Bài giảng Hệ điều hành Unix: Chương IV - Giới thiệu hệ điều hành Unix

Ệ

Ầ PH N II: Ề H ĐI U HÀNH UNIX

Ớ

CH

NG IV: GI

I THI U

Ề

Ệ ƯƠ Ệ H ĐI U HÀNH UNIX

ổ

ầ

ộ

4.1 T ng quan ệ ề 4.2 Các thành ph n h đi u hành UNIX ơ ả 4.3 M t sô thao tác c b n

ử

ể

ị

L ch s phát tri n Unix

ả • 1969: Thi t k phiên b n đ u tiên b i Ken Thompson trong

ở phong thí nghi m Bell Lab c a AT&T

ể ặ ế ế ệ i b ng ngôn ng C đ cho phép cài đ t UNIX t l

ầ ủ • 1973: Vi ữ ế ạ ằ ệ ố ề trên nhi u h th ng khác nhau

ạ ọ ườ

ẩ ả ầ • 1975: Phân ph i s n ph m V6 trong các tr ng đ i h c • 1977: Xu t hi n phiên b n Unix đ u tiên dùng trong các

ườ ố ả ấ ệ ạ ọ tr ng đ i h c, BSD (Berkeley Software Distribution)

ự

ờ ờ ẩ POSIX cho th vi n c a

• 1978 : Phân ph iố V7 trong lĩnh v c công nghi p ệ • 1984 : Ra đ i XWindow (X11) trong Unix • 1990 : Ra đ i chu n • Ngày nay UNIX là h th ng m m t ộ

ệ ố ệ POSIX, các ti n ích ư ệ ủ UNIX ở phát tri n xung quanh ể ườ ng h th ng , các môi tr ệ ố , giao

ạ h t nhân ồ ệ di n đ ho ạ,...

1970

1975

1977

BSD1.0

1978

BSD2.0

1979

BSD3.0

Unix 32 V

1980

BSD4.0

1981

BSD4.1

1982

System III

1983

BSD4.2

System V

...

BSD4.2

System V

1983

System V R1

1984

Sun OS 1.0

System V R2

1985

X10

BSD4.3

System V R3

1986

Sun OS 4.0

1988 MACH

System V R4

1989

X11

1991 OSF 1

1992

BSD4.4 ?

Ể

Ệ

Ặ Đ C ĐI M Ề H ĐI U HÀNH UNIX

UNIX

• là m t h đi u hành ộ ệ ề

i s d ng

ỗ ợ

ụ

– đa nhi mệ – đa ng ườ ử ụ – có tính mô đun hoá cao – không ph thu c vào ph n c ng ộ ụ – h tr môi tr ườ

ầ ứ ể ứ ng phát tri n ng d ng

Tính đa nhi mệ

ạ

• M t ch ộ

ng trình khi ch y trong máy tính

ế

ươ ộ ế là m t ti n trình – đa nhi m có nghĩa là nhi u ti n trình có th ể ệ

ể

ờ

ạ ế

ươ

ng trình

ể

ạ

ề ờ i m t th i đi m

ể ạ ng trình t

ươ ệ ề

ệ

ề ộ ch y cùng m t th i đi m – ti n trình không ph i là ch ả – có th ch y nhi u ti n trình cho cùng m t ộ ế ộ – H đi u hành nào là đa nhi m: DOS, NT,

Windows 9x, Windows 2000, Windows XP ?

ườ ử ụ

Tính đa ng

i s d ng

ấ

ườ ử ụ ạ

ể i s d ng có th cùng truy xu t vào ờ i m t th i đi m

ộ ệ

• Nhi u ng ề ể ệ ố h th ng t – c n có khái ni m tài kho n s d ng nh ng có nhi u ả ử ụ ầ ớ ồ tài kho n không đ ng nghĩa v i đa ng

ề ở ữ ạ ộ ề ườ ử ụ i s d ng ườ – m t ti n trình t o ra thu c quy n s h u ng i đã

ả ộ ế ạ t o ra nó

ề ở ữ ủ ộ – do đó các ti n trình có th thu c quy n s h u c a ể

ế ườ i khác nhau

ườ ử ụ ề nhi u ng ệ ề – H đi u hành nào là đa ng i s d ng: DOS, NT,

Windows 9x, Windows 2000, Windows XP ?

Tính mô đun

• Mô đun hoá v ki n trúc ề ế – H t nhân qu n lý các nhi m v ụ ở ứ ệ ả ạ – T ng ng d ng cung c p các ti n ích s d ng đ i v i ầ ứ ố ớ ệ ụ ườ ử ụ

ấ m c th p ử ụ ấ

i s d ng • Mô đun hoá v ng d ng

ườ ử ụ ụ i s d ng

ụ ề ứ – Cung c p nhi u công c nh , chuyên d ng nh ng đa ụ ỏ ấ ề ệ ể ỗ ợ ạ d ng đ h tr công vi c ng ấ ụ ượ ấ ử ụ s d ng làm đ ụ ỏ ớ ợ h p các công c nh v i nhau

– Không cung c p các công c có tính đa năng nh ng ng ề ườ ế ứ ạ ệ ằ i c r t nhi u vi c ph c t p b ng cách k t

GNU/LINUX (1)

ở ướ

ở ng d án GNU b i Richard Stallman

• 1984 : kh i x ụ

ự ể

ầ ủ

ộ ệ ề ồ

ở

ớ v i m c đích phát tri n m t h đi u hành đ y đ , ự t a Unix nh ng có mã ngu n m – GNU cho ra đ i nhi u ti n ích UNIX đ ờ

ượ ử ụ ề ệ c s d ng ngày

nay : emacs, gcc,…

ộ ệ ề ộ ạ ể ể ẫ ầ – V n c n ph i phát tri n m t h t nhân đ có m t h đi u

ả

ố ồ

ầ

ờ

ộ ạ ể ủ ộ

ậ

• 1991 : Linus Torvald đã công b phiên b n LINUX ầ ỗ đ u tiên, m t h t nhân UNIX, đ ng th i yêu c u h ồ ợ tr phát tri n c a c ng đ ng l p trình viên

ả hành đ y đầ ủ

ữ ạ

ự ế ợ

ệ

ộ ệ ề ạ

ứ

ề

ấ

GNU/LINUX (2) • S k t h p gi a h t nhân LINUX và các ti n ờ ích GNU đã cho ra đ i m t h đi u hành ễ ầ ủ GNU/ LINUX đ y đ , có s c m nh và mi n phí cho r t nhi u dòng máy tính khác nhau – Intel x86, Alpha, ARM, Power PC (Macintosh),

PDA • Chú ý

ẫ

ượ

– Tên LINUX v n th

ề

ồ

ả ệ ườ c dùng cho c h ng đ ệ ạ đi u hành bao g m h t nhân Linux và các ti n ích kèm theo

H t nhân Linux (1)

ạ ả ả

ở ữ ứ ề ấ • 1991 : Phiên b n đ u tiên (version 0.01). ầ • 1992 : Phiên b n 0.96 có r t nhi u ch c năng và s h u m t ộ

ạ ệ giao di n đ ho X Window (Xfre86)

ể ậ • 1993 : Có h n 100 l p trình viên tham gia phát tri n Linux

ả ả ố ồ ơ (version 0.99) ờ • 1994 : Ra đ i phiên b n 1.0. Cách đánh s các phiên b n tuân

ụ

ả

ắ

m iớ

ấ ả

ả ổ

ề

ị

ố ụ ề

ứ

ả

ẻ

– T t c các phiên b n n đ nh đ u có s ph là ch n ẵ – Các phiên b n "bêta" khi thêm ch c năng đ u có s ph là l ố ụ

ủ th theo nguyên t c: – ..

ạ

H t nhân Linux (2)

ượ ự ụ c s d ng trong công nghi p

ề ề ở • 1996: Ra đ i Linux 2.0 và đ ờ • 1997: Xu t hi n các t p chí chuyên đ v Linux ạ ệ ề nhi u

ướ n i

ệ ấ ế ớ c trên th gi ờ ả ổ

• 2001: Ra đ i phiên b n 2.4. Đây là h t nhân có tính n đ nh ế ạ ả ầ ố và đ

ượ ử ụ ạ ị c s d ng trong h u h t các b n phân ph i Linux • Ngày nay: H t nhân Linux đang đi vào giai đo n cu i. Ng

ứ ả ổ ỡ ỗ ạ ị ườ i ậ ậ l p trình không đ a thêm vào các ch c năng m i n a mà t p trung vào g l ạ ố ớ ữ ấ i và t o ra phiên b n n đ nh nh t

ủ

ể

ặ

Đ c đi m c a HĐH LINUX

ng thích v i chu n POSIX, System V và BSD

ớ l p thi

ẩ ố ế ị ầ t b đ u cu i ả

ư ữ ạ ị • T ươ • H tr gi ỗ ợ ả ậ • H tr các console o ỗ ợ • Có th cài đ t v i các HĐH khác (dùng LILO, GNUB) ể • Đ c đ ề c d li u trên nhi u đ nh d ng l u tr : etx2fs, ms

ặ ớ ọ ượ ữ ệ dos, vfat, iso 9660,… ặ ầ ủ ứ ạ ẩ • Cài đ t đ y đ các chu n giao th c m ng: TCP/IP, SLIP, PPP,

NFS,…

ồ ạ

ụ ứ ụ ề • Giao di n đ ho : X Window KDE & Gnome • H tr r t nhi u d ch v ng d ng: CSDL, D văn phòng, Ư

ệ ị ỗ ợ ấ ị ụ d ch v internet, … ạ ỗ ợ ư ợ ớ • H tr tích h p m ng v i các HĐH khác nh Windows

ớ Linux v i Window

• T i sao dùng LINUX? ả ậ

ạ – đ tin c y đ đ m b o HĐH có th th c nhi u công vi c

ể ự ể ả ề ệ

ủ n ngặ

ề ạ ả – T t h n nhi u Windows trong khía c nh qu n lý công

ạ

ạ ổ ề ớ ơ ố ơ ả ệ vi c và qu n lý m ng – Ít l ỗ ệ ố i h th ng và ch y n đinh h n nhi u so v i

ấ ầ ủ

Windows ễ ự ệ ờ ạ ả ọ – Mi n phí nh ng r t đ y đ ư – Là l a ch n tuy t v i trong gi ng d y và nghiên c u ứ

Ớ

CH

NG IV: GI

I THI U

Ề

Ệ ƯƠ Ệ H ĐI U HÀNH UNIX

ổ

ầ

ộ

4.1 T ng quan ệ ề 4.2 Các thành ph n h đi u hành UNIX ơ ả 4.3 M t sô thao tác c b n

Ầ

Ệ

Ề

Ủ 4.2 THÀNH PH N C A H ĐI U HÀNH UNIX

4.2.1 Kernel 4.2.2 Shell

ệ ố

ế

Ki n trúc h th ng

Giao diện

Người sử dụng

Ứng dụng (shells, trình biên dịch, các tiện ích,…)

Thư viện lập trình (open, close,read, write, ...)

Hạt nhân hệ điều hành (quản lý tệp, bộ nhớ, thiết bị phần cứng,…)

Phần cứng máy tính

4.2.1 KERNEL

ể

ờ

ệ ố

ủ Nhân c a UNIX ế ậ

ở ộ

• đ

ượ ạ ạ c n p t

i th i đi m kh i đ ng và thi

t l p h th ng,

ệ ố

ế

ạ

ầ

–t o các ti n trình h th ng ban đ u.

ị ệ ố

ả

ộ

–duy trì trong b nh và qu n tr h th ng ớ

ả

•Qu n tr tài nguyên ị

/mediator

ệ

–khái ni m r t c b n ấ ơ ả

ẻ ờ

–Chia x th i gian CPU,

ế

ạ

ộ

–c ng tác truy nh p đ n các ngo i vi, ậ

ớ ả

ả

–qu n tr b nh o. ị ộ

ự

ặ đ c quy n(

–Th c thi các thao tác

ề privileged).

ủ ồ

ấ

•cung c p các hàm nguyên th y đ ng b . ộ

ể

ị

•Đ nh nghĩa các đi m vào(

entry points )

–syscall, exceptions hay interrupts.

ầ ị

Kernel là trái tim c a ủ ả OS – qu n tr ph n c ngứ

kernel

Shell

Utilities

ớ

ế Shell là giao ti p dòng ườ ệ i dùng, l nh v i ng ớ ươ ng tác v i cho phép t kernel

ng Utilities là các ch

Filesystem

ệ

ể

ươ ụ trình có nhi m v ư chung nh sao chép, di ổ chuy n, đ i tên hay xóa file

Nhân Unix

ầ ứ ư ậ ặ ợ Nhân Unix t p h p các đ c tr ng ph n c ng

Proceses (time sharing, protected addres space)

kernel

Signals and semaphores

Virtual memory (swapping, paging, mapping)

The filesystem (files, directories, namespace)

Interproces communication (pipes and network connections)

ộ ế

ươ

ộ

ậ

ế Các ti n trình • M t ti n trình là m t ch

ự ậ

ế

ứ ố ế

ng trình đang v n ễ ư

ả ể ặ

ươ

ng th c n i ti p. Có th đ c tr ng qua

hành; s v n hành ti n trình ph i di n ra theo ph d u v t c a nó.

ầ

• M t ti n trình yêu c u tài nguyên đ

ượ ệ c h

ấ ế ủ ộ ế ề

ả

ị

đi u hành qu n tr . ẽ

ậ

ằ

ứ ố

ệ

ộ ố ế ế nh m tăng hi u su t s d ng đ n m c t

• OS xen k các v n hành c a m t s ti n trình ủ ấ ử ụ i đa ữ

ỗ ợ

ế ườ ử ụ

ề ạ

ế

i s d ng

• OS h tr truy n thông gi a các ti n trình(IPC) và t o các ti n trình ng

ế ộ

ữ ả

Ch đ , không gian và ng c nh

Privileged

mode

user

kernel

context

process

Application (user code)

System calls Exceptions

kernel

Interrupts, System tasks

system space

X not allowed

ẻ ờ

ế

Chia x th i gian các ti n trình

ẻ ộ

ớ

Chia x b nh

kernel memory

proc struct

Kernel stack/u area Kernel stack/u area Kernel stack/u area

User Stack User Stack User Stack

Data Data Data

Text (shared) Text (shared) Text (shared)

ệ ố

H th ng file (Filesystem)

ệ ố

ề

ế

ầ

ươ

H u h t các h th ng file đ u là phân ch

ng đĩa

ứ

/root

Ch a kernel

/bin

/dev

/etc

/usr

/var

ở ộ

các l nhệ

thi

t bế ị

kh i đ ng và ấ c u hình các file

/lib

/man

/local

ể Các ki u File

ườ

ng(Regular Files)

ư ụ Th m c (Directory)

UNIX domain sockets

ế ị

File thi

t b Character

ườ

ố Đ ng ng (FIFO)

ế ị

File thi

t b Block

ể ế Các liên k t bi u ượ t ng(Symbolic)

ộ ớ ả B nh o

ạ

ụ

ỉ ả ớ

ộ ả

ị ạ ế

• M c tiêu: t o m t c m giác không gian đ a ch o l n • chia địa chỉ thành (VPN,ofset), ánh x đ n (PPN,ofset) • sử dụng các bit địa chỉ cao để chọn trang:giữ các dữ liệu

quan hệ nhau trên cùng một trang

ố

ể

• sử dụng cache (TLBTranslation Lookaside Buffer) đ tăng t c

ạ ơ ế c ch ánh x

• độ trễ đĩa lớn: giữ tập làm việc trong bộ nhớ vật lý, sử

dụng writeback

ế ậ

ứ

ề

ỉ

ị

D ch đ a ch Cách ti p c n nhi u m c

ả ự

ườ

ế ầ ủ

• Nhìn vào b ng TLB: VPN PPN cache • Th ỏ

→ ư ộ ố ng th c thi nh m t l

i vào nh (1664) liên k t đ y đ

Named Pipes

ế ố

ươ

ủ

ộ

ớ ầ ng trình này là đ u vào c a m t ch

ng trình v i nhau sao cho ế ươ ng trình k

Pipelining cho phép ta k t n i hai ch ầ đ u ra c a ch ti pế .

ệ ươ

pipe

ệ ươ

Ti n ích hay ng trình ch NSD

Output  Piped  Input

ữ

ế

ệ ạ

ộ

ề Named pipes cho phép truy n thông gi a hai ti n trình không quan h ch y trên m t máy.

4.2.2 SHELL

ườ

ử ụ

i dùng s d ng

ồ ọ

ế Giao ti p ng đ h a(GUI) ế

ệ

Giao ti p dòng l nh(CLI)

Giao ti p ng

i dùng

h a(GUI)

ế

ườ

đồ ọ

• "X Windows" cho phép

ươ

ng t

ự ác c

Linux thao tác t GUI khác.

ế

• Giao ti p X Windows ố ẩ chu n gi ng Windows 2000 .

ườ ử ụ

• Ng

ế ác

ó i s d ng Linux c th tể ùy bi n giao ti p X ế ế ể ả i quy t c Window đ gi ặ ả ư ầ . nh c u đ c t • M t c a s thi ộ ử ổ ế ị ầ t b đ u ắ ệ ị ờ ể ố i nh c l nh cu i hi n th l àn hình. ẩ Linux chu n trên m

Giao ti p dòng l nh(CLI)

ệ

ế

• Giao ti p dòng l nh cho ph

ệ ng t ép ác v i h ớ ệ

ươ ùng cách th c ứ ị

ó th đ a ể ư • Ng

ơ ả

ưở

ế i dườ ùng t ng ố th ng theo c ệ l nh thông d ch trong Windows 2000 . ườ ử ụ i s d ng c vào các l nh c b n. ệ • Không đ a vư ào các l nh t ùy ệ ế ể ả ng đ n ti n cệ ó th nh h ệ ố h th ng.

ổ

ẩ

T ng quan Shell UNIX chu n

ờ

ắ

Các l

i nh c CLI

ị

ở

ả ắ là văn b n xác đ nh

đó ta có

ộ ệ

th đ a m t l nh.

ậ

• L i nh c ờ ể ư • Bourne: $ • Korn: $ • Bash: $ • C Shell: % • # đ ượ

c dùng khi đăng nh p nh root.

The Linux Shells • Shells làm vi c nh m t di n ệ

ư ộ ễ

ng MSDOS. ổ ườ bash shell, t

ươ ổ ế

ệ ễ ử ụ ủ

ị d ch dòng lênh. • T ự ươ môi tr ng t • Ph bi n nh t là ấ ổ ế ể ặ ợ ng tác làm h p các đ c đi m t ớ ở C shell tr nên ph bi n v i ậ vi c d s d ng cú pháp l p trình shell c a Boure shell . • Born Again Shell ( bash shell)

ệ ố ề c dùng cho nhi u h th ng

ượ đ dòng UNIX.

ệ

ủ Các ti n ích c a shell (bash)

ệ

ớ

• Hoàn thành t

đ ng câu l nh v i phím

ự ộ – Cho tên câu l nhệ

ố

– Cho tham s là tên t p ệ

• $ema ==> $emacs

ứ

i các câu l nh trong quá kh

• G i l

ố

• $cd /usr/inc ==> $cd

ứ

ọ ạ ử ụ ệ l nh đã gõ trong quá kh

/usr/include ệ – S d ng phím lên ( (cid:0) ) và xu ng ( (cid:0) ) tìm các câu

ụ

C Shell : M c đích

ườ

• Môi tr

ng C Shell ở ộ

ế

ậ

• L p trình C Shell

ườ ướ – Các file kh i đ ng và đăng xu t ấ – Các bi n Shell ế – L ch s ử ị – Các l nh thay th ệ – Dãy các l nhệ – Gán bí danh – Ch ng th m c ư ụ ồ – Đ nh h ạ ị ng l ố ng ng i và đ

ở ạ

Kh i t o C Shell

init

Login:

getty

Login: z036473 Paswd:

Login: z036473 Paswd: %

csh

ụ ơ ả Các công c c b n

ệ ệ ệ

ả

ữ ệ

ị

ộ ử

ả

• Các trình thông d ch l nh (shell) : sh, csh, bash ệ ị • Các câu l nh qu n lý h th ng t p ệ ả ệ ố • Các câu l nh qu n lý ti n trình ế ả • Các câu l nh x lý d li u ữ ệ ử • Các trình so n th o: vi, emacs, … ạ • Các trình qu n lý gói d li u: tar, gzip,… ả • Các trình biên d ch : C, C++, Fortran, Perl • Các b x lý văn b n (latex), hình nh (xv) ả • v.v.

Ớ

CH

NG IV: GI

I THI U

Ề

Ệ ƯƠ Ệ H ĐI U HÀNH UNIX

ổ

ầ

ộ

4.1 T ng quan ệ ề 4.2 Các thành ph n h đi u hành UNIX ơ ả 4.3 M t sô thao tác c b n

Ộ Ố

Ơ Ả

4.3 M T S THAO TÁC C B N

4.3.1 Đăng nhËp vµ kÕt thóc

Đăng nhËp XuÊt m¹ng LÖnh thay ®æi mËt khÈu p as w d

4.3.2 LÖnh liªn quan ®Õn thêi gian hÖ thèng a. c al

b . d ate

4.3.3 LÖnh liªn quan ®Õn ngêi lµm viÖc trªn

m¹ng a. w ho

b . fing e r :

ế

ậ 4.3.1 Đăng nh p và k t thúc

ả ở ữ

ậ

ộ

i s d ng ph i s h u m t tên đăng nh p

a. Đăng nh p ậ • M i ng ỗ

ẩ

và có m t m t kh u kèm theo

ườ ử ụ ậ ộ ườ ử ụ

ể

ậ

ớ

• Ng

i s d ng có th đăng nh p h th ng v i tên ế ị ậ

ẩ

ệ ố ế t b giao ti p (console)

và m t kh u thông qua thi

• Có hai d ng console ạ ế ộ ế ộ ồ

ộ

ệ

ỗ ầ ượ ế

ặ

• M i l n đăng nh p t o ra m t phiên làm vi c. Phiên ệ ệ c k t thúc b ng câu l nh exit ho c logout

– Ch đ dòng l nh (s d ng trình thông d ch l nh) ệ ử ụ ị – Ch đ đ ho (s d ng giao di n c a s ) ệ ử ổ ạ ử ụ ậ ạ ằ

ậ ở ế ộ

ệ

Đăng nh p

ch đ dòng l nh

ị

ở

• M t trình thông d ch l nh đ

đ ng kh i

ệ ệ ắ ầ

ộ ượ ự ộ c t ộ đ ng khi phiên làm vi c b t đ u – Cho phép t o t

ườ ử ụ ạ ươ ớ ng tác v i ng i s d ng thông qua

ế ằ ạ ả câu l nhệ ậ ệ – Nh p l nh b ng bàn phím, k t qu in ra d ng văn

ầ ả ợ – S d ng r t ít tài nguyên nên phù h p ngay c khi c n

ả b n trên màn hình ử ụ ươ t

ữ ậ ạ ộ ị xa ự – Ho t đ ng d a trên m t ngôn ng l p trình d ng k ch

ấ ừ ng tác t ạ ộ ả b n (script)

Console oả

ở ồ

ươ

ệ

ề

ờ

• M t ph ộ

ng ti n cho phép m đ ng th i nhi u ộ ạ

ệ phiên làm vi c trên cùng m t tr m làm vi c

ệ ỗ ợ ả

• LINUX h tr 8 console o trên m t máy tính. M i ỗ ộ ả ể ng ng m t phiên làm vi c. Đ

ọ

ổ ợ

ươ ứ ả ầ ử ụ

ệ ắ t

h p phím t

ế

ộ console qu n lý t ch n console o c n s d ng t Ctrl+Alt+F1 cho đ n F8 Ctrl+AltF1 : Console o 1ả Ctrl+AltF2 : Console o 2ả ... ạ ả Ctrl+AltF7 : Console o 7 (cho ch đ đ ho )

ế ộ ồ

ắ

ệ

ấ ị

ự

ệ

ọ

ệ i s d ng

ườ ử ụ

ể ắ i s d ng

D u nh c câu l nh • Trình thông d ch l nh (còn g i là shell) th c hi n ệ ặ ộ ề ầ m t cách l p nhi u l n các công vi c sau đây – Hi n th d u nh c ch l nh c a ng ủ ờ ệ ắ ị ấ – B t câu l nh c a ng ườ ử ụ ủ ệ – Phân tích l nhệ – Th c hi n l nh ệ ệ

ự

ấ

Tên login

Tên máy

ư ụ Th m c

ắ D u nh c

[tuananh@hanoi home]$

[root@hanoi home]#

ụ

ấ ậ Ví d đăng nh p và đăng xu t

ệ

Câu l nh Unix

command [options] [arguments]

ặ

ố ể ệ ỳ ọ ượ ộ ệ ở ự ấ ộ c th hi n b i m t kí t đi sau d u

ộ ấ ạ – Có th n i nhi u tu ch n sau m t d u g ch ngang. Ví

ỳ ọ ng v i – command là tên câu l nhệ – options bi u di n m t ho c m t vài tu ch n ỳ ọ ộ ễ ể – arguments là các tham s câu l nh – M t tu ch n đ ộ ạ g ch ngang (“”) ề ể ố d , ụ asli t ng đ

ươ ộ ự ượ ế c

ươ ọ ầ ở phân cách nhau b i m t d u tr ng ữ ệ ệ ầ – N u m t l a ch n c n tham s kèm theo thì chúng đ ộ ấ t ch hoa và th ớ a s l i ố ắ ườ ng trong câu l nh – C n phân bi

ớ

ả

ệ

ở

ạ

ể

ậ

ữ

ườ

ế

ậ

ổ

ệ ạ i

ệ i thi u câu l nh căn b n • ị ệ logname : hiên th tên NSD đang phiên làm vi c • hostname : hi n th tên tr m làm vi c ệ ị • clear : xoá màn hình • who : tên c a nh ng ng ủ i đang đăng nh p • exit : k t thúc phiên làm vi c ệ • paswd : thay đ i m t kh u ẩ • date : hi n th ngày h th ng ệ ố ị ể • mkdir : t o th m c ư ụ ạ • ư ụ rmdir : xoá th m c • cd : chuy n v trí th m c ư ụ ị ể • pwd : đ ư ụ ẫ ườ ng d n th m c hi n t • cp : sao chép t pệ • rm : xoá t pệ • ps : xem ti n trình ế • v.v…

ợ

Tr giúp (man) ằ

ệ

ự

ấ

ợ ử ụ

• Xem tr giúp tr c tuy n b ng l nh man đ bi ể ế ế ệ ữ ệ ệ

ặ ả

ợ

• S d ng các phím sau đ xem tr giúp

cách s d ng các câu l nh, c u trúc t p d li u và ư ệ ả c các hàm th vi n Unix – $man ls : đ c t ệ câu l nh ls – $man fstab : đ c t ặ ả ệ /etc/fstab t p – $man fgetc : đ c t ặ ả hàm th vi n ể ử ụ – ti n m t dòng ộ ế – ti n m t trang ộ ế – quay l ộ ạ i m t trang – thoát kh i tr giúp ỏ ợ

ư ệ fgetc

ệ ố

ệ

ờ 4.3.2 L nh th i gian h th ng

ệ ị cal {tham s }ố

ố

ệ a. L nh cal • Ch c năng: Hi n l ch theo tháng hay năm ứ • Cú pháp: tham s : [[tháng] năm]

ờ

ệ ố

ế

L nh th i gian h th ng(ti p)

ờ ệ ố

ệ

ổ

h th ng

ệ ệ b. L nh date • Ch c năng: Hi n hay thay đ i ngày gi ứ • Cú pháp:

ọ

ạ

date [tùy ch n]... [+Khuôn d ng]

ạ

t (Sun..Sat)

t (Jan..Dec)

ứ ế ắ t t ứ ế ầ ủ t đ y đ (Sunday..Saturday) ế ắ t t ế ầ ủ t đ y đ (January..December) ươ ế ỷ

ng (Sat Nov 04 12:02:33 EST 1989)

Tùy ch nọ     d    s   help Khuôn d ng: %a   th vi   %A   th vi   %b   Tháng vi   %B   Tháng vi ị   %c   Ngày  đ a ph   %C   năm trong th k (năm chia d 100 ) [0099]   %d   ngày trong tháng (01..31)   %D    (mm/dd/yy)

ư

4.3.3 LÖnh liªn quan ®Õn ngêi lµm viÖc trªn m¹ng

ườ

ạ

i dùng trên m ng

t kê các thông tin ng

ệ a. L nh who • Ch c năng: Li ệ ứ • Cú pháp            who [tùy ch n]ọ

ọ ờ

ở ộ

ệ ố

ầ

ế

ườ

ư

ử ụ

i đang s d ng

ế

i dùng

ng ng ườ

Tùy ch n:ọ    a m i thông tin ấ b th i gian kh i đ ng h th ng g n nh t ị ủ d in các ti n trình b h y m  đ a thông tin máy và ng p các ti n trình ho t đ ng ố ượ q tên và s l u danh sách ng

ạ ộ ườ i dùng

LÖnh liªn quan ®Õn ngêi lµm viÖc trªn m¹ng(tiếp)

ề ữ

ể

ệ ứ

ườ

b. L nh finger • Ch c năng: Hi n th thông tin v nh ng ng ị

i

ệ ố

dùng h th ng

• Cú pháp: finger[lmsp] [user] [user@host]

Tùy ch n:ọ

ị

ế ị ầ

ố

ờ

t b đ u cu i, th i

s hi n th tên, tên th c, tên thi ậ đi m đăng nh p, s phone

ư ụ

ị ộ

ườ

ự ố l Hi n th n i dung các file trong th m c ng

i

ể ể ể dùng

ạ

ữ ọ

ế

ạ

m Tránh trùng tên (nh y ch hoa) ụ p H n ch tác d ng tùy ch n l

BÀI T PẬ

ở

ch đ GUI và tr ra. ch đ CLI

ẩ ậ

ổ ế ệ ế ệ ề ườ ầ ậ ở ế ộ 1.Đang nh p ậ ở ế ộ 2. Đăng nh p ẩ ậ 3. Thay đ i m t kh u, đăng nh p l ệ ị 4. Vi ệ 5. Vi ụ ậ ạ i, khôi ph c m t kh u ả ờ ị ệ t l nh hi n l ch tháng hi n th i, l ch c năm 2000 i dùng yêu c u trên t l nh hi n thông tin v ng

m ngạ

ườ ạ ệ t l nh li i dùng trên m ng t kê ng

ệ ậ ớ 6. Vi 7. Chuy n sang màn hình làm vi c khác, đăng nh p v i tên

ng

ế ệ ể ườ i dùng khác ự ợ ố ớ ệ

ế 8. Xem tr giúp tr c túyên đ i v i l nh chmod ệ 9. K t thúc phiên làm vi c

Bài giảng Hệ điều hành Unix: Chương IV - Giới thiệu hệ điều hành Unix