Bài giảng hoá học THPT

Chng I.

CU O NGUYÊN T– H THNG TUN HOÀN CÁC NGUYÊN T

I. Cu to nguyên t.

Nguyên t gm ht nhân tích in dưng (Z+)  tâm và có Z electron chuyn ng

xung quanh ht nhân.

1. Ht nhân: Ht nhân gm:

− Proton: in tích 1+, khi lưng bng 1 .v.C, ký hiu (ch s ghi trên là khi

lưng, ch s ghi dưi là in tích).

− Ntron: Không mang in tích, khi lưng bng 1 .v.C ký hiu

Như vy, in tích Z ca ht nhân bng tng s proton.

* Khi lưng ca ht nhân coi như bng khi lưng ca nguyên t (vì khi lưng

ca electron nh không áng k) bng tng s proton (ký hiu là Z) và s ntron (ký

hiu là N):

Z + N  A.

A ưc gi là s khi.

* Các dng ng v khác nhau ca mt nguyên t là nhng dng nguyên t khác

nhau có cùng s proton nhưng khác s ntron trong ht nhân, do ó có cùng in tích

ht nhân nhưng khác nhau v khi lưng nguyên t, tc là s khi A khác nhau.

2. Phn ng ht nhân: Phn ng ht nhân là quá trình làm bin i nhng ht nhân

ca nguyên t này thành ht nhân ca nhng nguyên t khác.

Trong phn ng ht nhân, tng s proton và tng s khi luôn ưc bo toàn.

Ví d:

Vy X là C. Phưng trình phn ng ht nhân.

3. Cu to v electron ca nguyên t.

Nguyên t là h trung hoà in, nên s electron chuyn ng xung quanh ht nhân

bng s in tích dưng Z ca ht nhân.

Các electron trong nguyên t ưc chia thành các lp, phân lp, obitan.

a) Các lp electron. K t phía ht nhân tr ra ưc ký hiu:

Bng s th t n = 1 2 3 4 5 6 7 …

Bng ch tưng ng: K L M N O P Q …

Nhng electron thuc cùng mt lp có nng lưng gn bng nhau. Lp electron

càng gn ht nhân có mc nng lưng càng th p, vì vy lp K có nng lưng th p

nh t.

S electron ti a có trong lp th n bng 2n

. C! th s electron ti a trong các

lp như sau:

Lp : K L M N …

S electron ti a: 2 8 18 32 …

b) Các phân lp electron. Các electron trong cùng mt lp li ưc chia thành các

phân lp.

Lp th n có n phân lp, các phân lp ưc ký hiu bng ch : s, p, d, f, … k t

ht nhân tr ra. Các electron trong cùng phân lp có nng lưng bng nhau.

Lp K (n = 1) có 1 phân lp : 1s.

Lp L (n = 2) có 2 phân lp : 2s, 2p.

Lp M (n = 3) có 3 phân lp :3s, 3p, 3d.

Lp N (n = 4) có 4 phân lp : 4s, 4p, 4d, 4f.

Th t mc nng lưng ca các phân lp xp theo chiu tng dn như sau : 1s,

2s, 2p, 3s, 3p, 4s, 3d, 4p, 5s, 4d, 5p, 6s…

S electron ti a ca các phân lp như sau:

Phân lp : s p d f.

S electron ti a: 2 6 10 14.

c) Obitan nguyên t: là khu vc không gian xung quanh ht nhân mà  ó kh nng

có mt electron là ln nht (khu vc có mt  ám mây electron ln nh t).

S và dng obitan ph! thuc "c im m#i phân lp electron.

Phân lp s có 1 obitan dng hình cu.

Phân lp p có 3 obitan dng hình s 8 ni.

Phân lp d có 5 obitan, phân lp f có 7 obitan. Obitan d và f có dng phc tp hn.

Mi obitan ch cha ti a 2 electron có spin ngưc nhau. M#i obitan ưc ký hiu

bng 1 ô vuông (còn gi là ô lưng t), trong ó nu ch có 1 electron ta gi ó

là electron c thân, nu  2 electron ta gi các electron ã ghép ôi. Obitan

không có electron gi là obitan trng.

4. Cu hình electron và s phân b electron theo obitan.

a) Nguyên lý vng bn: trong nguyên t, các electron ln lưt chim các mc nng

lưng t thp n cao.

Ví d: Vit c u hình electron ca Fe (Z = 26).

Nu vit theo th t các mc nng lưng thì c u hình trên có dng.

Trên c s c u hình electron ca nguyên t, ta d$ dàng vit c u hình electron ca

cation ho"c anion to ra t nguyên t ca nguyên t ó.

Ví d: C u hình electron ca

: 1s

i vi anion thì thêm vào lp ngoài cùng s electron mà nguyên t ã nhn.

Ví d:

S(Z = 16) : 1s

: 1s

Cn hiu rng : electron lp ngoài cùng theo cu hình electron ch không theo mc

nng lưng.

5. Nng lng ion hoá, ái lc vi electron,  âm in.

a) Nng lưng ion hoá (I). Nng lưng ion hoá là nng lưng cn tiêu th! 

tách 1e ra khi nguyên t và bin nguyên t thành ion dưng. Nguyên t càng d$

như%ng e (tính kim loi càng mnh) thì I có tr& s càng nh.

b) Ái lc vi electron (E). Ái lc vi electron là nng lưng gii phóng khi kt hp

1e vào nguyên t, bin nguyên t thành ion âm. Nguyên t có kh nng thu e càng

mnh (tính phi kim càng mnh) thì E có tr& s càng ln.

c)  âm in (

).  âm in là i lưng c trưng cho kh nng hút cp

electron liên kt ca mt nguyên t trong phân t.

 âm in ưc tính t I và E theo công thc:

− Nguyên t có χ càng ln thì nguyên t ca nó có kh nng hút c"p e liên kt

càng mnh.

−  âm in χ thư%ng dùng  tiên oán mc  phân cc ca liên kt và xét các

hiu ng d&ch chuyn electron trong phân t.

− Nu hai nguyên t có χ bng nhau s! to thành liên kt cng hoá tr thun tuý. Nu

 âm in khác nhau nhiu (χ∆ > 1,7) s' to thành liên kt ion. Nu  âm in khác

nhau không nhiu (0 < χ∆ < 1,7) s' to thành liên kt cng hoá tr có cc.

II. H thng tun hoàn các nguyên t hoá hc.

&nh lut tun hoàn.



Tính cht ca các nguyên t c"ng như thành phn, tính cht ca các n cht và

hp cht ca chúng bin thiên tun hoàn theo chiu tng in tích ht nhân.



2. Bng h thng tun hoàn.



Ngư%i ta s(p xp 109 nguyên t hoá hc (ã tìm ưc) theo chiu tng dn ca in

tích ht nhân Z thành mt bng gi là bng h thng tun hoàn.



Có 2 dng bng thư%ng g"p.



Dng bng dài: Có 7 chu k) (m#i chu k) là 1 hàng), 16 nhóm. Các nhóm ưc

chia thành 2 loi: Nhóm A (gm các nguyên t s và p) và nhóm B (gm nhng nguyên

t d và f). Nhng nguyên t  nhóm B u là kim loi.



b. Dng bng ng#n: Có 7 chu k) (chu k) 1, 2, 3 có 1 hàng, chu k) 4, 5, 6 có 2 hàng,

chu k) 7 ang xây dng mi có 1 hàng); 8 nhóm. M#i nhóm có 2 phân nhóm: Phân

nhóm chính (gm các nguyên t s và p - ng vi nhóm A trong bng dài) và phân

nhóm ph! (gm các nguyên t d và f - ng vi nhóm B trong bng dài). Hai h nguyên

t f (h lantan và h actini) ưc xp thành 2 hàng riêng.



Trong chưng trình PTTH và trong cun sách này s dng dng bng ng#n.



Chu k).



Chu k) gm nhng nguyên t mà nguyên t ca chúng có cùng s lp electron.



M#i chu k) u m u bng kim loi kim, kt thúc bng khí him.



Trong mt chu k$, i t trái sang phi theo chiu in tích ht nhân tng dn.



- S electron  lp ngoài cùng tng dn.



- Lc hút gia ht nhân và electron hoá tr&  lp ngoài cùng tng dn, làm bán kính

nguyên t gim dn. Do ó:



+  âm in χ ca các nguyên t tng dn.



+ Tính kim loi gim dn, tính phi kim tng dn.



+ Tính baz ca các oxit, hiroxit gim dn, tính axit ca chúng tng dn.



- Hoá tr& cao nh t i vi oxi tng t I n VII. Hoá tr& i vi hiro gim t IV

(nhóm IV) n I (nhóm VII).



Nhóm và phân nhóm.



Trong mt phân nhóm chính (nhóm A) khi i t trên xung dưi theo chiu tng

in tích ht nhân.



- Bán kính nguyên t tng (do s lp e tng) nên lc hút gia ht nhân và các

electron  lp ngoài cùng yu dn, tc là kh nng như%ng electron ca nguyên t

tng dn. Do ó:



+ Tính kim loi tng dn, tính phi kim gim dn.



+ Tính baz ca các oxit, hiroxit tng dn, tính axit ca chúng gim dn.



- Hoá tr& cao nh t vi oxi (hoá tr& dưng) ca các nguyên t bng s th t ca

nhóm cha nguyên t ó.



Xét oán tính ch t ca các nguyên t theo v& trí trong bng HTTH.



Khi bit s th t ca mt nguyên t trong bng HTTH (hay in tích ht nhân Z),

ta có th suy ra v& trí và nhng tính ch t c bn ca nó. Có 2 cách xét oán.:



Cách 1: Da vào s nguyên t có trong các chu k).



Chu k$ 1 có 2 nguyên t và Z có s tr& t 1 n 2.



Chu k$ 2 có 8 nguyên t và Z có s tr& t 3 → 10.



Chu k$ 3 có 8 nguyên t và Z có s tr& t 11→ 18.



Chu k$ 4 có 18 nguyên t và Z có s tr& t 19 → 36.



Chu k$ 5 có 18 nguyên t và Z có s tr& t 37 → 54.



Chu k$ 6 có 32 nguyên t và Z có s tr& t 55 → 86.



Chú ý:



- Các chu k) 1, 2, 3 có 1 hàng, các nguyên t u thuc phân nhóm chính (nhóm A).



- Chu k) ln (4 và 5) có 18 nguyên t,  dng bng ng(n ưc xp thành 2 hàng.

Hàng trên có 10 nguyên t, trong ó 2 nguyên t u thuc phân nhóm chính (nhóm

A), 8 nguyên t còn li  phân nhóm ph (phân nhóm ph! nhóm VIII có 3 nguyên t).

Hàng dưi có 8 nguyên t, trong ó 2 nguyên t u  phân nhóm ph, 6 nguyên t

sau thuc phân nhóm chính. iu ó th hin  s  sau:



D u * : nguyên t phân nhóm chính.



D u • : nguyên t phân nhóm ph!.



Ví d: Xét oán v& trí ca nguyên t có Z = 26.



Vì chu k) 4 cha các nguyên t Z = 19 → 36, nên nguyên t Z = 26 thuc chu k) 4,

hàng trên, phân nhóm ph! nhóm VIII. ó là Fe.



Cách 2: Da vào c u hình electrong ca các nguyên t theo nhng quy t(c sau:



- S lp e ca nguyên t bng s th t ca chu k$.



- Các nguyên t ang xây dng e,  lp ngoài cùng (phân lp s ho"c p) còn các lp

trong ã bão hoà thì thuc phân nhóm chính. S th t ca nhóm bng s e  lp

ngoài cùng.



- Các nguyên t ang xây dng e  lp sát lp ngoài cùng ( phân lp d) thì thuc

phân nhóm ph.



Ví d: Xét oán v& trí ca nguyên t có Z = 25.



C u hình e: 1s



Có 4 lp e →  chu k) 4.



ang xây dng e  phân lp 3d → thuc phân nhóm ph!. Nguyên t này là kim

loi, khi tham gia phn ng nó có th cho i 2e  4s và 5e  3d, có hoá tr& cao nh t 7

Do ó, nó  phân nhóm ph! nhóm VII. ó là Mn.



I TP CHƯNG I.

1. Electron ưc tìm ra vào nm 1897 bi nhà

bác hc ngư%i Anh Tom - xn (J.J. Thomson).

"c im nào sau ây không phi ca

electron?

A. M#i electron có khi lưng bng khong

1840

khi lưng ca ngt nh* nh t là H.

B. M#i electron có in tích bng -1,6 .10

-19

ngh+a là bng 1- in tích nguyên t.

C. Dòng electron b& lch hưng v phía cc âm

trong in trư%ng.

D. Các electron ch thoát ra khi ngt trong

nhng iu kin "c bit (áp su t khí r t th p,

in th r t cao gia các cc ca ngun in).

2. Các ng v& ưc phân bit bi yu t nào

sau ây?

A. S ntron. B. S electron hoá tr&.

C. S proton D. S lp electron.

3. Kí hiu nào trong s các kí hiu ca các

obitan sau là sai?

A. 2s, 4f B. 1p, 2d

C. 2p, 3d D. 1s, 2p

4. , phân lp 3d s electron ti a là:

A. 6 B. 18

C. 10 D. 14

5. Ion, có 18 electron và 16 proton, mang s

in tích nguyên t là:

A. 18+ B. 2 -

C. 18- D. 2+

6. Các ion và ngt: Ne, Na

, F

có im

chung là:

A. S khi B. S electron

C. S proton D. S notron

7. C u hình electron ca các ion nào sau ây

ging như ca khí him ?

A. Te

B. Fe

C. Cu

D. Cr

8. Có bao nhiêu electron trong mt ion

A. 21 B. 27

C. 24 D. 52

9. Tiu phân nào sau ây có s proton nhiu

hn s electron?

A. Ngt Na. B. Ion clorua Cl

C. Ngt S. D. Ion kali K

10. Ngt ca nguyên t có in tích ht nhân

13, s khi 27 có s electron hoá tr& là:

A. 13 B. 5

C. 3 D. 4

11. Ngt ca nguyên t hoá hc nào có c u

hình electron dưi ây:

Cu hình electron Tên nguyên

t

(1) 1s

……………...

(2) 1s

……………...

(3) 1s

……………...

(4) 1s

……………...

12. Hãy vit c u hình electron ca các ion sau:

Ion c u hình electron

(1) Na

………………………….

(2) Ni

………………………….

(3) Cl

………………………….

(4) Fe

……… ……………….

(5) Ca

………………………….

(6) Cu

…………………………

13. Ngt ca nguyên t hoá hc có c u hình

electron 1s

là:

A. Ca B. K

C. Ba D. Na

14. Chu k) bán rã, th%i gian cn thit  lưng

ch t ban u m t i mt na, ca

là 14,3

ngày. Cn bao nhiêu ngày  mt m-u thuc

có tính phóng x cha

gim i ch còn li

20% hot tính phóng x ban u ca nó.

A. 33,2 ngày B. 71,5 ngày

C. 61,8 ngày D. 286 ngày

15.

238

là nguyên t gc ca h phóng x t

nhiên uran, kt thúc ca dãy này là ng v& bn

ca chì

206

, s ln phân rã α và β là :

A. 6 phân rã α và 8 ln phân rã β

B. 8 phân rã α và 6 ln phân rã β

C. 8 phân rã α và 8 ln phân rã β

D. 6 phân rã α và 6 ln phân rã β

16. S h phóng x t nhiên là :

Bài giảng hoá học THPT

Chủ đề:

Tài liệu liên quan

Tài liêu mới

AI tóm tắt

Giới thiệu tài liệu

Đối tượng sử dụng

Từ khoá chính

Nội dung tóm tắt

Hỗ trợ

Phương thức thanh toán

Theo dõi chúng tôi