BÀI MƯỜI TÁM
SỰ NỞ VÌ NHIỆT CỦA CHẤT RẮN
I. MỤC TIÊU
1. Tìm được ví dụ trong thực tế chứng tỏ:
- Thể tích, chiều di của một vật rắn tăng khi nóng lên, giảm khi lạnh
đi.
- Các chất rắn khác nhau nở vì nhiệt khác nhau.
2. Giải thích được một số hiện tượng đơn giản về sự nở vì nhiệt của
chất rắn.
3. Biết đọc các biểu bảng để rút ra các kết luận cần thiết.
II. CHUẨN BỊ
Một quả cầu kim loại và một vòng kim loại. Một đèn cồn, một chậu
nước, khăn lau.
III. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
Bài mới
CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY NỘI DUNG
HỌC
Hoạt động 1: Tổ chức tình huống học tập
Tháp Eiffel ở Paris, thủ đô nước
Pháp làm bằng thép nổi tiếng thế
giới.
Giáo viên có thể sử dụng mẩu tin Các phép đo chiều cao
về tháp Eiffel (Epphen): do Eiffel tháp ngày 01-01-1890 và
(1832-1923) một kỹ sư người 01-07-1890 cho thấy,
Pháp thiết kế . Tháp được xây trong vòng 6 tháng tháp
Hình 44
dựng vào năm 1889 tại Quảng cao thêm 10cm. Tại sao
trường Mars, nhân dịp Hội chợ lại có điều kỳ lạ này? Chẳng lẽ một
Quốc tế thứ nhất tại Paris. Hiện cái thép bằng thép lại có thể “lớn
nay tháp này được dùng làm lên” được sao?
Trung tâm Phát thanh và Truyền
hình và là điểm du lịch nổi tiếng
của Pháp (hình 44).
Hoạt động 2: Thí nghiệm về sự nở vì chất rắn
1. Làm thí nghiệm:
Làm thí nghiệm theo như phần - Trước khi hơ nóng quả cầu, khi thả
gợi ý trong SGK. Chỉ cho học quả cầu thì quả cầu lọt được qua
sinh nhận xét hiện tượng. vòng kim loại.
- Sau khi hơ nóng quả cầu thì quả
cầu không lọt qua vòng kim loại
Giáo viên điều (hình 45).
khiển học sinh
thảo luận trả lời
Hình 45
câu C1 và C2.
2. Trả lời câu hỏi:
Tại sao sau khi hơ nóng, quả cầu Sau khi hơ nóng, quả cầu nở ra
lại không lọt qua vòng kim loại? không lọt qua vòng kim loại.
Tại sao khi nhúng quả cầu vào Sau khi nhúng vào nước lạnh, quả
nước lạnh, quả cầu lại lọt qua cầu sẽ co lại khi lạnh đi, quả cầu lại
vòng kim loại? lọt qua vòng kim loại.
Hoạt động 3: Rút ra kết luận. 3. Rút ra kết luận:
Hướng dẫn học sinh điền từ vào C3. Điền từ vào chỗ trống:
chỗ trống. a. Thể tích quả cầu tăng khi quả cầu
Chú ý: thí nghiệm ở phần trên là nóng lên.
thí nghiệm về sự nở khối của chất b. Thể tích quả cầu giảm khi quả
rắn. cầu lạnh đi.
Giáo viên giới thiệu bảng ghi độ Chú ý: Sự nở vì nhiệt theo chiều dài
tăng chiều dài của các thanh kim (sự nở dài của vật rắn) có rất nhiều
loại khác nhau với chiều dài ban ứng dụng trong đời sống và kỹ thuật.
đầu là 100cm và khi nhiệt độ tăng Nhôm 1.15cm
thêm 500C. Đồng 0.85cm
Sắt 0.60cm
Hoạt động 4: So sánh sự nở vì
nhiệt của các chất rắn khác
nhau.
Dựa vào bảng trên có nhận xét gì - Các chất rắn khác nhau thì nở vì
về sự nở vì nhiệt của các chất rắn nhiệt khác nhau.
khác nhau? - Nhôm nở vì nhiệt nhiều nhất rồi
đến đồng, sắt.
Từ hai hoạt động 3 và 4, giáo - Chất rắn nở ra khi nóng lên, co
viên chốt lại phần ghi nhớ cho lại khi lạnh đi.
học sinh ghi vở. - Các chất rắn khác nhau thì nở vì
nhiệt khác nhau.
Hoạt động 5: Vận dụng. 4. Vận dụng:
Trong các câu hỏi phần Vận Nung nóng khâu dao sẽ nở ra (hình
dụng, cần chú ý giúp học sinh 46), như vậy có thể tra lưỡi dao hay
thấy được ý nghĩa của sự nở vì liềm vào một chuôi dễ dàng, sau khi
nhiệt của vật rắn trong cả hai lĩnh để nguội, khâu dao sẽ co lại xiết chặt
vực: nở khối và nở dài. vào chuôi dao.
Khâu dao: khi nung nóng khâu
dao để tra lưỡi vào được dễ dàng,
sau khi để nguội, khâu dao sẽ co
lại xiết chặt vào chuôi dao: đây l
Hình ứng dụng về nở khối.
46 Tháng Một là mùa đông, thép
Muốn quả cầu đã nung nóng lọt qua gặp lạnh thì sao? Tháng Bảy mùa
vòng kim loại, ta nung nóng vòng hè nóng bức, hiện tượng gì sẽ xảy
kim loại. ra?
Mùa đông, thép gặp lạnh sẽ co lại,
mùa nóng bức thép nở ra, do đó tháp
sẽ cao lên.
Để củng cố giáo viên có thể
dùng các câu hỏi:
1. Các chất rắn nở vì nhiệt theo
quy luật nào?
2. Nhận xét gì về sự nở vì nhiệt
của các chất rắn khác nhau?
CÓ THỂ EM CHƯA BIẾT
Bê tông là ximăng trộn với nước và cát, sỏi nở vì nhiệt như thép. Nhờ
đó mà các trụ bê tông cốt thép không bị nứt khi nhiệt độ ngoài trời thay đổi.
RÚT KINH NGHIỆM
