BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ QUỐC PHÒNG
HỌC VIỆN QUÂN Y
=== *** ===
NGÔ TUẤN MINH
NGHIÊN CỨU GIÁ TRỊ CỦA CERULOPLASMIN mRNA
VÀ FIBRINOGEN CHAIN A mRNA HUYẾT TƯƠNG TRONG
CHẨN ĐOÁN UNG THƯ BIỂU MÔ TẾ BÀO GAN
Ngành đào tạo: Nội khoa
Mã số: 9 72 01 07
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC
Hà Nội - 2025
CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI
HỌC VIỆN QUÂN Y
Người hướng dẫn khoa học:
1. TS. Hồ Hữu Thọ
2. TS. Dương Quang Huy
Phản biện 1: PGS.TS. Vũ Văn Khiên
Phản biện 2: PGS.TS. Nghiêm Thị Minh Châu
Phản biện 3: PGS.TS. Nguyễn Đăng Tôn
Luận án được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận án cấp Trường tại
Học viện Quân y vào hồi... giờ... ngày... tháng ... năm 2025
Có thể tìm hiểu luận án tại:
1. Thư viện Quốc gia
2. Thư viện Học viện Quân y
3
ĐẶT VẤN ĐỀ
Những năm gần đây, sinh thiết lỏng là một phương pháp chẩn
đoán không xâm lấn đầy hứa hẹn, với kì vọng sẽ thay thế sinh thiết
mô truyền thống để chẩn đoán và tiên lượng các loại ung thư trong
tương lai, trong đó chủ yếu tập trung phân tích dấu ấn sinh học ung
thư dựa trên mẫu máu như tế bào lưu hành trong máu bao gồm tế bào
khối u lưu hành (CTC), tế bào lai lưu hành (CHC), đại thực bào liên
quan đến khối u (TAM), DNA khối u lưu hành (ctDNA), tiểu cầu
khối u (TEP)... Tuy nhiên mỗi phương pháp còn có những hạn chế
nhất định trong việc chẩn đoán ung thư.
RNA ngoại bào (cell-free RNA - cfRNA) lưu hành trong máu
được giải phóng từ tế bào khối u thông qua bài tiết chủ động và/hoặc
thụ động bởi hoại tử u hoặc chết tế bào theo chương trình, đang dần
thể hiện là một hướng đi mới rất tiềm năng trong ung thư, cũng như
ung thư biểu mô tế bào gan (UTBMTBG). Năm 2022, Roskams-
Hieter B. và CS đã giải trình tự toàn bộ cfRNA từ mẫu huyết tương
của bệnh nhân (BN) UTBMTBG đã ghi nhận Ceruloplasmin (CP) và
Fibrinogen chuỗi A (FGA) mRNA là 2 dấu ấn cfRNA tiềm năng
nhất, có thể giúp phân biệt BN UTBMTBG khi so sánh với nhóm BN
xơ gan và người khỏe mạnh. CP và FGA biểu hiện đặc hiệu ở tế bào
gan mà không có ở cơ quan khác, làm cho chúng trở những dấu ấn
đầy hứa hẹn trong chẩn đoán UTBMTBG.
1. MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI
1.1. Xác định giá trị của mức độ biểu hiện Ceruloplasmin mRNA
và Fibrinogen Chain A mRNA huyết tương trong chẩn đoán
UTBMTBG.
4
1.2. Phân tích mối liên quan giữa mức độ biểu hiện Ceruloplasmin
mRNA và Fibrinogen Chain A mRNA huyết tương với một số đặc điểm
lâm sàng, cận lâm sàng ở BN UTBMTBG.
2. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN
Đây là công trình đầu tiên tại Việt Nam và cũng là một trong
những nghiên cứu đầu tiên trên thế giới xác định đồng thời mức độ
biểu hiện CP mRNA và FGA mRNA bằng kỹ thuật Semi-nested
quantitative RT-PCR (sqRT-PCR) trong máu ngoại vi ở bệnh nhân
UTBMTBG, so sánh với các thông số tương ứng ở bệnh nhân bệnh
gan mạn tính (BGMT) và người khỏe mạnh (NKM).
Kết quả nghiên cứu chỉ ra CP mRNA có giá trị phân biệt
UTBMTBG với tình trạng không UTBMTBG (AUC khi so với nhóm
chứng chung, BGMT và NKM tương ứng là 0,79; 0,75 và 0,85); đối
với FGA mRNA, AUC tương ứng của 3 nhóm là 0,74; 0,65 và 0,89.
Phối hợp hai dấu ấn giúp tăng hiệu quả chẩn đoán với AUC tương
ứng trong 3 trường hợp là 0,84, 0,79 và 0,96. Kết quả cũng được ghi
nhận ở khi phân tích dưới nhóm bệnh nhân UTBMTBG có AFP <
20ng/mL.
Nghiên cứu cũng bước đầu cho thấy mối liên quan giữa mức độ
biểu hiện CP mRNA huyết tương với tình trạng nhiễm HBV, HCV,
nồng độ albumin, AST, AFP huyết tương, đường kính khối u và tình
trạng huyết khối tĩnh mạch cửa. Trong khi đó, chưa ghi nhận mối liên
quan giữa mức độ biểu hiện FGA mRNA huyết tương với một số
triệu chứng lâm sàng, cận lâm sàng và giai đoạn bệnh ở BN
UTBMTBG.
3. BỐ CỤC CỦA LUẬN ÁN
Luận án gồm 140 trang, trong đó: đặt vấn đề 2 trang, tổng quan
tài liệu 37 trang, đối tượng và phương pháp nghiên cứu 25 trang, kết