Bµi 1
TĂNG HUYẾT ÁP
Môc tiªu
1. Nªu ®ưîc ®Þnh nghÜa va nh÷ng yÕu tè dÞch tÔ häc cña bÖnh t¨ng
huyÕt ¸p.
2. Tr×nh bày ®ưîc nguyªn nh©n va c¬ chÕ sinh bÖnh t¨ng huyÕt ¸p
theo
lý luËn y häc cæ truyÒn.
3. ChÈn ®o¸n ®ưîc 3 thÓ l©m sang t¨ng huyÕt ¸p theo y häc cæ
truyÒn.
4. Tr×nh bày ®ưîc nh÷ng nguyªn t¾c ®iÒu trÞ t¨ng huyÕt ¸p theo y
häc
hiÖn ®¹i và y häc cæ truyÒn.
5. Tr×nh bày ®ưîc phư¬ng ph¸p ®iÒu trÞ t¨ng huyÕt ¸p (dïng thuèc
và
kh«ng dïng thuèc cña y häc cæ truyÒn).
6. Gi¶i thÝch ®ưîc c¬ së lý luËn cña viÖc ®iÒu trÞ t¨ng huyÕt ¸p
b»ng y
häc cæ truyÒn.
1. ĐẠI CƯƠNG
1.1. §Þnh nghÜa
T¨ng huyÕt ¸p la mét héi chøng l©m sang do nhiÒu nguyªn nh©n
kh¸c
nhau g©y nªn, nãi lªn t×nh tr¹ng gia t¨ng ¸p lùc m¸u trong c¸c ®éng
m¹ch cña ®¹i tuÇn hoan.
Theo OMS, ë ngưêi lín cã huyÕt ¸p (HA) b×nh thưêng, nÕu huyÕt
¸p ®éng
m¹ch tèi ®a < 140 mmHg (18,7 kpa) va huyÕt ¸p ®éng m¹ch tèi
thiÓu <
90 mmHg (12 kpa). T¨ng huyÕt ¸p khi huyÕt ¸p ®éng m¹ch tèi ®a a
160
mmHg (21,3 kpa) va huyÕt ¸p ®éng m¹ch tèi thiÓu a 95 mmHg (12
kpa).
HuyÕt ¸p ®éng m¹ch tèi ®a cßn gäi la huyÕt ¸p t©m thu, huyÕt ¸p
®éng
m¹ch tèi thiÓu cßn gäi la huyÕt ¸p t©m trư¬ng.
1.2. Ph©n lo¹i
1.2.1. Dùa theo ®Þnh nghÜa
ư T¨ng huyÕt ¸p giíi h¹n khi trÞ sè huyÕt ¸p trong kho¶ng 140/90 <
PA <
160/95 mmHg
9
Copyright@Ministry Of Health
ư T¨ng huyÕt ¸p t©m thu khi huyÕt ¸p ®éng m¹ch tèi ®a (PAs) lín
h¬n 160
mmHg va huyÕt ¸p ®éng m¹ch tèi thiÓu (PAd) nhá h¬n 90 mmHg.
ư T¨ng huyÕt ¸p t©m trư¬ng khi huyÕt ¸p ®éng m¹ch tèi ®a (PAs)
thÊp h¬n 140
mmHg va huyÕt ¸p ®éng m¹ch tèi thiÓu (PAd) cao h¬n 95 mmHg.
1.2.2. Dùa vào t×nh tr¹ng biÕn thiªn cña trÞ sè huyÕt ¸p
T¨ng huyÕt ¸p thưêng xuyªn, cã thÓ ph©n thanh t¨ng huyÕt ¸p ¸c
tÝnh va
t¨ng huyÕt ¸p lanh tÝnh
T¨ng huyÕt ¸p c¬n: trªn c¬ së huyÕt ¸p b×nh thưêng hoÆc gÇn b×nh
thưêng,
bÖnh xuÊt hiÖn víi nh÷ng c¬n cao vät, nh÷ng lóc nay thưêng cã tai
biÕn.
T¨ng huyÕt ¸p dao ®éng: con sè huyÕt ¸p cã thÓ lóc t¨ng, lóc kh«ng
t¨ng
(OMS khuyªn kh«ng nªn dïng thuËt ng÷ nay va nªn xÕp vao lo¹i
giíi
h¹n v× tÊt c¶ c¸c trưêng hîp t¨ng huyÕt ¸p ®Òu Ýt nhiÒu dao ®éng).
1.2.3. Dùa vào nguyªn nh©n
T¨ng huyÕt ¸p nguyªn ph¸t (kh«ng cã nguyªn nh©n), ë ngưêi cao
tuæi.
T¨ng huyÕt ¸p thø ph¸t (cã nguyªn nh©n), phÇn lín ë trÎ em va
ngưêi trÎ
tuæi.
1.3. §Æc ®iÓm dÞch tÔ häc
ë ch©u ¢u va B¾c Mü tû lÖ ngưêi lín m¾c bÖnh tõ 15 - 20%. Theo
mét c«ng
tr×nh cña Tcherdakoff th× tû lÖ nay la 10-20%. ë ViÖt Nam tû lÖ
ngưêi lín m¾c
bÖnh t¨ng huyÕt ¸p la 6 - 12%.
BÖnh t¨ng huyÕt ¸p nguyªn ph¸t la bÖnh cña “thêi ®¹i v¨n minh”.
Cã lÏ
t¨ng huyÕt ¸p nguyªn ph¸t chØ gÆp ë loai ngưêi.
BÖnh nay cã liªn quan ®Õn:
+ Tuæi: tuæi cang cao th× cang nhiÒu ngưêi bÖnh huyÕt ¸p cao. NÕu
ë løa
tuæi trÎ sè ngưêi cã bÖnh huyÕt ¸p cao chiÕm tû lÖ 1-2% th× ë
ngưêi cao
tuæi tû lÖ m¾c bÖnh t¨ng ®Õn 18,2-38% (thËm chÝ ®Õn 50,2%). Trªn
40
tuæi sè ngưêi huyÕt ¸p cao gÊp 10 lÇn so víi khi dưíi 40 tuæi.
+ Sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp: ë ®« thÞ va n¬i cã nhÞp sèng c¨ng
th¼ng, tû
lÖ m¾c bÖnh t¨ng huyÕt ¸p cao h¬n. Tư¬ng tù, ë c¸c nưíc ph¸t
triÓn cã
møc sèng cao va ë thanh thÞ tû lÖ m¾c bÖnh t¨ng huyÕt ¸p nhiÒu
h¬n ë
n«ng th«n.
T¨ng huyÕt ¸p la bÖnh g©y nhiÒu tai biÕn:
+ Trong ®é tuæi tõ 50-60 tuæi: víi huyÕt ¸p t©m trư¬ng 85mmHg,
tû lÖ tö
vong la 6,3%. Víi huyÕt ¸p t©m trư¬ng lín h¬n 104 mmHg, tû lÖ
tö
vong là 15,3%.
10
Copyright@Ministry Of Health
+ ë Ph¸p, nguyªn cøu cña F.Forette (1968-1978) cho thÊy tû lÖ tai
biÕn
m¹ch n·o ë ngưêi huyÕt ¸p cao gÊp ®«i (20,6%) ngưêi cã huyÕt ¸p
b×nh
thưêng (9,8%). Tû lÖ nhåi m¸u c¬ tim la 27,8% (so víi ngưêi b×nh
thưêng 7,8%) nhiÒu gÊp 3 lÇn.
+ ë Mü, c«ng tr×nh nghiªn cøu do Q.B. Kannel chØ ®¹o, tiÕn hanh
trªn
5209 ®èi tưîng, va theo dâi liªn tôc trong 18 n¨m ®· chøng minh:
ë
ngưêi huyÕt ¸p cao nguy c¬ tai biÕn m¹ch n·o cao gÊp 7 lÇn so víi
ngưêi
huyÕt ¸p b×nh thưêng, tuæi cang cao nguy c¬ cang lín. TrÞ sè HA
tèi ®a
t¨ng thªm 10 mmHg th× nguy c¬ tai biÕn m¹ch n·o t¨ng thªm 30%.
+ ë NhËt B¶n, nghiªn cøu cña K. Isomura trong 10 n¨m (1970-
1980) cho
thÊy: 79-88% nh÷ng ngưêi tai biÕn m¹ch n·o la nh÷ng ngưêi cã
bÖnh
t¨ng huyÕt ¸p.
