Ể
Ố
Ề
Ề I CHĂM
NG
Ủ TÌM HI U V NHAC C TRUY N TH NG C A Ụ ƯỜ
ậ ể ệ ữ ạ ạ ọ ả ễ ữ ố ứ ệ ỹ ữ ệ ả i Chăm. Âm nh c truy n th ng Chăm v i nh ng bài ca nghi l , nh ng làn đi u dân ca, ề ẩ ệ ề ậ ố ễ ạ ể ệ ớ ủ ườ ữ ữ ỗ ồ y đã đem l Trong ngh thu t bi u di n truy n th ng Chăm, âm nh c và múa là nh ng lo i hình ngh thu t ậ quan tr ng ph n ánh nh ng nh n th c, th hi n nh ng tình c m, quan ni m v th m m ... c a ủ ng ề nh ng bài hát ru... đã ăn sâu vào tâm h n c a m i ng ấ ữ ạ t m bé. N n âm nh c ề ừ ấ ườ t cho các sinh ho t c a c ng đ ng ng i Chăm. ạ ủ i Chăm ngay t ồ ộ i m t s c s ng mãnh li ố ộ ứ ườ ệ ạ
i Chăm đ u là các nh c c ph c v cho l ạ ằ ể ườ ụ ủ ộ ụ ụ ỗ ụ ạ c g n v i t ng l ộ ễ ộ ụ ể ễ ủ ụ ặ ạ h i, ch a th y ấ ư ễ ộ ạ i trí. M i nh c c , ho c nhóm nh c ặ ụ h i c th . H th ng nh c c ệ ố ọ ồ h i ho c ng ườ ạ ớ ừ ườ ề ộ ọ ủ ộ ơ ằ ồ Có th nói r ng, nh c c c a t c ng nh c c nào s d ng riêng bi ụ ệ ử ụ ạ c l i đ ụ ạ ượ ễ ộ ắ truy n th ng c a ng ấ ố màng rung, b h i và b dây. B gõ bao g m các lo i tr ng: ghì n ng, paranung...; b h i có ộ kèn saranai, tù và c bi n; và b dây có đàn ca nhi, nh mu rùa... ộ ạ ề t cho các sinh ho t vui ch i gi ả ơ ạ c a m t l i hành l i Chăm r t đa d ng và phong phú, bao g m b gõ hay còn g i là h ộ ộ ơ ể ạ ố ị ố
i Chăm là h tr ng v m t da. H th ng tr ng này ụ ủ ạ ườ ệ ố ỗ ặ ệ ố ố H đ u tiên trong h th ng nh c c c a ng ệ ố bao g m 3 lo i tr ng khác nhau: ạ ố ọ ầ ồ
ấ ứ ạ ố ỏ ủ ư ố ố ộ t g i là tr ng h g sit, có hai dây ơ ơ ệ ọ ạ i Chăm không dùng cho các ho t i Vi ườ ế ễ ủ ể ầ c a ng ườ ạ ệ - Th nh t là lo i tr ng nh gi ng nh tr ng b i c a ng ườ ỏ ố bu c hai bên, khi quay phát ra ti ng kêu. Lo i tr ng này ng ạ ố i Chăm. Tr ng c các ông th y s d ng trong các nghi l đ ng bi u di n mà ch đ ố ử ụ ỉ ượ ễ h g sit không có tác d ng đ m cho hát nh ng nó tham gia vào đ ng tác, t o âm thanh, gây ộ ư ụ . hi u qu huy n bí cho nh ng ông th y làm l ễ ộ ơ ơ ệ ữ ề ả ầ
ố ư ư ặ ạ ố ng kính kho ng 50 cm. M t tr ng đ ả ằ ỗ ộ c căng và g n vào tang ắ ợ ằ ố ớ ườ ẻ ạ ố ứ c làm b ng da nai v i đ ữ ượ ư ử ụ ắ ệ ự ổ ồ ế ể ữ ố ể ỗ ừ ừ ố ằ ớ ị ủ ả ỗ ặ ố ể ạ ủ ầ ả ỗ ọ ệ ố ợ ủ - Lo i tr ng th hai là tr ng paran ng, tr ng paran ng là lo i tr ng v m t m t da, m t tr ng ặ ố đ ượ ặ ố tr ng b ng nh ng s i dây d o, ch c đan chéo nhau. Tr ng paran ng có hai âm chính là pink ố ố tr m và pik b ng. Khi s d ng ngh nhân đ t tr ng tr c ng c, vành tr ng tỳ vào đùi trái trong ặ ố ầ ố ướ tr ng, v a đ v , tay th ng i x p b ng hai chân, cánh tay trái đ t lên vành tr ng v a đ gi t ặ ư ế do. V i th pháp rung ngón và đôi khi dùng c bàn tay trái b t m t tr ng t o thành âm ph i đ t ả ể ự ạ ặ ố thanh ng t, tay ph i v vào m t tr ng v i th pháp v tr n bàn đ t o âm thanh tr m, đánh n a ử ắ ộ bàn tay t o âm thanh b ng... Tuỳ theo đi u nh c mà ngh nhân ph i h p các th pháp trên m t ạ ạ cách thích h p đ t o s c thái âm đi u tr m b ng khác nhau. ổ ớ ệ ầ ổ ắ ể ạ ệ ợ
ng t ố ạ ự ư ố ơ ớ ứ ư ủ nh tr ng c m c a ỗ ằ ằ ộ ố ơ ộ ươ ỗ ắ ế ả ố ạ ằ ấ ộ c làm t ộ ư ộ ủ ặ ố ờ ấ ằ ố ấ ị ơ ượ ư ệ
ớ ả trái v i k thu t bi u di n th t điêu ớ ươ ấ ố ặ ằ ớ ỹ ấ ả ứ ố h i thiêng cho đ n h i vui. Và đ c bi ậ ễ ể h i c a ng ườ ễ ộ ủ ữ ệ ế ằ ờ cũng đánh tr ng v b ng tay ờ ệ ộ ườ ặ i Chăm, t o nh ng ti ạ ổ t t u r t sôi đ ng, giúp cho không khí c a bu i ế ấ ấ ủ ủ ề ộ - Lo i tr ng th ba là tr ng ghin ng, tr ng ghin ng có hình d ng t ạ ố ằ ằ i Vi t nh ng l n h n. Tr ng này có tang tr ng làm b ng g tr c hay b ng lăng khoét r ng, ng ệ ố ườ ố m t m t b ng da nai, m t m t b ng da trâu. Tr ng g m b hai chi c mà tang tr ng c a c hai ộ ồ ố ặ ằ ặ ằ t nh t là cùng m t thân cây, và m t tr ng cũng c làm b ng cùng m t lo i cây, t chi c ph i đ ố ế ả ượ cũng đi đ m t m nh da. Nh m t nguyên t c b t di b t d ch, tr ng ghin ng bao gi ượ ắ ả ừ ộ c đ t chéo v i nhau, m t m t ti p ặ ế m t c p, (h quan ni m nh âm v i d ng) và khi ch i đ ộ ặ ộ ọ cũng đánh b ng tay ph i, tay đánh dùi; còn đ t, m t m t h ng lên tr i. M t ti p đ t bao gi ặ ướ ấ ộ ờ ặ ế ng lên tr i bao gi m t h ậ ỗ ằ ờ ặ ướ i Chăm luy n. V ch c năng ngh thu t, tr ng ghin ng tham gia vào t t c các l ằ ậ ề ệ t tr ng ghin ng tham gia vào đ m cho nh ng đi u t ệ l ệ ố ừ ễ ộ múa truy n th ng c a ng ữ l thêm vui v , r n rã. ễ ố ẻ ộ
ạ ườ ụ ọ ơ ủ ư ồ ố ơ ể ờ ố ữ ệ ạ ưỡ ấ i Chăm. Kèn g m ba ph n: thân kèn, loa kèn và chuôi kèn v i b y l ụ ị ồ i Chăm, b y l i Chăm bao g m kèn saranai, săng, tù và c bi n... nh ng tiêu bi u ể ng và trên ị ớ ả ỗ ở ị ầ ườ ả ỗ ị ườ i. Theo quan ni m c a ng ướ ủ ườ ủ ồ ỏ ỗ Nh c c h h i c a ng h n c v n là kèn saranai, nh c c đ nh âm duy nh t hi n h u trong đ i s ng tín ng ả ẫ sinh ho t c a ng ạ ủ và m t l d ộ ỗ ở ướ giác và kh u giác. L bên d ứ ố kèn saranai là ph n đ u c a b ba nh c c Chăm: Kèn saranai, tr ng ghin ng và tr ng ụ ủ ể ng thoát c a h n khi r i kh i xác. Ngh nhân Chăm ví cây ố ạ trên bi u th thính giác, v giác, th ệ ờ ằ ệ i là đ ộ ầ ầ
