Báo cáo khoa học
Thực trạng vỡ các giải pháp kinh tế-quản lý chủ yếu phát
triển bền vững nghề gây nuôi động thực vật hoang dã ở
Việt Nam
T¹p chÝ KHKT N«ng nghiÖp 2007: TËp V, Sè 4: 67-75 §¹i häc N«ng nghiÖp I
Thùc tr¹ng vµ c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ-qu¶n lý chñ yÕu ph¸t triÓn bÒn v÷ng
nghÒ g©y nu«i ®éng thùc vËt hoang d· ë ViÖt Nam
Current situation and main economic measures for sustainable development
of wildlife cultivation
§ç Kim Chung*
SUMMARY
Based on information collected from secondary and primary sources, espcially field
investigation in Hochiminh City, Binh Duong, Dalat, Hatay, Phu Tho, Vinh Phuc, Hung Yen, Bac
Giang, Bac Ninh provinces and Hanoi, this paper provides basic information on economic
aspects of wildlife cultivation and rearing in Vietnam. The paper discussed policies governing
wildlife cultivation activities, current situation of wildlife cultivation and rearing including
species raised, purposes of rearing, rearing zones, rearing certification, mod of production
(sheds, feeding, veterinary, animal care) and economic efficiency as well as some constraints
faced by farmers in wildlife rearing. The paper then draws some policies recommendations for
sustainable development of wildlife cultivation that include an identification of suitable species
raised, a policy framework for supporting these economic activities, research and
development of suitable feed, development of technology package to better managed breeds,
feed, diseases and trading products and training of human resources for sustainable
management of these economic activities.
Key worlds: Wildlife Cultivation and Rearing, Economic Efficiency and Policies.
1. §ÆT VÊN §Ò
ViÖt Nam lµ n−íc cã ®a d¹ng sinh häc cao
víi h¬n 10.000 loµi thùc vËt, 224 loµi thó, 828
loµi chim, 258 loµi bß s¸t, 82 loµi l−ìng c−,
3109 loµi c¸ vµ lµ mét trong 16 n−íc cã tÝnh ®a
d¹ng sinh häc cao nhÊt trªn thÕ giíi (Côc KiÓm
l©m, 2005). MÆc dï vËy, sù ®a d¹ng sinh häc
cña ViÖt Nam vÉn cã xu h−íng suy gi¶m trªn
ph¹m vi quèc gia. Tû lÖ che phñ rõng gi¶m tõ
43% n¨m 1943 xuèng 28% vµo n¨m 1992. RÊt
nhiÒu loµi sinh vËt bao gåm c¶ ®éng vËt, thùc
vËt quý hiÕm ë trªn c¹n vµ d−íi n−íc ®ang
trong t×nh tr¹ng ®e däa hoÆc ®· bÞ tuyÖt diÖt do
t¸c ®éng cña khai th¸c vµ ®¸nh b¾t qu¸ møc
hay huû diÖt. Tõ khi kÕt thóc chiÕn tranh, ®· cã
12 loµi thó vµ loµi chim bÞ tuyÖt chñng t¹i ViÖt
Nam do n¹n s¾n b¾n (Viet Nam News, 2002).
Ng−êi ta dù ®o¸n r»ng, tíi nay cã 28% loµi thó,
10% loµi chim vµ 21% loµi bß s¸t vµ l−ìng c−
®ang ®øng tr−íc nguy c¬ tuyÖt chñng (Ph¹m
Nh− BÝch, 2003). §øng tr−íc nguy c¬ suy gi¶m
®ã, bªn c¹nh viÖc kiÓm so¸t chÆt chÏ c¸c biÖn
ph¸p hµnh chÝnh nh»m gi¶m thiÓu t×nh tr¹ng
khai th¸c tr¸i phÐp, chóng ta cßn cã gi¶i ph¸p
ph¸t triÓn g©y nu«i c¸c loµi ®éng thùc vËt
hoang d· (§TVHD) ®Ó kÕt hîp hµi hoµ gi÷a
nhu cÇu v¨n ho¸, nhu cÇu kinh tÕ cña céng
®ång ®Þa ph−¬ng víi viÖc b¶o tån c¸c loµi sinh
vËt cã nguy c¬ tiÖt chñng. Gi¶i ph¸p nµy ®·
®−îc ghi trong KÕ ho¹ch hµnh ®éng quèc gia
vÒ bu«n b¸n kiÓm so¸t §TVHD cña ChÝnh phñ
tõ n¨m 2004. S¶n l−îng cung cÊp ®éng vËt
hoang d· (§VHD) ë ViÖt Nam hµng n¨m
kho¶ng 3400 tÊn vµ 1000 ngh×n c¸ thÓ. Trong
®ã g©y nu«i chiÕm 70%, khai th¸c bÊt hîp
ph¸p 18% vµ nhËp khÈu 12% (§ç Kim Chung,
2003). Nh− vËy, g©y nu«i vÉn chiÕm vÞ trÝ
träng yÕu. §Ó thùc hiÖn ®−îc cã hiÖu qu¶ gi¶i
ph¸p g©y nu«i c¸c loµi §TVHD, cÇn ph¶i n¾m
b¾t ®−îc thùc tr¹ng g©y nu«i hiÖn nay ë n−íc
ta, tõ ®ã, cã gi¶i ph¸p bÒn v÷ng cho ph¸t triÓn
ngÒ g©y nu«i §TVHD, gãp phÇn b¶o tån ®a
d¹ng sinh häc.
* Khoa Kinh tÕ & PTNT, Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I - Hµ Néi.
67
§ç Kim Chung
Môc tiªu c¬ b¶n cña nghiªn cøu nµy lµ
®¸nh gi¸ ®−îc thùc tr¹ng ph¸t triÓn nghÒ g©y
nu«i §TVHD ë khÝa c¹nh kinh tÕ vµ qu¶n lý vµ
tõ ®ã, ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ -qu¶n lý
phï hîp nh»m ph¸t triÓn bÒn v÷ng nghÒ g©y
nu«i §TVHD ë n−íc ta
2. PH¦¥NG PH¸P NGHI£N CøU
C¸c sè liÖu ®· c«ng bè ®−îc thu thËp
th«ng qua c¸c b¸o c¸o, c¸c Ên phÈm, b¸o chÝ
t¹i c¸c c¬ quan cña ChÝnh phñ nh− Tæng côc
Thèng kª, Côc KiÓm l©m, Côc L©m nghiÖp,
thuéc Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n.
Ngoµi ra, nghiªn cøu cßn sö dông c¸c b¸o c¸o
cña c¸c tæ chøc quèc tÕ liªn quan nh− Quü
§VHD quèc tÕ (WWF). C¸c sè liÖu vµ th«ng
tin ®· c«ng bè sö dông trong b¸o c¸o nµy bao
gåm c¸c chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch cña chÝnh phñ
liªn quan ®Õn c¸c loµi g©y nu«i vµ qu¶n lý g©y
nu«i ë ViÖt Nam.
Nguån sè liÖu ®iÒu tra vÒ tr×nh tr¹ng g©y
nu«i c¸c loµi ®éng thùc vËt, quy m« g©y nu«i,
qu¸ tr×nh tæ chøc s¶n xuÊt, hiÖu qu¶ g©y nu«i
mét sè loµi chñ yÕu, c¸c khã kh¨n mµ ng−êi
g©y nu«i vµ céng ®ång ®ang gÆp ph¶i, ®−îc
thu thËp trong c¸c chuyÕn kh¶o s¸t thùc tÕ t¹i
TP Hå ChÝ Minh, B×nh D−¬ng, §µ L¹t, Hµ
T©y, Phó Thä, VÜnh Phóc, H−ng Yªn, B¾c
Giang, B¾c Ninh, Hµ Néi. C¸c tØnh trªn ®¹i
diÖn cho t×nh h×nh g©y nu«i §TVHD ë n−íc
ta. Sè liÖu ®−îc thu thËp th«ng qua c¸c phiÕu
c©u hái, sö dông ph−¬ng ph¸p pháng vÊn b¸n
cÊu tróc, pháng vÊn nh÷ng ng−êi chñ chèt t¹i
c¸c ®Þa ph−¬ng (l·nh ®¹o c¸c ®Þa ph−¬ng, c¸c
nhãm n«ng d©n nu«i trång, th¶o luËn nhãm
víi n«ng d©n tham gia nu«i trång vµ ph−¬ng
ph¸p ®¸nh gi¸ nhanh cã sù tham gia cña c¸c
bªn liªn quan).
Ph−¬ng ph¸p thèng kª m« t¶ sÏ ®−îc dïng
®Ó ph©n tÝch thùc tr¹ng g©y nu«i. MÆt kh¸c,
nghiªn cøu ®· sö dông ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸
cã sù tham gia cña ng−êi d©n, c¸c tæ chøc
chÝnh quyÒn vµ x· héi, c¸c chuyªn gia, v.v. Do
giíi h¹n vÒ thêi gian, nguån lùc vµ nguån
th«ng tin hiÖn cã, nghiªn cøu nµy chØ ®Ò cËp
®Õn mét sè loµi §VHD vµ g©y nu«i vµ mét sè
loµi thùc vËt chñ yÕu lµ d−îc liÖu nu«i træng ë
mét sè ®iÓm cô thÓ, lµm c¬ së h×nh thµnh c¸c ý
t−ëng cho c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ vÒ g©y nu«i c¸c
loµi hoang d·. C¸c loµi §VHD kh¸c ch−a ®−îc
th¶o luËn kü trong b¸o c¸o nµy.
3. KÕT QU¶ NGHI£N CøU
2.1. C¸c chÝnh s¸ch vÒ qu¶n lý g©y nu«i sinh
s¶n vµ trång cÊy nh©n t¹o
Tõ nh÷ng n¨m 60 cña thÕ kû tr−íc, ChÝnh
phñ ViÖt Nam vµ Bé L©m NghiÖp (cò) ®· ban
hµnh rÊt nhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ qu¶n lý vµ
b¶o vÖ c¸c loµi chim thó rõng. Trong kho¶ng 6
n¨m gÇn ®©y, chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ ®·
®−îc ®æi míi h¬n vµ b¸m s¸t h¬n víi viÖc b¶o
vÖ vµ khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c loµi §TVHD
gåm: i) H−íng dÉn ®¨ng ký vµ qu¶n lý c¸c tr¹i
g©y nu«i sinh s¶n vµ trång cÊy nh©n t¹o c¸c
loµi ®éng, thùc vËt hoang d· trªn ®Þa bµn tØnh
qu¶n lý; ii) CÊp giÊy x¸c nhËn nguån gèc
§TVHD do g©y nu«i sinh s¶n; iii) CÊp giÊy
phÐp vËn chuyÓn ®éng thùc vËt hoang d· cã
nguån gèc g©y nu«i sinh s¶n t¹i c¸c tr¹i trªn
®Þa bµn tØnh qu¶n lý (Bé NN vµ PTNT, 2003).
Nh×n chung c¸c chÝnh s¸ch cña chÝnh phñ
ngµy mét hoµn thiÖn h¬n gãp phÇn qu¶n lý vµ
b¶o vÖ tµi nguyªn thiªn nhiªn. Tuy nhiªn, kÕt
qu¶ ®¸nh gi¸ cña ng−êi d©n, c¸c tæ chøc chÝnh
quyÒn, x· héi vµ c¬ quan thùc thi chÝnh s¸ch ®·
chØ râ mét sè ®iÓm cÇn hoµn thiÖn c¸c chÝnh
s¸ch nh− sau: i) TËp trung nhiÒu vµo qu¶n lý,
b¶o vÖ hoÆc ng¨n chÆn viÖc s¨n b¾t vµ bu«n
b¸n chim thó rõng, ch−a ®Çu t− nhiÒu ®Õn viÖc
khuyÕn khÝch g©y nu«i; ii) Ch−a g¾n h÷u c¬
gi÷a viÖc qu¶n lý b¶o vÖ tµi nguyªn, h¹n chÕ
khai th¸c tr¸i phÐp víi viÖc khuyÕn khÝch vµ
h−íng dÉn c− d©n vïng ®Öm quanh c¸c v−ên
quèc gia, khu b¶o tån thiªn nhiªn t×m c¸c
nguån kiÕm sèng kh¸c ®Ó thay thÕ viÖc s¨n b¾t
h¸i l−îm cã tÝnh truyÒn thèng; iii) Ch−a cã
ch−¬ng tr×nh khuyÕn khÝch g©y nu«i, ch−a cã
tµi liÖu h−íng dÉn mét c¸ch s©u réng vÒ kü
thuËt nu«i vµ trång c¸c loµi §TVHD.
2.2. Thùc tr¹ng g©y nu«i ®éng thùc vËt
hoang d· ë ViÖt Nam
2.2.1. C¸c loµi ®−îc g©y nu«i
C¶ n−íc cã kho¶ng 50 loµi ®éng vËt chñ
yÕu vµ hµng tr¨m loµi thùc vËt hoang d· ®ang
®−îc g©y nu«i sinh s¶n vµ trång cÊy nh©n t¹o.
Nh÷ng loµi ®éng vËt hoang d· ®−îc g©y nu«i
phæ biÕn lµ c¸ sÊu, tr¨n, r¾n, rïa, ba ba, h−¬u,
nai, ®µ ®iÓu, trÜ, c«ng, vÞt trêi, ngçng trêi, kú
®µ, kú t«m, t¾c kÌ, v.v... vµ c¸c loµi thùc vËt
nh− thiªn tuÕ, v¹n tuÕ, lan c¸c lo¹i, d−¬ng xØ,
v.v... TÝnh ®Õn n¨m 2003, c¶ n−íc cã kho¶ng
68
Thùc tr¹ng vµ c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ-qu¶n lý chñ yÕu...
320 tr¹i g©y nu«i vµ 1.658 hé g©y nu«i ®éng
vËt hoang d· (Côc KiÓm l©m, 2003). C¶ n−íc
hiÖn cã kho¶ng 151 tæ chøc vµ c¸ nh©n tham
gia g©y nu«i c¸ sÊu víi tæng ®µn c¸ sÊu lªn ®Õn
h¬n 70 ngµn con, 575 c¬ së nu«i tr¨n víi gÇn
60 ngµn con, h¬n 928 hé nu«i r¾n víi sè l−îng
h¬n 100 ngµn con, 2035 hé nu«i ba ba víi tæng
sè trªn 2,2 triÖu con mçi n¨m, kho¶ng 1266 c¬
së g©y nu«i c¸c lo¹i h−¬u, nai, ho·ng víi h¬n
16000 con (B¶ng 1).
B¶ng 1. Sè c¬ së vµ sè l−îng nu«i nhèt ®éng vËt hoang d· theo loµi n¨m 2003
Loµi nu«i Sè c¬ së/hé gia
®×nh g©y nu«i
Sè l−îng
(con) Môc ®Ých nu«i
C¸ sÊu 151 71.970 Tiªu thô néi ®Þa, xuÊt khÈu
Tr¨n 575 58.045 Tiªu thô néi ®Þa, xuÊt khÈu
R¾n 928 102.146 Tiªu thô néi ®Þa, xuÊt khÈu
Rïa 21 2.602 Nu«i sinh s¶n, tham quan
Ba ba 2035 2.248.329 Tiªu thô néi ®Þa, xuÊt khÈu
Kú ®µ 17 252 Tiªu thô néi ®Þa, xuÊt khÈu
Kú t«m, t¾c kÌ, liu ®iu,… 6 507.090 Tiªu thô néi ®Þa, xuÊt khÈu
KhØ 42 27.095 Tham quan, tiªu thô néi ®Þa, xuÊt khÈu
V−în, voäc, culi 27 182 Tham quan, tiªu thô néi ®Þa
H−¬u, nai, ho·ng 1266 16.596 Tham quan, tiªu thô néi ®Þa
GÊu 308 2.451(1) LÊy mËt, lµm c¶nh
Hæ, b¸o, s− tö 14 42 Tham quan, gi¶i trÝ
§µ ®iÓu 10 301 Tham quan, tiªu thô néi ®Þa
Voi 9 60 Tham quan, gi¶i trÝ, lÊy søc kÐo
Chån 20 99 Tham quan, tiªu thô néi ®Þa
CÇy 34 257 Tham quan, tiªu thô néi ®Þa
TrÜ, c«ng, gµ l«i, h¹c,… 24 1.184 Tham quan, tiªu thô néi ®Þa
VÞt trêi, ngçng trêi, bå n«ng,... 6 1.021 Tham quan, tiªu thô néi ®Þa
NhÝm 21 369 Tham quan, kinh doanh
Nguån: Côc KiÓm l©m – Bé NN vµ PTNT, 2003.
(1) Sè liÖu n¨m 2002.
§¹i ®a sè c¸c loµi thùc vËt hoang d· ®−îc
nu«i trång nh©n t¹o víi qui m« lín nh»m môc
®Ých xuÊt khÈu ë n−íc ta hiÖn nay míi chØ tËp
trung ë c¸c tØnh phÝa Nam ®Æc biÖt lµ thµnh phè
Hå ChÝ Minh, B×nh D−¬ng, L©m §ång,... Theo
thèng kª cña Chi côc KiÓm l©m ë c¸c tØnh nµy,
cã 3 c¬ së kinh doanh vµ trång cÊy nh©n t¹o
thiªn tuÕ, 1 c¬ së trång cÊy v¹n tuÕ, cau kiÓng,
ngò gia b×, 4 c¬ së trång cÊy lan c¸c lo¹i vµ 1
c¬ së trång cÊy d−¬ng xØ. C¸c lo¹i c©y dïng
lµm d−îc liÖu nh− th¹ch héc, cÈu tÝch, b¹ch chØ
chñ yÕu ®−îc khai th¸c vµ bu«n b¸n t¹i tØnh
B¾c Giang (B¶ng 2).
B¶ng 2. Sè c¬ së vµ sè l−îng nu«i trång thùc vËt hoang d· theo loµi n¨m 2003
Loµi nu«i Sè c¬ së trång cÊy, kinh doanh(1) Sè l−îng Môc ®Ých nu«i
Thiªn tuÕ 3 11855 c©y XuÊt khÈu, tiªu thô néi ®Þa
V¹n tuÕ 2 2600 c©y XuÊt khÈu, tiªu thô néi ®Þa
Cau c¶nh 1 1000 c©y XuÊt khÈu, tiªu thô néi ®Þa
Ngò gia b× 1 200 c©y XuÊt khÈu, tiªu thô néi ®Þa
Lan c¸c lo¹i 4 859262 c©y XuÊt khÈu, tiªu thô néi ®Þa
D−¬ng xØ 1 500000 c©y XuÊt khÈu, tiªu thô néi ®Þa
Th¹ch héc 2 46.000 kg XuÊt khÈu, tiªu thô néi ®Þa
CÈu tÝch 2 56.000 kg XuÊt khÈu, tiªu thô néi ®Þa
B¹ch cËp 1 4.000 kg XuÊt khÈu, tiªu thô néi ®Þa
Nguån: Côc KiÓm l©m, Bé NN vµ PTNT, 2003
Tæng hîp cña 4 tØnh TPHCM, B×nh D−¬ng, §µ L¹t, B¾c Giang.
69
§ç Kim Chung
§èi víi c¸c lo¹i c©y d−îc liÖu: Theo kÕt
qu¶ thèng kª ®Õn cuèi n¨m 2000 cña ViÖn
D−îc liÖu, ViÖt Nam cã 3830 loµi, thuéc 296
hä thùc vËt bËc thÊp, còng nh− bËc cao ®−îc
dïng lµm thuèc. Trong ®ã 3.600 loµi mäc tù
nhiªn vµ tËp trung chñ yÕu ë hÖ sinh th¸i rõng,
106 loµi c©y thuèc thuéc nhãm quÝ hiÕm vµ cã
nguy c¬ bÞ tiªu diÖt, ®· ®−îc ghi trong S¸ch ®á
ViÖt Nam (1996). C©y d−îc liÖu cã nguån gèc
tõ thùc vËt hoang d· ®· ®−îc trång ë nhiÒu
vïng thuéc miÒn nói phÝa B¾c vµ gÇn ®©y lµ
c¸c tØnh vïng ®ång b»ng s«ng Hång nh− ë
H−ng Yªn, VÜnh Phóc, B¾c Giang. NhiÒu n¬i
nh− ë x· B×nh Minh, huyÖn Kho¸i Ch©u, 90%
d©n (1800 hé) trång c©y thuèc. DiÖn tÝch trång
cÊy thuèc chiÕm h¬n 80% diÖn tÝch canh t¸c
(400 ha), 20% diÖn tÝch cßn l¹i ®−îc trång lóa.
ë tØnh H−ng Yªn, c©y d−îc liÖu ®· ®−îc thay
thÕ c©y lóa tõ gi÷a nh÷ng n¨m 1990 (B¶ng 3).
Loµi c©y ®−îc trång ®−îc chia thµnh hai
nhãm. Nhãm 1: Cã kh¶ n¨ng g©y gièng t¹i ®Þa
ph−¬ng bao gåm: b¹c hµ, hóng quÕ, ng−u tÊt,
b¹ch chØ, ®Þa liÒn, c¸t c¸nh, b¹ch truËt, h−¬ng
nhu, ®−¬ng quy, s©m ®¹i hµnh, cñ mµi (hoµi
s¬n), cñ b¸n h¹. Nhãm 2: Khai th¸c tõ rõng tù
nhiªn chñ yÕu ë B¾c Hµ, Sa Pa nh−: Hµ thñ «
®á, cèt to¸i bæ, hoµng tinh, v.v...
B¶ng 3. Sè loµi c©y thuèc ®· ®−îc thèng kª, xÕp theo c¸c nhãm
Sè loµi c©y thuèc
Danh môc Sè loµi TØ lÖ (%) Thuéc sè hä
Nhãm nÊm – Fungi 14 0,365 8
Ngµnh ®Þa y – Lichenophyta 2 0,052 2
Ngµnh l¸ th«ng – Psilophyta 1 0,026 1
Ngµnh th«ng ®Êt – Lycopodiophyta 3 0,078 1
Ngµnh méc tÆc –Equisetophyta 3 0,078 1
Ngµnh d−¬ng xØ – Polypodiophyta 134 3,498 20
Ngµnh th«ng - Pinophyta
(Ngµnh h¹t trÇn - Gymnospermae)
25 0,652 8
Ngµnh méc lan - Magnoliophyta
(Ngµnh h¹t kÝn - Angiospermae)
3648 95,248 255
Nguån: Dòng V. vµ Jenne D., 2002.
2.2.2. Môc ®Ých nu«i trång
HÇu hÕt c¸c loµi ®éng vËt ®−îc g©y nu«i
t¹i n−íc ta ®Òu nh»m môc ®Ých kinh doanh nh−
c¸ sÊu, tr¨n, r¾n, ba ba, kú ®µ, .v.v... C¸c loµi
khØ, v−în, voäc, culi, h−¬u, nai, ho½ng, hæ,
b¸o, bß rõng, chån, cÇy, nhÝm, ®µ ®iÓu, trÜ,
c«ng, gµ l«i, vÞt trêi, ngçng trêi, h¹c .v.v... phÇn
lín ®−îc tiªu dïng néi ®Þa hoÆc cho môc ®Ých
tham quan, lµm c¶nh. C¸c loµi gÊu ngoµi môc
®Ých nu«i lµm c¶nh t¹i c¸c khu du lÞch, khu b¶o
tån, v−ên quèc gia, phÇn lín ®−îc sö dông lÊy
mËt t¹i c¸c c¬ së t− nh©n. S¶n phÈm cña c¸c
loµi ®éng vËt hoang d· g©y nu«i sinh s¶n ®−îc
bu«n b¸n chñ yÕu trªn thÞ tr−êng hiÖn nay lµ da
(c¸ sÊu, r¾n, tr¨n,...) dïng trong s¶n xuÊt ®å da,
®å mü nghÖ; c¸c lo¹i thÞt thó rõng phôc vô cho
¨n uèng; mËt, nhung, sõng, x−¬ng, v.v... dïng
trong bµo chÕ thuèc d©n téc.
C¸c lo¹i thùc vËt hoang d· ®−îc trång cÊy
chñ yÕu phôc vô cho môc ®Ých xuÊt khÈu vµ
tiªu thô néi ®Þa. Thiªn tuÕ, v¹n tuÕ, cau c¶nh,
lan, d−¬ng xØ th−êng ®−îc xuÊt khÈu sang c¸c
n−íc: §øc, NhËt, Mü, New Zealand víi môc
®Ých lµm c¶nh. C¸c lo¹i th¹ch héc, cÈu tÝch,
b¹ch chØ th−êng ®−îc xuÊt sang Hµn Quèc lµm
d−îc liÖu.
2.2.3. Vïng nu«i
Vïng §«ng Nam bé cã sè l−îng loµi ®éng
vËt hoang d· g©y nu«i lµ lín nhÊt víi gÇn 1,6
triÖu con trong ®ã chñ yÕu lµ ba ba (trªn 1 triÖu
con), ký t«m, t¾c ke, liu ®iu,... kho¶ng 500
ngµn con, tr¨n, r¾n kho¶ng 20 ngµn con mçi
loµi. TiÕp ®ã lµ vïng ®ång b»ng s«ng Hång víi
h¬n 1,1 triÖu con c¸c lo¹i trong ®ã chñ yÕu lµ
r¾n, rïa, vµ ba ba. Vïng ®ång b»ng s«ng Cöu
Long víi tæng sè trªn 150 ngµn con trong ®ã
chñ yÕu lµ c¸c loµi c¸ sÊu (44 ngµn con), ba ba
70