PHƯƠNG TỄ
TRONG Y HỌC CỔ TRUYỀN
MỤC TIÊU
1. Trình bày được các nguyên tắc cấu tạo phương tễ
theo lý luận Y học cổ truyền.
2. Trình bày được hình thức và cách sử dụng các loại
phương tễ.
KHÁI NIỆM
•Cấu tạo phương tễ dựa trên cơ sở các học thuyết YHCT (Âm
dương, Ngũ hành,…) về tính vị, quy kinh, công dụng của
từng vị thuốc
•Phối hợp theo vai trò của từng vị thuốc (Quân, Thần, Tá, Sứ)
•Gia giảm phù hợp với triệu chứng, diễn tiến, bệnh nhân, ...
Phương: toa/đơn, cách thức
Tễ: thuốc (đã pha chế, do nhiều
loại hợp thành)
Phương tễ: bài thuốc/đơn thuốc
Thành phần của phương tễ
VAI TRÒ ĐẶC ĐIỂM
QUÂN Giải quyết triệu chứng chính,
nguyên nhân bệnh.
Thường mang tên bài thuốc
Liều lượng thường nhiều
THẦN Hỗ trợ cho Quân, giúp Quân
ltăng tác dụng.
Cùng nhóm hoặc khác nhóm
với Quân nhưng tác dụng
khác
TÁ Giải quyết triệu chứng phụ,
tác dụng phụ
Thường khác nhóm, giải quyết
triệu chứng phụ của bệnh
SỨ Giúp thuốc đến cơ quan mong
muốn, điều hòa bài thuốc.
Thường là Cam Thảo, Đại táo;
hoặc các vị thuốc dẫn (Cát
cánh…)
Một phương tễ không nhất thiết phải có đủ 4 thành phần trên
Công năng chủ trị của
phương tễ
• Một bài thuốc có thể gồm nhiều vị thuốc có tính vị khác
nhau, nhưng tính chất chung toàn bài thuốc phải thỏa
mãn được yêu cầu chủ yếu của trị liệu (chủ yếu dựa
trên tác dụng của vị Quân)
•Trong bài thuốc cũng có một số vị thuốc có tính vị đối
nghịch với nhóm thuốc có tác dụng chính, mục đích là
để giảm tác dụng phụ của nhóm thuốc chính.