B GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO B NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT
VIN KHOA HỌC NÔNG NGHIP VIT NAM
----- -----
NGUYN ĐỨC THÀNH
NGHIÊN CU TO NG NGÔ ĐƠN BỘI KÉP
CHU HN BẰNG CÔNG NGH CH TẠO ĐƠN BỘI
PHC V CHN TO GIỐNG NLAI
Chuyên ngành: Di truyền và Chọn giống cây trng
số: 9620111
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ NÔNG NGHIỆP
NỘI - 2023
Công trình được hoàn thành tại:
Vin Khoa hc Nông nghip Vit Nam
Người hướng dn khoa hc:
1. TS. Đặng Ngc H
2. PGS. TS. Nguyn Thế Hùng
Phn bin 1: TS. Trn Trung Kiên
Phn bin 2: PGS.TS. Ninh Th Phíp
Phn bin 3: PGS.TS. Nguyễn Huy Hoàng
Luận án sẽ đưc bo v trước Hội đồng chm Lun án cấp Vin
hp ti Vin Khoa học Nông nghiệp Vit Nam vào hồi …….. gi
………., ngày …… tháng …….. năm 2023.
Có thể tìm hiểu Luận án tại:
- Thư viện Quc gia Vit Nam
- Thư viện Vin Khoa học Nông nghiệp Vit Nam
1
M ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Trên thế giới Việt Nam, hạn hán trong những m qua đang
thách thức lớn, hạn yếu tố làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến
năng suất ngô, đặc biệt là ở những vùng trồng ngô chỉ nhờ nước trời,
không khả năng tưới. Với sự phát triển của khoa học công nghệ,
việc ứng dụng các công nghệ mới trong chọn, tạo dòng/giống ngô lai
chịu hạn là cần thiết. vậy, đề tài: Nghiên cứu tạo dòng ngô đơn
bội kép chịu hạn bằng công nghệ kích tạo đơn bội phục vụ chọn
tạo giống ngô lai được thực hiện.
2. Mc tiêu nghiên cu
Chọn tạo được các dòng tổ hợp lai ngô đơn bội kép chịu hạn
bằng công nghệ kích tạo đơn bội.
3. Ý nghĩa khoa học và thực tin của đề i
3.1. Ý nghĩa khoa học
Cung cấp tm số liệu, dữ liu khoa học, kết quả nghiên cứu thực
nghiệm về việc tạo dòng ngô đơn bội kép chịu hạn bằng phương
pháp sử dụng cây kích tạo đơn bội.
3.2. Ý nghĩa thực tin
Đã xác định được 9 dòng ngô đơn bi kép có khả năng chịu hn:
D4, D6, D7, D8, D10, D14, D20, D22 D23, t đó đã lai tạo và
chn được 2 t hp lai đơn trin vng là TH32 TH2 tim năng
phát triển thành ging phc v sn xut.
4. Đối tượng, phm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Các giống ngô lai đang thương mi Vit Nam, kh năng chu
hn như: NK67, NK4300, NK7328, DK8868, DK9901, CP333,
30Y87, VN8960, LCH9; 3 dòng kích to đơn bi nhp t CIMMYT
(TAILP1, TAILP2 TAILP1 x TAILP2); dòng đối chng chu hn
2
21CM, CH1, 2 cây th trong thí nghim lai đỉnh là b m ca
ging ngô lai đơn LVN61.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Trong khuôn khổ đề tài luận án, phạm vi nghiên cu được tp
trung vào các vấn đề: 1) Nghiên cứu tạo dòng ngô đơn bội kép từ 3
nguồn kích to nhp t CIMMYT 10 nguồn vt liệu ưu tú; 2)
Đánh giá đặc điểm nông sinh học, kh ng chịu hn của các dòng
ngô đơn bội kép; 3) Đánh giá đa dạng di truyn, kh năng kết hp
của c dòng ngô đơn bội kép; 4) Tạo, đánh giá t hp lai đưc to
ra t các dòng ngô đơn bội kép.
5. Những đóng góp mới ca luận án
Đã ứng dụng thành công công ngh kích tạo đơn bội tạo dòng ngô
đơn bội kép chịu hn. Chn tạo được 9 dòng ngô đơn bội kép chịu
hạn, sinh trưởng phát trin kh năng kết hp tt. T 9 dòng đã to
được 2 t hợp ngô lai triển vng, chu hn phc v cho sn xut. B
sung thêm d liu khoa hc v t l kích tạo đơn bội, khung thi v
áp dng ca 3 nguồn kích tạo nhp t CIMMYT s dụng cho nghiên
cu chn to dòng, giống ngô lai chu hn Vit Nam.
6. B cc luận án
Luận án135 trang, gm: M đầu, cơng tng quan tài liu, vt
liu ni dung phương pháp, kết qu nghiên cu, kết lun và đ ngh,
vi 35 bng s liu, 26 hình. 169 tài liệu tham kho, gm 26 tài
liu tiếng Vit, 139 tài liệu tiếng nước ngoài và 4 tài liu t các trang
website.
3
CHƯƠNG 1
TNG QUAN TÀI LIỆU VÀ CƠ SỞ KHOA HC CỦA ĐỀ TÀI
1.1. Tình hình sản xuất ngô trên thế giới và ở Vit Nam
1.1.1 Tình hình sản xuất ngô trên thế gii
Ngô cùng với lúa m và lúa nước 3 cây ơng thực quan trng
nhất trên thế gii. Cây ngô vai trò quan trọng trong sn xuất nông
nghip ca nhiu nước, góp phần đảm bảo an ninh lương thực cho
người, thức ăn chăn nuôi và chế biến thc phm. nhu cu v ngô tiếp
tục gia tăng trong những năm tiếp theo.
1.1.2. Tình hình sn xut ngô ở Vit Nam
Ti Việt Nam ngô là cây lương thực quan trng th hai sau cây
lúa nước và cây màu quan trng nhất. Ngô không những cung cp
lương thực cho người, làm thức ăn cho chăn nuôi còn cung cấp
nguyên liệu cho các ngành công nghip chế biến nhiên liu sinh hc,
làm bánh kẹo, đóng đồ hộp, làm dược phm. Ngành sn xuất ngô ca
Việt Nam tăng trưởng liên tục trong 25 năm qua.
1.2. Những nghiên cu tạo dòng ngô đơn bội kép bằng cây kích
tạo đơn bội
1.2.1. Cơ sở di truyn của cây kích tạo đơn bội
Kh năng kích tạo đơn bội được kim soát bởi đa gen [95]. Kết
qu lp bản đồ di truyền đã xác đnh 2 QTLs trên nhiễm sc th s 1
số 2 là nguyên nhân gây nh hưởng hưởng lớn đến vic to ra th
đơn bội[31]. QTL qhir1 nm trên nhiễm sc th s 1 (bin 1.04) và
qhir8 trên nhiễm sc th s 9 (bin 9.01) gây ra kích tạo đơn bội
[127]. Nghiên cu h gen (GWAS) đã chia qhir1 thành 2 vùng, vùng
qhir11 và qhir12, xác định qhir11 gây ra kích tạo đơn bội [87],[119].
Trong vùng qhir11, mt gen hóa phospholipase A xác định
nguyên nhân gây ra đơn bội được đặt tên MTL[93], NLD [82]
ZmPLA1 [100]. Nghiên cứu gn đây đã xác đnh, gen ZmDMP