Bµi 1
TĂNG HUYẾT ÁP
Môc tiªu
1. Nªu ®ưîc ®Þnh nghÜa va nh÷ng yÕu tè dÞch tÔ häc cña bÖnh t¨ng
huyÕt ¸p.
2. Tr×nh bay ®ưîc nguyªn nh©n va c¬ chÕ sinh bÖnh t¨ng huyÕt ¸p
theo
lý luËn y häc cæ truyÒn.
3. ChÈn ®o¸n ®ưîc 3 thÓ l©m sang t¨ng huyÕt ¸p theo y häc cæ
truyÒn.
4. Tr×nh bay ®ưîc nh÷ng nguyªn t¾c ®iÒu trÞ t¨ng huyÕt ¸p theo y
häc
hiÖn ®¹i va y häc cæ truyÒn.
5. Tr×nh bay ®ưîc phư¬ng ph¸p ®iÒu trÞ t¨ng huyÕt ¸p (dïng thuèc
va
kh«ng dïng thuèc cña y häc cæ truyÒn).
6. Gi¶i thÝch ®ưîc c¬ së lý luËn cña viÖc ®iÒu trÞ t¨ng huyÕt ¸p
b»ng y
häc cæ truyÒn.
1. ĐẠI CƯƠNG
1.1. §Þnh nghÜa
T¨ng huyÕt ¸p la mét héi chøng l©m sang do nhiÒu nguyªn nh©n
kh¸c
nhau g©y nªn, nãi lªn t×nh tr¹ng gia t¨ng ¸p lùc m¸u trong c¸c ®éng
m¹ch cña ®¹i tuÇn hoan.
Theo OMS, ë ngưêi lín cã huyÕt ¸p (HA) b×nh thưêng, nÕu huyÕt
¸p ®éng
m¹ch tèi ®a < 140 mmHg (18,7 kpa) va huyÕt ¸p ®éng m¹ch tèi
thiÓu <
90 mmHg (12 kpa). T¨ng huyÕt ¸p khi huyÕt ¸p ®éng m¹ch tèi ®a a
160
mmHg (21,3 kpa) va huyÕt ¸p ®éng m¹ch tèi thiÓu a 95 mmHg (12
kpa).
HuyÕt ¸p ®éng m¹ch tèi ®a cßn gäi la huyÕt ¸p t©m thu, huyÕt ¸p
®éng
m¹ch tèi thiÓu cßn gäi la huyÕt ¸p t©m trư¬ng.
1.2. Ph©n lo¹i
1.2.1. Dùa theo ®Þnh nghÜa
ư T¨ng huyÕt ¸p giíi h¹n khi trÞ sè huyÕt ¸p trong kho¶ng 140/90 <
PA <
160/95 mmHg
9
Copyright@Ministry Of Health
ư T¨ng huyÕt ¸p t©m thu khi huyÕt ¸p ®éng m¹ch tèi ®a (PAs) lín
h¬n 160
mmHg va huyÕt ¸p ®éng m¹ch tèi thiÓu (PAd) nhá h¬n 90 mmHg.
ư T¨ng huyÕt ¸p t©m trư¬ng khi huyÕt ¸p ®éng m¹ch tèi ®a (PAs)
thÊp h¬n 140
mmHg va huyÕt ¸p ®éng m¹ch tèi thiÓu (PAd) cao h¬n 95 mmHg.
1.2.2. Dùa vao t×nh tr¹ng biÕn thiªn cña trÞ sè huyÕt ¸p
T¨ng huyÕt ¸p thưêng xuyªn, cã thÓ ph©n thanh t¨ng huyÕt ¸p ¸c
tÝnh va
t¨ng huyÕt ¸p lanh tÝnh
T¨ng huyÕt ¸p c¬n: trªn c¬ së huyÕt ¸p b×nh thưêng hoÆc gÇn b×nh
thưêng,
bÖnh xuÊt hiÖn víi nh÷ng c¬n cao vät, nh÷ng lóc nay thưêng cã tai
biÕn.
T¨ng huyÕt ¸p dao ®éng: con sè huyÕt ¸p cã thÓ lóc t¨ng, lóc kh«ng
t¨ng
(OMS khuyªn kh«ng nªn dïng thuËt ng÷ nay va nªn xÕp vao lo¹i
giíi
h¹n v× tÊt c¶ c¸c trưêng hîp t¨ng huyÕt ¸p ®Òu Ýt nhiÒu dao ®éng).
1.2.3. Dùa vao nguyªn nh©n
T¨ng huyÕt ¸p nguyªn ph¸t (kh«ng cã nguyªn nh©n), ë ngưêi cao
tuæi.
T¨ng huyÕt ¸p thø ph¸t (cã nguyªn nh©n), phÇn lín ë trÎ em va
ngưêi trÎ
tuæi.
1.3. §Æc ®iÓm dÞch tÔ häc
ë ch©u ¢u va B¾c Mü tû lÖ ngưêi lín m¾c bÖnh tõ 15 - 20%. Theo
mét c«ng
tr×nh cña Tcherdakoff th× tû lÖ nay la 10-20%. ë ViÖt Nam tû lÖ
ngưêi lín m¾c
bÖnh t¨ng huyÕt ¸p la 6 - 12%.
BÖnh t¨ng huyÕt ¸p nguyªn ph¸t la bÖnh cña “thêi ®¹i v¨n minh”.
Cã lÏ
t¨ng huyÕt ¸p nguyªn ph¸t chØ gÆp ë loai ngưêi.
BÖnh nay cã liªn quan ®Õn:
+ Tuæi: tuæi cang cao th× cang nhiÒu ngưêi bÖnh huyÕt ¸p cao. NÕu
ë løa
tuæi trÎ sè ngưêi cã bÖnh huyÕt ¸p cao chiÕm tû lÖ 1-2% th× ë
ngưêi cao
tuæi tû lÖ m¾c bÖnh t¨ng ®Õn 18,2-38% (thËm chÝ ®Õn 50,2%). Trªn
40
tuæi sè ngưêi huyÕt ¸p cao gÊp 10 lÇn so víi khi dưíi 40 tuæi.