3TC hoặc d4T + 3T C

Phác đồ điều trị

cộng với: NFV/LPV/r hoặc EFV

Thời gi an điều trị

4 tuần - Xét nghiệm HIV sau 1, 3 và 6 tháng.

Theo dõi

- Xét nghiệm theo dõi tác dụng phụ của thuốc ARV: Công thức máu, ALT/SGPT lúc bắt đầu điều trị và sau 2 tuần; đường máu nếu sử

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

dụng NFV hoặc LPV/r

+ Liều lượng và cách dùng:

- ZDV: 300mg uống 2 lần/ngày

- 3TC: 150mg uống 2 lần/ngày

- d4T: < 60kg - 30mg uống 2 lần/ngày

≥ 60kg - 40mg uống 2 lần/ngày

- NFV: 1250mg uống 2 lần/ngày

- LPV/r: 400mg/100mg uống 2 lần/ngày

- EFV: 600mg uống 1 lần vào tối

Bảng 2.3. Lưu ý về các loại thuốc PEP và cách xử trí

Độc tính Đặc điểm Xử trí Thuốc có liên quan

- Thường xuất hiện trong vòng 1 năm đầu.

- Điều trị bằng amitriptyline 25mg 1 lần/ngày hoặc vitamin B các loại. d4T, ddI, các NRTI khác Bệnh lý thần kinh ngoại vi

- Nếu nặng - thay d4T hoặc ddI bằng AZT.

- Biểu hiện: rối loạn cảm giác ngoại vi, chủ yếu ở các đầu chi kiểu đeo găng; đi lại khó khăn do đau.

- Dừng mọi thuốc ARV - Đau bụng, buồn nôn, nôn, sốt… Viêm tuỵ d4T, ddI

- Tăng amylase máu. - Khi hết các triệu chứng - bắt đầu lại với AZT

- Tăng tích tụ mỡ ở ngực, bụng, lưng và gáy; teo mô mỡ ở cánh tay, cẳng chân, mông, và má. Phân bố lại mỡ NRTI (d4T), PI - Tư vấn cho ngời bệnh về các thay đổi hình dáng cơ thể liên quan đến các thuốc ARV.

- Thường tồn tại vĩnh viễn.

- Nguy cơ cao: ngời có bệnh gan mạn tính.

- Dừng mọi thuốc ARV nếu men gan tăng gấp 5 lần bình thường.

Độc tính với gan NVP, EFV, ZDV, PI - Thường xuất hiện trong vòng 3 tháng đầu sau khi bắt đầu điều trị.

- Bắt đầu lại ARV khi men gan về bình thờng. Dừng hẳn NVP. Thay các thuốc gây độc với gan bằng các thuốc - Men gan tăng ≥ 3 lần bình thường có/không có

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

biểu hiện lâm sàng. khác.

-Thường xuất hiện sớm, trong vòng1-3 thángđầu. - Dừng mọi thuốc ARV và điều trị hỗ trợ cho đến khi hết triệu chứng.

Phát ban NVP, EFV, ABC

- Biểu hiện có thể nhẹ hoặc nặng, đe doạ tính mạng. Tái sử dụng ABC có thể dẫn đến shock phản vệ. - Dừng hẳn ABC nếu có phát ban. Dừng NVP, EFV cho những trờng hợp mẩn da kèm các triệu chứng toàn thân.

- Thường xuất hiện muộn (sau vài tháng).

- Dừng mọi thuốc ARV: các triệu chứng có thể tiếp tục hoặc tiến triển xấu đi ngay cả sau khi dừng thuốc. - Biểu hiện: mệt nặng, buồn nôn, nôn, sút cân, đau cơ, gan to; tăng acid lactic, men gan, amylase.

Toan lactic và thoái hoá mỡ gan NRTI (d4T, ddI; hiếm hơn – ZDV, 3TC, ABC)

- Điều trị hỗ trợ thở oxy, truyền dịch và bổ sung điện giải, điều chỉnh toan máu.

- Theo dõi lactate thờng quy ở người bệnh chưa có triệu chứng không có tác dụng.

- Thường xuất hiện sớm.

- Tham khảo ý kiến chuyên khoa Tâm thần. EFV

Độc tính với thần kinh trung ương - Biểu hiện: lẫn lộn nặng, rối loạn tâm thần, trầm cảm - Nếu nặng, dừng EFV và thay thế bằng NVP.

- Thường xuất hiện trong vòng 1 năm sau khi bắt đầu điều trị. ZDV - Dừng ZDV, thay bằng một thuốc NRTI khác. Độc tính với tủy xương

- Biểu hiện: thiếu máu nặng, có thể kèm hạ bạch cầu

- Nếu biểu hiện nhẹ - điều trị thuốc giảm đau. - Thường xuất hiện muộn.

Độc tính với cơ NRTI: d4T, ddI, ZDV

- Biểu hiện: đau cơ, tăng creatinine kinase - Nếu nặng - thay thuốc gây độc tính với cơ bằng 3TC hoặc ABC.

- Thường xuất hiện muộn. - Điều trị hỗ trợ insulin, chế độ ăn ít mỡ, tiếp tục các thuốc ARV. PI, EFV

- Biểu hiện: tăng đờng máu và cholesterol máu Tăng đường huyết và rối loạn mỡ máu - Nếu không đáp ứng và biểu hiện nặng - thay thuốc.

- Khuyên bệnh nhân uống nhiều nước và tiếp tục IDV. Sỏi thận IDV - Xuất hiện vào bất kỳ giai đoạn điều trị nào, gặp nhiều ở trẻ em. - Nếu bệnh nhân không uống

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

- Biểu hiện của sỏi thận

được nhiều nước, xem xét thay IDV bằng một thuốc ARV khác.

2.2.2. Các biện pháp phòng tránh

* Phòng lây nhiễm HIV/AIDS qua đường tình dục

+ Thực hiện các hành vi tình dục an toàn cho mỗi cá nhân thông qua việc thực hiện 3

chữ: A,B,C của cuộc sống tình dục của mỗi cá nhân

A: Absitnence: Không quan hệ tình dục với bất kỳ ai

B: Beautiful: Chung thủy với một bạn tình duy nhất

C: Condom: bao cao su: luôn sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục

+ Tăng cường các dịch vụ khám và điều trị sớm các bệnh lây truyền qua đường tình

dục

+ Tuyên truyền và khuyến khích sử dụng BCS một cách rộng rãi

+ Tổ chức tuyên truyền giáo dục cho những người hành nghề mại dâm như tổ chức giáo dục đồng đẳng, khuyến khích sử dụng BCS.

* Phòng lây nhiễm qua con đường máu

+ Thực hiện truyền máu an toàn

- Phát hiện và điều trị sớm các bệnh gây thiếu máu làm giảm nhu cầu truyền máu

- Sàng lọc máu trước khi truyền

- Xây dựng ngân hàng máu qua tuyển người cho máu có nguy cơ thấp hoặc vận động hiến máu nhân đạo

- Áp dụng các biện pháp vô trùng, diệt trùng trong mọi dụng cụ trong mọi thủ thuật xuyên chích qua da niêm mạc. Sử dụng các phương tiện phòng hộ khi tiếp xúc với

máu và dịch của người bệnh.

- Thực hiện chương trình giảm thiểu tác hại đối với người nghiện chích ma túy như tổ chức giáo dục đồng đẳng, chương trình bơm kim tiêm sạch…

* Phòng lây nhiễm từ mẹ sang con

+ Giáo dục và tư vấn cho mọi phụ nữ ở độ tuổi sinh đẻ về nguy cơ dễ bị lây nhiễm HIV và khả năng lây nhiễm cho con khi người mẹ có HIV.

+ Xét nghiệm HIV trước khi xây dựng gia đình

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

+ Khi người phụ nữ có H muốn có con thì nên có tư vấn và hỗ trợ của y tế để có biện pháp phòng lây nhiễm cho con.

+ Phòng tránh lây nhiễm cả trước, trong và sau khi sinh con.

+ Sau khi sinh con, không nên cho con bú.

2.2.3. Điều trị HIV bằng thuốc ARV (Retrovi rus)

Hình 2.2.Thuốc ARV

3TC ABC

AIDS

and ALT (SGPT)

Lamivudine Abacavir Acquired immunodeficiency syndrome - Hội chứng suy giảm m iễn dịch mắc phải Acid desoxyribonucleic Alanin aminotransferase

ant i-HBc

Ant i-Hepatitis B core antigen - Kháng thể với kháng nguyên nhân của virus viêm gan B

anti- HBe

Ant i-Hepatitis B envelop antigen – Kháng thể với kháng nguyên vỏ nhân của virus viêm gan B

anti- HCV

Ant i-Hepatitis C antibody – Kháng thể với virus viêm gan C

ARN

Acid ribonucleic

ARV

Antiretroviral – Thuốc kháng virus sao chép ngược

Aspartat am inot ransferase

AST (SGOT) AZT

Zidovudine

BCG

Bacillus Calmett - Guerrin - Trực khuẩn Calmett - Guerrin

CMV

Cyt omegalovirus

CRP

C-reactive protein - Protein phản ứng C

CTM d4T ddI

Công thức máu Stavudine Didanosine

Bảng 2.4: Bảng chữ viết tắt (thuốc ARV và các vấn đề liên quan).

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

DNT

Dịch não tuỷ

DOT

Directly observed therapy - Điều trị có giám sát trực tiếp

EFV

Efavirenz

ELISA

Enzyme-linked imm unosorbent assay-Xét nghiệm hấp phụ m iễn dịch gắn m en

HAART

Highly active antiretroviral therapy - Điều trị kháng retrovirus hiệu quả cao

HBeAg

Hepatitis B Envelop Antigen - kháng nguyên vỏ nhân của virus viêm gan B

HBsAg

Hepatitis B surface antigen - kháng nguyên bề mặt của virus viêm gan B

HIV

Human imm unodeficiency virus -Virus gây suy giảm miễn dịch ở người

Hum an papilom a virus - Virus gây u nhú ở người

HPV

Herpes simplex virus - Virus Herpes sim plex

HSV

LIP

Lymphoid int erstitial pneum onia - Viêm phổi kẽ thâm nhiễm lymphô bào

Lopinavir Lây truyền HIV từ mẹ sang con

LPV LT MC

Mycobacterium avium complex - Phức hợp Mycobacterium avium

MAC

Nelfinavir

NFV

NRTI

Nucleoside reverse transcriptase inhibitor - Thuốc ức chế men sao chép ngược nucleoside

NNRTI

Non-nucleoside reverse transcript ase inhibitor - Thuốc ức chế m en sao chép ngược non - nucleoside

Nhiễm trùng cơ hội Nevirapine

NTCH NVP

Polym erase chain reaction - Phản ứng nhân chuỗi m en polymerase

PCR

Prot ease inhibitor - Thuốc ức chế men protease

Ritonavir

RTV

Tế bào lym pho T mang thụ cảm CD4

TCD4

TCMT TDF TKTƯ TMP-SMX

Tiêm chích ma t úy Tenofovir Thần kinh trung ương Trimet hoprim-sulfamethoxazol

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

TPHA

T.pallidum hem - agglutination - Phản ứng ngưng kết hồng cầu với xoắn khuẩn giang m ai

VDRL

Venereal disease research laboratories - Xét nghiệm phát hiện kháng thể với giang m ai

VGB VGC

Viêm gan B Viêm gan C

* Mục dích điều trị bằng thuốc ARV :

+ Làm giảm tối đa và ngăn chặn lâu dài sự nhân lên của virus.

+ Phục hồi chức năng miễn dịch.

+ Giảm tần suất mắc và tử vong do các bệnh liên quan đến HIV.

+ Cải thiện sức khoẻ và kéo dài thời gian sống.

+ Làm giảm sự lây truyền HIV và ngăn ngừa sự lây nhiễm HIV sau phơi nhiễm.

* Nguyên tắc sử dụng:

+ Điều trị kháng retrovirus là một phần trong tổng thể các biện pháp chăm sóc và hỗ trợ về y tế, tâm lý và xã hội cho người nhiễm HIV.

+ Bất cứ phác đồ điều trị nào cũng phải có ít nhất 3 loại thuốc ARV (Liệu pháp kháng

retrovirus hoạt tính cao: Highly Active Antiretroviral Therapy - HAA RT).

+ Sự tuân thủ là yếu tố quan trọng quyết định thành công của điều trị kháng retrovirus.

+ Các thuốc kháng retrovirus chỉ có tác dụng ức chế sự nhân lên của virus mà không chữa khỏi hoàn toàn bệnh HIV nên người bệnh phải điều trị kéo dài suốt cuộc đời và

vẫn phải áp dụng các biện pháp dự phòng để tránh lây truyền virus cho người khác.

+ Người bệnh điều trị kháng retrovirus khi chưa có tình trạng miễn dịch được phục hồi

vẫn phải điều trị dự phòng các bệnh nhiễm trùng cơ hội.

* Tác dụng của thuốc ARV:

+ Hiện tại không có vaccine nào để phòng ngừa lây nhiễm HIV, và cũng không có một

liệu pháp nào có thể loại bỏ hoàn toàn vi-rút HIV ra khỏi cơ thể.

+ Tuy nhiên, những người sống chung với AIDS hiện nay có thể kéo dài và cải thiện

chất lượng cuộc sống bằng liệu pháp điều trị kháng vi-rút, hay còn gọi là ART (viết tắt của Anti- Retroviral Therapy). ART là liệu pháp điều trị sử dụng các thuốc kháng vi-

rút, hay còn gọi là thuốc ARV (Anti-retrovirus). Các thuốc ARV này có tác dụng làm chậm sự nhân lên của HIV trong cơ thể, do đó tăng khả năng miễn dịch và ít mắc các nhiễm trùng cơ hội.

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

* Những lưu ý khi sử dụng thuốc ARV

+ Những trường hợp được chỉ định sử dụng ARV: Chỉ dùng cho bệnh nhân “Có chỉ định” vì không phải tất cả mọi người có HIV đều có chỉ định điều trị bằng ARV.

- Chỉ định điều trị khi người có HIV chuyển sang giai đoạn AIDS và có số tế bào

lympho, CD4 <200.

- Đề điều trị dự phòng phơi nhiễm HIV

- Dự phòng lây truyền từ mẹ sang con.

+ Phải tuân thủ nghiêm ngặt phác đồ điều trị.

Khi sử dụng ARV, người nhiễm HIV/AIDS cần đáp ứng trên 95% quy định của p hác đồ thì việc điều trị mới có hiệu quả.

* Một số tác dụng phụ hay gặp khi dùng ARV và cách hạn chế tác dụng phụ:

+ Buồn nôn: hay gặp khi dùng các thuốc: zidovudin (ZDV), stavudin (d4T); didanosin (ddI); abacavir (ABC); tenofovir (TDF); indinavir (IDV); saquinavir (SQV); lopinavir

(LPV); ritonavir (RTV). Để hạn chế tác dụng phụ này, có thể cho uống thuốc trong bữa ăn. Tuy nhiên, IDV và ddI không nên dùng trong bữa ăn vì ảnh hưởng tới hấp thu

và chuyển hóa thuốc.

+ Tiêu chảy: thường gặp khi dùng các thuốc: TDF, SQV, LPV, RTV. Khi bị tiêu chảy cần bù nước điện giải đầy đủ bằng đường uống (oresol) hoặc đường truyền nếu nặng.

Có thể phải dùng các thuốc chống tiêu chảy để hạn chế tiêu chảy tạm thời.

+ Đau đầu: có thể gặp khi trong phác đồ điều trị có các loại thuốc như: ZDV,

lamivudin (3TC), IDV, SQV, LPV. Có thể dùng thuốc giảm đau thông thường như paracetamol để giảm bớt đau đầu cho người bệnh

+ Đau bụng, khó chịu ở bụng: thường gặp khi dùng các loại thuốc sau: ddI, ABC, SQV cần theo dõi kỹ, nếu đau liên tục cần tới cơ sở y tế nơi cấp thuốc để được hướng dẫn thêm, thậm chí phải thay thế thuốc khác hoặc đổi phác đồ.

+ Nổi ban đỏ, ngứa: các loại thuốc như ddI, 3TC, ABC, EFV, NVP, LPV có thể gây dị ứng. Nhẹ thì có biểu hiện ban đỏ rải rác, ngứa... hết khi điều trị bằng kháng histamin;

nhưng cũng có thể bị dị ứng nặng như hội chứng Stevens Johnson, Lyell có thể đe dọa tính mạng (có thể gặp khi dùng các thuốc: EFV, NVP). Khi bị dị ứng thuốc nặng cần

ngừng thuốc ngay và điều trị tích cực tại các trung tâm y tế có đủ điều kiện.

+ Rối loạn giấc ngủ, ác mộng: hay gặp biểu hiện này khi dùng các thuốc sau: EFV,

3TC. Nên dùng vào buổi tối, trước khi đi ngủ. Các triệu chứng này thường không kéo dài. Có thể dùng các loại thuốc an thần, thuốc hỗ trợ để ngủ tốt hơn.

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

* Một số độc tính, tác dụng phụ khác của thuốc ARV có thể gặp khi điều trị:

+ Bệnh lý thần kinh ngoại vi: biểu hiện rối loạn cảm giác ngoại vi, chủ yếu đầu chi, đi lại khó khăn. Thường gặp khi dùng d4T, ddI, các thuốc kháng retroviruss non- nucleosid. Cần dùng vitamin B liều cao, nếu nặng phải thay thế thuốc.

+ Viêm tụy: gặp khi dùng ddI, d4T. Cần dừng ngay thuốc và thay bằng ZDV.

+ Phân bố lại mỡ: khi dùng ddI, thuốc ức chế proteases. Biểu hiện tăng tích tụ mỡ ở

ngực, bụng, lưng, gáy; teo mô mỡ ở cánh tay, cẳng chân, mông, má.

+ Độc cho gan: NPV, EFV, ZDV và thuốc ức chế proteases rất độc với gan, gây hủy

hoại tế bào gan, tăng men gan. Cần ngừng thuốc nếu có tăng men gan gấp 5 lần bình thường.

+ Độc với thần kinh trung ương: EFV biểu hiện lẫn lộn, rối loạn tâm thần, trầm cảm.

Cần dừng và thay thế thuốc khi bệnh nhân có vấn đề về tâm thần kinh.

* Các phác đồ điều trị ARV hàng đầu:

+ Phác đồ ưu tiên: d4T + 3TC + NVP

+ Các phác đồ thay thế:

- Phác đồ: d4T + 3TC + EFV

- Phác đồ: ZDV + 3TC + NVP

- Phác đồ: ZDV + 3TC + EFV

* Bảo đảm sự tuân thủ điều trị:

+ Tư vấn trước điều trị

+ Các biện pháp tổ chức và kỹ thuật

+ Sự hỗ trợ của gia đình và cộng đồng

+ Tăng cường tuân thủ điều trị ở những người nghiện ma túy

* Đánh giá trước điều trị ARV:

+ Đánh giá lại tình trạng lâm sàng, phân loại giai đoạn trước khi điều trị.

+ Người nhiễm HIV có lao, các bệnh NTCH và bệnh lý kèm theo

+ Phụ nữ mang thai

+ Làm lại các xét nghiệm cận lâm sàng để lựa chọn phác đồ ARV phù hợp và làm cơ sở để đánh giá tiến triển sau điều trị.

* Theo dõi điều trị ARV:

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

+ Theo dõi sự tuân thủ điều trị

+ Theo dõi tiến triển lâm sàng

+ Theo dõi xét nghiệm

Bảng 2.5: Các tác dụng phụ mức độ nhẹ của các phác đồ hàng thứ nhất và hướng

xử trí

Điều trị thông thường

Tiêu chảy

Đau đầu Mệt mỏi Khó chịu ở bụng

Nổi mẩn nhẹ

Dùng cùng thức ăn Bù nước và điện giải. Thuốc chống đi ngoài như loperam ide có thể làm đỡ tạm thời. Paracetamol; nếu liên tục trong 2 tuần cần phải t hăm khám lại Thường chỉ kéo dài 4-6 tuần, nếu lâu hơn cần thăm khám lại Nếu liên tục cần thăm khám lại Điều trị bằng thuốc kháng histamine hoặc steroid. Nếu nặng, xem xét khả năng dị ứng thuốc Uống thuốc trước khi đi ngủ Có thể dùng thuốc hỗ trợ Dùng EFV vào buổi tối, t hường kéo dài không quá 3 tuần

Buồn ngủ Mất ngủ Ác m ộng, chóng m ặt + Theo dõi độc tính của thuốc

Các tác dụng phụ mức nhẹ Buồn nôn

Bảng 2.6. Các độc tính chủ yếu của các thuốc ARV và xử trí

Độc tính

Đặc điểm

Xử trí

Thuốc có liên quan

d4T, ddI, các NRTI khác

Bệnh lý thần kinh ngoại vi

- Điều trị bằng amitriptyline 25mg 1 lần/ngày hoặc vitam in B các loại. - Nếu nặng - thay d4T hoặc ddI bằng AZT.

Viêm tuỵ

d4T, ddI

- Dừng m ọi thuốc ARV - Khi hết các triệu chứng - bắt đầu lại với AZT

Phân bố lại m ỡ

NRTI (d4T), PI

- Tư vấn cho ngời bệnh về các thay đổi hình dáng cơ thể liên quan đến các thuốc ARV.

Độc tính với gan

NVP, EFV, ZDV, PI

- Thường xuất hiện trong vòng 1 năm đầu. - Biểu hiện: rối loạn cảm giác ngoại vi, chủ yếu ở các đầu chi kiểu đeo găng; đi lại khó khăn do đau. - Đau bụng, buồn nôn, nôn, sốt… - Tăng amylase máu. - Tăng tích tụ mỡ ở ngực, bụng, lưng và gáy; teo mô mỡ ở cánh tay, cẳng chân, mông, và m á. - Thường tồn tại vĩnh viễn. - Nguy cơ cao: ngời có bệnh gan m ạn tính. - Thường xuất hiện trong vòng 3 tháng đầu sau khi bắt đầu điều trị. - Men gan t ăng ≥ 3 lần

- Dừng m ọi thuốc ARV nếu m en gan tăng gấp 5 lần bình thường. - Bắt đầu lại ARV khi men gan về bình thờng. Dừng hẳn NVP. Thay các thuốc gây độc với gan

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

bằng các thuốc khác.

bình thường có/không có biểu hiện lâm sàng.

Phát ban

NVP, EFV, ABC

- Thường xuất hiện sớm, trong vòng 1-3 tháng đầu. - Biểu hiện có thể nhẹ hoặc nặng, đe doạ tính mạng. - Tái sử dụng ABC có thể dẫn đến shock phản vệ.

- Dừng mọi thuốc ARV và điều trị hỗ trợ cho đến khi hết triệu chứng. - Dừng hẳn ABC nếu có phát ban. Dừng NVP, EFV cho những trờng hợp mẩn da kèm các triệu chứng toàn thân.

Toan lactic và thoái hoá mỡ gan

NRTI (d4T, ddI; hiếm hơn – ZDV, 3TC, ABC)

- Dừng m ọi thuốc ARV: các triệu chứng có thể tiếp tục hoặc tiến triển xấu đi ngay cả sau khi dừng thuốc. - Điều trị hỗ trợ thở oxy, truyền dịch và bổ sung điện giải, điều chỉnh toan máu.

- Thường xuất hiện m uộn (sau vài tháng). - Biểu hiện: mệt nặng, buồn nôn, nôn, sút cân, đau cơ, gan to; tăng acid lactic, men gan, amylase. - Theo dõi lactate thờng quy ở người bệnh chưa có triệu chứng không có tác dụng.

EFV

- Thường xuất hiện sớm. - Biểu hiện: lẫn lộn nặng, rối loạn tâm thần, trầm cảm

Độc tính với thần kinh trung ương

- Tham khảo ý kiến chuyên khoa T âm thần. - Nếu nặng, dừng EFV và thay thế bằng NVP.

ZDV

Độc tính với tủy xương

- Dừng ZDV, thay bằng một thuốc NRTI khác.

- Thường xuất hiện trong vòng 1 năm sau khi bắt đầu điều trị. - Biểu hiện: thiếu m áu nặng, có thể kèm hạ bạch cầu

Độc tính với cơ

NRTI: d4T, ddI, ZDV

- Thường xuất hiện m uộn. - Biểu hiện: đau cơ, tăng creatinine kinase

PI, EFV

- Thường xuất hiện m uộn. - Biểu hiện: t ăng đờng máu và cholesterol máu

Tăng đường huyết và rối loạn m ỡ m áu

Sỏi thận

IDV

- Xuất hiện vào bất kỳ giai đoạn điều trị nào, gặp nhiều ở trẻ em. - Biểu hiện của sỏi thận

- Nếu biểu hiện nhẹ - điều trị thuốc giảm đau. - Nếu nặng - thay thuốc gây độc tính với cơ bằng 3TC hoặc ABC. - Điều trị hỗ trợ insulin, chế độ ăn ít mỡ, tiếp tục các thuốc ARV. - Nếu không đáp ứng và biểu hiện nặng - thay thuốc. - Khuyên bệnh nhân uống nhiều nước và tiếp tục IDV. - Nếu bệnh nhân không uống được nhiều nước, xem xét thay IDV bằng một thuốc ARV khác.

2.3. Thực trạng HIV trên thế giới và ở Việt Nam

2.3.1. Thực trạng HIV trên thế giới

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

- Thời điểm phát hiện HIV/AIDS.

+ Những trường hợp AIDS đầu tiên được thông báo vào tháng 6/1981 từ 5 thanh niên nam đồng tính luyến ái ở Los Angeles (Mỹ).

+ Trên thực tế, HIV đã xuất hiện lan tràn trên thế giới từ những năm 70 của thế kỷ XX

mà chúng ta chưa phát hiện ra. Hàng ngàn trường hợp AIDS sau này là kết quả của việc bị nhiễm HIV lặng lẽ trong quá khứ. Qua nghiên cứu mẫu máu được bảo quản

năm 1959 và những năm 1970 ở M ỹ, người ta đã tìm thấy kháng thể kháng HIV.

+ Sự lây lan của HIV với tốc độ cực kỳ nhanh chóng. Tháng 6/1981 lần đầu tiên loài

người biết đến HIV/AIDS, nhưng cho đến nay theo thống kê của WHO và Tổ chức phòng chống AIDS của Liên Hợp Quốc (UNAID S), tính đến tháng 12 năm 2007, tổng số người sống chung với HIV/AIDS trên toàn thế giới là 33,2 triệu người, trong đó,

người lớn là 30,8 triệu người; phụ nữ là 15,4 triệu người và trẻ em dưới 15 tuổi là 2,5 triệu. Tổng số ca nhiễm HIV mới trong năm 2007 là 2,5 triệu người, trong đó người lớn là 2,1 triệu và trẻ em là 420.000 trẻ. Đại đa số những trẻ em mới bị nhiễm là do lây từ người mẹ tại thời điểm trước hoặc ngay sau khi sinh. 1/2 trong số này sẽ tử vong

trong vòng 2 năm đầu tiên của cuộc đời nếu không được chăm sóc y tế đúng cách. Tổng số ca tử vong do AIDS là 2,1 triệu, trong đó người lớn là 1,7 triệu và trẻ em là 330.000. Đồng thời cứ mỗi 15 giây đống hồ là có một em bị mồ côi cha hoặc mẹ chết

vì HIV/AIDS.

+ Từ một nước đầu tiên phát hiện ra người có HIV là M ỹ thì cho đến nay, ở hầu hết

tất cả các quốc gia, lãnh thổ trên thế giới đều đã có người có HIV/AIDS.

2.3.2. Thực trạng HIV ở Việt Nam

Theo Báo cáo quốc gia về thực hiện tuyên bố cam kết về HIV/AIDS lần thứ 2 và

lần thứ 3; Theo Cập nhật tình hình dịch AIDS năm 2008.

* Dịch HIV/AIDS đang gia tăng một cách nhanh chóng ở Việt Nam

Tình hình nhiễm HIV/AIDS trong toàn quốc từ ngày 01 tháng 8 năm 2008

đến ngày 31 tháng 8 năm 2008 như sau:

+ Số trường hợp nhiễm HIV trong kỳ báo cáo: 1.598

+ Số bệnh nhân AIDS trong kỳ báo cáo: 1.318

+ Số bệnh nhân AIDS tử vong trong kỳ báo cáo: 799

+ Số trường hợp nhiễm HIV báo cáo trong năm: 13.290

+ Số bệnh nhân AIDS báo cáo trong năm: 4.629

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

+ Số bệnh nhân AIDS tử vong báo cáo trong năm: 2.699

Tổng hợp nhiễm HIV/AIDS trên toàn quốc tính đến ngày 31.8.2008:

+ Tổng số trường hợp nhiễm HIV hiện còn sống: 132.048

+ Tổng số bệnh nhân AIDS hiện còn sống: 27.579

+ Tổng số người nhiễm HIV đã tử vong: 40.717

(Nguồn: http://www.vaac.gov.vn/)

+ Theo thống kê của Bộ Y tế, từ ngày 17.2 đến 16.3.2009, cả nước phát hiện mới 1.628 trường hợp nhiễm HIV và 533 bệnh nhân AIDS. Căn bệnh này cũng đã lấy đi

mạng sống của 225 người trong khoảng thời gian kể trên.

+ Cũng theo Bộ Y tế, tổng số người nhiễm HIV hiện còn sống trên cả nước khoảng gần 140 ngàn người, trong đó có hơn 30 ngàn bệnh nhân AIDS. Số người nhiễm HIV

đã tử vong là 42.128 trường hợp.

+ So với thời điểm từ giữa tháng 1 đến giữa tháng 2.2009, số người nhiễm HIV mới

được phát hiện tăng đến 1.020 trường hợp, số bệnh nhân AIDS tăng 312 trường hợp và số tử vong do AIDS tăng 112 trường hợp.

(Nguồn: http://www.thanhnien.com.vn/news/Pages/200913/20090324103251.aspx)

+ Tình hình lây nhiễm nhanh chóng cả về địa bàn và số lượng. Ca nhiễm HIV đầu tiên ở Việt Nam được phát hiện tháng 12 năm 1990 tại Thành phố Hồ Chí Minh. Năm

1993, dịch HIV bùng nổ trong nhóm những người nghiện hút, tiêm chính ma tuý. Tính đến ngày 31/10/2008, toàn bộ 63 tỉnh, thành phố đã phát hiện có người nhiễm HIV:

97,52% quận huỵện; 69,93% phường xã phát hiện người có nhiễm HIV/AIDS

+ Theo số liệu thống kê báo cáo, Tại Việt Nam, Tính đến hết ngày 31.10.2008 số

trường hợp nhiễm HIV/AIDS hiện đang còn sống được báo cáo trên toàn quốc là 135.171, trong đó có 29.134 trường hợp đã chuyển sang giai đoạn AIDS. Từ năm 1990 đến nay có 41.418 bệnh nhân tử vong do AIDS được báo cáo.

+ Nhiễm HIV ở Việt Nam tập trung chủ yếu ở độ tuổi từ 20-39 tuổi (chiếm 83,44%) trong tổng số các trường hợp nhiễm HIV được phát hiện. Tỷ lệ nhiễm HIV phân theo

giới tính ít thay đổi qua các năm, tính đến hết tháng 10/2008, tỷ lệ nhiễm HIV được phát hiện ở nam giới chiếm 82,17% và nữ giới là 17,81%. Tuy nhiên, theo dự báo

trong tương lai tỷ lệ nhiễm HIV là nữ giới có xu hướng tăng lên.

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

+ Quảng Ninh là tỉnh hiện có hiện nhiễm HIV cao nhất cả nước trên 100.000 người, tiếp đến là TP HCM, Hải Phòng, TP Vũng Tàu, An Giang, TP Hà Nội, Cao Bằng, Bắc Kạn, Lạng Sơn.

+ Cứ trung bình 15 phút lại có 1 người bị nhiễm HIV mới, 1 ngày có 96 người nhiễm

mới, 1 năm có 35040 người bị nhiễm HIV mới.

+ Con số trẻ em bị nhiễm và bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS cũng đang ngày càng gia

tăng. TPHCM hiện có 60.000 trẻ nhiễm và ảnh hưởng HIV/AIDS (trẻ OVC) nhưng chỉ có 7% được quản lý, chăm sóc. dự kiến, số trẻ này sẽ tiếp tục tăng vì hằng năm vẫn có

600 phụ nữ nhiễm HIV sinh con. Số liệu trên được Ủy ban Phòng chống HIV/AIDS TPHCM công bố sáng 22-5. Theo kế hoạch tổng thể chương trình chăm sóc trẻ OVC của Ủy ban Phòng chống HIV/AIDS TPH CM năm 2009, chương trình sẽ triển khai

thêm 3 điểm cung cấp dịch vụ hỗ trợ chăm sóc trẻ OVC, tổ chức chiến dịch truyền thông nhằm tạo sự đồng thuận của xã hội để đưa trẻ đến trường. Nhân ngày Quốc tế

Thiếu nhi 1-6, Ủy ban Phòng chống HIV/AIDS TP sẽ tổ chức hội trại và đêm văn nghệ “Trường của em, bạn của em” vì trẻ OVC.

(Nguồn: http://nld.com.vn/20090522102030395P0C1077/chi-7-tre-anh-huong- hivaids-duoc-cham-soc.htm)

+ Đến năm 2006, tỷ lệ hiện nhiễm HIV trong dân số Việt Nam ở độ tuổi 15 đến 49 đã ở mức 0,53%, nghĩa là cứ khoảng 200 người thì có 1 người đang sống với HIV. Số người trẻ nhiễm HIV ngày càng gia tăng Tính đến 31/8/2007, Trong số các ca nhiễm

HIV được báo cáo, 78,9% ở độ tuổi từ 20 đến 39. Nam giới chiếm 85,2% trong tổng số các trường hợp HIV được phát hiện.

+ Cứ khoảng 60 hộ gia đình ở Việt Nam thì có một hộ có một người đang sống với HIV

* Tỷ lệ hiện nhiễm cao ở những người sử dụng ma túy và phụ nữ bán dâm

+ Ở mức độ quốc gia, tỷ lệ hiện nhiễm HIV cao nhất ở những người tiêm chích ma túy, ở mức 28,6%. Tỷ lệ hiện nhiễm trong những người tiêm chích ma túy ở Thành

phố Hồ Chí M inh (47,6%), Quảng Ninh(54,5%) và Hải Phòng (46,25%) còn cao hơn rất nhiều.

+ Phụ nữ bán dâm có tỷ lệ hiện nhiễm HIV đứng cao thứ nhì với 6,5%. Tỷ lệ này còn cao hơn ở các thành phố Hải Phòng, Hồ Chí Minh, Hà Nội (14,26%) và Cần Thơ

(33,86% năm 2006).

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

+ Ở một số nơi, nhiều phụ nữ bán dâm cũng tiêm chích ma túy, làm gia tăng sự lây nhiễm HIV. Theo điều tra thì có khoảng 40% phụ nữ bán dâm ở H ải Phòng cho biết đã từng tiêm chích ma túy và con số này ở Hà Nội là 17% và 8% ở thành phố Hồ Chí M inh (5)

+ Tỷ lệ hiện nhiễm HIV ở những người nam giới mua dâm cũng đang tăng lên ở mức đáng kể.

+ Tỷ lệ nhiễm ở nhóm phụ nữ trước sinh và thanh niên khám tuyển nghĩa vụ quân sự ở mức thấp là 0,37% và 0,16%

* Theo ước tính, phần lớn số những trường hợp mới nhiễm HIV là do lây truyền qua đường tình dục.

+ Hiện nay số trường hợp nhiễm HIV mới do lây truyền qua đường tình dục cao hơn

số trường hợp nhiễm HIV qua đường tiêm chích.

+ Do việc lây truyền HIV qua con đường quan hệ tình dục khác giới ngày càng tăng,

tỷ số giữa số phụ nữ bị nhiễm và nam giới bị nhiễm đang tăng lên hang năm. Đến năm 2005, tỷ lệ này chỉ còn 2 nam trên 1 nữ.

+ Ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy tỷ lệ hiện nhiễm HIV khá cao ở những người nam giới có quan hệ tình dục với nam giới, 9,4% ở Hà N ội và 5,3% ở thành phố HCM . Thậm chí ở những nam giới bán dâm tỷ lệ nhiễm HIV này còn cao hơn.

2.4. Chăm sóc và hỗ trợ người có HIV tại nhà

2.4.2. Các cơ sở để xây dựng và triển khai hoạt động hỗ trợ và chăm sóc tại nhà

* Bản chất của căn bệnh:

+ Nhiễm HIV/AIDS là một bệnh truyền nhiễm mãn tính.

+ Các bệnh lây truyền qua đường tình dục góp phần làm lây nhiễm HIV mạnh mẽ và

những người nhiễm HIV có thêm các bệnh lây qua đường tình dục sẽ diễn biến thành AIDS nhanh hơn.

+ Nhiễm HIV liên quan đến các hành vi nguy cơ và nhiều khía cạnh xã hội như vấn đề

tệ nạn xã hội, hôn nhân, mang thai, việc làm, bảo hiểm, xuất nhập cảnh ...

+ Bệnh cảnh khi có biểu lộ ra bên ngoài phong phú và đa dạng.

+ Mặc dù chưa có thuốc chữa và thuốc phòng hữu hiệu nhưng vẫn có thể phòng bệnh được khi mọi người đều thực hiện hành vi an toàn ( đặc biệt là luôn sử dụng bơm kim

tiêm sạch và sử dụng bao cao su trong quan hệ tình dục) và vẫn có thể kéo dài cuộc

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

sống cho người bệnh kể tư khi phát bệnh. Lây nhiễm tư mẹ sang con có thể phòng được nhờ sử dụng AZT hoặc Nevinapine.

* Tâm lý người bệnh và nhu cầu chăm sóc:

+ Người có H luôn có tình trạng khủng hoảng, sợ bị phân biệt đối xử, lo lắng buồn rầu,

muốn tự tử hoặc có phản ứng tiêu cực làm lây nhiễm HIV.

+ Người bị nhiễm HIV/AIDS có nhu cầu được chăm sóc toàn diện và luôn xuất hiện

các nhu cầu sau :

- Hiểu biết về căn bệnh và biết cách tự chăm sóc mình.

- Chăm sóc các rối loạn về tâm lý

- Hỗ trợ về kinh tế

- Bảo vệ nhân quyền

- Chăm sóc trẻ em - con cái của họ

- Cung cấp kiến thức về dự phòng lây nhiễm HIV và kỹ năng cho người chăm sóc họ

ngay tại nhà.

- Chăm sóc về y tế, thuốc men khi bệnh nặng.

=> Như vậy, ở giai đoạn cuối cùng của bệnh, người nhiễm HIV/AIDS mới cần nhiều đến chăm sóc về Y tế. Trong giai đoạn nhiễm HIV, nhu cầu quan trọng nhất của họ là tham vấn. * Hệ thống Y tế :

+ Bản thân hệ thống Y tế luôn có nguy cơ quá tải khi thực hiện việc chăm sóc và điều

trị cho bệnh nhân HIV/AIDS do vậy nếu chỉ ngành y tế lo việc này thì không thể đáp

ứng được nhu cầu của bệnh nhân và xã hội.

+ Cán bộ y tế có nguy cơ bị lây nhiễm HIV tư người bệnh.

+ Thuốc sử dụng để kéo dài cuộc sống người bệnh rất đắt tiền, ngân sách nhà nước

giành cho y tế không thể bù đắp nổi.

* Môi trường xã hội:

+ Do sợ bị lây bệnh nên luôn xuất hiện tình trạng kì thị, định kiến và phân biệt đối xử.

* Các nguyên tắc quản lý, chăm sóc và điều trị nhiễm HIV/AIDS tại nhà :

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

+ Người nhiễm HIV/AIDS cũng có quyền được chăm sóc điều trị toàn diện và phù

hợp như những người khác trong cộng đồng, không phân biệt đối xử. Điều đó được thể

hiện qua việc cảm thông với người bệnh, không sợ hãi khi chăm sóc. Tôn trọng người

bệnh.

+ Cần phải đáp ứng nhu cầu tiếp cận các dịch vụ chăm sóc phù hợp cho người nhiễm

HIV/AIDS trên nguyên tắc giữ bí mật, quản lý tốt các hồ sơ bệnh án, tư vấn trước khi

thông báo.

+ Người nhiễm HIV/AIDS có quyền liên quan đến việc lập kế hoạch và thực hiện các

chương trình điều trị và chăm sóc.

+ Cơ sở cho chăm sóc và điều trị nhiễm HIV/AIDS tốt nhất là can thiệp sớm , theo dõi

và giữ gìn sức khoẻ.

+ Cần tiếp tục đào tạo nhân viên y tế bao gồm cả những người chăm sóc tự nguyện.

+ Nên khuyến khích và hỗ trợ các dịch vụ dựa vào cộng đồng, khuyến khích những

người nhiễm tham gia vào các hoạt động chăm sóc lẫn nhau. Có thể lồng ghép các

dịch vụ này với mạng lưới chăm sóc sức khoẻ ban đầu.

2.4.3. Chăm sóc và hỗ trợ người có HIV tại nhà

* Hướng dẫn cho gia đình bệnh nhân chuẩn bị sẵn sàng một số vật dụng cần thiết

cho chăm sóc như:

+ Găng tay cao su dầy và dài (loại bảo hộ lao động hoặc găng tay y tế)

+ Túi nilon dầy

+ Các dung dịch sát trùng, tẩy rửa như nước Javel, Chlorine, Chloramine B, hoặc viên

Presept pha vào nước trước khi dùng, thuốc tẩy(để tẩy quần áo hoặc tẩy trùng nói

chung)

+ Một ít bơm kim tiêm dùng một lần

+ Cồn 70 độ

+ Nhiệt kế y tế để theo dõi nhiệt độ cơ thể

+ Một ít gói ORESOL

+ Huyết áp kế và ống nghe (nếu có thể)

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

+ 10 viên Paracetamol

+ Ống nhổ, bô chậu.

+ Bông băng

+ Kẹp (pince) y tế

+ Túi chườm

* Tư vấn cho gia đình dự phòng lây nhiễm HIV trong sinh hoạt hàng ngày:

+ Thực hiện vệ sinh an toàn thực phẩm để tránh gây ỉa chảy cho bệnh nhân.

+ Rửa tay sạch sẽ bằng xà phòng sau khi thay chiếu, thay quần áo hoặc sau khi tiếp

xúc với dịch tiết cơ thể của người bệnh.

+ Băng kín các vết thương xuất tiết

+ Nếu người bệnh bị chảy máu, trong khi lau rửa vết máu phải đeo găng, nếu không có

găng thì dùng tạm giấy nilon, sau đó rửa tay sạch bằng xà phòng

+ Đeo găng hoặc túi nilon khi mang các đồ bẩn

+ Giữ giường chiếu, quần áo luôn sạch sẽ

+ Đối với các đồ vải có dính máu và dịch tiết cơ thể phải:

- Ngâm trong hoá chất sát trùng(nước Javel, Cloramin B 1%) 20 phút

- Giặt riêng với quần áo của người khác trong gia đình

- Giặt bằng xà phòng, vắt khô, gấp là như bình thường

+ Hướng dẫn các dự phòng tổng quát như trên

+ Thực hiện vệ sinh an toàn thực phẩm để tránh gây ỉa chảy cho bệnh nhân.

+ Rửa tay sạch sẽ bằng xà phòng sau khi thay chiếu, thay quần áo hoặc sau khi tiếp

xúc với dịch tiết cơ thể của người bệnh.

+ Băng kín các vết thương xuất tiết

+ Nếu người bệnh bị chảy máu, trong khi lau rửa vết máu phải đeo găng, nếu không có

găng thì dùng tạm giấy nilon, sau đó rửa tay sạch bằng xà p hòng

+ Đeo găng hoặc túi nilon khi mang các đồ bẩn

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

+ Giữ giường chiếu, quần áo luôn sạch sẽ

+ Đối với các đồ vải có dính máu và dịch tiết cơ thể phải:

- Ngâm trong hoá chất sát trùng(nước Javel, Cloramin B 1%) 20 phút

- Giặt riêng với quần áo của người khác trong gia đình

- Giặt bằng xà phòng, vắt khô, gấp là như bình thường

+ Hướng dẫn các dự phòng tổng quát như trên

* Chăm sóc người có HIV/AIDS tại nhà:

+ Hầu hết các bệnh nhân HIV/AIDS đều muốn được chăm sóc và điều trị tại nhà vì

hợp với tâm lý người bệnh hơn, đỡ tốn kém và cũng đỡ quá tải cho bệnh viện. Khi ở

tại nhà người nhiễm HIV/AIDS cần các chăm sóc sau:

- Động viên người bệnh không bi quan chán nản

- Thường xuyên thăm hỏi hoặc hẹn bệnh nhân định kỳ đi khám sức khoẻ

- Khuyến khích bệnh nhân nếu thấy điều gì khó chịu thì nên đến thầy thuốc ngay để có

thể phát hiện sớm các nhiễm trùng cơ hội để chữa kịp thời.

- Gia đình vẫn duy trì nếp sống như bình thường vì HIV không lây qua các giao tiếp

thông thường.

+ Phát hiện và điều trị các nhiễm trùng cơ hội theo hướng dẫn của thầy thuốc

+ Phát hiện và xử trí các biểu hiện thường gặp ở người nhiễm HIV/AIDS tại nhà.

Hình 2.2. Tư vấn và điều trị bệnh nhan HIV

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

CHƯƠNG III: NỘI DUNG V À KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

3.1. Người có HIV/AIDS

3.1.1. Đặc điểm tâm, sinh lý của người có HIV

* Đặc điểm sinh lý:

+ Tình trạng bệnh:

- Người có HIV: Thời kì ủ bệnh kéo dài. Phần lớn những người có HIV trong thời kì trong giai đoạn này vẫn khoẻ mạnh, sinh hoạt và làm việc bình thường trong gia đình

và xã hội. Họ vẫn sống chung với gia đình.

- Bệnh nhân AIDS: Đây là giai đoạn cuối của bệnh, các bệnh nhiễm trùng cơ hội, do

giảm sức đề kháng của cơ thể nên khó chữa, tiến triển xấu. Đa số phải nằm điều trị trong các bệnh viện ở nhiều chuyên khoa khác nhau.

+ Khi mới nhiễm HIV: M ột vài tuần đầu khi virut mới xâm nhập vào cơ thể, bệnh nhân

chỉ có một số các rối loạn chức năng tạm thời như sốt nhẹ, uể oải. Bệnh nhân cần được nghỉ ngơi hoặc giảm nhẹ cường độ lao động.

* Đặc điểm tâm lý:

+ Khi biết kết quả xét nghiệm HIV (+) người bệnh thường có những phản ứng tâm lý

như lo sợ về bệnh đe doạ đến cuộc sống; bị xã hội kỳ thị và khả năng truyền bệnh cho

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

người khác. Có triệu trứng trầm cảm và lo âu thường gặp, không còn thấy ý nghĩa gì trong tương lai. Điều này có thể dẫn tới một số bệnh nhân có ý nghĩ và hành vi tự sát, hoặc những phản ứng tiêu cực trong cuộc sống. Thời gian này họ cần được nâng đỡ về mặt tinh thần.

+ Họ cần tới một môi trường tâm lý thuận lợi như sự bao dung của gia đình và xã hội; sự hỗ trợ về tinh thần để giúp họ có được nhân cách vững vàng, có thể tự xác định điều

chỉnh tốt hành vi ứng xử của mình, vượt qua stress từ đó tổ chức và thích nghi tốt với cuộc sống hiện tại và tương lai.

+ Sự phối hợp của nhiều người trong các lĩnh vực khác nhau như: NVCTXH, nhà tâm lý học, bác sỹ gia đình, y tá để trợ giúp tốt nhất cho người có HIV.

+ Ở giai đoạn AIDS, người bệnh có những biểu hiện tiêu cực như mặc cảm, tự ti, cảm

thấy mình bị xã hội ruồng bỏ, cảm giác bị kỳ thị hay xa lánh của bạn bè, đồng nghiệp và ngay cả các thành viên trong gia đình. Do họ sợ lây lan cho người thân và xã hội. Do vậy, cần thiết phải làm thay đổi cách cư xử, quan niệm về người bệnh của toàn cộng đồng xã hội mới có thể giúp cho họ thực hiện được các nhu cầu xã hội của mình.

3.1.2. Các nhu cầu của người có HIV

Nhu cầu an toàn: Được khám chữa bệnh, được chồng quan tâm

Tự khẳng định mình: Được thể hiện mình làm việc, trong công việc

Nhu cầu được coi trọng: Được tôn trọng, không phán xét đến tình trạng bệnh tật

Nhu cầu xã hội: Hoà nhập cùng xã hội

Nhu cầu về vật chất: Ăn uống, m ặc, ở, đi lại.

Bảng 3.1. Thang nhu cầu của Maslov

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

+ Nhu cầu về sức khỏe: được thăm khám, chăm sóc sức khỏe thông thường và chăm sóc đặc biệt (điều trị làm hạn chế sự nhân đôi của virut, do đó làm chậm quá trình chuyển thành AIDS)

+ Nhu cầu về tinh thần: vượt qua những khủng hoảng tâm lý, đương đầu với hoàn cảnh

(chấp nhận) và sống an toàn hơn cho bản thân và cho những người khác

+ Nhu cầu được đảm bảo công ăn việc làm: không bị kỳ thị, xa lánh và duy trì công

việc để có thu nhập, nuôi được bản thân, thực hiện các chi phí chăm sóc, bồi dưỡng sức khỏe

3.1.3. Các bệnh và các triệu trứng thường gặp ở người có HIV

Các bệnh thường gặp:

o + Bình thường thân nhiệt luôn duy trì ở mức 37

* Sốt :

C. Sốt là tình trạng tăng thân nhiệt quá

o mức bình thường. Sốt cũng là một phản ứng bảo vệ cơ thể nhưng nếu sốt cao trên 39 có thể gây co giật, hôn mê rất nguy hiểm.

+ Phát hiện sốt:

- Dùng nhiệt kế cặp vào hố nách hoặc ngậm vào miệng hoặc đo qua hậu môn đối với trẻ em. Nếu không có cặp nhiệt kế có thể chẩn đoán bằng cách đặt mu bàn tay lên trán

bệnh nhân và mu bàn tay kia lên trán của mình. Nếu có sốt, trán bệnh nhân sẽ nóng hơn trán bạn.

+ Khi nào phải đưa người bệnh đi bệnh viện ?

- Cần đưa bệnh nhân đến thầy thuốc để khám nếu bệnh nhân sốt kèm các biểu hiện

- Sốt cao trên 39 độC kèm rét run.

- Sốt kéo dài

- Sốt kèm theo ho và sút cân

- Sốt kèm theo các triệu chứng khác như cứng gáy, đau đầu dữ dội, lú lẫn, bất tỉnh, mắt

vàng, đột ngột ỉa chảy nặng hay co giật

- Đang có mang hoặc vừa sinh con

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

- Sống trong những vùng đang lưu hành bệnh sốt rét mà cơn sốt không giảm sau khi đã được điều trị bằng thuốc chống sốt rét; khuyên mọi người không tự điều trị một loại thuốc lặp đi lặp lại.

- Trẻ sơ sinh bị sốt

* Tiêu chảy:

+ Phát hiện tiêu chảy

- Bình thường trẻ nhỏ bú sữa mẹ đi ngoài 2-4 lần/ngày phân có màu vàng thuần nhất. Trẻ bú sữa bò đi ngoài 1-2 lần/ngày phân thành khuôn, màu xám và nặng mùi. Người

lớn đi ngoài ngày một lần.

- Bị tiêu chảy khi đi ngoài quá số lần bình thường kèm theo phân lỏng nhiều nước. Phân có thể có máu trong trường hợp bị lỵ.

- Có hai loại tiêu chảy: tiêu chảy cấp xuất hiện đột ngột và diễn biến trong vòng hai tuần và tiêuchảy kéo dài tư hai tuần trở nên.

- Hai hậu quả chính của ỉa chảy là mất nước-điện giải và suy dinh dưỡng. M ất nước - điện giải nặng nếu không được điều trị có thể dẫn đến tử vong.

+ Phải đưa bệnh nhân đi khám nếu bệnh nhân có các biểu hiện sau:

- Cảm thấy rất khát.

- Bị sốt, bị kích thích vật vã hoặc thờ ơ với ngoại cảnh.

- Không ăn uống được bình thường.

- Đi ngoài trên 10 lần/ngày.

- Có máu trong phân.

- Tiêu chảy kéo dài trên 14 ngày.

* Ho nhiều:

+ Nguyên nhân: Các nguyên nhân gây khó thở có thể là Cảm lạnh,Viêm phế quản, Viêm phổi, Lao phổi, Bệnh tim.

* Khó thở:

+ Cách phát hiện :

- Bệnh nhân thở nhanh trên 25 lần/phút, cánh mũi phập phồng, có thể có tím môi và đầu chi. Một số trường hợp khó thở kèm theo ho nhiều.

+ Khi nào cần đến các cơ sở y tế ?

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

- Ho, khó thở kèm theo sốt. Thở có tiếng rít.

- Có máu trong đờm.

- Rất đau và khó chịu, không uống được hoặc ngủ li bì.

- Ho kéo dài trên 3 tháng đặc biệt có máu trong đờm, đau ngực nhiều.

- Khó thở nhiều ( co kéo hõm ức, tím môi, tím đầu chi).

* Tổn thương ngoài da:

+ Các tổn thương hay gặp:

- Phát ban trên da, ngứa, lở loét , khô da, mụn nhọt hoặc áp xe.

* Nôn và buồn nôn:

+ Ở một số bệnh nhân AIDS, buồn nôn và nôn là dấu hiệu rất thường gặp, Sau đó tự khỏi hoặc do điều trị các nguyên nhân. ở một số bệnh nhàn khác thì dấu hiệu này trở

thành mãn tính, kéo dài.

* Đau đớn về thể xác:

+ Nguyên nhân:

- Trong giai đoạn muộn của AIDS, các cơn đau về thể xác xuất hiện thường xuyên.

Nguyên nhân đau bao gồm:

- Do bất động lâu gây loét

- Do nhiễm virus Herpes

- Do sưng tay chân (do thiểu năng tuần hoàn)

- Rối loạn thần kinh có kèm theo hoặc không kèm theo liệt

- Đau đầu đơn thuần hoặc kết hợp với viêm não, màng não

- Nguyên nhân do tâm lý, đau buồn do lo lắng quá mức gây tăng nhậy cảm với đau.

- Do tác dụng phụ của các thuốc khi dùng điều trị

* Rối loạn tâm lý:

+ Biểu hiện :

- Các rối loạn tâm lý là biểu hiện rất thường gặp ở người nhiễm HIV/AIDS. Họ thường có tâm trạng lo âu và trầm cảm. Trong giai đoạn đầu, các biểu hiện thường là: Chán

ăn, thở nhanh, hay hồi hộp, vã mồ hôi, mất ngủ, mất sự tập trung, lo nghĩ nhiều, dễ cáu gắt và đôi khi không làm chủ được hành động của mình. Sau đó họ sẽ xuất hiện trạng

thái trầm cảm với các biểu hiện:

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

- Bi quan, mệt mỏi và kiệt sức

- Mất khả năng tìm nguồn vui và cảm giác mọi thứ đều vô nghĩa

- Mất khả năng tập trung và giảm trí nhớ

- Chỉ muốn yên tĩnh một mình, xa lánh mọi người

- Ăn quá nhiều hoặc chán ăn

- Các biểu hiện ngày một trầm trọng hơn. Bệnh nhân HIV/AIDS thường đau buồn liên

tục. Người bệnh rất khó vượt qua tình trạng này và có thể có ý muốn tự tử.

+ Khi nào cần đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế?

- Nếu gia đình thấy tình trạng bệnh nhân ngày càng nặng và có hành vi tự hại, tư sát hoặc gây đe doạ cho những người xung quanh

- Xuất hiện các rối loạn ứng xử kéo dài, rối loạn về ăn uống, mất ngủ liên tục mặc dù

có dùng thuốc an thần.

Các triệu trứng thường gặp:

* Viêm não do Toxoplasma:

+ Thường biểu hiện bằng dấu hiệu M àng não – Não. Bệnh nhân có rối loạn ý thức từ u

ám, bán hôn mê, hôn mê, xuất hiện những cơn co giật, hay gặp triệu chứng tổn thương Thần kinh khu trú và Hội chứng tăng áp lực nội sọ.

+ Chụp cắt lớp sọ não có thể thấy một hay nhiều đám mờ tròn hoặc những đám vôi

hóa. Đó là những ổ khu trú tiến triển của Toxoplasma, bệnh diễn biến nặng dần tới tử vong.

* Viêm màng não do nấm Cryptococccus neoforman:

+ Bệnh cảnh giống viêm màng não lao. bệnh sốt cao, hội chứng màng não rõ kèm rối

loạn ý thức như lú lẫn, nặng có thể hôn mê. Bệnh tiến triển nặng dần đến tử vong ngay cả khi điều trị đúng bằng Amphoterixin B. Chẩn đoán bệnh dựa vào soi và cấy dịch não tủy tìm thấy nấm Cryptococccus neoforman.

* Viêm não do Cytomegalovi rus (CMV):

+ Ngoài gây viêm não, CMV còn gây viêm phổi, viêm niêm mạc ống tiêu hóa, viêm

võng mạc dẫn tới mù.

* Viêm não chất trắng đa ổ tiến triển:

+ Bệnh do Papovavirus gây nên, biểu hiện triệu chứng rất đa dạng từ nhức đầu thường xuyên đến rối loạn hành vi.

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

* Các rối loạn tâm thần ở giai đoạn nhiễm khuẩn cấp ban đầu:

+ Biểu hiện ở thời kỳ này là sốt, uể oải, đau cơ, đau đầu, dễ bị kích thích, thay đổi khí sắc, đôi khi có mê sảng. Về mặt tâm lý, khi bệnh nhân biết kết quả xét nghiệm HIV dương tính sẽ xuất hiện mối lo sợ lớn về bệnh, đe dọa đến cuộc sống, bị xã hội miệt thị

và khả năng truyền bệnh cho người khác. Các phản ứng bao gồm “Sốc” về tâm lý, tức giận, từ chối, buồn phiền. Các triệu chứng trầm cảm, lo âu, rối loạn giấc ngủ là phổ

biến. Bệnh nhân có mặc cảm, tự ti, cảm thấy bất lực trước cuộc sống, bị xã hội ruồng bỏ dễ dẫn đến ý tưởng và hành vi tự sát.

* Rối loạn sự thích ứng (adjustment disorder)

+ Biểu hiện được xác định như những phản ứng kém thích nghi với stress. M ôi trường tâm lý không tốt như sự thiếu quan tâm săn sóc của người thân, sự chế giễu, xa lánh

của những người xung quanh làm gia tăng tác dụng của stress đối với người bệnh. Đôi khi stress làm xuất hiện những rối loạn lo âu và khí sắc ở một vài bệnh nhân sẵn có tiền sử rối loạn tâm thần chiếm từ 5 - 20% bệnh nhân nhiễm HIV. M ột số bệnh nhân có thể có những rối loạn hành vi kém thích nghi như: Hành động tình dục không an

toàn, lạm dụng thuốc, tức giận, tự ti.

* Rối loạn trầm cảm:

+ Mức độ triệu chứng có thể từ nhẹ đến nặng và được cải thiện qua thời gian mà không cần dùng đến thuốc. Người bệnh khi bị nhiễm HIV hoặc mắc AIDS sẽ suy sụp rất nhanh trong thời gian ngắn do suy giảm về sức khỏe mất việc làm hoặc giảm các

hoạt động trong cộng đồng. Người bệnh cảm thấy đau đớn và bất hạnh, chán nãn, bi quan, mệt mỏi và kiệt sức, mất khả năng tìm nguồn vui và cảm giác mọi thứ đều vô

nghĩa, mất tập trung và giảm trí nhớ, không muốn giao tiếp, ăn quá nhiều hoặc chán ăn, muốn được yên tĩnh một mình. Bệnh nhân AIDS thường đau buồn liên tục hàng giờ thậm chí hàng ngày. Rối loạn cảm xúc thực tổn thường đi kèm với suy giảm nhận

thức.

* Rối loạn lo âu:

+ Thường có rối loạn lo âu lan tỏa, rối loạn stress sau sang chấn, rối loạn ám ảnh cưỡng chế. Các triệu chứng thường biểu hiện của rối loạn thần kinh thực vật: Run, cảm

giác hồi hộp, tê dại, muốn té xỉu, vã mồ hôi, mất ngủ, kém tập trung, lo nghĩ nhiều, cáu bẩn, hốt hoảng, thờ nhanh, chán ăn và có thể kèm theo đau đầu.

* Hành vi tự sát:

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

+ Người bị nhiễm HIV/AIDS cho rằng cuộc sống còn lại của họ không còn ý nghĩa và muốn kết thúc bằng một cái chết không đau đớn. Tự sát xảy ra ở hai giai đoạn:

- Giai đoạn đầu xảy ra khi phản ứng huyết thanh dương tính được xác định. Tự sát xảy ra như một phản ứng xung động trên một nền rối loạn cảm xúc do stress.

- Giai đoạn hai (giai đoạn cuối) có nhiều biến chứng thần kinh tâm thần của AIDS bao gồm: suy giảm nhận thức, rối loạn cảm xúc thực tổn, mê sảng, trạng thái hoang tưởng.

Yếu tố nguy cơ cho tự sát là: có bạn chết vì AIDS, những người bị cô lập, khó khăn trong quan hệ xã hội, về tài chính sa sút và sảng. Rối loạn khí sắc trước khi bị bệnh,

bệnh hệ thống hoặc bệnh tâm thần đang có, lạm dụng thuốc, tham vấn trước và sau test liên quan đến HIV không đầy đủ.

* Rối loạn mê sảng:

+ Trạng thái sảng thường được thấy hơn trong giai đoạn muộn của nhiễm HIV/AIDS ở những bệnh nhân nằm viện với các biểu hiện: Khởi phát triệu chứng nhanh, trạng thái

bàng hoàng, lo âu, sợ hãi, sau tiến triển thành lú lẫn, mất định hướng, mù mờ ý thức, giảm khả năng tập trung đặc biệt là kích động tiến triển dao động trong 24 giờ, các ảo

tưởng, ảo giác đặc biệt về đêm có nhiều ảo giác thị giác và hoang tưởng kèm theo. M ột số yếu tố làm tăng trạng thái mê sảng như: nhiễm khuẩn hệ thống, giảm oxy máu do hậu quả của bệnh viêm phổi Pneumocystis, rối loạn chuyển hóa. Ngoài ra còn do hậu

quả của việc dùng thuốc Corticoide, thuốc giảm đau, gây ngủ ở bệnh nhân HIV.

* Phức hợp sa sút liên quan đến HIV/AIDS:

+ Được phân chia theo hai mức độ trầm trọng và nhẹ, sự khác nhau giữa chủ yếu về mức độ tật chứng vận động đời sống hàng ngày, sự sa sút thường gặp là sa sút tâm thần dưới vỏ. Theo ICD - 10 Sa sút tâm thần (Dementia) được xếp vào mục F02.4. Những triệu chứng bần thần, giảm trí nhớ, mất một số khả năng vận động và thay đổi

tính tình thường gặp ở người nhiễm HIV trong giai đoạn AIDS. Tiến triển của sa sút tâm thần trong nhiễm HIV nhìn chung là nghèo nàn, 50 - 75% số bệnh nhân chết trong

vòng 6 tháng .

* Sự thay đổi nhân cách:

+ Được đặc trưng bởi các biến đổi đáng kể các mô hình hành vi quen thuộc đối với bệnh nhân trước khi bị bệnh. Sự thể hiện của cảm xúc, của nhu cầu và xung động đặc

biệt bị tổn thương làm gia tăng các nét nhân cách bệnh lý dẫn đến hành vi giải ức chế, dễ bị kích thích, có hại cho ngừơi khác đôi khi giống hội chứng hưng cảm nhẹ.

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

* Bệnh cảnh giống loạn thần dạng phân liệt:

+ Hay gặp là các rối loạn hoang tưởng bị hại. Người bệnh cho rằng mình nằm viện là do âm mưu lấy cắp tài sản hoặc đầu độc họ. Các rối loạn tri giác thực tổn thường gặp là ảo giác thính giác, thị giác.

* Lạm dụng ma túy:

+ Theo Kaplan H.I và Sadock (1998) ngoài việc dùng thuốc kháng virus người bệnh

còn tự sử dụng bất hợp pháp các thuốc ma túy khác để hạn chế lo âu và trầm cảm.

* Một số đối tượng có nguy cơ lây nhiễm HIV/AIDS cao:

+ Những người sử dụng ma tuý và nhóm bán dâm

+ Nhân viên hoạt động trong lĩnh vực chăm sóc người có HIV

+ Quân nhân

+ Cán bộ, y bác sỹ trong các bệnh viện làm việc với người có HIV

+ Công an cảnh sát làm việc trong lĩnh vực phòng, chống HIV

3.1.5. Phụ nữ mang thai có HIV

Đứa trẻ mới sinh ra từ người mẹ nhiễm HIV được gọi là “trẻ có phơi nhiễm HIV” chứ không được khẳng định trẻ nhiễm HIV. Hiện nay, thông thường người ta chẩn đoán nhiễm HIV trẻ sinh ra từ những người mẹ nhiễm HIV khi trẻ từ 18 tháng

tuổi trở lên, có xét nghiệm kháng thể HIV dương tính 3 lần với 3 phương pháp khác nhau. Nếu trẻ có bú mẹ cần xét nghiệm sau khi trẻ ngừng bú mẹ hoàn toàn 6 tuần. Đối

với những trẻ dưới 18 tháng chỉ chẩn đoán nhiễm HIV các xét nghiệm về virut học dương tính (xét nghiệm tìm kháng nguyên p24, xét nghiệm PCR AD N hoặc PCR

ARN) (PCR: Polymerase chain reaction).

Phụ nữ nhiễm HIV khi có thai cần được quản lý, theo dõi và chăm sóc tại các cơ sở sản khoa. Song song với việc đánh giá tình trạng thai nghén theo định kỳ, tình

trạng lâm sàng nhiễm HIV cũng phải được theo dõi và đánh giá sát. Nếu thai phụ nhiễm HIV đang được dùng thuốc kháng virut (ARV) thì tiếp tục được theo dõi và

dùng thuốc theo hướng dẫn; nếu chưa được dùng thuốc kháng virut, nhưng trong quá trình mang thai có đủ tiêu chuẩn dùng thuốc kháng virut thì được chỉ định dùng và

theo dõi; trường hợp thai phụ nhiễm HIV chưa đủ tiêu chuẩn dùng thuốc kháng virut thì được dùng thuốc để dự phòng lây truyền virut từ mẹ sang con.

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

http://giadinh.net.vn/home/20090226034036723p0c1016/cham-soc-thai-phu-

(Nguồn: va-tre-nhiem-hiv.htm)

* Những nguy cơ thường gặp ở phụ nữ có thai bị có HIV:

+ Sẩy thai

+ Sốt và các bệnh cảnh nhiễm trùng, càng ở giai đoạn muộn của bệnh, các bệnh cảnh của nhiễm trùng cơ hội càng nhiều.

+ Lây HIV cho con dẫn tới đẻ non và trẻ có thể bị chết ngay sau khi sinh. Nguy cơ lây HIV tư mẹ sang con khoảng 30-40% song có tới 90% trẻ em bị nhiễm HIV là do mẹ bị

nhiễm HIV truyền cho con. Khoảng 50% trẻ em nhiễm HIV do lây tư mẹ sẽ bị chết trong vòng 2 năm sau khi sinh.

+ Diễn biến thành AIDS nhanh hơn.

* Chăm sóc phụ nữ mang thai có HIV:

+ Chăm sóc lúc mang thai:

- Người phụ nữ có thai có HIV cần được khám thai định kỳ.

- Chỉ dùng thuốc khi có hướng dẫn của thầy thuốc.

- Cung cấp đầy đủ sắt và axit folic để phòng thiếu máu cho mẹ và con.

- Kiêng làm việc nặng hoặc mang vác nặng

- Tắm rửa và vệ sinh cá nhân hàng ngày

- Tránh hoặc hạn chế giao hợp. Phải luôn sử dụng bao cao su khi có quan hệ tình dục.

- Tiêm vaccine phòng uốn ván để phòng uốn ván sơ sinh

- Có thể sử dụng AZT 300mg x 2 lần/ngày tư tuần lễ 36 của thai kỳ cho đến khi đẻ để giảm nguy cơ lây HIV tư mẹ sang con.

+ Chăm sóc trong cuộc đẻ :

Sản phụ bị nhiễm HIV phải đến cơ sở y tế để sinh đẻ. Để chẩn bị cho cuộc để, nhân viên y tế cần phải:

- Vô trùng dụng cụ đỡ đẻ đặc biệt là các dụng cụ dùng để cắt, khâu và buộc rốn.

- Nên lót tấm nilon dưới chỗ nằm của sản phụ

- Người đỡ pha nước sát trùng, rửa tay sạch bằng xà phòng và luôn đi găng khi thăm khám cho sản phụ.

- Hạn chế thăm khám âm đạo để tránh nhiễm khuẩn và tránh lây HIV

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

- Khi đỡ đẻ, người đỡ phải đi găng, đeo khẩu trang, đeo kính phòng hộ để tránh bị máu và dịch bắn phải.

- Vệ sinh vùng sinh môn trước khi đẻ, lau âm đạo nhiều lần bằng Chlorhexidine 0,2%. Không cạo lông vùng vệ, không đặt điện cực vào đầu thai nhi, không lấy máu da đầu

thai nhi làm pH.

- Trong quá trình chuyển dạ có thể dùng Nevirapine 200mg liều duy nhất để hạn chế

lây HIV cho con nếu trước đó chưa dùng thuốc gì hoặc truyền tĩnh mạch AZT 2mg/kg trong giờ đầu sau đó truyền 1mg/kg cho đến khi đẻ.

- Chỉ mổ lấy thai khi có chỉ định sản khoa

- Trẻ đẻ ra cần được lau sạch bằng băng gạc sạch

- Phòng đẻ cần được giữ ấm

- Xử lý chất thải (máu, dịch, nhau thai), đồ dùng cho cuộc đẻ theo đúng nguyên tắc dự phòng phổ cập như trên.

+ Chăm sóc sau đẻ:

- Người mẹ cần tắm rửa hàng ngày, vệ sinh vùng sinh môn 2 lần/ngày, thay băng thấm

tuỳ theo lượng dịch thấm.

- Băng thấm thay ra phải cho vào túi nilon, sau đó đem chôn hoặc ngâm trong chất sát trùng 20 phút rồi mới vứt vào chỗ đựng đồ thải chung.

- Trẻ đẻ ra cần được tắm ngay sau khi sinh.

- Nếu mẹ đã uống Nevirapine thì cho con uống sirô Nevirapine 2mg/kg trong vòng 72

giờ sau sinh. Nếu mẹ uống AZT thì cho con uống sirô AZT 2mg/kg/6giờ x 6 tuần. Nếu không có sirô AZT thì dùng sirô Nevirapine.

- Tư vấn cho mẹ về lợi ích của nuôi con bằng sữa thay thế nếu có điều kiện để giảm nguy cơ lây HIV cho con qua bú sữa mẹ.

3.2. Công tác xã hội với người có HIV/AIDS

3.2.1. Mục đích của công tác xã hội với người có HIV/AIDS

* Mục đích căn bản – cấp độ 1: Giúp người có HIV/AID S.

+ Giúp người có H thích ứng với những vấn đề xúc cảm đau đớn

+ Giúp người có H đạt tới mức độ thích hợp nào đó về tình cảm và hành vi

+ Giúp người có H có cảm nghĩ tích cực, tốt về bản thân – yêu cuộc sống

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

+ Giúp người có H chấp nhận các giới hạn và sức mạnh của mình và cảm thấy yên tâm về những điều đó

+ Giúp người có H thay đổi những hành vi có tác động tiêu cực

+ Giúp người có H hoạt động thoải mái và thích ứng với ngoại cảnh

+ Tạo cơ hội tối đa cho người có H theo đuổi và thực hiện các mong ước

* Mục đích 2: Thỏa mãn nhu cầu của người có H:

+ Xuất phát từ nhu cầu của người có H:

* Mục đích 3: Mục đích đối với cộng đồng:

+ Thay đổi tích cực nhận thức, thái độ và hành vi đối với người có H, gia đình người có H: xây dựng cộng đồng an toàn, trách nhiệm và thân thiện

+ Tác động xây dựng chính sách và cơ chế phù hợp đảm bảo các điều kiện cần thiết

cho người có H: chính sách hỗ trợ, thực thi luật nghiêm túc (chẳng hạn: xử lý những trường hợp kỳ thị người có H)…

* Mục đích đối với người trợ giúp – hoạt động của Công tác xã hội:

+ Khẳng định vai trò, ý nghĩa – giá trị của khoa học và nghề chuyên môn Công tác xã

hội tác nghiệp trợ giúp với đối tượng đặc biệt: người có H và gia đình, người liên quan đến người có H

+ Góp phần hạn chế sự lây lan của đại dịch HIV và những ảnh hưởng tiêu cực gây ra bởi những thất bại hay hạn chế của những phương pháp, hoạt động giải quyết vấn đề khác 3.2.2. Những hoạt động, dịch vụ trợ giúp người có HIV/AIDS

Bảng 3.2. Sơ đồ quản lý lâm sàng người nhiễm HIV

* Dịch vụ tư vấn/tham vấn (trực tiếp và gián tiếp)

+ Dịch vụ tư vấn/tham vấn qua điện thoại

+ Dịch vụ tư vấn/tham vấn trực tiếp

+ Dịch vụ xét nghiệm và tư vấn HIV miễn phí:

* Dịch vụ khám chữa bệnh:

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

+ Phòng khám ngoại trú điều trị cho người có HIV/AIDS

+ Phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con:

+ Điều trị lao cho bệnh nhân AIDS

+ Điều trị các bệnh lây nhiễm qua đường tình dục:

* Loại hình sinh hoạt câu lạc bộ: Câu lạc bộ bạn giúp bạn, đồng đẳng, những người đồng cảm…

* Hoạt động truyền thông: Thay đổi thái độ hành vi của người có H, gia đình và cộng đồng (nhóm bạn, cơ quan, tổ chức, trường học, chính quyền và cộng đồng dân cư

trong xã hội)

* Dịch vụ hỗ trợ: việc làm, vay vốn, trợ cấp đặc biệt…

+ Trong tất cả các hoạt động hỗ trợ thì tư vấn/tham vấn có vai trò đặc biệt quan trọng

và khẳng định ưu thế về hiệu quả

3.2.3. Chăm sóc người có HIV/AIDS tại nhà

* Sốt :

+ Xử trí sốt ở nhà:

- Cởi bỏ quần áo, chăn màn không cần thiết, nằm ở chỗ thoáng mát không gây hại gì mà còn giúp hạ sốt.

- Làm hạ sốt bằng cách tắm nước ấm cho người bệnh hoặc đặt khăn đã ngâm nước

lạnh lên ngực, trán, hố nách, hố bẹn người bệnh và quạt nhẹ hoặc chỉ cần lau người bằng khăn ướt và để nước tự bay hơi.

- Cho uống nhiều nước, chè loãng, nước súp hay nước hoa quả.

- Nếu sốt cao tư 39 độ C trở nên, sử dụng các loại thuốc giảm sốt như paracetamol, cứ

bốn đến tám giờ uống một lần.

- Giữ da sạch và khô.

* Tiêu chảy:

+ Bồi phụ ngay nước và điện giải:

- Phải xác định ngay xem bệnh nhân có bị mất nước và điện giải hay không thông qua

việc xác định xem bệnh nhân có các dấu hiệu sau hay không :

- Khát nước

- Da nhăn nheo lâu sau khi véo da ( Dấu Casper). Môi se, mặt hốc hác.

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

- Ở trẻ em nếu còn thóp thì thóp lõm xuống, trẻ quấy khóc vật vã.

- Sụt cân, nhiều trường hợp mất nước nặng có thể sụt tư 5-10 % cân nặng hoặc hơn.

- Mạch nhanh, có thể có tụt huyết áp.

+ Uống nhiều nước ngay sau khi bị tiêu chảy là cách tốt nhất ngăn ngưa mất nước và

điện giải.

+ Tiếp tục ăn

+ Đối với bệnh nhân, cần phải ăn đủ lượng dinh dưỡng cần thiết để giữ sức khoẻ và chống sụt cân. Nên ăn thức ăn chứa đủ lượng dinh dưỡng như hỗn hợp của gạo với đậu

sẵn có trong địa phương hoặc hỗn hợp của gạo với thịt hoặc cá. Có thể đưa thêm dầu ăn vào thức ăn để làm tăng thêm năng lượng. Những sản phẩm sữa, trứng hoặc chuối là những thức ăn phù hợp.

+ Dự phòng tiêu chảy:

- Dùng nước sạch:

- Uống nước sạch (nước máy, nước giếng khơi) đã được đun sôi.

- Không giặt quần áo hay tắm rửa gần nguồn nước. Ga trải giường, chiếu hay quần áo

bẩn của bệnh nhân phải được giặi riêng. Giữ những phần không bẩn, giũ qua vết bẩn do ỉa chảy rồi giặt bằng xà p hòng và nước. Phơi khô dưới nắng.

- Nước nên được trữ trong những thùng sạch, có nắp và nên dùng một cái gáo cán dài

để múc nước tư thùng.

- Sử dụng nước sạch để đánh răng.

+ Ăn thức ăn sạch, an toàn

- Ăn thức ăn tươi

- Rau tươi phải được rửa sạch. Thức ăn chín, đặc biệt là thịt, phải được nấu đúng qui cách hợp vệ sinh. Không ăn thịt hoặc cá sống, thức ăn rửa cẩu thả, hoặc thức ăn không được bảo vệ chống bụi bặm, ruồi muỗi và súc vật.

- Khi ăn đồ ăn sẵn, phải đảm bảo thức ăn đó đã được bảo quản an toàn và được nấu chín lại.

+ Rửa tay :

- Sau khi đi vệ sinh

- Sau khi giúp người khác đi vệ sinh

- Sau khi tắm rửa cho trẻ hay người ốm

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

- Trước khi chuẩn bị thức ăn, đồ uống cho bản thân hoặc những người khác

- Trước khi ăn

- Sau khi chạm vào động vật

+ Sử dụng nhà vệ sinh:

- Nhà vệ sinh phải được xây dựng cách nguồn nước ít nhất 10 m.

- Nếu không có nhà vệ sinh, chú ý không bao giờ đi vệ sinh ở gần các nguồn nước.

Phân thải ra phải cách nguồn cung cấp nước ít nhất 10 mét và phân phải được phủ bằng bùn đất để tránh ruồi muỗi đậu vào.

* Ho nhiều:

+ Điều trị :

- Ho là một phương thức thải đờm có chứa vi khuẩn ra khỏi phổi, do đó trong một số

trường hợp cần làm tăng khả năng long đờm.

+ Cách làm ho dễ dàng hơn

- Uống nhiều nước

- Xoa bóp, đấm nhẹ ở lưng

- Đi bộ vận động một lúc

- Xông hoặc hít hơi nước ( Hít thở sâu trong 15 phút, thực hiện nhiều lần trong ngày).

+ Ho nhiều làm bệnh nhân mệt và ảnh hưởng tới người xung quanh, cần làm giảm ho bằng cách:

- Làm dịu họng bằng cách uống chè đường nóng hoặc mật ong.

- Các thuốc tây y ( Tecpin codein, mucitux...) nhưng không nên dùng cho trẻ em dưới 5 tuổi.

* Khó thở:

+ Cách xử trí:

- Đánh giá ngay tình trạng hô hấp: Đếm nhịp thở, xem mức độ tím tái...ghi vào bảng

theo dõi

- Giúp cải thiện tình trạng hô hấp:

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

+ Gối cao đầu khi ngủ hoặc nằm tư thế Fowler

+ Ngồi xổm hoặc ngồi trên ghế thấp hai tay chống cằm, người ngả ra phía trước.

+ Mím môi khi thở vào và thở ra từ từ

+ Ho và khó thở ở trẻ em

+ Trẻ em khi bị viêm nhiễm đường hô hấp cần phải làm thông thoáng mũi và đường thở.

+ Khi trẻ có mảng đờm khô và rắn cần dùng gạc có tẩm nước muối ấm ( 1/4 thìa cà phê muối pha trong một chén trà) để làm bong ra.

+ Thở nhanh và sốt gây mất nước. Cần uống nhiều nước để bù dịch. Uống nước nhiều làm loãng đờm dễ ho.

+ Trẻ em khi sốt, khó thở gây mất nước cần cung cấp đủ nước, không kiêng ăn uống,

dùng thêm nước hoa quả.

* Tổn thương ngoài da:

+ Cách xử trí:

- Nguyên tắc chung

- Rửa sạch vết thương bằng nước xà phòng và giữ cho da khô.

- Hạn chế gãi lên tổn thương dễ gây nhiễm trùng.

- Làm giảm ngứa bằng các cách sau:

+ Làm lạnh da bằng nước hoặc quạt.

+ Bôi Calamin lên da để tránh cho da khỏi bị khô.

+ Không đặt những vật nóng lên chỗ tổn thương.

+ Nếu da khô quá không nên dùng xà phòng hoặc thuốc tẩy. Nên sử dụng dầu tắm

hoặc kem dưỡng da như Vaselin, glycerin, rau quả và dầu thực vật.

+ Cắt ngắn móng tay cho trẻ hoặc dùng bao tay để trẻ khỏi gãi lên da.

+ Trẻ em đang cuốn tã mà bị nhiễm bẩn cần thay tã cho trẻ, lau khô, không để quần áo

hoặc tã của trẻ bị ẩm ướt. Không quên rửa tay ngay khi thay tã cho trẻ.

- Xử trí các tổn thương:

+ Những vết thương hở và loét không bị nhiễm trùng.

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

- Rửa mụn nhọt bằng nước đun sôi để nguội pha với một ít muối (một thìa cà phê muối pha trong một lít nước) hoặc rửa bằng dung dịch tím Gentian (một thìa cà phê tím Gentian pha trong nửa lít nước).

- Băng bằng vải sạch hoặc băng sạch.

- Đặt miếng băng vải sạch nhúng trong dung dịch nước muối ấm ( pha theo cách trên) lên tổn thương 4 lần/ngày.

- Nếu nhọt ở đùi hoặc bàn chân nên nâng cao chân, khi ngủ dùng gối kê dưới chân, cách 30 phút lại nâng chân trong vòng 5 phút. Đi bộ nhiều để giúp cho tuần hoàn được

lưu thông.

+ Mụn nhọt, vết thương bị nhiễm trùng

- Dùng khăn ấm chườm lên trong 20 phút, ngày 4 lần để làm mụn mau chín. Khi mụn

nhọt không được điều trị cẩn thận có thể gây ápxe, nổi hạch và đau ở các vùng lân cận như bẹn, nách, khuỷu. Mụn vỡ non có thể gây nhiễm trùng huyết.

- Nếu mụn ngày càng to, cần dùng kháng sinh và đến cơ sở y tế để được dẫn lưu hoặc chọc hút mủ. Nếu có nhiều mủ thì rửa tổn thương bằng thuốc tím (Permanganate Kali

pha một thìa cà phê trong 4-5 lít nước đun sôi để nguội). Nếu có tổ chức hoại tử dùng nước ôxy già để rửa.

+ Cách rửa vết thương và xử lý quần áo bẩn:

- Rửa quanh mép vết thương trước, sau đó rửa từ giữa ra xung quanh bằng một miếng vải sạch. Phủ gạc lên tổn thương nếu tổn thương có máu và mủ. Nếu tổn thương khô

có thể để lộ ra ngoài không khí để vết thương mau lành.

- Mặc quần áo để bảo vệ vết thương không bị nhiễm khuẩn. Quần áo và đồ vải bẩn

phải được thu gom vào túi riêng, được ngâm trong nước Javel 20 phút trước khi giặt sau đó phơi khô dưới ánh nắng mặt trời. Người giặt phải đi găng trong suốt quá trình giặt. Nếu không sử dụng quần áo đó thì đốt hoặc ngâm trong nước Javel 20 phút trước

khi cho vào thùng rác.

- Nếu vết thương bị nhiễm bẩn do bụi đất có thể bị uốn ván. Cần tiêm văcxin chống

uốn ván nếu bệnh nhân chưa được tiêm phòng.

* Nôn và buồn nôn:

+ Cố tránh mùi nấu nướng gây cảm giác buồn nôn.

- Lưu ý xem có bị ỉa chảy không

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

- Dùng thuốc chống nôn khi cần theo chỉ dẫn của thầy thuốc

- Nếu nôn nhiều, ngưng ăn trong vài giờ sau đó uống nước ấm, dung dịch nước điện giải, nước cháo pha loãng.

* Đau đớn về thể xác:

+ Người bệnh cố gắng tìm cách giảm đau như:

- Tập thở sâu và điều hoà để được thư dãn.

- Dùng thuốc giảm đau theo giờ, khống chế cơn đau trước khi nó xuất hiện

- Kết hợp vận động và xoa bóp liệu pháp

- Khi có cảm giác rát bỏng ở tay, chân có thể do rối loạn thần kinh cảm giác, biểu hiện này thường nặng lên do yếu tố nhiệt độ, cọ xát hoặc do khô hanh, bệnh nhân có thể giảm đau bằng cách nhúng chân vào nước ấm.

- Nếu bị sưng chân, gác chân đau lên gối và p hải có đệm lót êm bên dưới.

- Sử dụng các thuốc giảm đau thông thường như Paracetamol, Aspirine

* Rối loạn tâm lý:

+ Giải quyết tình trạng lo âu và trầm cảm rất phức tạp tuỳ thuộc vào các đặc tính văn

hoá khác nhau và cách mà chính người đó đã tưng làm để vượt qua những khó khăn. Trong nhiều gia đình, người lớn (bố mẹ, anh chị) sẽ là người an ủi, đùm bọc hoặc chính những người đã tưng vượt qua hoàn cảnh này trở thành người an ủi cho người đồng cảnh ngộ là tốt nhất (hỗ trợ đồng đẳng).

+ Nhân viên y tế nên vận động người nhà và cộng đồng trợ giúp về tài chính, chăm sóc

con cái họ và giúp đỡ những phương tiện khác. Tổ chức các nhóm hỗ trợ bệnh nhân (câu lạc bộ bạn giúp bạn) hoặc hướng dẫn cho gia đình cách chăm sóc người bệnh.

Hoạt động trợ gúp cần thực hiện đều đặn để tránh cho người bệnh tâm lý mặc cảm về bản thân và taọ cho họ niềm tin trong cuộc sống.

+ Nhân viên y tế cần hướng dẫn bệnh nhân và người nhà về cách thư dãn. Cho bệnh

nhân uống thuốc an thần khi cần.

* Bảng 3.2 Chăm sóc bệnh nhân đau đầu và biểu hiện thần kinh

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

3.2.4. Tham vấn cho người có HIV

* Khái niệm tham vấn HIV

Đây là loại hình TV/THV đặc biệt bao gồm việc cung cấp những kiến thức cơ bản về phòng tránh lây nhiễm HIV, hỗ trợ cho việc thay đổi hành vi, vượt qua mặc cảm, những khủng hoảng để tiếp tục cuộc sống

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

* Mục đích tham vấn HIV/AIDS

+ Tham vấn HIV là “biện pháp điều trị” thông qua một tiến trình đối thoại và tương tác giữa TVV và TC, nhằm:

- Yểm trợ tâm lý – xã hội cho thân chủ có đời sống hữu ích, tích cực, kéo dài tuổi thọ, hợp tác phòng chống AIDS.

- Ngăn chặn lan truyền bệnh trong cộng đồng.

* Những giai đoạn tham vấn HIV/AIDS

+ Tham vấn trước xét nghiệm

- Xét nghiệm HIV

Cách duy nhất để khẳng định một người có bị nhiễm HIV hay không là xét

nghiệm HIV.

- Xét nghiệm âm tính (-):

Xét nghiệm âm tính: có hai khả năng

Không nhiễm HIV

M ới nhiễm HIV ở giai đoạn cửa sổ. Nếu đã có hành vi nguy cơ hoặc bị phơi nhiễm thì cần xét nghiệm lại sau 3 hoặc 6 tháng.

- Xét nghiệm dương tính (+) do cơ quan y tế trả lời

Người lớn và trẻ từ 15 tháng tuổi trở lên: chắc chắn bị nhiễm HIV

Trẻ em dưới 18 tháng: có thể không bị nhiễm HIV nhưng trong máu còn kháng thể

chống lại HIV do mẹ truyền sang. Trong trường hợp đã ngừng cho bú sữa mẹ thì có thể xét nghiệm sau khi ngừng cho bú 3 tháng, và xét nghiệm lại sau 1 tháng. Nếu cả

hai lần xét nghiệm đều âm tính thì có thể kết luận là trẻ không bị nhiễm HIV. Nếu kết quả vẫn dương tính thì cần xét nghiệm lại sau khi trẻ được 18 tháng.

- Lợi ích của xét nghiệm

- Nếu kết quả xét nghiệm HIV âm tính sẽ giúp cho đối tượng yên tâm hơn. Tuy nhiên vẫn phải lưu ý người xét nghiệm về giai đoạn cửa sổ và hẹn lịch xét nghiệm lại sau 3

đến 6 tháng.

- Nếu kết quả xét nghiệm HIV là dương tính sẽ giúp cho đối tượng biết cách phòng

tránh lây nhiễm cho những người xung quanh. Đồng thời khuyến khích người thân (vợ, chồng hoặc bạn tình, con cái…) và những người có hành vi nguy cơ với đối tượng

(VD: tiêm chích chung bơm kim tiêm…) đi xét nghiệm.

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

- Giúp thống kê số liệu về các con đường lây truyền để có những biện pháp truyền thông, giáo dục và cảnh báo phù hợp.

- Mục đích của tham vấn trước xét nghiệm

- Tạo dựng sự tin tưởng giữa đối tượng và nhà tham vấn. NTV có thể giúp trấn an đối

tượng giúp họ an tâm đi xét nghiệm.

- Giúp đối tượng đánh giá hành vi nguy cơ của bản thân để giúp đối tượng quyết định

lựa chọn xét nghiệm hay không.

- Cung cấp thông tin và những ảnh hưởng của kết quả xét nghiệm, giải thích về sự đảm

bảo bí mật của xét nghiệm.

- Các bước tư vấn trước xét nghiệm

- Giới thiệu, làm quen: nhằm mục đích tạo dựng sự tin tưởng cho đối tượng.

- Đánh giá về hành vi nguy cơ của đối tượng và kiểm tra những kiến thức của đối tượng về HIV/AIDS.

- Thảo luận với đối tượng về lợi ích của xét nghiệm HIV và những lưu ý của thời kỳ của sổ.

- Thảo luận với đối tượng về những vấn đề có thể xảy đến với đối tượng sau khi biết kết quả xét nghiệm để họ được chuẩn bị tâm thế sẵn sàng và cách ứng phó trong trường hợp xấu nhất.

- Cung cấp thông tin cho đối tượng biết về cách xét nghiệm, cách trả kết quả xét nghiệm và tính bảo mật của kết quả xét nghiệm.

- Thảo luận về những biện pháp đảm bảo an toàn, tránh những hành vi nguy cơ làm lây nhiễm HIV/AIDS.

- Thảo luận về sự hỗ trợ xã hội, tư vấn việc cần làm trong khi chờ kết quả xét nghiệm.

- Hẹn đối tượng ngày đến lấy kết quả xét nghiệm.

- Tham vấn khi trả kết quả xét nghiệm

- Tham vấn cho đối tượng có kết quả xét nghiệm HIV âm tính

Kết quả xét nghiệm HIV âm tính sẽ giúp cho đối tượng yên tâm. Tuy nhiên cũng cần

lưu ý với đối tượng nên đi xét nghiệm lại sau 3 tháng và đồng thời thảo luận về những biện pháp an toàn để phòng, tránh lây nhiễm HIV.

- Tham vấn cho đối tượng nhận kết quả xét nghiệm HIV dương tính

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

- Những trạng thái tâm lý và cách thức tham vấn cho đối tượng có kết quả HIV dương tính

* Sốc:

+ Biểu hiện: Rối loạn tinh thần, bối rối, hoảng loạn, khả năng tiếp thu thông tin thấp,

không biết phải làm gì

+ Biện pháp hỗ trợ: Nhân viên CTXH luôn ở bên họ, coi họ như người bạn để chia sẻ

và giúp đỡ họ tận tình để họ có được cảm giác an toàn. Lúc này không nên cố khai thác thông tin hay cố tìm hiểu họ hay cũng không nên cố cung cấp kiến thức, hướng

dẫn kỹ năng cho họ.

* Chối bỏ:

+ Biểu hiện: Không muốn nhắc đến tình hình bị nhiễm và không thừa nhận mình bị

nhiễm, không tin đó là sự thật.

+ Biện pháp hỗ trợ: Nhân viên CTXH tạm thời coi ý kiến của đối tượng là đúng, xem họ quan tâm nhất đến vấn đề gì và cung cấp kiến thức, hướng dẫn kỹ năng cho họ. Nhân viên CTXH không nên bực tức, nổi giận với đối tượng; cũng không nên cố giải

thích sự thật cho họ và cũng không nên giải thích với họ rằng sự chối bỏ của họ là sai mà nên chấp nhận cảm xúc của họ lúc này. Nhân viên CTXH có thể nói cho đối tượng HIV/AIDS là gì, HIV lây truyền như thế nào…

* Bực tức, cáu giận:

+ Biểu hiện: cáu gắt, quát mắng, im lặng bất thường, ngại tiếp xúc, thiếu hợp tác, giận

người truyền bệnh cho mình, muốn trả thù, hận đời…

+ Biện pháp hỗ trợ: Tỏ ra thật sẵn lòng lắng nghe đối tượng, thông cảm và giúp đối

tượng thảo luận về sự bực tức, vì nói ra sẽ giúp đối tượng cảm thấy dễ chịu hơn; giúp khách hàng nhận ra hậu quả của bực tức, xác định nguyên nhân bực tức và bàn giải pháp

+ Các bước tham vấn cho người có kết quả HIV dương tính

- Kiểm tra xem đối tượng hiểu gì về kết quả xét nghiệm và giúp họ hiểu đúng đắn về

kết quả xét nghiệm này.

- Động viên, trấn an khi đối tượng thân chủ bị sốc, choáng…

- Thảo luận xem họ sẽ làm những gì trong những ngày tới, những khó khăn cần giải quyết và cách thức giải quyết những khó khăn đó.

- Thảo luận xem họ muốn thông báo kết quả xét nghiệm với ai và như thế nào.

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

- Hẹn ngày tham vấn tiếp theo

- Tham vấn cho thân chủ sau xét nghiệm (khi bắt đầu sống chung với HIV)

- Những trạng thái tâm lý sau xét nghiệm

* Mặc cảm

+ Biểu hiện: tự xỉ vả mình, cảm thấy mặc cảm tội lỗi, thấy ai cũng như đang dòm ngó mình, muốn lánh mình, thấy không xứng đáng với gia đình và xã hội..

+ Biện pháp hỗ trợ: giải thích cho đối tượng hiểu họ không có lỗi gì trong sự việc này, trấn an cho họ, nói về những điểm tốt, điểm mạnh của đối tượng, chia sẻ rằng xung

quanh cũng có nhiều đối tượng như họ

* Sợ hãi, lo lắng

+ Biểu hiện: bồn chồn, thiếu tập trung, sợ bị người khác biết, sợ chết, sợ gia đình tan

vỡ…

+ Biện pháp hỗ trợ: Nhân viên CTXH cần thông cảm, lắng nghe, tỏ thái độ quan tâm,

chia sẻ với đối tượng, trấn an họ. Sau đó cùng với đối tượng xác định nguyên nhân và tìm giải pháp cho tất cả những tình huống mà đối tượng lo lắng, sợ hãi, cung cấp cho

họ những thông tin cơ bản về quyền con người, về luật bảo vệ sức khỏe của nước ta. Nhân viên CTXH không nên bỏ qua, lờ đi cảm giác của đối tượng, không xem thường những nỗi lo lắng và sợ hãi của đối tượng. Đồng thời bản thân cũng không được lo lắng hay căng thẳng nếu thấy không thể giúp được gì cho đối tượng.

* Cô đơn, tự kỳ thị

+ Biểu hiện: đối tượng tránh tiếp xúc, rút khỏi các hoạt động xã hội, nói ít, nói rằng “tôi muốn ở một mình”, tự thu mình lại, không muốn giao tiếp với ai khác

+ Biện pháp hỗ trợ: Lắng nghe, chia sẻ với đối tượng, nói chuyện và tiêp xúc với đối tượng, động viên đối tượng tham gia các hoạt động tập thể. Đồng thời nhân viên công tác xã hội cũng nói chuyện với gia đình của đối tượng để gia đình hiểu không xa lánh,

không bỏ rơi họ; nói cho đối tượng biết rằng có rất nhiều người khác cũng trong cảnh ngộ như họ đang sống và tham gia rất nhiều các họat động, các câu lạc bộ đồng cảm…

* Trầm cảm, chán nản:

+ Biểu hiện: buồn bã, im lặng, cử động chậm chạp, mất ngủ, mất tập trung, suy giảm

trí nhớ, thờ ơ, lãnh cảm, tuyệt vọng, buồn bã, suy kiệt về thể chất và tinh thần, muốn tự tử, nhắc đi nhắc lại đến ý định muốn chết và lập kế hoạch cho cái chết của mình.

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

+ Biện pháp hỗ trợ: Nhân viên công tác xã hội thể hiện sự qyuan tâm, thân thiện, thảo luận về những suy nghĩ, tình cảm của đối tượng, giúp họ nghĩ đến trách nhiệm với gia đình và con cái. Huy động những người thân trong gia đình động viên, quan tâm và giám sát chặt chẽ những suy nghĩ, tình cảm của họ và cùng với họ tìm ra những giải

pháp. Không nên bỏ quan hoặc cố làm cho mọi chuyện yên ổn ngay, ko nên cố gắng tư vấn, hỗ trợ vượt ngoài khả năng của mình, không nên cười nhạo hay coi thường ý định

tự tử của họ.

* Chấp nhận

+ Biểu hiện: thường sau một thời gian dài, đối tượng bắt đầu chấp nhận thực trạng nhiễm HIV của mình và muốn ổn định, tìm cách tốt nhất để sống. Họ bắt đầu muốn hợp tác, muốn làm điều có ích.

+ Biện pháp hỗ trợ: Cùng với đối tượng bàn bạc và lập kế hoạch về cuộc sống gia đình, về công việc, về cách chăm sóc sức khỏe để có một hướng đi đúng. Nói cho họ biết thời gian sống của họ tùy thuộc vào thái độ và hành vi của chính bản thân họ. Cũng nói cho họ biết rằng sự lạc quan và khỏe mạnh kéo dài nhưng cũng có lúc sẽ xen

kẽ những cảm xúc buồn chán, thất vọng, nhưng nếu có xảy ra như vậy thì cũng không nản chí và mọi chuyện sẽ tốt. Phối hợp cùng với gia đình và các cơ quan đoàn thể tạo điều kiện tốt nhất cho họ hòa nhập cộng đồng.

* Hy vọng

+ Biểu hiện: sau khi được tư vấn và tìm hiểu thông tin họ sẽ hy vọng có thể sống được

lâu dài, con cái vẫn khỏe mạnh, vẫn còn tương lai, có bệnh thì chữa sớm và chữa đúng sẽ khỏe mạnh, hy vọng khoa học tiến bộ sẽ có thuốc chữa được bệnh.

+ Giải pháp hỗ trợ: động viên để họ duy trì sự lạc quan và hy vọng của mình

3.3. Tiến trình công tác xã hội cá nhân với người có HIV/AIDS

3.3.1. Tiếp cận thân chủ

* Mục đích:

+ Thiết lập mối quan hệ với thân chủ

+ Tạo điều kiện thuận lợi cho tiến trình trợ giúp

* Thực hiện:

+ Hẹn với thân chủ về thời gian và địa điểm cụ thể để gặp mặt

+ Nói với TC: “Các thông tin cá nhân của thân chủ sẽ được giữ bí mật tuyệt đối”

+ Sử dụng các kiến thức, kỹ năng, kỹ thuật trong tiếp cận thân chủ:

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

- Kỹ năng lắng nghe

- Kỹ năng tạo điều kiện thuận lợi

- Quan tâm tích cực - Kỹ năng diễn giải, tóm tắt, làm sáng tỏ vấn đề và kỹ năng phỏng vấn

Kỹ năng

Kỹ thuật

Thực hiện

Nghe, tìm hiểu những suy nghĩ của TC

Lắng nghe có đồng cảm

Quan sát tất cả những ngôn từ, cử chỉ, điệu bộ, ánh m ắt nét m ặt của T C

Quan sát hành vi ngôn từ và phi ngôn từ

1. Lắng nghe

Lắng nghe tích cực

Lắng nghe và quan sát các biểu hiện TC

Im lặng

Không vội vàng yêu cầu TC trả lời câu hỏi

Mục đích Nghe TC thấy gì, nghĩ gì và những điệu kiện liên quan khác Nhận diện vấn đề TC qua lời nói, ánh m ắt, cử chỉ, điệu bộ... Tạo sự tin tưởng cho TC Dành thời gian cho TC suy nghĩ về vấn đề của TC

Sự thấu cảm

Giúp TC chia sẻ những vấn đề khó khăn

2. Kỹ năng tạo điều kiện thuận lợi

Quan tâm t ích cực

Tạo dựng niềm tin nơi TC

Bắt đầu bằng câu “Chị cảm t hấy...?” “Bởi vì...” Biểu hiện bằng hành vi phi ngôn từ như ngồi hơi vươn về phía trước. Nhìn với ánh mắt thân thiện Tôn trọng giá trị TC. Không phê phán. Tán thành và quan tâm đến trải nghiệm của TC

Truyền thông bằng lời

Dùng những từ quan trọng để diễn giải những lời của TC

3. Kỹ năng diễn giải

Tóm lược vấn đề

Nhắc lại chủ điểm, vấn đề, nội dung TC đề cập đến

Nhận diện vấn đề

Giải thích chính xác vấn đề TC

Kiểm nghiệm lại thông tin từ TC Tổ chức hợp lý thông tin TC cung cấp đầy đủ thông tin

4. Kỹ năng tóm tắt 5. Kỹ năng làm sáng tỏ vấn đề

Quá trinh phỏng vấn hiệu quả và tiết kiệm hơn

Đặt câu hỏi - Câu hỏi m ở - Câu hỏi đóng - Câu hỏi nửa đóng nửa m ở

6. Kỹ năng phỏng vấn

7 loại câu hỏi theo triết học Socrat - Câu hỏi về trí nhớ - Câu hỏi diễn giải

Trợ giúp TC phát triển các kỹ năng giải quyết vấn đề.

- Câu hỏi m ở: Khi nào thì TC xuất hiện các triệu trứng bệnh? - Câu hỏi đóng: TC có cảm t hấy khó chịu khi xuất hiện các triệu trứng đó không? - Câu hỏi nửa đóng, nửa mở: TC có lo lắng hay không? Vì sao? - Triêu trứng bệnh của TC kéo dài trong bao lâu? - TC đã giải thích với gia đình như thế nào?

Bảng 3.3. Các kỹ năng, kỹ thuật sư dụng trong tiếp cận thân chủ

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

Khả năng đưa ra các chiến lược khác nhau để giải quyết.

- Câu hỏi giải thích - Câu hỏi ứng dụng - Câu hỏi phân tích - Câu hỏi tổng hợp - Câu hỏi đánh giá

- Mối quan hệ của TC và m ọi người như thế nào? - TC đã đi xét nghiệm chưa? - Điều gì khiến cho T C lo lắng? - TC đã biết các thông tin gì về HIV chưa? - Vậy, gia đình TC muốn gì từ TC?

3.3.2. Nhận diện vấn đề

* Nhận diện các vấn đề TC gặp phải

+ Vấn đề chính là TC là người có HIV

+ Các vấn đề về tâm sinh lý của TC

* Nhận diện và đánh giá mô hình nội lực, ngoại lực và sơ đồ sinh thái của TC. Từ đó,

tìm các nguồn tài nguyên hỗ trợ cho TC

* Nhận diện các điểm mạnh, điểm yếu của TC.

* Nhân viên CTXH sử dụng các kỹ năng, kỹ thuật để nhận diện vấn đề của TC

+ Giúp TC mô tả vấn đề

+ Làm sáng tỏ các vấn đề của TC

+ Xác định các rào cản trong cuộc sống...

Kỹ thuật

Mục đích

Thực hiện

Lý thuyết

Môt t ả vấn đề

Tìm ra vấn đề cần trợ giúp của TC

Chuyển trọng tâm vào mô tả vấn đề bằng cách hỏi: “T ôi có thể giúp đỡ gì được không?”

Thân chủ trọng tâm

Phát triển các mục tiêu hoàn chỉnh

Hướng đến các mục tiêu quan trọng với TC, cụ thể, đo lường được.

Phản hồi

Giúp TC xác định rõ m ục tiêu cần phải làm

Gợi ý T C miêu tả cuộc sống của họ Giúp TC phân bậc mục tiêu từ 1 đến 10 Tổ chức theo 3 phần: Khen ngợi, bắc cầu và gợi ý nhiệm vụ phải làm

Tìm ra những khó khăn với thân chủ

Xác đinh rào cản trong cuộc sống

Tìm hiểu các rào cản như: Tâm sinh lý, văn hoá, thông tin, chính sách, thủ tục

Hệ thống

Liệu pháp cơ cấu gia đình

Xem xét các yếu tố tác động từ gia đình TC

Quan sát, t rao đổi với gia đình về những vấn đề liên quan đến TC

Bảng 3.4. Các lý thuyết, kỹ thuật sử dụng trong nhận diện vấn đề

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

Tạo ranh giới

Tăng cường hoặc loại bỏ những khoảng cách t ừ cá nhân, nhóm và cộng đồng

Nhận diện vấn đề khách quan

Làm việc có tương tác

- Tăng cường quan hệ với gia đình, làng xóm - Tạo khoảng cách với những người nghiện xung quanh Tạo tương tác giữa các thành viên trong gia đình để xác định vấn đề của T C.

3.3.3. Thu thập thông tin về thân chủ

* Thu thập các thông tin về thân chủ như:

+ Thông tin cá nhân:

- Họ và tên, giới tính, tuổi

- Nghề nghiệp, tình trạng hôn nhân

- Nhận thức, tâm lý

- Kinh tế, các mối quan hệ

- Các nhu cầu của TC.

+ Thông tin về bệnh:

- Thời gian mắc bệnh

- Tình trạng bệnh hiện tại

- Nguyên nhân dẫn đến nhiễm H

- Quá trình xét nghiệm, những thay đổi tâm sinh lý....

=> Sau khi thu thập đầy đủ thông tin TC, NVCTXH cần phải lựa chọn, xử lý các thông

tin.

Bảng 3.5. Các kỹ năng sử dụng trong thu thập thông tin

Kỹ năng Mục đích

Vãng gia Thu thập thông tin về TC qua gia đình

Tìm hiểu các p hản ứng của TC, gia đình và cộng đồng với vấn đề Quan sát nghiện ma tuý

Diễn giải Kiểm nghiệm thông tin về TC

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

Tóm lược Tổ chức hợp lý thông tin

TC cung cấp thêm thông tin để làm sáng tỏ vấn đề Làm sáng tỏ vấn đề

Xác định vấn đề, thiết lập mục tiêu cho TC Phỏng vấn (vấn đàm)

3.3.4. Chẩn đoán

* Từ các thông tin có được, NVCTXH chẩn đoán vấn đề của TC

- Vấn đề y tế: Có HIV, điều trị HIV

- Vấn đề CTXH: Những khó khăn, trở ngại về tâm lý, cuộc sống của TC

* Các nhân tố làm nảy sinh vấn đề

* Các mối quan hệ trợ giúp và các nguồn lực trợ giúp

3.3.5. Lên kế hoạch trợ giúp

* NVCTXH cùng với TC lên kế hoạch trợ giúp

+ Đề ra các việc NVCTXH, TC cần phải làm

+ Thống nhất kế hoạch và cam kết thực hiện kế hoạch; có người chứng kiến.

+ Kế hoạch tuân thủ theo công thức SM ART. Nghĩa là p hải:

- Cụ thể, rõ ràng

- Khả thi

- Có thể đo lường được

- Có thể thực hiện được

- Đảm bảo thời gian

* Các lý thuyết sử dụng trong lập kế hoạch

- Thuyết tâm lý học bản ngã

- Thuyết hệ thống, sinh thái

- Thuyết nhận thức, hành vi

- Thuyết lấy nhiệm vụ làm trung tâm

3.3.6. Thực hiện kế hoạch

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

* Sau khi đã lên kế hoạch. Nhân viên CTXH, TC và các thành phần tham gia cũng nhau thực hiện hế hoạch.

* Nhân viên CTXH cần phải chú ý đến những thuận lợi và khó khăn khi thực hiện kế hoạch. Những tình huống bất ngờ xảy ra.

* Lưu ý đối với NVCTXH:

+ Thời gian: Có thể thay đổi do nhiều yếu tố

+ Kiến thức: Khi thực hiện, có thể lý thuyết hệ thống hay học hỏi xã hội không có tác dụng. Khi đó cần phải thay đổi bằng một lý thuyết khác.

+ Kỹ năng: Không nên vận dụng máy móc các kỹ năng.

+ Thái độ: Luôn luôn tôn trọng TC, tỏ ra quan tâm đến tình trạng của TC.

+ Chuẩn bị các tình huống phát sinh có thể xảy ra.

* Đối với TC:

+ Cần tuân thủ nghiêm ngặt kế hoạch đề ra

+ Tuân thủ phác đồ điều trị (nếu có)

+ Tránh các hoạt động làm ảnh hưởng đến chiều hướng của bệnh

* Đối với gia đình TC:

+ Nếu như điều trị tại nhà, cần phải cẩn thận trong quá trình chăm sóc

+ Thực hiện đúng những quy định, hướng dẫn trong chăm sóc người có H

+ Thường xuyên theo dõi tình trạng bệnh của TC

3.3.7. Lượng giá

* Lượng giá diễn ra trong suốt tiến trình CTXH với TC

* Mục đích:

+ Thấy được kết quả của tiến trình trợ giúp

+ Góp phần điều chỉnh các nội dung, lý thuyết cho phù hợp

* Lượng giá ai?

- Lượng giá về Nhân viên CTXH: lượng giá các kỹ năng, lý thuyết và sự vận dụng vào trường hợp của TC

- Lượng giá về TC: Lượng giá kết quả đạt được sau khi thực hiện kế hoạch.

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

3.4. Tiến trình công tác xã hội nhóm với người có HIV/AIDS

Hình 3.1. Nhóm đồng đẳng

3.4.1. Thành lập nhóm

+ Đánh giá tình hình, vấn đề và nhu cầu của nhóm người có HIV

+ Mục đích thành lập nhóm phải rõ ràng và được mọi người chia sẻ

+ Chú ý đến mục tiêu riêng của cá nhân và mục tiêu chung của nhóm (giúp đỡ nhau

vượt qua căn bệnh thế kỷ, hòa nhập cùng cộng đồng)

+ Mục tiêu chính là cơ sở để chọn người đưa vào nhóm

+ Một số vấn đề khi lập nhóm: Tuổi, trình độ văn hóa, giới tính, sở thích...

* Khảo sát nhóm:

+ Sử dụng các kỹ thuật: Trắc lượng xã hội (Vẽ sơ đồ nhóm)

+ Vẽ sơ đồ Sharon

+ Mô hình đánh giá: Đối chiếu với kế hoạch trị liệu

3.4.2. Khảo sát nhóm:

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

+ Tìm hiểu mối quan hệ cá nhân

+ Tìm hiểu tiến trình

+ Tìm hiểu chức năng, vai trò của các thành viên trong nhóm

+ Tìm hiểu môi trường sinh hoạt nhóm

3.4.3. Duy trì nhóm

+ Coi trọng cả 2 việc: Công việc nhóm và các thành viên trong nhóm

+ Kế hoạch hoạt động phải phù hợp với nhu cầu và hướng tới mục tiêu thay đổi hành vi, thái độ và trị liệu

+ Các phương pháp can thiệp nhằm trị liệu

- Phương pháp căn bản

- Phương pháp riêng biệt

+ Đánh giá thường xuyên

- Hành vi và vai trò của các cá nhân trong nhóm

- Quá trình phát triển của nhóm

- Mối quan hệ của nhóm

* Chú ý các kỹ năng sử dụng trong CTXH nhóm:

+ Kỹ năng điều hành nhóm

+ Kỹ năng truyền thông

+ Kỹ năng quan sát

+ Kỹ năng giải quyết mâu thuẫn

+ Kỹ năng đánh giá và nhận diện vấn đề

3.4.4. Kết thúc nhóm:

+ Khi các mục tiêu của nhóm đã đạt được

+ Đánh giá hiệu quả hoạt động nhóm

+ Nhóm viên được tăng năng lực giải quyết vấn đề

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

3.5. Các chương trình, mục tiêu can thiệp hiệu quả phòng chống HIV/AIDS

Hình 3.2. Các hoạt động truyền thông về HIV

3.5.1. Khái niệm về chương trình, mục tiêu phòng chống HIV/AIDS

Chương trình mục tiêu phòng, chống HIV/AIDS là các chương trình, mục tiêu ngăn ngừa sự lây lan của HIV và giảm thiểu số lượng người tử vong vì HIV/AIDS.

Rộng lớn hơn đây là cách tiết kiệm chi phí cho tương lai đối với hệ thống y tế và cộng đồng. Chi phí để ngăn ngừa một trường hợp nhiễm HIV thông qua chương trình can thiệp có thể nhỏ hơn rất nhiều chi phí để điều trị và chăm sóc cho một người có HIV.

* Các chương trình, mục tiêu gồm:

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

+ Khuyến khích thay đổi hành vi trong giao tiếp thông qua các chương trình truyền thông, giáo dục giới tính, và kiểm tra, nâng cao tính tự giác. huyến khích sử dụng bao cao su trong hoạt động tình dục thông qua việc phân phát và hướng dẫn sử dụng sản phẩm này. hẩn đoán và điều trị các bệnh lây nhiễm qua đường tình dục. ảm bảo nguồn

cung cấp máu an toàn

+ Cố gắng giảm các trường hợp nhiễm HIV trong số những người sử dụng thuốc tiêm,

bao gồm việc cung cấp các dụng cụ tiêm an toàn, tư vấn và điều trị bằng thuốc uống. Ngăn ngừa sự lây lan từ mẹ sang con( M TCT) thông qua các khóa ngắn về ARV và

cung cấp các sự lựa chọn về nuôi con

Bảng 3.6. Sơ đồ quản lý lâm sàng người nhiễm HIV

3.5.2. Lựa chọn chương trình can thiệp

Lựa chọn những chương trình can thiệp cần thiết để thực hiện là một việc rất quan trọng trong quá trình phải đối phó với sự thiếu thốn các nguồn lực, cũng như khả

năng thực hiện. Một sự cân bằng trong việc ngăn chặn, chữa trị, chăm sóc và giảm đau phải dựa trên những cơ sở sau:

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

+ Xác định các nghiên cứu về HIV/AIDS, trong đó nghiên cứu cả những người có nguy cơ cao và đang trong giai đoạn nhiễm bệnh.

+ Hiệu quả chi phí của chương trình can thiệp

+ Mức độ sẵn có nguồn lực của cộng đồng

+ Khả năng thực hiện

+ Mở rộng phạm vi chương trình can thiệp

=> Trong mọi trường hợp, các biện pháp can thiệp quan trọng nhất là: Thúc đẩy thay đổi hành vi trong giao tiếp, sử dụng bao cao su, kiểm soát các bệnh lây lan qua đường

tình dục, an toàn máu, tư vấn và xét nghiệm tự nguyện (VCT); giảm thiểu các tác hại giữa IDUs.

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có HIV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

Biện pháp cơ bản

Chỉ tiêu

Nhóm đối tượng/nhóm hưởng lợi

3.5.3. Các chương trình, mục tiêu can thiệp cụ thể

+ Nhóm người có nguy cơ cao (ưu tiên) + Dân cư nói chung

+ Các chỉ tiêu về sự thay đổi hành vi t rong giao tiếp đối với những nhóm nguy cơ cao và những người trẻ tuổi, vi dụ như: Tỷ lệ số người được hỏi cho biết. Có nhận thấy nguy cơ HIV/AIDS cao trong hoạt động tình dục (1) hay sử dụng bao cao su trong hoạt động tình dục có nguy cơ cao (2) + Tỷ lệ số người được hỏi (1) có kiến thức về các biện pháp ngăn ngừa HIV, (2) không có nhận thức sai về HIV/AIDS. + Tỷ lệ số người được hỏi chấp nhận quan điểm hòa nhập với các bệnh nhân HIV/AIDS + Tỷ lệ số người sử dụng lao động không phân biệt đối xử khi tuyển dụng, giúp đỡ và đề bạt với người có HIV/AIDS

+ Nhóm người có nguy cơ cao (ưu tiên) + Dân cư nói chung

+ Tổng số BCS có thể cung ứng trên toàn quốc + Tỷ lệ số BCS tại các cơ sở bán lẻ và các điểm phân phối khác so với số lượng dự trữ + Tỷ lệ số BCS đáp ứng các yêu cầu về chất lượng

Các hoạt động phòng ngừa

* Xúc tiến thay đổi hành vi trong giao tiếp + Tăng cường việc thay đổi hành vi trong giao t iếp ở mức độ cá nhân (Ví dụ thông qua giáo dục tập trung cho những cá nhân có nguy cơ cao) và m ức độ toàn xã hội/cộng đồng (ví dụ thông qua các chiến dịch truyền thông để thay đổi cách nhìn nhận và quan điểm của xã hội, từ đó có thể củng cố các hành vi an toàn trong giao tiếp ở mức độ cá nhân) + Thiết kế những thông điệp khuyến khích hay thay đổi hành vi trong giao tiếp cho những nhóm đối tượng riêng biệt như nhóm có nguy cơ cao, đàn ông, phụ nữ, những người trẻ tuổi (thanh niên) + Thông tin về dấu hiệu bệnh + Thu hút những bệnh nhân HIV/AIDS, những thành viên của nhóm nguy cơ cao tích cực tham gia vào nỗ lực tuyên t ruyền cho cộng đồng + Đẩy mạnh các chương trình, dịch vụ và sản phẩm phòng chống HIV/AIDS và các bệnh lây lan qua đường tình dục * Tăng cường chất lượng, sự chấp nhận và khả năng đáp ứng bao cao su + Đảm bảo hệ thống thông tin và nguồn cung cấp BCS có chất lượng + Phân phối BCS thông qua nhiều con đường khác nhau (các chương trình cộng đồng, các cơ sở bán lẻ, các cơ sở y tế...) + Phổ cập và tăng khả năng chấp nhận BCS thông qua các chiến dịch tuyên truyền và m aket ting rộng rãi + Kiểm soát chất lượng của BCS thông qua kiểm tra và xét nghiệm thường xuyên

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có HIV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

+ Nhóm có nguy cơ cao (ưu tiên) + Dân cư nói chung

+ Tỷ lệ số người ở độ tuổi 15-49 tự nguyện yêu cầu xét nghiệm và tiếp nhận kết quả của họ + Tỷ lệ khu vực có dịch vụ VCT

+ Tỷ lệ bệnh nhân STI được chẩn đoán hợp lý và điều trị theo các chương trình quốc gia + Tỷ lệ bệnh nhân STI đã nhận được lời khuyên về sử dụng BCS, thông báo đối tượng đã quan hệ tình dục và đã được chỉ dẫn về xét nghiệm HIV

Các bệnh nhân nhiễm bệnh lây lan qua đường tình dục và các đối tượng có quan hệ tình dục với họ

Dân cư nói chung

+ Tỷ lệ đơn vị máu đã truyền trong 12 tháng qua không nhiễm HIV + Tỷ lệ khu vực, địa giới có thể truy nhập ngân hàng máu không phải từ những người hiến máu.

Tỷ lệ phụ nữ nhiễm HIV nhận được liệu pháp kháng virut trong quá trình mang thai

+ Phụ nữ mang thai nhiễm HIV và con của họ + Phụ nữ ở độ tuổi sinh đẻ

* Cung cấp dịch vụ tư vấn và xét nghiệm tự nguyện (VCT) + Thiết lập/ củng cố m ột hệ thống tư vấn và xét nghiệm tự nguyện (VCT) có khả năng đáp ứng cao, cung cấp dịch vụ VCT (tư vấn trước, trong và sau khi xét nghiệm ) cho bất kì ai đến mà không cần xưng danh + Công khai sự tồn tại của dịch vụ VCT + Đảm bảo khả năng sẵn sàng của VCT, đặc biệt cho những người có nguy cơ cao hoặc nhiễm bệnh + Liên kết các VCT với các dịch vụ phòng chống HIV/AIDS khác. * Thiết lập chương trình quản lý toàn diện các bệnh lây lan đường tình dục (STI) + Phát triển hệ thống quốc gia về quản lý trường hợp bệnh lây đường tình dục + Đưa các loại thuốc điều trị STI vào danh m ục thuốc cần t hiết + Đặt đơn vị quản lý STI sẵn sàng tại điểm liên hệ đầu tiên trong hệ thống chăm sóc sức khoẻ + Kết nối các dịch vụ phòng chống STI với dịch vụ tư vấn và các dịch vụ phòng chống H khác * Đảm bảo an toàn m áu + Loại trừ nguồn cung máu từ những người bán máu và những người hiến máu trong nhóm nguy cơ cao, thay vào đó tìm nguồn máu từ bộ phận dân cư có nguy cơ thấp + Tránh truyền máu không cần thiết + Đảm bảo tất cả các nguồn m áu không nhiễm HIV và các bệnh khác có thể lây qua đường máu * Ngăn chặn lây lan từ m ẹ sang con (MTCT) + Cung cấp dịch vụ VCT cho phụ nữ vào viện khám thai + Cung cấp cho phụ nữ m ang thai có HIV các kiến thức để ngăn ngừa MTCT (zidovudine hay nevirapine). Tư vấn cho họ về cách nuôi con + Cải thiện dịch vụ kế hoạch hóa gia đình và kết hợp các hoạt động

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có HIV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

phòng, chống HIV

Nhóm người tiêm chích và những người có quan hệ tình dục với họ

Tỷ lệ IUDS dùng chung dụng cụ tiêm trong m ũi tiêm lớn nhất

* Giảm thiểu nguy cơ trong nhóm những người tiêm chích (IDUs) + Tăng cường sử dụng BCS và các dụng cụ tiêm chích vô trùng + Đẩy mạng các hoạt động tiêm chích an toàn cũng như các hoạt động tình dục an toàn + Cung cấp các dịch vụ tư vấn và điều trị bằng thuốc

Các hoạt động giảm đau, chăm sóc và điều trị HIV/AIDS

Những người sống chung với HIV/AIDS và gia đình họ

Tỷ lệ các cơ sở y tế đang cung cấp dịch vụ tư vấn và các chương trình phòng chống cho bệnh nhân HIV/AIDS và gia đình họ

Người nghèo đang sống chung với AIDS và gia đình họ, trẻ em m ồ côi

Tỷ lệ các hộ nhận được sự giúp đỡ từ bên ngoài để chăm sóc cho bệnh nhân AIDS hoặc trẻ mồ côi

Những người sống chung với HIV/AIDS và gia đình họ

Tỷ lệ hộ gia đình có 1 người trưởng thành được giúp đỡ hoặc để thay thế m ột phần thu nhập

Những người có HIV/AIDS

+ Tỷ lệ các cơ sở y tế có khả năng cung cấp dịch vụ chăm sóc thích hợp đối với người có HIV + Tỷ lệ số bệnh nhân được nhận sự giúp đỡ và phòng ngừa điều trị nhiễm lao + Các chỉ tiêu của chương trình lao + Tỷ lệ số chuyên gia y tế được đào tạo về điều trị và chăm sóc đối t ượng có liên quan đến HIV

* Cung cấp dịch vụ tư vấn và ngăn ngừa nhiễm bệnh cho những người sống chung với HIV/AIDS và gia đình họ * Tăng cường mạng lưới an toàn cho các hộ nghèo có bệnh nhân AIDS, bao gồm cả trẻ em mồ côi bị AIDS * Cung cấp dịch vụ chăm sóc tại nhà và tại cộng đồng thay cho chăm sóc tại bệnh viện như truyền thống * Cung cấp dịch vụ điều trị và chăm sóc tạm thời cho những đối tượng nguy cơ nhiễm bệnh + Phát triển chiến lược chăm sóc và điều trị HIC/AIDS (including HAART) + Phát triển và thực thi các hướng dẫn cơ bản về việc quản lý IOs nói chung bao gồm cả bệnh lao + Đảm bảo cung cấp đủ thuốc cho chăm sóc và tích cực điều trị cho IOs + Tăng cường khả năng của hệ thống y tế trong việc cung cấp dịch vụ điều trị và chăm sóc bệnh nhân HIV tiềm ẩn + Phát triển mối liên kết giữa các chương trình HIV/AIDS với chương trình phòng chống bệnh lây

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có HIV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

lan qua đường tình dục và chương trình chống lao

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

3.5.4. Các lưu ý khi can thiệp

+Hành động sớm

+Tăng cường sự cam kết, quan tâm và nguồn tài chính của chính phủ

+ Tạo môi trường chính sách thuận lợi

+ Ngăn chặn sự lây nhiễm trong nhóm người nhiều khả năng liên hệ và lây truyền HIV nhất.

+ Ưu tiên các chương trình can thiệp đã chứng minh được hiệu quả

+ Giải quyết các vấn đề về bất bình đẳng giới

+ Áp dụng hướng tiếp cận đa ngành, có nghĩa là cần phải có sự tham gia chủ động và tích cực từ các ngành có liên quan, của xã hội, của cá nhân cũng như các tổ chức phi chính phủ.

+ Cần phối hợp các chương trình phòng chống HIV/AIDS với chiến lược xóa đói giảm nghèo

+ Phải xây dựng hệ thống giám sát đánh giá có hiệu quả

3.5.5. Luật phòng chống HIV/AIDS

Luật phòng chống HIV/AIDS nói đúng hơn là “Luật phòng, chống nhiễm virut gây ra hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải ở người (HIV/AIDS)” được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Khóa XI, kì họp thứ 9 (Từ ngày 16 tháng 5 đến ngày 29 tháng 6 năm 2006) thông qua ngày 29 tháng 6 năm 2006; do Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Phú Trọng kí. Luật này có hiệu lực từ ngày 01 tháng 01 năm 2007.

Luật này gồm 6 Chương và 50 Điều. Quy định các biện pháp phòng, chống HIV/AIDS; việc chăm sóc, điều trị, hỗ trợ người nhiễm HIV và các điều kiện đảm bảo

thực hiện biện pháp phòng, chống HIV/AIDS. Luật này áp dụng đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân trong nước và nước ngoài tại Việt Nam. (Điều 1. Phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng)

Luật phòng, chống HIV/AIDS cung cấp cơ sở lý luận và pháp lý vững chắc cho

CTXH với người có H.

* Cơ sở lý luận:

+ Luật giải thích các thuật ngữ, khái niệm liên quan đến HIV/AIDS như: HIV, AIDS,

nhiễm trùng, kì thị người nhiễm HIV, hành vi nguy cơ cao, phơi nhiễm HIV, giám sát dịch tễ học HIV/AIDS, giám sát trọng điểm HIV/AIDS, tư vấn về HIV/AIDS, xét

nghiệm HIV, HIV dương tính, nhóm giáo dục đồng đẳng, nhóm người di biến động,

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

các biện pháp can thiệp giảm tác hại trong dự phòng lây nhiễm HIV. (Điều 2. Giải thích từ ngữ).

+ Xây dựng: Mục đích và yêu cầu của thông tin, giáo dục truyền thông về phòng, chống HIV/AIDS (Điều 9)

* Cơ sở pháp lý: Luật quy định rõ về:

+ Những quy định chung:

- Nguyên tắc phòng chống HIV/AIDS (Điều 3)

- Quyền và nghĩa vụ của người nhiễm HIV (Điều 4)

- Trách nhiệm trong phòng chống HIV/AIDS (Điều 5)

- Chính sách của nhà nước về phòng, chống HIV/AIDS (Điều 6)

- Cơ quan quản lý nhà nước về phòng chống HIV/AIDS (Điều 7)

- Những hành vi bị nghiêm cấm (Điều 8)

+ Các biện pháp xã hội trong phòng, chống HIV/AIDS

- Quy định về đối tượng tiếp cận thông tin, giáo dục, truyền thông về phòng, chống HIV/AIDS. (Điều 11)

- Trách nhiệm thông tin, giáo dục, truyền thông về phòng, chống HIV/AIDS (Điều 12)

- Phòng chống HIV/AIDS tại gia đình, nơi làm việc, các cơ sở giáo dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân, nhóm người di biến động, cộng đồng dân cư; trong cơ sở giáo dục,

trường giáo dưỡng, cơ sở chữa bệnh, cơ sở bảo trợ xã hội, trại giam, trại tạm giam. (Điều 13, 14, 15, 16, 17 ,18)

- Tổ chức xã hội, người nhiễm HIV tham gia phòng chống HIV/AIDS (Điều 19, 20)

- Các biện pháp khác trong phòng chống HIV/AIDS như: Tư vấn về phòng, chống

HIV/AIDS (Điều 22); giám sát dịch tễ học HIV/AIDS (Điều 24); tư vấn và xét nghiệm HIV (Điều 26, 27, 28, 29, 30)

- Các biện pháp chuyên môn, kỹ thuật khác trong phòng chống HIV/AIDS như: An

toàn truyền máu (Điều 31); phòng, chống lây nhiễm HIV/AIDS trong cơ sở y tế, cơ sở dịch vụ xã hội (Điều 32, 33).

- Điều trị, chăm sóc. hỗ trợ người nhiễm HIV (Điều 38, 39, 40, 41, 42)

- Các điều kiện đảm bảo các biện pháp phòng, chống HIV/AIDS (Điều 43, 44, 45, 46,

47, 48)

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

3.6. Kiến thức, thái độ và kỹ năng cần có của nhân viên công tác xã hội

3.6.1. Kiến thức:

+ NVCTXH cần có kiến thức về HIV/AIDS, người có HIV/AIDS

+ Kiến thức về CTXH với người có HIV/AIDS

+ Các kiến thức tổng hợp về Chính sách xã hội, An sinh xã hội và Công tác xã hội...

+ Đồng thời cần có kiến thức về các khoa học xã hội.

3.6.2. Thái độ

* Tôn trọng đối tượng có HIV/AIDS:

Tôn trọng đối tượng sẽ giúp đối tượng tin tưởng vào nhân viên CTXH, NV CTXH cần biết những mâu thuẫn giữa những quan niệm của bản thân và của thân chủ, NV cần biểu lộ thái độ đồng cảm về sức khỏe của đối tượng và nhạy cảm với những

nhu cầu và trạng thái biểu lộ cảm xúc của họ, không được phép có thái độ phán xét đối với thân chủ, bởi lẽ người nhiễm HIV có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau và khi

họ đến với nhân viên CTXH, chúng ta phải tôn trọng họ với tư cách là một con người đang cần sự trợ giúp.

* Thái độ thấu cảm với đối tượng:

Nhân viên CTXH tự đặt mình vào vị trí của thân chủ để hiểu về những suy nghĩ, tình cảm và vấn đề của thân chủ và chia sẻ cảm xúc với họ, giúp xây dựng một

mối quan hệ tốt, tích cực với đối tượng để họ có thể tin tưởng và thoải mái chia sẻ những vấn đề của họ với nhân viên CTXH

* Thái độ tự chủ:

Nhân viên ctxh phải phân định rõ những vấn đề riêng tư của cá nhân mình,

không để ảnh hưởng tới quá trình tham vấn cho đối tượng có H. Nếu nhân viên công tác xã hội cũng có hoàn cảnh tương tự như của đối tượng thì cần ý thức rõ vấn đề và biết cách xử lý khi có vấn đề xảy ra.

Nếu có xung đột về quan điểm riêng, về phong cách sống, giá trị hay hành vi tình dục thì nhân viên công tác xã hội nên trao đổi với một đồng nghiệp khác, đề nghị

chuyển ca tham vấn cho đồng nghiệp của mình,

* Thái độ khách quan:

Nhân viên công tác xã hội cần phải có kỹ năng để chứng tỏ cho đối tượng biết

họ không có bất cứ thái độ chỉ trích hay lên án gì những hành vi của đối tượng

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

3.6.3. Kỹ năng

* Kỹ năng tiếp cận, tạo dựng niềm tin và duy trì mối quan hệ với trẻ có H và các đối tượng liên quan..

Tiếp cận ban đầu với người có H là một công việc không dễ dàng nếu như người

trợ giúp không có phương pháp tiếp cận đúng. Đa số người có H và gia đình họ thường có thái độ cảnh giác, né tránh, chưa hợp tác ban đầu với người trợ giúp.

Vì vậy, trong những lần tiếp cận ban đầu có thể gặp phải các phản ứng tiêu cực của thân chủ như thái độ không hợp tác, lẩn trốn, chai lỳ, hoặc gây gổ, người trợ giúp

cần phải lựa chọn các phương pháp tiếp cận linh hoạt, phù hợp với từng đối tượng, từng hoàn cảnh. Những yếu tố quyết định đến tiếp cận thành công là phải biết hòa nhập, cùng tham gia, kiên trì, nhẫn nại, lựa chọn thời điểm thích hợp. Người trợ giúp

phải luôn có thái độ chân thành, quan tâm thực sự đến thân chủ để họ cảm thấy tin cậy, thực sự muốn bộc lộ vấn đề của mình.

* Kỹ năng thu thập, xử lý thông tin qua quan sát, điều tra, phỏng vấn

Đối với lĩnh vực tác nghiệp trợ giúp, giải quyết vấn đề tâm lý người có H đòi hỏi

NV CTXH phải vận dụng kiến thức, kinh nghiệm của bản thân nhằm thu thập, xử lý thông tin liên quan đến vấn đề. Việc đặt ra và trả lời chính xác các câu hỏi như vấn đề gặp phải hiện tại là gì?; Hoàn cảnh nào dẫn đến vấn đề đó?; Đã có những can thiệp nào, từ ai hỗ trợ giải quyết vấn đề đó chưa?

Để có thông tin chính xác, làm cơ sở cho việc phân tích, xử lý thông tin, đề xuất

biện pháp can thiệp, hỗ trợ, giải quyết vấn đề đòi hỏi sử dụng các kỹ năng quan sát, lắng nghe trong quá trình tham vấn, phỏng vấn, vãng gia… Quan sát tích cực, Lắng

nghe tích cực:

- Ngoài hai kỹ năng công cụ trên người trợ giúp phải có các kỹ năng công cụ

khác như thấu cảm, đặt câu hỏi, tóm lược, phản hồi…

* Kỹ năng huy động, liên kết nguồn lực hỗ trợ và giải quyết vấn đề của người có H

Người trợ giúp trực tiếp hỗ trợ người có H giải quyết vấn đề gặp phải nhưng

không thể trực tiếp đáp ứng được tất cả các nhu cầu của họ. Do đó, phải thực hiện việc tìm kiếm, khai thác, huy động, liên kết, sử dụng một cách có hiệu quả các nguồn lực

nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc hỗ trợ, giải quyết vấn đề của người có H.

Để thực hiện được yêu cầu trên người trợ giúp phải có khả năng giao tiếp tốt, ứng

xử linh hoạt, thương lượng, đàm phán với các lực lượng, tổ chức hỗ trợ hoạt động: Đoàn thanh niên, Hội phụ nữ…

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ

* Kết luận:

Công tác xã hội với người có HIV/AIDS là lĩn vực khoa học mới, đồng thời cũng là hoạt động thực tiễn mới. Song, trong tương lai cùng với sự phát triển mạnh mẽ

các dịch vụ xã hội; đặc biệt là dịch vụ xã hội dành cho những người có HIV/AIDS. Công tác xã hội với người có HIV/AIDS sẽ chiếm vị trí quan trọng hàng đầu trong

công tác phòng, chống HIV/AIDS. Nhận thức của một bộ phận người dân về HIV/AIDS vẫn còn rất hạn chế. Nhiều người chưa hiểu rõ về người có H. Ngoài xã hội, vẫn còn chứa đựng sự kì thị

của mọi người về HIV, ngay cả chính những người trong cuộc cũng tự kỳ thị mình. Đã có rất nhiều tổ chức, chương trình, mục tiêu, dự án về giáo dục truyền thông

HIV, chăm sóc điều trị cho người có HIV/AIDS. Song tất cả các hoạt động chưa có tính chuyên nghiệp cao. Chưa có sự phối hợp chặt chẽ giữa các ban ngành đoàn thể. Vì

thế, hiệu quả của công tác trợ giúp chưa cao. Đòi hỏi ra đời CTXH với người có HIV/AIDS sẽ kết nối được các nguồn lực trợ giúp đến hiệu quả cao nhất. M ới đây tại Hội nghị “Vai trò của các nhà Lãnh đạo đối với công tác phòng chống HIV/AIDS”, nhiều ý kiến cho rằng, cần có sự đổi mới công tác thông tin giáo dục truyền thông, chống phân biệt kỳ thị đối với người có HIV; Các cơ quan, ban

ngành phải tìm mọi cách xóa bỏ khoảng cách, xóa bỏ sự kỳ thị với những người có HIV.

Khẩu hiệu "Tăng cường lãnh đạo, trao quyền và thực hiện phòng chống

HIV/AIDS".

"Tăng cường lãnh đạo" là dẫn dắt, giúp đỡ, hướng dẫn cho cộng đồng cùng nhau chung tay phòng chống HIV, qua đó, mỗi người dân có trách nhiệm tự mình và hướng dẫn gia đình, tập thể đi tiên phong trong công tác p hòng chống HIV/AIDS.

"Trao quyền" là xác định cho mỗi người dân, mỗi gia đình,mỗi cộng đồng có trách nhiệm tham gia một hoạt động phòng chống HIV/AIDS.

"Thực hiện" là thực hiện mọi hoạt động bảo vệ bản thân và cộng đồng khỏi đại dịch HIV.

* Khuyến nghị: + Với các cơ quan chức năng: - Cần có sự phối hợp chặt chẽ với nhau trong phòng, chống HIV/AIDS

- Nâng cao trình độ chuyên môn cho cán bộ trong quá trình làm việc với người có H + Với các nhân viên CTXH

- Cần phát huy năng lực sáng tạo, kết nối các nguồn lực trợ giúp cho người có H

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

Kết hợp với những người liên quan để chăm sóc và điều trị cho người có H

* Danh mục tài liệu tham khảo

1. Tài liệu tiếng nước ngoài:

Andrea Bernstein & Jacquie Withers, Social Work, a beginner’s text, Juta

&Company Ltd, 1997.

Dolan K, Rutter S, Wodak A. Prison-based syringe exchange programmes: a review

of international research and development. Addiction 2003; 98: 153-158.

Dolan K, Wodak A. Hall W. Methadone maintenance treatment reduces heroin

injection in NSW prisons. Drug and Alcohol review 1998; 17(2): 15-158.

General Accounting Office. Needle exchange programs: research suggests promise as an IDS prevention trategy, Washington DC: US Government Printing Office; 1993.

Harding T, Schaller G. HIV/AIDS and prisons: update and policy review Hune 1992. Geneva: University Institute of Legal M edicine; 1992.

investment

Heath Outcomes International. Return on in needle and syringe programs in Australia. Canberra: Commonweath Department of Heath and Ageing;

2002. Available from: URL: http://www .heath.gov.au/publicat/document/ro ireport.pdf.

Hurley SF, Jolley DJ, Kaldor JM. Effectiveness of needle-exchange programm es for prevention of HIV infection. Lancet 1997, 349(9068): 797-800.

Jgens R. HIV/AIDS in prisons: final report. Montreal: Canadian HIV/AIDS Legal Network and Canadian AIDS Society; 1996.

Lurie P, Reingold AL, editors. The public heath impact of needle exchange programs in the United States and abroad, vol. 1. Atlanta: Centers for Disease Control and

Prevention: 1993.

Mary Ann Forgey & Carol S. Cohen, Công tác xã hội chuyên nghiệp, Khoa Phụ nữ học, ĐHMBC TP.HCM, 1997

National Commission on AIDS . The twin epidemics of substance use and HIV. Washington DC: National Commission on AIDS; 1991.

Pamella Klein O dhner, Giới thiệu thực hành công tác xã hội, tập 1-2, tài liệu tập huấn, 1998.

Ronald W. Toseland, Robert F.Rivas, An introduction to Group work Practice, 3d Edition, Allyn &Bacon, USA, 1997

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

2. Tài liệu tiếng Việt:

Anthony Yeo, “Bàn tay giúp đỡ - Cách đối phó với nan đề”, NXB Trẻ, 2005, Lan

Khuê dịch.

Báo cáo các năm của Văn phòng thường trực phòng chống HIV/AIDS (trước đây) Cục

phòng, chống HIV/AIDS Việt Nam - Bộ Y tế (hiện nay).

Báo cáo công tác phòng, chống HIV/AIDS năm 2003 của huyện Châu Phú, tỉnh An

Giang, 01/2004.

Bộ Y tế, Các văn bản quy phạm pháp luật về giám sát HIV/AIDS. Theo dõi,

đánh giá chương trình, Hà Nội, 2007

Bộ Y tế, HIV/AIDS ở Việt Nam, Hà Nội, 2006.

Bộ Y tế. Báo cáo quốc gia UNGASS 2003 - 2005, Hà Nội, 12/2005.

Bộ Y tế. Chiến lược quốc gia phòng, chống HIV/AIDS tại Việt Nam đến năm 2010 và

tấm nhìn 2020, Hà Nội, 2005.

Cục phòng, chống HIV/AIDS Việt Nam. Báo cáo công tác phòng, chống HIV năm

2005, Hà Nội, 2005.

GS.TS Phạm Huy Dũng (chủ biên), “Bài giảng CTXH – Lý thuyết và thực hành CTXH trực tiếp”, NX B Đại học Sư phạm, HN , 2006.

Hội Chữ Thập Đỏ Việt nam, Tài liệu tập huấn Công tác xã hội, Hà nội, 1997.

Lê Văn Phú, “Bài giảng nhập môn Công tác xã hội”, NX b ĐHQG HN , HN, 2006.

Lê Văn Phú, “Công tác xã hội”, NX B ĐHQG HN , HN, 2004.

Nguyễn Thị O anh, Công tác xã hội đại cương, NXB Giáo dục, 1998

Nguyễn Văn Thắng và cộng sự, Văn phòng thường trực phòng, chống HIV?AIDS, Bộ Y tế, SC-UK. Những tác động của đại dịch HIV/AIDS đối với trẻ em Việt Nam, Hà Nội, 2003.

Quốc hội khóa XI, Luật số 64/2006/GH11. Luật phòng, chống nhiễm virut gây ra hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải ở người (HIV/AIDS), 29/06/2006.

Tạp chí AIDS và cộng đồng, số 11, 12, số đặc biệt năm 2005, số 1 năm 2006.

Thông tin giáo dục truyền thông thay đổi hành vi trong phòng chống HIV/AIDS.

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

Tổ chức quốc tế phục vụ Cộng đồng và Gia đình, Trường Cán bộ Lao động và Xã hội, “Hỗ trợ tâm lý xã hội cho những người dễ bị tổn thương, Tài liệu tập huấn”, Việt Nam, 1996.

Trung ương Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam. Báo cáo mô hình đồng cảm phòng,

chống HIV/AIDS, Hà Nội, 01/2006.

UNAIDS, Sống trong một thế giới có HIV/AIDS. 2005

UNICEF, Báo cáo quốc gia về tình hình các gia đình và trẻ em bị ảnh hưởng

bởi HIV/AIDS ở Việt Nam, Hà Nội, 2005

Ủy ban bảo vệ và chăm sóc trẻ em Việt Nam, Chương trình hành động quốc gia vì trẻ em Việt Nam giai đoạn 2001 - 2010, Hà Nội, 2000.

Chương trình hành động số 6. Chương trình dự phòng lây nhiễm HIV từ mẹ sang con

HIV Medicine 2007

Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị HIV/AIDS

Hướng dẫn về quản lý, điều trị các nhiễm khuẩn lây truyền qua đường tình dục

Nhật ký Nancy-Em đã ra đi khi mới 2 năm có HIV trong người.

Những điều cần biết về chăm sóc, tư vấn HIV/AIDS tại nhà

Quản lý, chăm sóc, tư vấn HIV tại nhà

Quy trình điều trị HIV/AIDS bằng thuốc kháng virút HIV (ARV)

Sách giám sát HIV/AIDS

Sách hỏi đáp thắc mắc phòng, chống HIV/AIDS cho học sinh, sinh viên

Sổ lịch chăm sóc cho người có HIV

Sổ tay hướng dẫn tư vấn phòng chống HIV/AIDS

Sổ tay rủi ro nghề nghiệp

Tài liệu hướng dẫn dinh dưỡng dành cho người bệnh

Truyền thông thay đổi hành vi phòng lây nhiễm HIV/AIDS

Xét nghiệm HIV/AIDS

Xét nghiệm, chẩn đoán HIV

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

3. Tài liệu trên internet:

http://forums. poz.com/index.php

http://www.cdc.gov /hiv/az.htm

http://hivmedicine.com/hivmedicine2007_v ietnamese.pdf

http://haiphongaidscentre.com.vn/

www.ykhoa.net

http://www.moh.gov.vn/homebyt/vn/portal/InfoDetail.jsp?area=58&cat=1815&ID=2

598

unaid.org.vn

moh.gov.vn

aids-cdhiv.com.vn

* Phụ lục 1: Top 10 web hay nhất về HIV/AID S trên thế giới

http://ww w.aidsmeds.com/

http://ww w.thebody.com/

http://ww w.medhelp.com/

http://ww w.cdc.gov/

http://ww w.webmd.com/

http://ww w.aidsinfo.nih.gov/

http://en.allexperts.com/ (http://en.allexperts.com/q/AIDS-339/)

www .aidsmap.com

http://ww w.avert.org/

http://ww w.dsc-sexualhealth.com.sg/tpl/qna_stihiv.php

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

* Phụ lục 2: Địa chỉ xét nghiệm miễn phí (VCT) của Chân Trời Mới

Hà Nội

Cơ sở 1

Cơ sở 2

Cơ sở 3

Cơ sở 4

Cơ sở 5

Cơ sở 6

Cơ sở 7

Cơ sở 8

Trạm y tế phường Trúc Bạch, số 2 Trúc Bạch, quận Ba Đình, DT: (04) 716.3952 Trạm Y tế phường Nhân Chính, 132 phố Quan Nhân, phường Nhân Chính, quận Thanh Xuân, DT: (04) 557.6733 Ngôi Nhà Tuổi T rẻ, số 5 Nguyễn Quý Đức, quận Thanh Xuân, DT: (04) 554.0155 Phòng 408, Tầng 4, Khoa Khám bệnh, Bệnh viện Bạch Mai. DT: (04) 576.2904 Số 48 phố Yên Phụ, quận Tây Hồ. DT: (04) 715.1376 Trung tâm Y tế Dự phòng huyện Đông Anh, xã Uy Nỗ, huyện Đông Anh. DT: (04) 883.9345 Bệnh viện Da Liễu Hà Nội, số 79B Nguyễn Khuyến, quận Đống Đa DT: (04) 747.8603 Trạm y tế xã Cổ Nhuế, thôn Trù 2, xóm 11, xã Cổ Nhuế, huyện Từ Liêm. DT: (04) 752.1301

Hải Phòng

Cơ sở 1

Cơ sở 2

Cơ sở 3

Cơ sở 4

Cơ sở 5

Cơ sở 6

Cơ sở 7

Số 7 Phạm Minh Đức, quận Ngô Quyền DT: (0313) 686.365 Trung tâm Da liễu Hải Phòng, 140 T rần Phú, quận Ngô Quyền. DT: (0313) 592.699 Số 190 Cát Bi, quận Hải An DT: (0313) 954.234 Số 208 Tôn Đức Thắng, quận Lê Chân. DT: (0313) 714 063 Trung tâm Y tế Dự phòng Quận Đồ Sơn, 229 Lý Thánh Tông, Quận Đồ Sơn. DT: (0313) 865.781 Câu lạc bộ Sức khoẻ phụ nữ Hoa Phượng, số 783 đường Thiên Lôi, phường Kênh Dương, quận Lê Chân. DT: (0313) 623.360 Trung tâm Y tế Dự phòng huyện Thuỷ Nguyên, huyện Thuỷ Nguyên. DT: (0313) 509.102

Hồ Chí Minh

Cơ sở 1

Cơ sở 2

Cơ sở 3

Cơ sở 4

Cơ sở 5

48-52 Mã Lộ, phường Tân Định, quận 1. DT: (08) 8.209.321 10/3 Lương Đình Của, phường An Khánh, quận 2. DT: (08) 7.403.146 71 Võ Thị Sáu (lầu 2), quận 3. DT: (08) 8.208.470 2 Nguyễn Thông, phường 6, quận 3 DT: (08) 9.305.995 – 9.304.4 396/27 Nguyễn Tất Thành, phường 18, quận 4.

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

Cơ sở 6

Cơ sở 7

Cơ sở 8

Cơ sở 9

Cơ sở 10

Cơ sở 11

Cơ sở 12

Cơ sở 13

Cơ sở 14

Cơ sở 15

Cơ sở 16

Cơ sở 17

DT: (08) 9.412.213 136G Nguyễn Tri Phương, phường 9, quận 5. DT: (08) 8.354.458 958/24K Lò Gốm, phường 8, quận 6. DT: (08) 9.673.161 101 Nguyễn Thị Thập, phường Tân Phú, quận 7. DT: (08) 4.335.383 314 Âu Dương Lân, phường 3, quận 8 DT: (08) 8.518.038 475A Cách M ạng Tháng Tám , phường 13, quận 10. DT: (08) 8.641.405 2/3 Thống Nhất, phường 11, quận Gò Vấp DT: (08) 5.897.420 E9/5 Nguyễn Hữu Trí, thị trấn Tân Túc, huyện Bình Chánh. DT: (08) 7.602.993 254/86 Âu Cơ, phường 9, quận Tân Bình. DT: (08) 8.851134 2 Nguyễn Văn Lịch, phường Linh Tây, quận Thủ Đức. DT: (08) 2.822.470 8/104 Đinh Bộ Lĩnh, phường 24, quận Bình Tân. DT: (08) 5.107.155 – 5.107.156 72/6 Huỳnh Văn Bánh, phường 15, quận Phú Nhuận. DT: (08) 8.443.779 635 KP2, đường Tỉnh Lộ 10, Bình Trị Đông B, quận Bình Tân. DT: (08) 7.624.322

Cơ sở 1

Cơ sở 2

Cơ sở 3

Cơ sở 4

Cơ sở 5

Quảng Ninh Số 809 đường Nguyễn Văn Cừ, phường Hồng Hải, TP. Hạ Long. DT: (033) 837.734 Thôn 12, xã Hạ Long, Vân Đồn DT: (033) 874.255 (m áy lẻ: 235) Trung tâm YTDP thị xã Cẩm Phả. DT: (033) 727.053 Trung tâm phòng chống bệnh xã hội Quảng Ninh, 643 Nguyễn Văn Cừ, phường Hồng Hà, TP. Hạ Long DT: (033) 501.803 88 Lý Tự Trọng, phường Hoà Lạc, Thị xã Móng Cái. DT: (033) 772.145

Cơ sở 1

Cơ sở 2

Cơ sở 3

Cơ sở 4

Nghệ An Trung tâm YTDP tỉnh Nghệ An, số 140 Lê Hồng Phong, T P. Vinh. DT: (038) 359.0650 149B Hà Huy Tập, TP. Vinh. DT: (038) 358.5003 Trung tâm chống Phong – Da liễu Nghệ An, 142 Lê Hồng Phong, TP. Vinh. DT: (038) 359.1015 Bệnh viện Đa Khoa huyện Diễn Châu, Xóm 7, xã Diễn Phúc, huyện Diễn Châu, Nghệ An. DT: (038) 350.3492

Cơ sở 1

Cơ sở 2

Nha Trang 31 Lê Thành Phương, TP Nha T rang. DT: 058-562741 Trạm Y tế xã Ninh Đa, huyện Ninh Hòa, tỉnh Khánh Hòa.

Nguyễn Ngọc Biên

CTXH với người có H IV - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

DT: 058-845167

Đà Nẵng

Cơ sở 1

Cơ sở 2

315 Phan Chu Trinh, Quận Haỉ Châu, TP. Đà Nẵng. DT: 0511.3826213 Trung tâm Y tế Quận Thanh Khê, 62/32 Hà Huy Tập, Quận Thanh Khê, TP. Đà Nẵng. DT: 0511.3245608

An Giang

Cơ sở 1

Cơ sở 2

Cơ sở 3

Cơ sở 4

39 Chu Văn An, phường Mỹ Long, TP. Long Xuyên. DT: (076) 849.256 Bệnh viện Đa khoa huyện Tịnh Biên. DT: (076) 741.426 31 Đường Thủ Khoa Huân, Phường B, Thị Xã Châu Đốc Bệnh viện Đa khoa huyện Tân Châu. DT: (076) 286.289

Cần Thơ

Cơ sở 1

Cơ sở 2

21 Phạm Ngũ Lão, quận Ninh Kiều DT: (0710) 830.676 17 Hồ Xuân Hương, quận Ninh Kiều DT: (0710) 833.589