80
Bài giảng môn học: Bài giảng y học gia đình. NXB Y học (2021)
Chủ biên: Nguyễn Trung Kiên
CHƯƠNG V
PHÂN LOẠI BỆNH NHÂN CẤP CỨU TRƯỚC VÀ TẠI BỆNH VIỆN
5.1. Thông tin chung
5.1.1 Giới thiệu tóm tắt nội dung bài học
Bài học cung cấp kiến thức tổng quát về nguyên tắc và hệ thống phân loại bệnh
nhân cấp cứu trước và tại khoa cấp cứu, nêu được tầm quan trọng của tái đánh giá
bệnh nhân và sai lầm hay gập trong phân loại bệnh nhân.
5.1.2 Mục tiêu học tập
1. Trình bày được nguyên tắc và hệ thống phân loại bệnh nhân cấp cứu.
2. Phân loại được bệnh nhân cấp cửu trước và tại khoa cấp cứu.
3. Trình bày được tầm quan trọng của tái đánh giá bệnh nhân.
4. Liệt kê được các sai lầm hay gặp trong phân loại bệnh nhân.
4.1.3 Chuẩn đầu ra
Áp dụng kiến thức về khái niệm, nguyên tắc hệ thống phân loại cấp cứu để phân
loại bênh nhân cấp cứu trước và tại khoa cấp cứu, tầm quan trọng của việc đánh giá
cấp cứu, xử trí cấp cứu, những sai lầm trong phân loại.
5.1.4 Tài liệu giảng dạy
5.1.4.1 Giáo trình
Giáo trình Y học gia đình (2022), Trường đại học Võ Trường Toản, NXB Y học.
1.1.4.2 Tài liệu tham khảo
1. Nguyễn Trung Kiên (2021), Bài giảng Y học gia đình, NXB Y học.
2. Giáo trình Y học gia đình, Bộ môn Y học gia đình, Trường Đại học Y Hà
Nội. Nhà xuất bản Y học năm 2012.
81
Bài giảng môn học: Bài giảng y học gia đình. NXB Y học (2021)
Chủ biên: Nguyễn Trung Kiên
3. Giáo trình Y học gia đình Nội, Ngoại, Sản phụ khoa và Nhi khoa: Bộ môn Y
học gia đình, Trường Đại học Y Hà Nội. Nhà xuất bản Y học năm 2011.
4. Sách Y học gia đình, Tập 1 và Tập 2, Trường Đại học Y Dược thành phố
Hồ Chí Minh. Nhà xuất bản Y học năm 2009.
5.1.5 Yêu cầu cần thực hiện trước, trong và sau khi học tập
Sinh viên đọc trước bài giảng, tìm hiểu các nội dung liên quan đến bài học, tích
cực tham gia thảo luận và xây dựng bài học, ôn tập, trả lời các câu hỏi, trình bày các
nội dung cần giải đáp và tìm đọc các tài liệu tham khảo.
5.2. NỘI DUNG CHÍNH
5.2.1. ĐẠI CƯƠNG
Phân loại bệnh nhân (triage) đến cấp cứu là một đánh giá lâm sàng nhanh để
đưa ra hướng giải quyết. Có thể hiểu việc phân loại này là để đánh giá sơ bộ, ở mức
chính xác cho phép mức độ ưu tiên cấp cứu cho các bệnh nhân đến khám cấp cứu. Bác
sĩ gia đình luôn là những người ở tuyến đầu tiên tiếp xúc với bệnh nhân. Do đó, phân
loại bệnh nhân cấp cứu là một yêu cầu cần thiết, cũng như là một kỹ năng quan trọng
cần có của một bác sĩ gia đình và cả những bác sĩ làm việc ở phòng khám tuyến ban
đầu. Khái niệm phân loại bệnh nhân nặng có nguồn gốc từ khái niệm "sự cần thiết phải
ưu tiên chăm sóc các thương binh nặng tại chiến trường".
Khái niệm cần ưu tiên và chăm sóc đối với các nạn nhân bị thương nặng nhất
lần đầu được áp dụng trong thực hành ở Pháp ngay vào đầu những năm 1800. Khái
niệm này sau đó nhanh chóng được áp dụng cho các bệnh nhân đến khám cấp cứu tại
các Khoa cấp cứu ở Mỹ và châu Âu từ những năm 50 do có một thực tế được thấy tại
các đơn vị cấp cứu tại thành phố lớn là: các phòng cấp cứu luôn phải xử lý một số
lượng lớn bệnh nhân đến cấp cứu hàng ngày với các mức độ cấp cứu khác nhau. Việc
áp dụng phân loại bệnh nhân cấp cứu tại các đơn vị cấp cứu chuyên khoa hiện đã được
chấp nhận rộng rãi tại các khoa cấp cứu ở nhiều nước trên thế giới, nhất là khi các
82
Bài giảng môn học: Bài giảng y học gia đình. NXB Y học (2021)
Chủ biên: Nguyễn Trung Kiên
khoa cấp cứu được tổ chức tốt với các bác sĩ và y tá chuyên khoa cấp cứu tham gia
trực trở thành tiêu chuẩn quốc gia.
5.2.2. PHÂN LOẠI BỆNH NHÂN CẤP CỨU
5.2.2.1. Định nghĩa phân loại
Là quy trình xếp nạn nhân thành từng nhóm theo thứ tự ưu tiên để bảo đảm sử dụng tốt
nhất các nguồn lực y tế nhằm cứu sống nhiều người nhất.
Nguyên tắc phân loại: Phân loại nạn nhân và thứ tự ưu tiên dựa trên mức độ nặng. Sử
dụng nguồn lực một cách tối ưu, điều trị cho những nạn nhân có thể điều trị được
trong tình huống hiện tại.
Gồm có 3 hệ thống phân loại:
Phân loại ban đầu (trước bệnh viện): tại hiện trường, do nhân viên y tế, điều
dưỡng, bác sĩ thực hiện, chủ yếu đảm bảo hô hấp, tuần hoàn và vận chuyển.
Phần loại bước 2: tại khoa cấp cứu, do bác sĩ cấp cứu, phẫu thuật viên thực
hiện, chủ yếu đảm bảo hô hấp, tuần hoàn.
Phân loại bước 3: tại khoa ICU, phòng mổ, đảm bảo chẩn đoán, quyết định điều
trị chính xác với các công cụ đánh giá, bảng điểm phức tạp.
Bác sĩ gia đình có vai trò thường xuyên trong phân loại trước bệnh viện và
phân loại bước 2 tại khoa cấp cứu.
5.2.2.2. Phân loại bệnh nhân truớc bệnh viện (Phân loại ban đầu)
Được áp dụng tại hiện trường của sự cố, xác định bệnh nhân cần xử trí và vận
chuyển ngay lập tức.
Phân loại bệnh nhân trước bệnh viện START:
Simple Triage: phân loại cấp cứu đơn giản.
And Rapid Treatment: và điều trị nhanh chóng.
83
Bài giảng môn học: Bài giảng y học gia đình. NXB Y học (2021)
Chủ biên: Nguyễn Trung Kiên
Đây là tiêu chuẩn vàng cho phân loại ban đầu đối với người lớn trong tình
huống thương vong hàng loạt, được sử dụng phổ biến ở Hoa Kỳ, Canada, và nhiều
nước. START tập trung đánh giá và hỗ trợ: hô hấp, tuần hoàn và tình trạng tri giác.
Phương pháp này phân nạn nhân thành bốn mức độ ưu tiên:
Ưu tiên số một (mã đỏ): nặng, đe dọa tính mạng ưru tiên cấp cứu và vận
chuyển.
Ưu tiên số hai (mã vàng): bị thương nặng, không có dấu hiệu đe dọa tính mạng
ngay lập tức, có thể trì hoãn điều trị.
Ưu tiên số ba (mã xanh): nhẹ, có thể đi lại được, có thể không cần vận chuyển
bằng xe cứu thương hoặc không cần nhập viện.
Mã đen: đã chết hoặc còn dấu hiệu sống nhưng không thể cứu được.
Tiêu chuẩn các thẻ/nhãn phân loại:
Mã màu sắc/nhãn phân loại phải theo quy ước chung.
Dễ dàng nhận dạng cho các nhân viên cứu hộ tại chỗ, theo mức độ nghiêm
trọng.
Nhãn được ưu tiên đặt trên cổ tay trái phải/mắt cá chân phải, dễ nhìn. Chất liệu
khó rách. Có thể ghi thêm các thông tin cần thiết
84
Bài giảng môn học: Bài giảng y học gia đình. NXB Y học (2021)
Chủ biên: Nguyễn Trung Kiên
Hình 5.1. Thẻ màu phân loại bệnh nhân
Màu đỏ: ưu tiên số 1
Màu vàng: ưu tiên số 2
Màu xanh: ưu tiên số 3
Màu đen: đã chết hoặc không cứu được