TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ ĐỒNG NAI BỘ MÔN ĐIỀU DƯỠNG
LẤY BỆNH PHẨM XÉT NGHIỆM
GV. VŨ VĂN TIẾN
Lấy bệnh phẩm 1 GV. VŨ VĂN TIẾN
MỤC TIÊU BÀI HỌC
Sau khi học xong sinh viên có khả năng: 1. Biết được tầm quan trọng của việc lấy bệnh phẩm xét nghiệm. Nêu được một trường hợp cụ thể để chứng minh.
2. Phân loại theo mục đích, yêu cầu xét nghiệm các
loại bệnh phẩm
3. Mô tả quy trình điều dưỡng khi lấy bệnh phẩm xét
nghiệm
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm 2
PHÂN LOẠI THEO BỆNH PHẨM
1. Máu: (động mạch, tĩnh mạch, mao mạch) 2. Nước tiểu 3. Phân 4. Đàm 5. Các loại dịch khác trong cơ thể: dịch mủ ở vết thương, dịch màng bụng, dịch màng phổi, dịch não tủy, dịch âm đạo…
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm 3
PHÂN LOẠI THEO MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU
1. Xét nghiệm vật lý 2. Xét nghiệm tế bào 3. Xét nghiệm sinh hóa 4. Xét nghiệm vi sinh
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm 4
QUY TRÌNH LẤY BỆNH PHẨM LÀM XÉT NGHIỆM
1. Nhận định 2. Lập kế hoạch 3. Thực hành lấy bệnh phẩm 4. Lượng giá
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm 5
NHẬN ĐỊNH
1. Trả lời cho được các câu hỏi: Bệnh phẩm cần lấy thuộc loại bệnh phẩm gì? (máu,
hay nước tiểu…)
Bệnh phẩm được lấy dùng vào mục đích xét
nghiệm gì? (Tế bào, sinh hóa…)
Nên lấy vào thời điểm nào là thích hợp? Số lượng lấy là bao nhiêu? Và được chứa vào vật
chứa như thế nào?
Việc bảo quản và chuyển xuống phòng xét nghiệm
như thế nào?
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm 6
NHẬN ĐỊNH
2. Nhận định tình trạng bệnh nhân để chọn phương pháp lấy thích hợp 3. Có cần thiết phải phối hợp với các cán bộ y tế khác: Bác sỹ, Kỹ thuật viên…
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm 7
LẬP KẾ HOẠCH
1. Xác định những khó khăn và các biện pháp để khắc
phục
2. Hướng dẫn cụ thể các việc bệnh nhân cần làm để
phối hợp
3. Chuẩn bị đầy đủ các dụng cụ cần thiết 4. Lên kế hoạch, phân công người có trách nhiệm
thực hiện
5. Có kế hoạch phối hợp với các cán bộ y tế khác nếu
cần
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm 8
THỰC HIỆN LẤY BỆNH PHẨM
1. Thực hiện theo kế hoạch đã hoạt định sẵn 2. Ghi chép vào hồ sơ
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm 9
NGUYÊN TẮC CHUNG KHI LẤY MÁU XÉT NGHIỆM • Thực hiện các kỹ thuật lấy máu phải đảm bảo nguyên tắc vô khuẩn và tuân theo những quy định về chống nhiễm trùng bệnh viện
• Thường lấy vào buổi sáng khi bệnh chưa ăn, đặc biệt là
các xét nghiệm sinh hóa
• Tìm ký sinh trùng sốt rét: nên lấy máu vào lúc bệnh
nhân sốt
• Tìm ấu trùng giun chỉ: lấy máu vào 12h trưa hoặc 24h
(0h) đêm
• Việc thực hiện cấy máu nên lấy máu khi chưa dùng kháng sinh và do kỹ thuật viên của khoa vi sinh phụ trách lấy tại giường
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm 10
LẤY MÁU MAO MẠCH
Thường áp dụng trong các xét nghiệm:
• Tìm ký sinh trùng sốt rét • Tìm ấu trùng giun chỉ • Đếm hồng cầu, bạch cầu… Cách thực hiện: Áp dụng quy trình kỹ thuật phết máu trên lam kính
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm 11
LẤY MÁU TĨNH MẠCH
• Áp dụng hầu hết trong các XN về máu • Tùy theo mỗi loại XN mà cần số lượng máu bao nhiêu
và có dùng chất kháng đông hay không?
• Chất kháng đông có 2 dạng: dạng dung dịch, dạng khô
được chuẩn bị sẵn trong các lọ chứa
• Cần lắc trộn đều máu và chất kháng đông đúng kỹ thuật: Lắc nhẹ, nhịp độ đều và 1 chiều (nên lắc theo chiều kim đồng hồ)
Cách thực hiện: Áp dụng quy trình kỹ thuật lấy máu tĩnh mạch Chú ý: phải tháo dây garo trước khi rút máu trong trường hợp lấy máu tĩnh mạch làm xét nghiệm sinh hóa
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm 12
LẤY MÁU ĐỘNG MẠCH
Áp dụng trong các trường hợp lấy máu xét nghiệm khí máu động mạch • Cần tráng Heparin (chất kháng đông) vào bơm tiêm
trước khi lấy máu
• Đưa ngay bơm tiêm chứa máu xuống phòng xét
nghiệm
Cách thực hiện: Kỹ thuật lấy sẽ được cập nhật khi thực hành bệnh viện
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm 13
NGUYÊN TẮC CHUNG KHI THỰC HIỆN LẤY NƯỚC TIỂU XÉT NGHIỆM
lý,
Nước tiểu được lấy theo giờ hoặc 24h cần lưu giữ phải chứa trong bình có nắp đậy và chứa sẵn dung tiểu phân hủy, tránh cho nước dịch xử thối.(Thynol hoặc Phenol: 50 giọt/1l nước tiểu)
Mẫu nước tiểu cần phải đưa đến phòng xét nghiệm
trong vòng 2h (40C/24h)
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm 14
NGUYÊN TẮC CHUNG KHI THỰC HIỆN LẤY NƯỚC TIỂU XÉT NGHIỆM
Nếu có thể nên lấy nước tiểu vào buổi sáng khi vừa thức dậy, đặc biệt đối với các trường hợp cần phân lập vi nấm, vi trùng lao, virus.
Lượng nước tiểu cần cho một lần xét nghiệm: 20ml.
Riêng đối với vi nấm, vi trùng lao cần > 20ml
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm 15
BỐN PHƯƠNG PHÁP THƯỜNG DÙNG ĐỂ LẤY NƯỚC TIỂU XÉT NGHIỆM
1. Lấy nước tiểu giữa dòng 2. Sử dụng túi hứng vô trùng 3. Lấy nước tiểu qua sonde 4. Chọc dò trên xương mu
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm 16
LẤY NƯỚC TIỂU GIỮA DÒNG
Đây là phương pháp được ứng dụng nhiều nhất bởi
dễ làm, không đau
Áp dụng trong các trường hợp xét nghiệm vật lý, tế
bào, sinh hóa.
Riêng xét nghiệm vi sinh khi không thể áp dụng các phương pháp khác thì cần ghi chú rõ ràng cách lấy, giúp thầy thuốc sử dụng kết quả theo tiêu chuẩn chẩn đoán
Cách thực hiện: Áp dụng quy trình lấy nước tiểu giữa dòng
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm 17
SỬ DỤNG TÚI HỨNG VÔ TRÙNG
Áp dụng: trẻ nhỏ, trẻ sơ sinh, bệnh tiểu không tự
chủ, phải tốn tiền mua túi
Áp dụng trong các trường hợp xét nghiệm vật lý, tế
bào, sinh hóa
Riêng xét nghiệm vi sinh khi không thể áp dụng các phương pháp khác thì cần ghi chú rõ ràng cách lấy, giúp thầy thuốc sử dụng kết quả theo tiêu chuẩn chẩn đoán
Đối với bé trai có thể sử dụng ống nghiệm vô
khuẩn thay cho túi hứng.
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm 18
LẤY NƯỚC TIỂU QUA SONDE
Đây là phương pháp lấy nước tiểu để xét nghiệm vi
sinh hiệu quả
Cần tiến hành đặt thông tiểu đảm bảo kỹ thuật vô
trùng
Hứng nước tiểu giữa hoặc gần cuối dòng Đối với trường hợp đang đặt thông tiểu lưu, phải sát trùng miệng ống thông rồi hút nước tiểu. Tuyệt đối không lấy nước tiểu trong bịch chứa.
Cách thực hiện: Áp dụng quy trình đặt thông tiểu rồi lấy nước tiểu qua sonde
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm 19
CHỌC DÒ TRÊN XƯƠNG MU Đây là phương pháp ít được áp dụng trong những
trường hợp thông thường
Áp dụng trong các trường hợp:
Tắc nghẽn không thể lấy được đường dưới Dùng cho trẻ nhỏ, đặc biệt là sơ sinh Chỉ định trong những trường hợp nhiễm trùng nặng cần
xét nghiệm vi sinh.
Lấy bệnh phẩm GV. VŨ VĂN TIẾN 20
Cách thực hiện: • Kỹ thuật do bác sỹ thực hiện • Dùng kim nhỏ đâm vuông góc, vừa đâm vừa rút (trẻ em 2 – 3cm) tại đường giữa rốn, cách xương mu 1 – 2 cm
NGUYÊN TẮC CHUNG KHI LẤY PHÂN, ĐÀM, MỦ XÉT NGHIỆM
Bệnh phẩm nen lấy trước khi sử dụng kháng sinh
nếu được
Lấy bệnh phẩm phải đảm bảo lấy đúng mẫu đại diện cần thử nghiệm và hạn chế tối đa khả năng ngoại nhiễm
Vật chứa phải đảm bảo tiêu chuẩn vô khuẩn, có
nhãn ghi rõ ràng tránh lẫn lộn.
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm 21
NGUYÊN TẮC CHUNG KHI LẤY PHÂN, ĐÀM, MỦ XÉT NGHIỆM
Phải lấy đủ lượng bệnh phẩm cần thiết tùy theo thử
nghiệm
Phải chuyển bệnh phẩm đến phòng xét nghiệm càng nhanh càng tốt. Sử dụng các phương pháp và dụng cụ hỗ trợ nếu có sự chậm trễ.
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm 22
KỸ THUẬT LẤY ĐÀM
• Áp dụng trong các xét nghiệm vi sinh trong những
bệnh lý về đường hô hấp.
• Nên thực hiện vào buổi sáng mới thức dậy và ngay
sau khi súc miệng
• Trường hợp không có đàm hoặc không thể khạc được đàm có thể thực hiện phương pháp phết họng • Trường hợp trẻ nhỏ hoặc người già không biết khạc
đàm lấy dịch dạ dày
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm 23
KỸ THUẬT LẤY PHÂN
• Áp dụng trong các xét nghiệm sinh hóa, vi sinh đối với những bệnh lý về đường tiêu hóa và các cơ quan có liên quan như: gan, tụy.
• Số lượng phân cần lấy khoảng 10 – 15g (bằng hạt ngô to), không được lẫn nước tiểu hoặc máu từ bộ phận sinh dục nữ trong những ngày có kinh nguyệt
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm 24
KỸ THUẬT LẤY PHÂN
• Trường hợp tìm máu trong phân nhắc bệnh nhân phải kiêng ăn thịt nạc, không uống thuốc có chất sắt, Bismuth trong vòng 48h trước đó
• Đối với XN tìm amip, vào mùa lạnh cần ủ ấm và
đưa ngay đến phòng XN
• Áp dụng kỹ thuật phết hậu môn, dán băng keo: trong
những trường hợp cần tìm trứng giun, giun kim.
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm 25
KỸ THUẬT LẤY MỦ VẾT THƯƠNG
• Dùng phương pháp phết lên kính hoặc bỏ vào ống để xét nghiệm tìm vi khuẩn gây mủ, làm kháng sinh đồ trong các trường hợp vết thương hở có mủ.
• Dùng bơm tiêm vô khuẩn rút mủ trong các trường
hợp ổ mủ chưa vỡ.
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm 26
Caùm ôn ñaõ laéng nghe !
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm 27
