Bài giảng Đại cương chọc dịch não tủy

Chia sẻ: Đàm Văn Lợi Lợi | Ngày: | Loại File: PPT | Số trang:33

Thêm vào BST

Báo xấu

167
lượt xem 14
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Chọc dịch não tủy là một thủ thuật hay được thực hiện ở các khoa hồi sức và cấp cứu với mục đích chẩn đoán và điều trị. Nhằm giúp các bạn hiểu hơn về vấn đề này, mời các bạn cùng tham khảo nội dung bài giảng "Đại cương chọc dịch não tủy". Hy vọng đây là tài liệu tham khảo hữu ích cho các bạn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Đại cương chọc dịch não tủy

Đại cương Chọc dịch não tủy là một thủ thuật hay được thực hiện ở các khoa hồi sức và cấp cứu với mục đích chẩn đoán và điều trị. Hiểu rõ về chỉ định, chống chỉ định, kỹ thuật,phát hiện và xử trí biến chứng là cần thiết trước khi thực hiện thủ thuật này.Bài này sẽ nói về chỉ định, kĩ thuật, biến chứng và các lỗi hay mắc khi chọc dịch não tủy.
Nhắc lại giải phẫu cột sống • Cột sống cong hình chữ S kéo dài từ lỗ chẩm đến mỏm cùng. Gồm 33 đốt sống hợp lại với nhau (7 đốt sống cổ, 12 đốt sống ngực, 5 đốt sống thắt lưng, 5 đốt sống cùng, 4 đốt sống cụt) tạo thành 4 đoạn cong khác nhau: Cổ cong ra trước, ngực cong ra sau, thắt lưng cong ra trước, đoạn cùng lồi ra sau (hình). • Các điểm cong nhất của cột sống cũng là chỗ vận động dễ nhất nên dễ chọc kim khi gây tê.
• Cấu tạo mỗi đốt sống bao gồm: Thân đốt sống, lỗ đốt sống, mỏm ngang, mỏm gai, cung đốt sống, mỏm khớp trên và dưới. • Giữa 2 đốt sống kề nhau tạo thành khe liên đốt, khe này rộng hay hẹp là tuỳ theo từng đoạn. Mỏm gai gần như nằm ngang ở đoạn thắt lưng nên thuận lợi cho việc chọc tuỷ sống. Các vùng khác mỏm gai nằm chếch xuống nên khó chọc.
Các dây chằng và màng não • Từ ngoài vào trong gồm có (hình): • Da, tổ chức dưới da. • Dây chằng trên gai (thường hẹp và xơ hoá ở người già). • Dây chằng liên gai. • Dây chằng vàng (dây chằng này thường cứng, kéo dài từ vùng cổ đến cột sống thắt lưng). Khi chọc vào tạo sức cản mạnh và đó là dấu hiệu nhận biết khi chọc qua nó. • Màng cứng và màng nhện sát phía trong dây chằng vàng. • Màng nuôi áp sát tuỷ sống.
Các khoang • Khoang ngoài màng cứng: • Là khoang ảo, giới hạn phía trước là màng cứng, phía sau là dây chằng vàng, chứa nhiều tổ chức liên kết, mỡ, mạch máu. • Khoang dưới nhện: • Bao quanh tuỷ sống, nằm giữa màng nhện và màng nuôi. Thông với phía trên qua các não thất. Trong khoang này chứa rễ thần kinh, dịch não tuỷ.
• Dịch não tuỷ • Dịch não tuỷ được sản xuất từ đám rối màng mạch của não thất IV. Dịch não tuỷ theo lỗ Luchka ra bề mặt não và qua lỗ Magendic xuống tuỷ sống. Dịch não tuỷ được hấp thu ở các nhung mao của màng nhện. ở người lớn có khoảng 500 ml dịch não tủy được sản sinh mỗi ngày
• Số lượng khoảng 120 140ml tức khoảng 2ml/kg, ở trẻ sơ sinh là 4ml/kg, trong đó các não thất chứa khoảng 25ml. • Tỷ trọng thay đổi từ 1,003 1,009, pH khoảng 7,39 7,5. • Thành phần: Glucose từ 40 80mg/dl, proteine từ 15 45mg/dl, Na+ từ 140 150mEq/l, K+ 2.8mEq/l. • Ở tư thế nằm nghiêng áp lực khoảng 60 – 150mmH2O. • Tuỷ sống • Tuỷ sống liên tục từ não qua lỗ chẩm xuống ống sống, thường kết thúc tại L1 2. • Hệ thống động mạch chi phối cho tuỷ sống đều nằm ở mặt trước tuỷ nên ít gặp biến chứng khi chọc tủy sống
Chỉ định và chống chỉ định • Chỉ định • Gồm 2 chỉ định chính : chẩn đoán và điều trị • Chẩn đoán : • Nhiễm khuẩn thần kinh: viêm màng não (do virus, vi khuẩn, nấm), viêm não • Chẩn đoán xuất huyết dưới nhện • Chẩn đoán một số tình trạng viêm hệ thống: Xơ cứng rải rác, GuillainBarre, bệnh Devic, neurosarcoidosis. • Chấn đoán khối u màng não • Chẩn đoán một số rối loạn chuyển hóa
Điều trị : • Một số thủ thuật đòi hỏi vô cảm vùng dưới rốn ( tê tủy sống) • Điều trị kháng sinh hoặc hóa chất
Chỉ định và chống chỉ định • Bệnh nhân từ chối.: phải có sự đồng ý của người nhà và sự hợp tác của trẻ lớn, ở trẻ nhỏ nhất thiết phải dùng thuốc an thần • Rối loạn đông máu hoặc đang dùng thuốc chông đông là một chống chỉ định quan trọng vì chọc dịch não tủy có thể gây tụ máu ngoài màng cứng gây chèn ép tủy. Không có nghiên cứu nào nói về diểm giới hạn của đông máu , nhưng INR > 1,4, APTT(partial thromboplastin time) > 50, và/hoặc tiểu cầu
• Thiếu khối lượng tuần hoàn chưa bù đủ, sốc. • Nhiễm trùng tại chỗ chọc, nhiễm khuẩn huyết. • Bất thường giải phẫu mà không thể chọc tuỷ sống được. • Bệnh tim nặng. • Tăng áp lực nội sọ: Khi có rối loạn ý thức, phù gai thị, hoặc nghi ngờ xuất huyết dưới nhện thì nên chụp CT Scanner sọ trước khi chọc dịch não tủy. • Không chọc dịch não tủy khi có dấu hiệu thoát vị não hoặc đè đẩy hố sau vì áp lực giảm khi rút dịch não tủy có thể gây tụt kẹt nhân não
Kỹ thuật • Chuẩn bị bệnh nhân • Tinh thần : Chọc dịch não tủy là kỹ thuật đòi hỏi sự hợp tác tốt của bệnh nhân. Do đó việc trao đổi, giải thích cho bệnh nhân và gia đình là hết sức cần thiết. • Chuẩn bị dụng cụ • Kim vô khuẩn 22G hoặc nhỏ hơn để chọc dịch, xylanh và kim 25 gauge để gây tê tại chỗ, dung dịch sát khuẩn, gạc và săng vô khuẩn, dung dịch lidocain 1% tới 2%, máy đo áp lực, găng phẫu thuật vô khuẩn, ống lấy dịch xét nghiệm. • Theo kinh nghiệm thì dùng kim nhỏ giúp giảm đau đầu sau chọc dịch não tủy hơn. Với bệnh nhân béo phì thì có thể cần dùng kim dài hơn, kim chuẩn 3,5 inches.(khoảng 9 cm)
Tư thế bệnh nhân • Thường có 2 tư thế: • Nằm nghiêng : Ở trẻ nhỏ, giúp đo áp lực dịch não tủy chính xác. Vị trí bệnh nhân nằm sao cho vai và hông vuông góc với mặt giường, lưng song song với thành giường, và bệnh nhân nằm co hai đầu gối áp sát vào bụng, cằm tì vào ngực.
• Tư thế ngồi : Ở trẻ lớn có hợp tác, để bệnh nhân ngồi cong lưng, cằm tì vào đầu gối tư thế ngồi có thể giúp xác định đường giữa của cột sống, tăng khoảng cách giữa các khe đốt sống, tăng khả năng lấy được dịch não tủy vì vậy tăng khả năng chọc dịch não tủy thành công. • Cuối cùng, việc lựa chọn tư thế bệnh nhân phụ thuộc chỉ định chọc dịch não tủy, sự thoải mái của bệnh nhân và kinh nghiệm của bác sỹ.
• Cách xác định vị trí chọc • Ở trẻ sơ sinh thi tủy sống tấn cùng ở L2 ,sau 1 tuổi thì tủy sống tận cùng ở L1, giống như người lớn . Do đó, khe liên đôt L34, L45, L5S1 là vị trí chọc dịch não tủy an toàn. Thông thường chọc từ L23 đến L45, đường nối hai gai chậu trước trên của xương chậu thường đi qua L45, sau đó dùng ngón tay chuyển dịch lên trên sẽ thấy khe L34 và L23. Ngược lại có thể xác định từ trên xuống bằng lấy mốc gốc sườn lưng kẻ xuống sẽ tương đương với L12 rồi xác định trở xuống.
• Chọc tuỷ sống • Người chọc tủy sống: Đeo khẩu trang, rửa tay, mặc áo, đi găng • Sát khuẩn vị trí chọc với dung dịch sát khuẩn (chlorhexidine hoặc betadine…). Sử dụng găng vô khuẩn có lỗ, đặt săng vô khuẩn ở vị trí chọc. Lidocain gây tê dưới da dọc theo đường chọc dịch.