Bài giảng Quản trị học: Chương 6 Hành vi đạo đức và trách nhiệm xã hội - TS. Lê Hiếu Học

Môn học: Quản trị học<br /> <br /> Chương 6<br /> Hành vi đạo đức và trách nhiệm xã hội LOGO<br /> <br /> LOGO<br /> <br /> Câu hỏi nghiên cứu<br /> <br /> Hành vi đạo đức là gì?<br /> Những tình huống đạo đức làm hoạt động<br /> của các tổ chức trở nên phức tạp như thế<br /> nào?<br /> Các tiêu chuẩn đạo đức cao được duy trì như<br /> thế nào?<br /> Trách nhiệm xã hội của tổ chức là gì?<br /> Các tổ chức và chính phủ cùng làm gì cho xã<br /> hội?<br /> <br /> Chương 6<br /> Hành vi đạo đức và<br /> Trách nhiệm xã hội<br /> <br /> 2<br /> <br /> Hành vi đạo đức là gì?<br /> <br /> LOGO<br /> <br /> Hành vi đạo đức là gì?<br /> <br /> LOGO<br /> <br /> Luật pháp, giá trị và các hành vi đạo đức<br /> <br /> Đạo đức<br /> <br /> Hành vi đạo đức cũng nên hợp pháp trong một xã hội<br /> phù hợp và công bằng<br /> <br /> Tập hợp các đạo lý<br /> Tập hợp các tiêu chuẩn những hành động tốt<br /> và xấu; đúng và sai.<br /> <br /> Hành vi đúng luật pháp không phải lúc nào cũng là<br /> hành vi đạo đức<br /> <br /> Hành vi đạo đức<br /> <br /> • Chính sách nước Úc trắng<br /> <br /> Những hành vi được chấp nhận là đúng về<br /> một vấn đề đạo lý chủ đạo nào đó.<br /> <br /> • Gọi điện việc riêng trong giờ hành chính<br /> • Báo nghỉ ốm để đi chơi<br /> <br /> Các giá trị cá nhân giúp quyết định các hành vi đạo<br /> đức của cá nhân đó.<br /> • Mọi người có giá trị khác nhau, do vậy cách hiểu hành vi đạo<br /> <br /> đức hay phi đạo đức cho từng tình huống cụ thể cũng khác<br /> nhau<br /> 3<br /> <br /> Hành vi đạo đức là gì?<br /> <br /> LOGO<br /> <br /> Quan điểm vị lợi – hành vi đạo đức mang<br /> những điều tốt đẹp nhất tới nhiều người<br /> nhất<br /> Người quản lý giảm 30% lao động tại nhà máy để<br /> đảm bảo lợi nhuận cho nhà máy và duy trì công ăn<br /> việc làm cho 70 % lao động còn lại<br /> Quan điểm cá nhân chủ nghĩa – cam kết<br /> nguyên thủy là thỏa mãn những lợi ích cá<br /> nhân lâu dài<br /> Người quản lý có xu hướng áp dụng luật lệ một cách<br /> cực đoan và chà đạp những người khác để đạt được<br /> mục tiêu<br /> <br /> 4<br /> <br /> Hành vi đạo đức là gì?<br /> <br /> LOGO<br /> <br /> Quan điểm quyền đạo đức – tôn trọng các<br /> quyền cơ bản của con người<br /> Mọi người dân Mỹ: đều có quyền được sống, tự do<br /> và đối xử công bằng theo luật pháp<br /> Người lao động được bảo vệ quyền bí mật cá nhân,<br /> tự do ngôn luận, lựa chọn, sức khỏe và an toàn, tự<br /> do nhận thức.<br /> Vấn đề quyền con người rất được quan tâm trong<br /> môi trường kinh doanh quốc tế<br /> <br /> 5<br /> <br /> Biên soạn: TS Lê Hiếu Học - Khoa Kinh tế và Quản lý - Đại học Bách Khoa Hà Nội<br /> <br /> 6<br /> <br /> 1<br /> <br /> Môn học: Quản trị học<br /> <br /> Hành vi đạo đức là gì?<br /> <br /> LOGO<br /> <br /> Quan điểm luật pháp – các quyết định đạo<br /> đức đối xử vô tư và công bằng với mọi người<br /> theo các tiêu chuẩn và quy định<br /> Công bằng thủ tục - các chính sách và quy định được<br /> giám sát thực hiện<br /> Công bằng trong phân bổ - mức độ các thành quả<br /> được phân chia không kể đến các đặc điểm cá nhân:<br /> tuổi, giới tính, dân tộc, chủng tộc, hoặc các tiêu chí<br /> khác<br /> <br /> Hình 6.1<br /> <br /> Bốn quan điểm về hành vi đạo đức LOGO<br /> <br /> Quan điểm cá nhân<br /> <br /> Quan điểm quyền đạo<br /> đức<br /> Liệu một quyết định hay<br /> hành vi có duy trì các quyền<br /> cơ bản của con người?<br /> <br /> Liệu một quyết định hay một<br /> hành vi có khích lệ lợi ích lâu<br /> dài của mỗi cá nhân hay<br /> không?<br /> <br /> Quan điểm công lý<br /> <br /> Quan điệm vị lợi<br /> Liệu quyết định hay<br /> hành vi có đem lại<br /> những điều tốt nhất<br /> cho số đông?<br /> <br /> Liệu một quyết định hay hành<br /> vi có cho thấy sự công bằng<br /> và công minh?<br /> <br /> Phụ nữ và nam giới có cùng trình độ và kinh nghiệm phải có<br /> cơ hội tuyển dụng và thăng tiến như nhau<br /> <br /> Công bằng trong giao tiếp – mức độ đối xử đàng<br /> hoàng và tôn trọng với người khác<br /> Nhân viên ngân hàng dành thời gian giải thích cặn kẽ và đầy<br /> đủ cho khách hàng về lý do không được vay tiền.<br /> 7<br /> <br /> Hành vi đạo đức là gì?<br /> <br /> LOGO<br /> <br /> Văn hóa trong hành vi đạo đức<br /> <br /> 8<br /> <br /> Hình 6.2<br /> Các khía cạnh của thuyết tương đối<br /> LOGO<br /> về văn hóa và chủ nghĩa áp đặt về đạo đức<br /> Thuyết tương đối về văn<br /> hóa<br /> <br /> Thuyết tương đối về văn hóa<br /> • Hành vi đạo đức được quyết định bởi môi trường văn<br /> hóa<br /> <br /> Không có đạo đức của văn<br /> hóa nào nổi trội. Các giá<br /> trị và thực tiễn tại mỗi<br /> địa phương sẽ quyết<br /> định điiều gì đúng, điều<br /> gì sai.<br /> <br /> • Không thể áp đặt hành vi ở nơi này sang nơi khác<br /> – Tại NZ có thể sử dụng lao động trẻ em nếu làm đúng luật<br /> <br /> Chủ nghĩa đế quốc (áp đặt)<br /> • Hành vi không được chấp nhận tại nơi này cũng sẽ<br /> không được chấp nhận ở bất cứ nơi nào khác<br /> <br /> Khi ở thành Rome, hãy<br /> hành xử như người<br /> Rome<br /> <br /> Thuyết đế quốc (áp đặt)<br /> <br /> Những sự thật hoàn<br /> toàn đúng áp dụng ở<br /> mọi nơi. Các giá trị<br /> toàn cầu ảnh hưởng<br /> nhiều hơn văn hóa<br /> trong việc quyết định<br /> điều đúng, điều sai.<br /> Đừng làm điều mà bạn<br /> không làm ở nhà của<br /> mình<br /> <br /> 9<br /> <br /> Hành vi đạo đức là gì?<br /> <br /> LOGO<br /> <br /> 10<br /> <br /> Những vấn đề đạo đức làm phức tạp hoạt động<br /> LOGO<br /> của các công ty như thế nào?<br /> Một vấn đề đạo đức là tình huống không đạo đức cho dù<br /> có đem lại những lợi ích tiềm năng.<br /> Các vấn đề đạo đức bao gồm:<br /> <br /> Các công ty có thể tôn trọng các giá trị cốt lõi và giá trị<br /> toàn cầu như thế nào<br /> <br /> Tôn trọng phẩm giá con người:<br /> <br /> Phân biệt đối xử<br /> Quấy rối tình dục<br /> Xung đột lợi ích: nhận hối lộ<br /> Bí mật khách hàng: tiết lộ thông tin của khách hàng cho<br /> bên thứ 3<br /> Các nguồn lực của tổ chức: người quản lý sử dụng văn<br /> phòng phẩm của cơ quan hoặc địa chỉ email của công ty<br /> để truyền đạt các quan điểm cá nhân hoặc yêu cầu đến<br /> các tổ chức cộng đồng<br /> <br /> • Tạo văn hóa đánh giá cao nhân viên, khách hàng và nhà cung<br /> cấp<br /> • Giữ môi trường làm việc an toàn<br /> • Chế tạo sản phẩm và dịch vụ an toàn<br /> <br /> Tôn trọng các quyền cơ bản<br /> • Bảo vệ quyền của nhân viên, khách hàng, và cộng đồng<br /> • Tránh bất cứ nguy cơ nào đối với sự an toàn, sức khỏe, giáo<br /> dục và điều kiện sống<br /> <br /> Là công dân tốt<br /> • Hỗ trợ các tổ chức xã hội, các hệ thống kinh tế và giáo dục<br /> • Cộng tác với chính quyền và các cơ quan để bảo vệ môi<br /> trường<br /> 11<br /> <br /> Biên soạn: TS Lê Hiếu Học - Khoa Kinh tế và Quản lý - Đại học Bách Khoa Hà Nội<br /> <br /> 12<br /> <br /> 2<br /> <br /> Môn học: Quản trị học<br /> <br /> Những vấn đề đạo đức làm phức tạp hoạt động<br /> LOGO<br /> của các công ty như thế nào?<br /> Hành vi đạo đức có thể được ngụy biện bằng<br /> cách thuyết phục rằng:<br /> <br /> Những vấn đề đạo đức làm phức tạp hoạt động<br /> LOGO<br /> của các công ty như thế nào?<br /> Các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi tổ chức<br /> bao gồm:<br /> <br /> Hành vi không thực sự bất hợp pháp<br /> Hành vi thực sự là mối quan tâm của mọi<br /> người<br /> Sẽ không có ai phát hiện ra những gì bạn đã<br /> làm<br /> Tổ chức sẽ “bảo vệ” bạn<br /> <br /> Cá nhân<br /> Tổ chức<br /> Môi trường.<br /> <br /> 13<br /> <br /> Hình 6.3 Các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi đạo đức quản<br /> LOGO<br /> lý<br /> <br /> 14<br /> <br /> Các tiêu chuẩn đạo đức được duy trì như thế nào?<br /> LOGO<br /> Rèn luyện và tu dưỡng đạo đức<br /> <br /> Người quản lý<br /> • Ảnh hưởng từ gia<br /> đình<br /> • Các giá trị tôn giáo<br /> • Tiêu chuẩn và nhu<br /> cầu các nhân<br /> <br /> Tổ chức<br /> • Chính sách, chuẩn mực<br /> • Hành vi của người giám<br /> sát, đồng nghiệp<br /> • Văn hóa tổ chức<br /> <br /> Các chương trình có nội dung giúp học viên<br /> hiểu rõ các khía cạnh đạo đức của quá trình<br /> ra quyết định<br /> Giúp mọi người ứng dụng các tiêu chuẩn đạo<br /> đức vào cuộc sống hàng ngày<br /> Giúp mọi người giải quyết các vấn đề đạo<br /> đức dưới áp lực<br /> <br /> Môi trường bên ngoài<br /> • Quy định của chính phủ<br /> • Các quy ước và giá trị<br /> của xã hội<br /> • Môi trường đạo đức<br /> của ngành<br /> <br /> Hành vi đạo đức<br /> quản lý<br /> <br /> 15<br /> <br /> Các tiêu chuẩn đạo đức được duy trì như thế nào?<br /> LOGO<br /> <br /> 16<br /> <br /> Các tiêu chuẩn đạo đức được duy trì như thế nào?<br /> LOGO<br /> Luật bảo vệ người cảnh báo khác nhau giữa các<br /> vùng, địa phương, quốc gia<br /> Rào cản việc cảnh báo<br /> <br /> Người cảnh báo (Whistleblowers)<br /> <br /> Chuỗi mệnh lệnh chặt chẽ<br /> Nhóm làm việc có cá tính mạnh: khuyến khích sự<br /> trung thành và tự giám sát<br /> Thứ tự ưu tiên không rõ ràng.<br /> <br /> Chỉ ra những điều chưa đúng cho người khác<br /> để:<br /> • Duy trì các tiêu chuẩn đạo đức<br /> <br /> Một số biện pháp khắc phục<br /> <br /> Cố vấn<br /> Bộ phận riêng biệt<br /> Vòng tròn chất lượng đạo đức (Moral quality<br /> circles).<br /> <br /> • Phòng chống những hành động lãng phí,<br /> có hại hoặc bất hợp pháp.<br /> 17<br /> <br /> Biên soạn: TS Lê Hiếu Học - Khoa Kinh tế và Quản lý - Đại học Bách Khoa Hà Nội<br /> <br /> 18<br /> <br /> 3<br /> <br /> Môn học: Quản trị học<br /> <br /> Các tiêu chuẩn đạo đức được duy trì như thế nào?<br /> LOGO<br /> <br /> LOGO<br /> Các tiêu chuẩn đạo đức được duy trì như thế nào?<br /> <br /> Chuẩn mực đạo đức<br /> <br /> Mô hình vai trò đạo đức<br /> <br /> Những văn bản hướng dẫn chính thức cách<br /> thức ứng xử trong những tình huống nhạy<br /> cảm có thể tạo ra các vấn đề đạo đức<br /> <br /> Mọi người quản lý có thể ảnh hưởng đến<br /> hành vi đạo đức của nhân viên<br /> Áp lực quá mức có thể gây ra hành vi không<br /> đạo đức<br /> Người quản lý nên thực tiễn khi thiết lập các<br /> mục tiêu công việc cho nhân viên của mình<br /> <br /> Những lĩnh vực thường được bảo đảm bằng<br /> chuẩn mực đạo đức<br /> <br /> Đa dạng lực lượng lao động<br /> Hối lộ và hoa hồng<br /> Trung thực trong kế toán<br /> Quan hệ nhà cung cấp- khách hàng<br /> Bí mật thông tin doanh nghiệp<br /> <br /> 19<br /> <br /> Trách nhiệm xã hội của tổ chức là gì?<br /> <br /> LOGO<br /> <br /> 20<br /> <br /> Trách nhiệm xã hội tại Toyota<br /> <br /> LOGO<br /> <br /> Trách nhiệm xã hội của tổ chức<br /> <br /> Xem xét các vấn đề đạo đức ở cấp độ tổ<br /> chức<br /> Ép buộc một tổ chức hành động theo cách<br /> thức mang lại lợi ích của chính tổ chức và<br /> những bên liên đới bên ngoài khác<br /> <br /> 21<br /> <br /> Trách nhiệm xã hội của tổ chức là gì?<br /> <br /> LOGO<br /> <br /> 22<br /> <br /> Trách nhiệm xã hội của tổ chức là gì?<br /> <br /> LOGO<br /> <br /> Các Quan điểm về trách nhiệm xã hội<br /> <br /> Niềm tin của người lãnh đạo định hướng<br /> trách nhiệm xã hội của tổ chức<br /> <br /> Quan điểm cổ điển<br /> <br /> Người lao động làm việc tốt nhất khi cân<br /> bằng công việc và gia đình<br /> Tổ chức đạt được kết quả cao nhất trong<br /> những cộng đồng lành mạnh<br /> Tổ chức có lợi khi tôn trọng môi trường tự<br /> nhiên<br /> Tổ chức phải được quản lý và dẫn dắt cho<br /> các thành công dài hạn<br /> Tổ chức phải bảo vệ uy tín của mình<br /> <br /> • Trách nhiệm duy nhất của quản lý là tối đa<br /> lợi nhuận<br /> Quan điểm kinh tế xã hội<br /> • Quản lý phải quan tâm đến các lợi ích xã<br /> hội rộng hơn, chứ không chỉ lợi nhuận<br /> <br /> 23<br /> <br /> Biên soạn: TS Lê Hiếu Học - Khoa Kinh tế và Quản lý - Đại học Bách Khoa Hà Nội<br /> <br /> 24<br /> <br /> 4<br /> <br /> Môn học: Quản trị học<br /> <br /> Trách nhiệm xã hội của tổ chức là gì?<br /> Tranh cãi phản đối<br /> trách nhiệm xã hội:<br /> Làm giảm lợi nhuận DN<br /> Chi phí kinh doanh cao<br /> hơn<br /> Phai nhạt mục đích kinh<br /> doanh<br /> Áp lực xã hội quá lớn<br /> Thiếu trách nhiệm công<br /> cộng.<br /> <br /> LOGO<br /> <br /> Trách nhiệm xã hội của tổ chức là gì?<br /> <br /> LOGO<br /> <br /> Các tiêu chí đánh giá kết quả xã hội của DN<br /> <br /> Tranh cãi ủng hộ trách<br /> nhiệm xã hội :<br /> Tăng thêm lợi nhuận lâu<br /> dài<br /> Tạo hình ảnh công chúng<br /> tốt hơn<br /> Tránh các quy định khác<br /> của nhà nước<br /> DN có nguồn lực và<br /> nhiệm vụ đạo đức<br /> Môi trường tốt hơn<br /> Công chúng mong muốn<br /> <br /> Tổ chức :<br /> • Có đáp ứng được trách nhiệm kinh tế không?<br /> • Có đáp ứng được trách nhiệm luật pháp không?<br /> • Có đáp ứng được trách nhiệm đạo đức không?<br /> • Có đáp ứng được trách nhiệm thi hành khi thấy hợp lý<br /> không?<br /> <br /> 25<br /> <br /> Trách nhiệm xã hội của tổ chức là gì?<br /> <br /> LOGO<br /> <br /> Các chiến lược trách nhiệm xã hội<br /> Người phá rối - trách các trách nhiệm xã hội, chỉ đáp<br /> ứng các trách nhiệm kinh tế<br /> Phòng vệ - bảo vệ tổ chức bằng việc thực hiện các yêu<br /> cầu tối thiểu về luật pháp để đáp ứng trách nhiệm xã hội<br /> Thích nghi - chấp nhận trách nhiệm xã hội, và cố gắng<br /> thỏa mãn các tiêu chí kinh tế, luật pháp và đạo đức dưới<br /> áp lực của các tổ chức bên ngoài<br /> Chủ động (Proactive) - đáp ứng tất cả các tiêu chí về<br /> trách nhiệm xã hội.<br /> <br /> 26<br /> <br /> Hình 6.4 Bốn chiến lược theo đuổi trách<br /> nhiệm xã hội<br /> <br /> Chiến lược<br /> chủ động<br /> Chiến lược thích<br /> nghi<br /> Chiến lược<br /> bảo vệ<br /> Chiến lược phá<br /> đám<br /> <br /> LOGO<br /> <br /> ‘Giữ vai trò lãnh đạo trong các hoạt động xã hội’<br /> Đáp ứng các trách nhiệm kinh tế, luật pháp<br /> <br /> Thực hiện yêu cầu đạo đức tối thiểu<br /> Đáp ứng trách nhiệm kinh tế, luật pháp và đạo đức<br /> ‘Thực hiện yêu cầu luật pháp đóng cửa<br /> Đáp ứng các trách nhiệm kinh tế và luật pháp<br /> ‘Đấu tranh chống các yêu cầu xã hội’<br /> Đáp ứng trách nhiệm kinh tế<br /> <br /> 27<br /> <br /> Các tổ chức và chính phủ hợp tác như thế nào trong xã<br /> hội?<br /> <br /> LOGO<br /> <br /> 28<br /> <br /> Các tổ chức và chính phủ hợp tác như thế nào trong xã<br /> LOGO<br /> hội?<br /> Cách thức tổ chức ảnh hưởng đến chính phủ<br /> <br /> Cách thức chính phủ ảnh hưởng đến tổ chức<br /> <br /> Liên hệ cá nhân và mạng lưới<br /> <br /> Các lĩnh vực chung của các quy định nhà nước<br /> <br /> • Quản lý tiếp xúc với những nhân vật quan trọng trong chính phủ<br /> <br /> • An toàn và sức khỏe nghề nghiệp<br /> • Thực tiễn lao động công bằng<br /> <br /> Chiến dịch quan hệ công chúng<br /> <br /> • Bảo vệ người tiêu dùng<br /> <br /> • Giới thiệu hình ảnh tích cực của công ty đến đại đa số công chúng<br /> <br /> • Bảo vệ thiên nhiên<br /> <br /> Vận động hành lang<br /> <br /> Một số tổ chức ở VN<br /> <br /> • Đưa tổ chức đến vị trí hoặc được ưu tiên tiếp xúc trực tiếp với quan<br /> <br /> • UB bảo vệ bà mẹ và trẻ sơ sinh<br /> <br /> chức chính phủ<br /> <br /> • UB Thanh thiếu niên và nhi đồng<br /> <br /> Hành động bất hợp pháp<br /> <br /> • Bảo vệ động vật quý hiếm<br /> <br /> • Hối lộ hoặc đóng góp tài chính bất hợp pháp (làm từ thiện bằng tiền<br /> <br /> • Tổng LĐ Lao động VN, ngành<br /> <br /> phi pháp)<br /> 29<br /> <br /> Biên soạn: TS Lê Hiếu Học - Khoa Kinh tế và Quản lý - Đại học Bách Khoa Hà Nội<br /> <br /> 30<br /> <br /> 5<br /> <br />