Báo cáo khoa học: ảnh hưởng của mật độ trồng đến sinh trưởng, phát triển

Chia sẻ: Nguyễn Phi Nhung Nhung | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:9

Thêm vào BST

Báo xấu

98
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bệnh bạc lá lúa do vi khuẩn Xanthomonas oryzae pv. ryzae gây ra là một trong những bệnh hại nguy hiểm nhất không những đối với Việt Nam mà còn cả với nhiều n-ớc châu á (Ezuka & Kaku, 2000). Những năm gần đây ở các tỉnh phía Bắc, bệnh bạc lá lúa đã thực sự trở thành đối t-ợng gây hại chủ yếu, phổ biến trên diện rộng với mức độ gây hại rất nặng, nhất là trên các giống lúa lai có nguồn gốc từ Trung Quốc. Biện pháp phòng chống có hiệu quả nhất là sử dụng giống lúa chống chịu bệnh...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo khoa học: ảnh hưởng của mật độ trồng đến sinh trưởng, phát triển

Báo cáo khoa học: ảnh hưởng của mật độ trồng đến sinh trưởng, phát triển và năng suất giống lạc L02 trong điều kiện vụ xuân tại Gia Lâm - Hà Nội
¶nh h−ëng cña mËt ®é trång ®Õn sinh tr−ëng, ph¸t triÓn vµ n¨ng suÊt gièng l¹c L02 trong ®iÒu kiÖn vô xu©n t¹i Gia L©m - Hµ Néi Effect of sowing density on growth and the yield of groundnut with “L02 cultivar” in the condition of spring season in Gia lam – Hanoi Bïi Xu©n Söu 1 Summary Low harvested density is one of the main reasons in decrease the yield of groundnut in Vietnam. The experiment is to research the opium sowing density for groundnut under conditions of spring season in the Red river delta of Vietnam.The experiment was carried out with 6 treatments on sowing density for groundnut from 25 to 45 plants/m2 for 3 spring seasons from 2003 to 2005. The obtained data was treated by Excel statistical method. Results of the experiment show that: sowing density play important rolle on growing of groundnut such as number of brachs, high of stem, leaf area, leaf area index (LAI) and dry matter… are and can reach to optimum valuetions with the density of 35 – 40 plants/m2. So this densities obtain higest yield of the experiment also (3.595 – 3.783 tons/ha). Key words: Groundnut, density, growth, LAI, dry matter production, pod yield. 1. §Æt vÊn ®Ò L¹c (Arachis hypogeae L.) lµ c©y c«ng nghiÖp quan träng ë ViÖt Nam vµ nhiÒu n−íc kh¸c trªn thÕ giíi. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y n¨ng suÊt l¹c ®· ®−îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ. NhiÒu gièng l¹c cã n¨ng suÊt cao ®−îc ®−a vµo s¶n xuÊt, c¸c gièng thÊp c©y, thÕ c©y gän ®−îc trång lµm t¨ng mËt ®é trång trªn diÖn tÝch, nhiÒu biÖn ph¸p kÜ thuËt ®−îc ¸p dông nh− bãn ph©n, che tñ ninol, t−íi n−íc, ®¶m b¶o mËt ®é trång, phßng trõ s©u bÖnh kÞp thêi…. ë Trung Quèc ®· t¹o ra n¨ng suÊt 6 –7,5 tÊn/ha trªn diÖn tÝch réng khi mËt ®é ®¹t trªn 35 c©y/m2 (Sun Yanhao, Tao Shouxiang, Wang Eaibin; 1996). ë ViÖt Nam víi kÜ thuËt che tñ ninol còng ®· t¹o ra n¨ng suÊt l¹c 3-4 tÊn/ha víi mËt ®é 40 c©y/ m2 (Ng« ThÕ D©n, 2000). T¹i Ên §é cho n¨ng suÊt l¹c cao khi trång víi mËt ®é 35-40 c©y/ m2 (Bang Andhrra Pradesh, Maharashtra, Punjab), vµ mËt ®é trªn 30 c©y/ m2 (Bang Kanataka,Rajasthan) (Ready, 1988); vïng T©y Bengal vô hÌ cho n¨ng suÊt cao víi mËt ®é 25 c©y/ m2 (Choudhury & cs,1997). Vïng Manglang cña Indonesia, trång l¹c sau cÊy lóa n¨ng suÊt cao khi mËt ®é 25-27 c©y/ m2 (Adisarwanto, 1988). §èi víi c¸c gièng cò ë ViÖt Nam ®· x¸c ®Þnh mËt ®é 33-35 c©y/m2 cho n¨ng suÊt cao (NguyÔn Danh §«ng & cs., 1984). Sè c©y thu häach trªn ®¬n vÞ diÖn tÝch cßn thÊp lµ mét nguyªn nh©n dÉn ®Õn n¨ng suÊt l¹c cña ViÖt Nam ch−a cao, nh−ng sè c©y thu ho¹ch trªn ®¬n vÞ diÖn tÝch thÊp l¹i do mËt ®é gieo ch−a ®¶m b¶o . Môc ®Ých cña nghiªn cøu nµy lµ x¸c ®Þnh ¶nh h−ëng cña mËt ®é trång kh¸c nhau ®Õn sinh tr−ëng, ph¸t triÓn vµ n¨ng suÊt gièng l¹c L02 trong ®iÒu kiÖn vô xu©n trªn ®Êt Gia L©m - Hµ Néi. Qua ®ã, x¸c ®Þnh mËt ®é trång thÝch hîp ®Ó cã thÓ ¸p dông trong s¶n xuÊt vµ bæ sung tµi liÖu phôc vô c«ng t¸c gi¶ng d¹y, nghiªn cøu. 2. ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ThÝ nghiÖm ®−îc tiÕn hµnh víi gièng l¹c LO2, ®ang ®−îc s¶n xuÊt ®¹i trµ, trong vô xu©n 2003, 2004, 2005 t¹i Khoa N«ng häc, Tr−êng §¹i häc N«ng NghiÖp I Hµ Néi Quy tr×nh kü thuËt canh t¸c, c¸c kh©u kÜ thuËt nh−: lµm ®Êt, bãn ph©n, xíi vun, t−íi n−íc... ®−îc ¸p dông theo qui tr×nh chung. ThÝ nghiÖm gåm 6 c«ng thøc víi c¸c mËt ®é trång kh¸c nhau. C«ng thøc MËt ®é Kho¶ng c¸ch 45c©y/m2 1 35 cm x 6,4 cm 40 c©y/m2 2 35 cm x 7,0 cm 35 c©y/m2 3 35 cm x 8,0 cm 30 c©y/ m2 (§èi chøng) 4 35 cm x 9,5cm 1
28 c©y/m2 5 35 cm x 10,0 cm 25 c©y/m2 6 35 cm x 11,5 cm ThÝ nghiÖm ®−îc bè trÝ theo ph−¬ng ph¸p khèi ngÉu nhiªn hoµn toµn víi 3 lÇn nh¾c l¹i... Tæng sè « thÝ nghiÖm lµ 18 «. DiÖn tÝch « thÝ nghiÖm: 2,5 m x 4 m = 10 m. Tæng diÖn tÝch thÝ nghiÖm: 18 x 10 m2 = 210 m2 (ch−a tÝnh d¶i b¶o vÖ). Sè liÖu thÝ nghiÖm ®−îc xö lÝ thèng kª theo ch−¬ng tr×nh Excel. 3. KÕt qu¶ vµ th¶o luËn 3.1. ¶nh h−ëng cña mËt ®é ®Õn thêi gian c¸c thêi k× sinh tr−ëng MËt ®é trång kh¸c nhau hÇu nh− kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn thêi gian sinh tr−ëng cña c¸c giai ®o¹n: tõ gieo ®Õn 3 l¸, tõ gieo ®Õn ra cµnh cÊp 1 thø nhÊt, vµ tõ gieo ®Õn ra cµnh cÊp 2. C¸c mËt ®é kh¸c nhau thêi gian tõ gieo ®Õn ra hoa ë c¸c c«ng thøc chØ chªnh lÖch tõ 1 ®Õn 2 ngµy. §iÒu ®ã chøng tá r»ng lóc nµy c©y cßn nhá, th©n l¸ ch−a ph¸t triÓn, cho nªn ch−a cã sù c¹nh tranh vÒ ¸nh s¸ng. Do vËy thêi gian sinh tr−ëng c¸c thêi k× nµy cña c¸c c«ng thøc lµ gÇn gièng nhau. B¶ng 1. Thêi gian sinh tr−ëng cña c©y t¹i c¸c c«ng thøc cã mËt ®é kh¸c nhau MËt ®é Tõ gieo Tõ gieo - Tõ gieo - Tõ gieo- Tõ gieo -kÕt Thêi gian Tû lÖ qu¶ (c©y/m2) ®Õn 3l¸ cµnh cÊp cµnh cÊp ra hoa thóc ra hoa chÝn(%) (ngµy) 1(ngµy) 2(ngµy) (ngµy) hoa(ngµy) (ngµy) 45 24,9 23,8 44,7 51,2 83,3 32,0 83,1 40 25,3 24,1 43,3 51,5 83,4 32,1 81,8 35 25,1 24,2 42,2 51,6 85,8 34,4 81,2 30 24,6 23,5 42,3 52,3 87,4 35,1 80,3 28 24,9 24,1 41,7 52,7 89,0 36,3 78,7 25 25,1 24,4 40,3 53,4 91,1 37,7 77,6 MËt ®é trång kh¸c nhau, thêi gian ra hoa chªnh lÖch nhau tõ 2 ®Õn 4 ngµy, mËt ®é cµng gi¶m th× tû lÖ qu¶ chÝn cµng thÊp (b¶ng 1). §iÒu ®ã chøng tá lóc nµy mËt ®é trång kh¸c nhau ®· ¶nh h−ëng ®Õn sù tiÕp nhËn ¸nh s¸ng cña c©y. Xu thÕ mËt ®é trång cµng cao, thêi gian në hoa cµng ng¾n l¹i. Trång cµng th−a cã xu thÕ cµng kÐo dµi thêi gian sinh tr−ëng cña c©y l¹c. 3.2 ¶nh h−ëng cña mËt ®é ®Õn sù sinh tr−ëng cña th©n vµ cµnh ChiÒu cao th©n chÝnh cµng t¨ng khi mËt ®é trång cµng cao (b¶ng 2). BiÕn ®éng cña chiÒu dµi cµnh còng t−¬ng tù biÕn ®éng chiÒu cao cña th©n. §èi víi c©y l¹c, chiÒu dµi cÆp cµnh cÊp 1 thø nhÊt cã vai trß quan träng ®èi víi n¨ng suÊt. §Ó tiÕp nhËn ®−îc nhiÒu ¸nh s¸ng, khi t¨ng mËt ®é, chiÒu cao c©y vµ cµnh cña c©y l¹c cã xu thÕ v−¬n m¹nh. Do vËy mËt ®é cµng t¨ng, chiÒu cao th©n vµ chiÒu dµi cÆp cµnh cÊp 1 cã xu thÕ cµng t¨ng, tæng sè cµnh/c©y cã xu thÕ gi¶m. B¶ng2. Sù sinh tr−ëng cña th©n vµ cµnh t¹i c¸c c«ng thøc thÝ nghiÖm MËt ®é ChiÒu cao ChiÒu dµi Tæng sè cµnh Sè cµnh cÊp 1 sè cµnh cÊp 2 (c©y/m2) c©y cµnh (cµnh/c©y) (cµnh/c©y) (cµnh/c©y) (cm) cÊp1(cm) 45 42,8 49,8 6,24 4,23 2,01 40 40,4 48,6 6,47 4,31 2,16 35 39,3 46,2 6,75 4,67 2,08 30 38,2 45,2 7,20 4,92 2,28 28 36,1 42,8 7,60 4,95 2,65 25 35,6 41,9 7,96 4,86 3,10 Sù sai kh¸c cña cµnh cÊp 1 trªn c©y gi÷a c¸c c«ng thøc lµ 0,7 cµnh/c©y. §èi víi cµnh cÊp 2 sù sai kh¸c râ rÖt h¬n, gi÷a c«ng thøc ®¹t cao nhÊt vµ c«ng thøc ®¹t thÊp nhÊt lµ 1,1 cµnh. KÕt qu¶ thÝ nghiÖm cho thÊy khi trång cµng dµy, sè cµnh trªn c©y cã xu h−íng cµng gi¶m. 3.3. ¶nh h−ëng cña mËt ®é ®Õn sù h×nh thµnh nèt sÇn Sù h×nh thµnh nèt sÇn vµ sù cè ®Þnh ®¹m cña nèt sÇn lµ yÕu tè quan träng cña c©y hä ®Ëu nãi chung vµ c©y l¹c nãi riªng. Ho¹t ®éng cña nèt sÇn quyÕt ®Þnh ®Õn sù sinh tr−ëng vµ n¨ng suÊt cña c©y l¹c. Thêi k× b¾t ®Çu ra hoa sè l−îng vµ khèi l−îng cña nèt sÇn t¹i c¸c c«ng thøc kh«ng cã sù kh¸c nhau nhiÒu. 2
B¶ng 3. ¶nh h−ëng cña mËt ®é ®Õn sè l−îng vµ khèi l−îng nèt sÇn t−¬i Thêi k× B¾t ®Çu ra hoa Sau ra hoa 3 tuÇn Qu¶ ch¾c M® Sè l−îng Khèi Sè l−îng Khèi Sè l−îng Khèi (c©y/m2) (nèt/c©y) l−îng (nèt/c©y) l−îng (nèt/c©y) l−îng (g/c©y) (g/c©y) (g/c©y) 45 49,67 0,16 88,47 0,34 171,53 0,57 40 52,76 0,17 91,06 0,38 194,56 0,61 35 53,89 0,18 92,11 0,39 197,44 0,64 30 54,95 0,19 102,22 0,45 229,73 0,73 28 59,33 0,19 102,44 0,56 248,56 0,81 25 61,56 0,21 109,11 0,61 280,17 0,93 Sang thêi k× sau ra hoa 3 tuÇn, thêi k× qu¶ ch¾c, mËt ®é ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn sè l−îng vµ khèi l−îng nèt sÇn (b¶ng 3). Lóc nµy khèi l−îng t−¬i cña nèt sÇn còng biÕn ®éng râ rÖt gi÷a c¸c mËt ®é trång kh¸c nhau. Gi÷a c«ng thøc mËt ®é cao nhÊt vµ c«ng thøc cã mËt ®é thÊp nhÊt khèi l−îng nèt sÇn gÊp ®«i. Thêi k× qu¶ ch¾c lµ thêi k× sè l−îng nèt sÇn cña c©y l¹c th−êng ®¹t tèi ®a. Thêi k× nµy mËt ®é trång kh¸c nhau ¶nh h−ëng rÊt râ ®Õn sè l−îng nèt sÇn. Còng nh− thêi k× sau ra hoa 3 tuÇn, sè l−îng vµ khèi l−îng nèt sÇn t−¬i cña c©y còng t¨ng dÇn khi mËt ®é trång gi¶m dÇn. Khèi l−îng t−¬i cña nèt sÇn còng biÕn ®éng t−¬ng tù nh− ë thêi k× tr−íc, mËt ®é trång cµng thÊp khèi l−îng nèt sÇn cµng t¨ng. 3.4. ¶nh h−ëng cña mËt ®é ®Õn diÖn tÝch l¸ cña c©y DiÖn tÝch l¸ vµ chØ sè diÖn tÝch l¸ (LAI) thÓ hiÖn tiÒm n¨ng tÝch luü chÊt kh« vµ n¨ng suÊt cña c©y l¹c. §Æc biÖt hÖ sè diÖn tÝch l¸ nãi lªn kh¶ n¨ng quang hîp vµ tÝch luü chÊt kh« trªn quÇn thÓ cña c©y. MËt ®é thÝch hîp cho n¨ng suÊt qu¶ cao nhÊt chÝnh lµ ë mËt ®é t¹o ra chØ sè diÖn tÝch l¸ tèi thÝch cho viÖc tÝch luü vËt chÊt trªn c©y. Trong 4 thêi k× sinh tr−ëng, diÖn tÝch l¸ trªn c©y biÕn ®éng theo h−íng mËt ®é cµng cao, diÖn tÝch l¸ cµng gi¶m; nh−ng LAI biÕn ®éng ng−îc l¹i, khi mËt ®é cµng t¨ng th× LAI cµng t¨ng. DiÖn tÝch l¸ trªn c©y gi¶m dÇn khi mËt ®é trång cµng t¨ng. §iÒu nµy thÓ hiÖn râ tõ thêi k× sau ra hoa 3 tuÇn trë ®i (b¶ng 4). B¶ng 4. ¶nh h−ëng cña mËt ®é ®Õn diÖn tÝch l¸ vµ chØ sè diÖn tÝch l¸ MËt ®é Ra hoa Sau hoa 3 tuÇn Qu¶ ch¾c Thu ho¹ch 2 2 2 DT(dm2/c©y) DT(dm2/c©y) LAI (c©y/m ) DT(dm /c©y) LAI DT(dm /c©y) LAI LAI 45 2,08 0,94 6,39 2,87 11,88 5,34 11,65 5,24 40 2,31 0,92 6,88 2,75 12,96 5,18 11,69 4,67 35 2,43 0,85 7,16 2,50 12,92 4,52 12,60 4,09 30 2,49 0,75 7,68 2,31 13,87 4,16 13,15 3,94 28 2,60 0,72 8,15 2,28 14,69 4,11 13,61 3,81 25 2,69 0,67 8,71 2,17 16,21 4,05 15,06 3,76 LAI quyÕt ®Þnh ®Õn tÝch luü chÊt kh« vµ n¨ng suÊt qña. LAI gi¶m dÇn khi mËt ®é trång gi¶m dÇn. Qui luËt nµy thÓ hiÖn râ tõ thêi k× sau ra hoa 3 tuÇn, nh−ng tõ thêi k× qu¶ ch¾c sù thay ®æi nµy râ rÖt h¬n nhiÒu (b¶ng 4). Tõ kÕt qu¶ thu ®−îc thÊy r»ng: mËt ®é trång cã ¶nh h−ëng râ rÖt ®Õn LAI. Sù hÊp thu ¸nh s¸ng tèt nhÊt, tÝch luü vËt chÊt tèt nhÊt vµ cho n¨ng suÊt kinh tÕ cao nhÊt khi cã LAI tèi thÝch. ChØ sè l¸ tèi thÝch lµ chØ sè diÖn tÝch l¸ ë ®ã c©y ®iÒu tiÕt sù sinh tr−ëng cña mçi c¸ thÓ ®Ó ®¹t ®−îc sinh tr−ëng sinh d−ìng thÝch øng vµ t¹o cho n¨ng suÊt kinh tÕ cao nhÊt. §èi víi c©y l¹c, ®Õn khi qu¶ ch¾c vµ qu¶ chÝn qu¸ tr×nh sinh d−ìng vÉn diÔn ra ®ång thêi víi sù tÝch luü vËt chÊt vµo h¹t. V× vËy x¸c ®Þnh ®−îc LAI tèi thÝch cho n¨ng suÊt qu¶ cao lµ vÊn ®Ò quan träng trong th©m canh l¹c. Trong ph¹m vi thÝ nghiÖm, mËt ®é 40 c©y/m2 cho n¨ng suÊt cao nhÊt, sau ®ã ®Õn c«ng thøc mËt ®é 35 c©y/m2. Cßn ë mËt ®é 45 c©y/m2(LAI ®¹t 5,24) n¨ng suÊt thÊp h¬n c«ng thøc cã mËt ®é 40 vµ 30 c©y/m2. MËt ®é 25 c©y/m2(LAI-3,76) cho n¨ng suÊt thÊp nhÊt. 3.5. ¶nh h−ëng cña mËt ®é ®Õn sù tÝch luü chÊt kh« cña c©y 3
Sù tÝch luü chÊt kh« thÓ hiÖn tiÒm n¨ng cho n¨ng suÊt cña c©y trång. §Ó ®¹t n¨ng suÊt kinh tÕ cao ph¶i cã tÝch luü chÊt kh« cao. ThÝ nghiÖm ®· x¸c ®Þnh sù tÝch luü chÊt kh« ë c¸c thêi k× sinh tr−ëng kh¸c nhau, sù tÝch luü chÊt kh« trªn c¸ thÓ vµ sù tÝch luü chÊt kh« trªn quÇn thÓ. Sù tÝch luü chÊt kh« qua c¸c thêi k× sinh tr−ëng cña c©y B¶ng 5. Sù tÝch luü chÊt kh« trªn c©y(g/c©y) t¹i c¸c c«ng thøc thÝ nghiÖm MËt ®é Ra hoa Sau hoa 3 Qu¶ Thu N¨ng suÊt HÖ sè (c©y/m2) tuÇn ch¾c ho¹ch kinh tÕ (kinh tÕ) 45 1,66 7,38 23,37 31,40 11,35 0,36 40 1,89 7,69 24,24 32,52 13,06 0,40 35 2, 04 7,92 26,14 38,13 13,98 0,36 30 2,21 8,93 29,78 41,88 15,83 0,37 28 2,22 9,46 31,37 42,57 17,25 0,40 25 2,49 10,30 33,14 45,04 18,62 0,41 Sù tÝch luü chÊt kh« trªn c©y ë thêi k× ra hoa Ýt chÞu ¶nh h−ëng bëi mËt ®é gieo trång. Nh−ng sang giai ®o¹n sau ra hoa 3 tuÇn vµ ®Æc biÖt lµ thêi k× qu¶ ch¾c vµ khi thu ho¹ch, sù sai kh¸c nµy rÊt râ. Khi mËt ®é trång cµng t¨ng th× sù tÝch luü trªn c©y cµng gi¶m. Sang thêi k× thu ho¹ch biÕn ®éng cña chÊt kh« còng t−¬ng tù, mËt ®é trång cµng cao chÊt kh« tÝch luü trªn c©y cµng gi¶m (b¶ng 5). Khi mËt ®é trång cµng cao, tÝch luü chÊt kh« cña c¸ thÓ cã xu thÕ gi¶m dÇn. Sè liÖu b¶ng 5 còng thÓ hiÖn hÖ sè kinh tÕ ®Ó lµm râ kh¶ n¨ng tÝch luü vËt chÊt vÒ h¹t. MËt ®é trång 40 c©y/m2 cho hÖ sè kinh tÕ cao, ®¹t 0,40; còng lµ mËt ®é cho n¨ng suÊt cao nhÊt. Víi mËt ®é trång kh¸c nhau, sù tÝch luü chÊt kh« trong cïng mét thêi k× c¬ b¶n lµ kh«ng kh¸c nhau. Thêi k× tõ mäc ®Õn ra hoa, tõ ra hoa ®Õn sau ra hoa 3 tuÇn, sù tÝch luü chÊt kh« cña tÊt c¶ c¸c c«ng thøc cßn thÊp. Thêi k× tõ gieo ®Õn ra hoa chØ chiÕm 5% l−îng chÊt kh«; thêi k× tõ ra hoa ®Õn sau ra hoa 3 tuÇn chiÕm 17-18% chÊt kh« cña c©y. B¶ng 6. Tû lÖ chÊt kh« tÝch luü qua c¸c thêi k× sinh tr−ëng t¹i c¸c c«ng thøc thÝ nghiÖm MËt ®é Mäc - Ra hoa Ra hoa - Sau hoa Sau hoa 3 tuÇn - Qu¶ Qu¶ ch¾c – Thu (c©y/m2) 3tuÇn ch¾c ho¹ch g/c©y % g/c©y % g/c©y % g/c©y % 45 1,66 5,28 5,72 18,21 15,99 50,92 8,03 25,59 40 1,89 5,81 5,80 17,83 16,55 50,89 8,28 25,46 35 2,04 5,35 5,88 15,42 18,22 47,78 11,99 31,45 30 2,21 5,27 6,72 16,04 20,85 49,78 12,10 28,91 28 2,22 5,21 7,24 17,00 21,91 51,46 11,20 26,33 25 2,49 5,52 7,81 17,34 22,84 50,72 11,90 26,48 Thêi k× tõ sau ra hoa 3 tuÇn ®Õn qu¶ ch¾c, sù tÝch luü chÊt kh« lµ m¹nh nhÊt, thêi k× nµy c©y tÝch luü 50% chÊt kh« (b¶ng 6). Cã nghÜa lµ thêi k× nµy c©y t¹o ra mét nöa n¨ng suÊt sinh häc cña c©y. Thêi k× nµy sè l−îng nèt sÇn, sè l−îng l¸ trªn c©y th−êng ®¹t tèi ®a. V× vËy thêi k× nµy t¹o ra c©y cã chØ sè diÖn tÝch l¸ tèi thÝch, sÏ t¹o cho c©y tÝch luü chÊt kh« tèt h¬n, t¹o c¬ së cho n¨ng suÊt cao. §iÒu ®ã còng cã nghÜa lµ t¹o ra mËt ®é trång thÝch hîp nhÊt. Thêi k× tõ qu¶ ch¾c ®Õn thu ho¹ch còng lµ thêi k× quan träng, lóc nµy c©y tÝch luü 30% chÊt kh«. Sù tÝch luü chÊt kh« ë c¸c bé phËn cña c©y. Tû lÖ chÊt kh« tÝch luü ë c¸c bé phËn Ýt chÞu ¶nh h−ëng bëi mËt ®é. MËt ®é thay ®æi th× sù ph©n bè chÊt kh« ë l¸, th©n, rÔ vµ qu¶ ë cïng thêi k× sinh tr−ëng lµ t−¬ng tù nhau. C¸c thêi k× sau ra hoa 3 tuÇn, qu¶ ch¾c, thu ho¹ch, tû lÖ chÊt kh« cña c¸c bé phËn còng t−¬ng tù nh− vËy. ThÕ nh−ng cã sù sai kh¸c rÊt râ vÒ tû lÖ chÊt kh« cña c¸c bé phËn qua c¸c thêi k× sinh tr−ëng kh¸c nhau. §èi víi tû lÖ l¸, biÕn ®éng theo h−íng c©y cµng giµ tû lÖ cµng gi¶m. §èi víi tû lÖ chÊt kh« ë th©n cµnh, gi÷a c¸c thêi k× biÕn ®éng kh«ng nhiÒu l¾m. Thêi k× ra hoa vµ thêi k× qu¶ ch¾c tû lÖ chÊt kh« cña th©n cµnh lµ t−¬ng ®−¬ng nhau, vµ biÕn ®éng tõ 33 ®Õn 37%. Thêi k× sau ra hoa 3 tuÇn tû lÖ chÊt kh« cña th©n cµnh lµ cao nhÊt, ®¹t 41- 43% so víi tæng chÊt kh« toµn c©y. §iÒu ®ã chøng tá thêi k× nµy th©n vµ cµnh t¨ng tr−ëng nhanh, t¹o bé khung ®Ó mang bé l¸ vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho vËn chuyÓn m¹nh n−íc vµ chÊt kh« sau nµy. Vµo thêi k× thu ho¹ch, tû lÖ th©n cµnh cã xu thÕ h¬i gi¶m so víi c¸c giai ®o¹n tr−íc. §èi víi tû lÖ rÔ vµ 4
qu¶, biÕn ®éng hoµn toµn ng−îc víi tû lÖ cña l¸. Tû lÖ rÔ vµ qu¶ cµng t¨ng nhanh vµo c¸c giai ®o¹n sinh tr−ëng sau (b¶ng7). B¶ng 7. Tû lÖ chÊt kh« tÝch luü ë c¸c bé phËn cña c©y qua c¸c thêi k× sinh tr−ëng (%) t¹i c¸c c«ng thøc thÝ nghiÖm Thêi k× ra hoa Sau ra hoa 3 tuÇn Thêi k× qu¶ ch¾c Thu ho¹ch MËt ®é L¸ Th©n RÔ L¸ Th©n RÔ L¸ Th©n RÔ + L¸ Th©n RÔ + (c©y/m2) cµnh cµnh Qu¶ cµnh Qu¶ cµnh Qu¶ 45 54,5 34,7 10,8 43,4 42,8 13,8 26,4 34,6 39,0 22,2 32,4 45,4 40 54,3 35,3 10,4 43,4 42,7 13,9 27,3 35,7 37,0 21,9 32,3 458 35 55,2 34,2 10,6 42,8 43,2 14,0 26,9 35,7 37,4 21,8 30,9 47,3 30 54,8 34,8 10,4 42,3 41,8 15,9 27,8 37,1 35,1 20,9 30,4 48,7 28 54,5 33,8 11,7 42,0 41,5 16,5 26,7 36,2 37,1 21,6 31,4 47,0 25 52,8 35,6 11,6 42,2 41,0 16,8 27,2 33,2 39,6 21,1 32,4 46,5 Tû lÖ tÝch lòy chÊt kh« ë rÔ t¨ng dÇn tõ lóc ra hoa ®Õn lóc thu ho¹ch, ®Æc biÖt lµ têi kú qu¶ ch¾c ®Õn lóc thu ho¹ch (b¶ng 7). §iÒu ®ã chøng tá thêi k× qu¶ ch¾c ®Õn lóc thu ho¹ch tèc ®é tÝch luü chÊt kh« cña c©y rÊt m¹nh, quyÕt ®Þnh ®Õn khèi l−îng qu¶. V× vËy, thêi gian nµy cÇn cã bé l¸ tèt, cÇn ®ñ ¸nh s¸ng ®Ó c©y quang hîp tèt. Hai yÕu tè nµy dïng kÜ thuËt cã thÓ ®iªï khiÓn ®−îc, tøc lµ x¸c ®Þnh mËt ®é hîp lÝ ®Ó ®¶m b¶o ¸nh s¸ng, b¶o vÖ bÒ mÆt l¸ kh«ng bÞ s©u bÖnh ph¸ h¹i. MÆt kh¸c cung cÊp ®Çy ®ñ dinh d−ìng, bao gåm c¶ ho¹t ®éng cña nèt sÇn vµ cung cÊp ph©n bãn cho c©y tÝch luü chÊt kh« vµo qu¶ tèt. §å thÞ 1 cho thÊy râ h¬n tû lÖ chÊt kh« tÝch luü ë c¸c bé phËn cña c©y qua c¸c thêi k× sinh tr−ëng. §å thÞ 1. Sù ph©n bè chÊt kh« ë c¸c bé phËn cña c©y. 60 50 Tû lÖ chÊt kh«(%) 40 30 L¸ 20 Th©n,cµnh Qu¶,rÔ 10 0 Thêi k× sinh tr−ëng Ra hoa Hoa3 tuÇn Qu¶ ch¾c Thu ho¹ch Sù tÝch luü chÊt kh« trªn quÇn thÓ Sù tÝch luü chÊt kh« trªn ®¬n vÞ diÖn tÝch thÓ hiÖn mèi quan hÖ cña c©y víi ®ång ho¸ ¸nh s¸ng, hÊp thu dinh d−ìng, vµ mèi quan hÖ gi÷a sinh tr−ëng th©n cµnh l¸ vµ sù t¹o qu¶. MËt ®é trång cµng t¨ng, chÊt kh« tÝch luü trªn quÇn thÓ cµng t¨ng. Qui luËt nµy thÓ hiÖn râ rÖt ë thêi k× qu¶ ch¾c ®Õn lóc thu ho¹ch (b¶ng 8). Sù tÝch luü chÊt kh« trªn quÇn thÓ biÕn ®éng theo chiÒu ng−îc l¹i víi sù tÝch luü chÊt kh« cña c¸ thÓ. B¶ng 8. Sù tÝch luü chÊt kh« trªn quÇn thÓ MËt ®é Ra hoa Sau hoa 3 Qu¶ Thu N¨ng suÊt N¨ng suÊt (g/m2 ) sinh học (c©y/m2) tuÇn(g/m2 ch¾c ho¹ch th©n l¸ ) (g/m2 ) (g/m2 ) kh«(tÊn/ha) (tÊn/ha) 45 74,70 332,10 1051,65 1413,3 14,13 9,02 40 75,60 307,60 969,60 1380,8 13,80 8,58 35 71,40 277,20 914,40 1334,5 13,34 8,45 5
30 89,40 267,90 893,40 1256,4 12,56 7,81 28 6,25 264,48 878,36 1191,9 11,91 7,11 25 6,25 257,50 828,50 1121,0 11,21 6,55 N¨ng suÊt sinh häc biÕn ®éng tõ 11 tÊn ®Õn 14 tÊn trªn 1 ha, tuú thuéc vµo mËt ®é trång. Ngoµi n¨ng suÊt kinh tÕ (n¨ng suÊt qu¶), mçi ha trång l¹c ®· t¹o ra l−îng chÊt h÷u c¬ tõ th©n l¸ lµ 6,5 ®Õn 9 tÊn chÊt kh«/ha. §ã lµ nguån ph©n h÷u c¬ quan träng ®Ó c¶i t¹o ®Êt vµ th©m canh t¨ng n¨ng suÊt c©y trång. 3.6. ¶nh h−ëng cña mËt ®é ®Õn t×nh h×nh s©u bÖnh h¹i Trong 3 vô xuÊt hiÖn c¸c lo¹i s©u h¹i nh− s©u x¸m, s©u xanh thêi k× c©y con; s©u ¨n l¸ thêi k× ra hoa, nh−ng víi møc ®é rÊt nhÑ. BÖnh hÐo rò (Pseudomonas solanacearum Smit) x¶y ra ë thêi k× 3 l¸ ®Õn ra hoa, nh−ng møc ®é còng nhÑ, tû lÖ c©y bÞ h¹i chØ kho¶ng 1,4%. MÆt kh¸c tû lÖ c©y bÞ hÐo rò gi÷a c¸c mËt ®é trång kh«ng cã sù sai kh¸c, biÕn ®éng tõ 1,38-1,58%. BÖnh ®èm l¸ (kÓ c¶ ®èm n©u - Cercospora arachidicola Hori vµ ®èm ®en – Phaeoisariopsis personata Berk &M.A Curtis), bÖnh gØ s¾t (Puccinia arachidis Spegazzini) th−êng ph¸t sinh tõ thêi k× hoa ®Õn lóc thu ho¹ch, vµ nÆng nhÊt vµo lóc qu¶ ch¾c ®Õn thu häach. C¸c bÖnh nµy ph¸t sinh g©y h¹i l¸, lµm gi¶m diÖn tÝch l¸, vµ gi¶m nhiÒu n¨ng suÊt. B¶ng 9. Møc ®é g©y h¹i cña bÖnh h¹i l¹c ë c¸c c«ng thøc cã mËt ®é kh¸c nhau MËt ®é HÐo rò(% c©y bÞ BÖmh ®èm l¸, gØ s¾t (§iÓm (c©y/m2) h¹i) bÖnh)* Tõ 3 l¸ - ra hoa Thêi k× qu¶ Khi thu ho¹ch ch¾c 45 1,47 2,66 3,33 40 1,48 2,66 3,33 35 1,45 2,66 3,33 30 1,58 2,33 3,00 28 1,43 1,66 2,66 25 1,38 2,00 2,66 * Thang ®iÓm gåm 9 ®iÓm (Theo ICRISAT). Møc ®é g©y h¹i cña c¸c bÖnh nµy rÊt thÊp. Thêi k× qu¶ ch¾c vµ tr−íc thu ho¹ch ®iÓm bÖnh lµ 2-3. Thêi k× qu¶ ch¾c c¸c mËt ®é trång kh¸c nhau cã ®iÓm bÖnh lµ 1,6 ®Õn 2,6, gi÷a c¸c c«ng thøc sai kh¸c kh«ng râ rÖt. Gi÷a c¸c mËt ®é trång kh¸c nhau cã sai kh¸c nh−ng kh«ng lín, mËt ®é trång cao nhÊt (45 c©y/m2) ®iÓm bÖnh lµ 3,33; cßn mËt ®é trång thÊp nhÊt cã ®iÓm bÖnh lµ 2,66. 3.7. ¶nh h−ëng cña mËt ®é trång ®Õn c¸c yÕu tè cÊu thµnh n¨ng suÊt vµ n¨ng suÊt MËt ®é cµng cao tæng sè qu¶ trªn c©y vµ sè qu¶ ch¾c trªn c©y cã xu h−íng cµng gi¶m. YÕu tè quyÕt ®Þnh n¨ng suÊt lµ sè qu¶ ch¾c trªn c©y. Khèi l−îng qu¶ biÕn ®éng phô thuéc vµo mËt ®é trång. MËt ®é trång thÊp th× cã khèi l−îng qu¶ lín h¬n mËt ®é cao. Nh−ng sù biÕn ®éng vÒ khèi l−îng qu¶ gi÷a c¸c mËt ®é lµ kh«ng lín (b¶ng 10) B¶ng 10. C¸c yÕu tè cÊu thµnh n¨ng suÊt vµ n¨ng suÊt t¹i c¸c c«ng thøc thÝ nghiÖm MËt ®é Tæng sè Sè qu¶ KL 100 NSCT NSLT NSTT Tû lÖ h¹t Khèi (c©y/m2) qu¶/c©y ch¾c/c©y qu¶(g) (g/c©y) (t¹/ha) (T¹/ha) (%) l−îng 100 h¹t (g) 45 11,17 9,09 124,89 11,35 51,07 33,98 71,3 48,7 40 13,35 10,46 124,95 13,06 52,24 37,83 71,6 49,0 35 14,27 11,18 125,11 13,98 48,93 35,95 72,1 49,4 30 15,04 12,58 125,90 15,83 47,49 33,45 72,4 49,8 28 17,41 13,63 126,58 17,25 48,30 29,49 73,6 50,8 25 18,95 14,67 126,93 18,62 46,55 28,51 73,8 51,7 LSD 0.05 =3,194 t¹ Sù biÕn ®éng cña n¨ng suÊt c¸ thÓ còng t−¬ng tù nh− sù biÕn ®éng cña sè qu¶ ch¾c trªn c©y. MËt ®é trång cµng cao, n¨ng suÊt c¸ thÓ cµng thÊp. N¨ng suÊt cña c©y do 3 yÕu tè t¹o thµnh: sè c©y trªn ®¬n vÞ diÖn tÝch, sè qu¶ ch¾c trªn c©y, khèi l−îng qu¶. Muèn cã n¨ng suÊt cao, 3 yÕu tè ®ã ph¶i biÕn ®éng sao cho ë møc tèi thÝch. Tõ sè liÖu thu ®−îc cho biÕt c¶ n¨ng suÊt lÝ thuyÕt vµ n¨ng suÊt thùc thu cña c«ng thøc mËt ®é 40 c©y/m2 lµ cao nhÊt, cßn ë mËt ®é 25 c©y/m2 cho n¨ng suÊt thÊp nhÊt. 6
Tû lÖ nh©n vµ khèi l−îng h¹t phô thuéc vµo mËt ®é trång. Tû lÖ nh©n biÕn ®éng tõ 71,3 ®Õn 73,8% tuú thuéc vµo mËt ®é trång kh¸c nhau. MËt ®é trång cµng cao tû lÖ nh©n cµng gi¶m, nh−ng møc ®é biÕn ®éng gi÷a c¸c c«ng thøc kh«ng lín, chØ chªnh lÖch nhau tõ 1-3%. Khèi l−îng h¹t cã sù sai kh¸c gi÷a c¸c mËt ®é trång kh¸c nhau. Khèi l−îng h¹t còng t¨ng dÇn khi mËt ®é trång gi¶m dÇn. Sù biÕn ®éng vÒ khèi l−îng h¹t gi÷a c¸c c«ng thøc lµ kh«ng lín, chØ 1-3 g/100 h¹t. §å thÞ 2 cho biÕt mèi quan hÖ gi÷a n¨ng suÊt sinh häc, chØ sè diÖn tÝch l¸ (ë thêi k× qu¶ ch¾c)vµ n¨ng suÊt kinh tÕ. Quan hÖ gi÷a n¨ng suÊt sinh häc, n¨ng suÊt kinh tÕ 160 6 LAI 140 5 120 NS 4 100 sin h häctÕ(t 80 3 60 &k a./h 2 N¨ng suÊt sinh häc inh a) 40 N¨ng suÊt kinh tÕ 1 20 LAI 0 0 C«ng thøc 1 2 3 4 5 6 Tõ ®å thÞ 2 thÊy ®−îc: n¨ng suÊt sinh häc vµ LAI gi¶m dÇn khi mËt ®é trång gi¶m dÇn. C«ng thøc 2 lµ c«ng thøc cho n¨ng su¸t kinh tÕ cao nhÊt, nh−ng kh«ng ph¶i lµ c«ng thøc cã n¨ng suÊt sinh häc vµ chØ sè diÖn tÝch l¸ cao nhÊt. §iÒu ®ã cho thÊy t¹o ra n¨ng suÊt cao nhÊt lµ t¹i mËt ®é sao cho LAI tèi thÝch, tæng hîp vËt chÊt tèi thÝch. N¨ng suÊt kinh tÕ ®¹t ®−îc møc cao khi n¨ng suÊt sinh häc, chØ sè diÖn tÝch l¸ thÝch hîp nhÊt cho sù t¹o qu¶. C«ng thøc 6 cho n¨ng suÊt qu¶ thÊp nhÊt v× c¶ chØ sè diÖn tÝch l¸ vµ n¨ng suÊt sinh häc ®Õu thÊp. §iÒu ®ã thÓ hiÖn ë mËt ®é gieo thÊp ®· kh«ng tËn dông ®−îc bøc x¹ cña mÆt trêi cho quang hîp cña quÇn thÓ ruéng l¹c. 4. KÕt luËn MËt ®é trång cã ¶nh h−ëng ®Õn sù sinh tr−ëng, ph¸t triÓn cña gièng l¹c L02, mËt ®é cµng cao chiÒu cao th©n chÝnh, chiÒu dµi cµnh cÊp 1 cã xu thÕ cµng t¨ng, sè cµnh cã xu thÕ gi¶m, thêi gian sinh tr−ëng cña c©y cã xu h−íng rót ng¾n l¹i, sè l−îng vµ khèi l−îng nèt sÇn còng gi¶m. DiÖn tÝch l¸ cña c©y ®¹t cùc ®¹i vµo thêi k× qu¶ ch¾c. Khi mËt ®é trång t¨ng, diÖn tÝch l¸ trªn c©y gi¶m. ChØ sè diÖn tÝch l¸ (LAI) t¨ng khi mËt ®é trång t¨ng. N¨ng suÊt ®¹t cao nhÊt khi LAI ®¹t 5,18 ë thêi k× qu¶ ch¾c. Khi mËt ®é cµng t¨ng sù tÝch luü chÊt kh« trªn quÇn thÓ cµng t¨ng, ChÊt kh« biÕn ®é tõ 11 ®Õn 14 tÊn/ha tuú thuéc vµo mËt ®é. Sau khi thu ho¹ch qu¶, c©y l¹c cßn t¹o ra tõ 6 ®Õn 9 tÊn th©n l¸ kh«/ha phô thuéc vµo mËt ®é. Khi mËt ®é t¨ng, bÖnh cã xu thÕ t¨ng, nh−ng møc biÕn ®éng kh«ng lín. MËt ®é kh¸c nhau ¶nh h−ëng ®Õn c¸c yÕu tè cÊu thµnh n¨ng suÊt vµ n¨ng suÊt, còng nh− tû lÖ nh©n vµ khèi l−îng h¹t. Khi mËt ®é cµng t¨ng sè qu¶ ch¾c, khèi l−îng qu¶, n¨ng suÊt c¸ thÓ trªn c©y, tû lÖ nh©n vµ khèi l−îng h¹t cµng gi¶m vµ ng−îc l¹i. N¨ng suÊt ®¹t cao nhÊt chÝnh lµ ®iÒu tiÕt ®−îc tèi thÝch gi÷a n¨ng suÊt c¸ thÓ vµ quÇn thÓ. C«ng thøc cã mËt ®é 40 c©y/m2 cho n¨ng suÊt cao nhÊt, sau ®ã ®Õn 35 c©y/ m2, thÊp nhÊt lµ mËt ®é 25 c©y/ m2. §Ò nghÞ cÇn cã nghiªn cøu thªm vÒ kho¶ng c¸ch trång kh¸c nhau, thÝ nghiÖm trªn c¸c vïng trång kh¸c nhau vµ c¸c chØ tiªu ho¹t ®éng quang hîp cña c©y. Tµi liÖu tham kh¶o Adisarwanto T. (1996). Effect of sowing pattern and Tillage system on groundnut grown after laowland rice in Indonesia. In International Arachis Newsletter. No 16-1996. ICRISAT, Andhra Pradesh, India; tr. 45. Choudhury B., Mohd. Zahid, Ghosh P.,Samvi R.C. (1997). Effect of seed rate and row spacing on confectionery groundnut in West Bengal, India. International Arachis Newsletter. No 17-1997. ICRISAT, Andhra Pradesh, India; tr.71 7
Ng« ThÕ D©n (chñ biªn)(2000). Kü thuËt ®¹t n¨ng suÊt l¹c cao. Nxb N«ng nghiÖp, Hµ Néi, tr.134, 184. NguyÔn Danh §«ng, NguyÔn ThÕ C«n, Ng« §øc D−¬ng, Lª Quang H¹nh, D−¬ng V¨n NghÜa (1984). C©y l¹c. Nxb N«ng nghiÖp, Hµ Néi, tr.153. Sun Yanhao, Tao Shouxiang, Wang Eaibin (1996). "Theoretical foundation for high yield of groundnut in China". In Achieving High Groundnut Yield. Ed. by Gowda C.L.L, Nigam S.N., Johansen C., Renard C. ICRISAT, Patancheru, Andhra Pradesh 502 324, India; tr 129,136. Redy P.S. (1988). Groundnut, Indian Council of Agricultural Research, New Delhi, tr.134. 8