intTypePromotion=4
 » 
 » 

Báo cáo nghiên cứu khoa học: "Một số nhận xét về nội dung chương trình phân môn Tập đọc lớp 2, lớp 3 và phương pháp dạy học phù hợ"

Chia sẻ: Nguyễn Phương Hà Linh Linh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:12

0
Thêm vào BST
Báo xấu
277
lượt xem 42
download

Báo cáo nghiên cứu khoa học: "Một số nhận xét về nội dung chương trình phân môn Tập đọc lớp 2, lớp 3 và phương pháp dạy học phù hợ"

Mô tả tài liệu
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tuyển tập những báo cáo nghiên cứu khoa học hay nhất của trường đại học vinh tác giả: 9. Nguyễn Đình Tuấn, Một số nhận xét về nội dung chương trình phân môn Tập đọc lớp 2, lớp 3 và phương pháp dạy học phù hợp...Giáo dục là quá trình được tổ chức có ý thức, hướng tới mục đích khơi gợi hoặc biến đổi nhận thức, năng lực, tình cảm, thái độ của người dạy và người học theo hướng tích cực. Nghĩa là góp phần hoàn thiện nhân cách người học bằng những tác động có ý thức...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học: "Một số nhận xét về nội dung chương trình phân môn Tập đọc lớp 2, lớp 3 và phương pháp dạy học phù hợ"

  1. §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2b-2007 Mét sè nhËn xÐt vÒ néi dung ch−¬ng tr×nh ph©n m«n TËp ®äc líp 2, líp 3 vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc phï hîp NguyÔn §×nh TuÊn (a) Tãm t¾t. Bµi viÕt nµy ®i s©u t×m hiÓu néi dung ch−¬ng tr×nh ph©n m«n TËp ®äc (ë s¸ch gi¸o khoa TiÕng ViÖt líp 2 vµ líp 3), trong ®ã cã v¨n b¶n héi tho¹i. VËn dông lý thuyÕt héi tho¹i, chóng t«i nªu lªn c¸ch d¹y phï hîp: D¹y ®äc cho häc sinh lu«n g¾n víi ng÷ c¶nh; víi nh©n vËt giao tiÕp; víi néi dung nghÜa cña ph¸t ng«n. c¸c lo¹i h×nh v¨n b¶n: truyÖn kÓ, th¬, 1. §Æt vÊn ®Ò v¨n b¶n miªu t¶, v¨n b¶n khoa häc, TËp ®äc lµ mét trong nh÷ng ph©n v¨n b¶n b¸o chÝ, v¨n b¶n giao dÞch m«n cã vÞ trÝ quan träng trong viÖc d¹y th«ng th−êng. Sù ®a d¹ng cña c¸c lo¹i tiÕng ViÖt ë tr−êng tiÓu häc, nã thÓ hiÖn v¨n b¶n t¹o ®iÒu kiÖn cho häc sinh tÝnh tÝch hîp cao trong rÌn luyÖn c¸c kü ®−îc tiÕp xóc víi nhiÒu m¶ng hiÖn n¨ng nghe, nãi, ®äc, viÕt cho häc sinh. thùc, më réng hiÓu biÕt vÒ cuéc sèng, TËp ®äc cïng víi c¸c ph©n m«n nh−: ®ång thêi còng gióp c¸c em lµm quen Häc vÇn, TËp viÕt lµ nhãm ph©n m«n víi nhiÒu phong c¸ch t¹o lËp v¨n b¶n, khëi ®Çu gióp häc sinh biÕt ®äc, biÕt øng dông ®−îc nh÷ng kiÓu v¨n b¶n viÕt ®Ó häc tËp tiÕng ViÖt còng nh− c¸c trong thùc hµnh giao tiÕp. Trong cuéc m«n häc kh¸c, nh»m chiÕm lÜnh kho sèng hµng ngµy, ng−êi ta kh«ng chØ ®äc tµng tri thøc trong nhµ tr−êng vµ tri c¸c t¸c phÈm v¨n häc mµ cßn ph¶i ®äc thøc cña nh©n lo¹i nãi chung. ChÝnh v× nhiÒu lo¹i v¨n b¶n kh¸c, v× vËy sù cã vËy, viÖc quan t©m ®Õn néi dung mÆt cña nhiÒu lo¹i v¨n b¶n ®äc trong ch−¬ng tr×nh còng nh− ®Ò ra ph−¬ng ph©n m«n TËp ®äc lµ mét yªu cÇu cÇn ph¸p d¹y häc m«n TËp ®äc lµ mét yªu thiÕt. Quan ®iÓm giao tiÕp trong d¹y cÇu ®Æt ra hÕt søc cÊp b¸ch. häc TËp ®äc cßn ®−îc thÓ hiÖn ngay 2. NhËn xÐt chung vÒ néi dung trong tõng bµi ®äc, ®ã lµ sù xuÊt hiÖn ch−¬ng tr×nh kh¸ nhiÒu v¨n b¶n ®äc cã lêi tho¹i. 2.1. Nguyªn t¾c chØ ®¹o Trong giê TËp ®äc, häc sinh chñ yÕu luyÖn ®äc tr¬n, ®äc hiÓu vµ c¶ tËp C¸c nguyªn t¾c chØ ®¹o viÖc so¹n nãi, nghe. ViÖc thùc hiÖn yªu cÇu ®äc th¶o ch−¬ng tr×nh vµ s¸ch gi¸o khoa lµ hiÓu cßn ë møc ®é thÊp. Häc sinh häc nguyªn t¾c giao tiÕp, nguyªn t¾c tÝch xong bµi cÇn nhí néi dung võa ®äc vµ cùc ho¸ ho¹t ®éng cña häc sinh, tËn kÓ l¹i, thuËt l¹i néi dung ®ã. Víi mét sè dông nh÷ng kinh nghiÖm sö dông bµi cã yªu cÇu c¸c em hiÓu ®ù¬c ý nghÜa tiÕng ViÖt cña häc sinh, nguyªn t¾c hiÓn ng«n cña v¨n b¶n. tÝch hîp, ®Æc biÖt chó ý kÕt hîp d¹y 2.2. Néi dung ch−¬ng tr×nh tiÕng ViÖt víi d¹y v¨n ho¸ vµ v¨n häc. ë líp 2, mçi tuÇn cã 4 tiÕt TËp ®äc. Néi dung d¹y TËp ®äc theo quan ®iÓm giao tiÕp trong SGK tiÕng ViÖt líp 2, S¸ch gi¸o khoa chia lµm 15 ®¬n vÞ häc, líp 3 ®−îc thÓ hiÖn ë sù ®a d¹ng cña mçi ®¬n vÞ ®−îc thùc hiÖn trong 2 tuÇn, NhËn bµi ngµy 03/12/2006. Söa ch÷a xong 01/2/2007. 77
  2. §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2b-2007 ®−îc s¾p xÕp nh− sau: truyÖn, nh©n vËt. TruyÖn bao gåm TuÇn 1: Mét truyÖn kÓ (2 tiÕt) truyÖn cæ d©n gian (trong vµ ngoµi Mét v¨n b¶n th«ng th−êng (1 n−íc), truyÖn d©n gian do c¸c nhµ v¨n tiÕt) s¸ng t¸c dµnh riªng cho trÎ em sau nµy, Mét v¨n b¶n th¬ (1 tiÕt) trong ®ã cã c¶ truyÖn ®ång tho¹i - mét TuÇn 2: Mét truyÖn kÓ (2 tiÕt) thÓ lo¹i mang nh÷ng ®Æc ®iÓm h×nh Mét v¨n b¶n miªu t¶ (1 tiÕt) thøc kh¸ gièng truyÖn ngô ng«n. Mét truyÖn vui (1 tiÕt) B¸o chÝ (cßn gäi lµ v¨n b¶n truyÒn th«ng) ®−îc dïng víi môc ®Ých ë líp 3, mçi tuÇn cã kho¶ng 3,5 tiÕt th«ng tin, tuyªn truyÒn, phæ biÕn kiÕn TËp ®äc (mçi tuÇn cã mét bµi 2 tiÕt thøc. Tuy nhiªn, ë líp 2, líp 3, v¨n b¶n chung víi kÓ chuyÖn). PhÇn TËp ®äc b¸o ®−îc sö dông chñ yÕu víi môc ®Ých trong mçi ®¬n vÞ häc ®−îc s¾p xÕp nh− phæ biÕn kiÕn thøc. V¨n b¶n b¸o chÝ cã sau: lêi tho¹i nh− Mét tr−êng TiÓu häc vïng TuÇn 1: Mét truyÖn kÓ ≈ 1,5 tiÕt cao; Ng−êi con cña T©y Nguyªn. Mét v¨n b¶n th¬ = 1 tiÕt Mét v¨n b¶n th«ng th−¬ng = 1 T¶n v¨n (®−îc ph©n biÖt víi tiÕt truyÖn ë møc ®é vµ dung l−îng thÓ TuÇn 2: Mét truyÖn kÓ ≈ 1,5 tiÕt hiÖn) lµ lo¹i v¨n xu«i ng¾n gän, hµm Mét v¨n b¶n th¬ = 1 tiÕt sóc, cã thÓ tr÷ t×nh, tù sù, nghÞ luËn, Mét v¨n b¶n miªu t¶ = 1 tiÕt miªu t¶, kh¾c ho¹ nh©n vËt, kh«ng nhÊt thiÕt cã cèt truyÖn, nh©n vËt hoµn 2.3. NhËn xÐt vÒ c¸c v¨n b¶n ®äc cã lêi tho¹i trong s¸ch gi¸o khoa tiÕng ViÖt chØnh. Môc ®Ých cña t¶n v¨n lµ t¸i hiÖn líp 2, líp 3 ®ù¬c c¸c nÐt chÝnh cña c¸c hiÖn t−îng giµu ý nghÜa x· héi, béc lé trùc tiÕp t×nh 2.3.1. NhËn xÐt chung vÒ thÓ lo¹i c¶m, ý nghÜ cña t¸c gi¶. §©y chÝnh lµ c¬ v¨n b¶n së ®Ó coi c¸c bµi v¨n miªu t¶, v¨n xu«i Qua kh¶o s¸t, chóng t«i thÊy thÓ tr÷ t×nh,... ®−îc sö dông trong SGK lµ lo¹i v¨n b¶n ë líp 2, líp 3 cã nh÷ng ®Æc t¶n v¨n. Khi d¹y ®äc c¸c v¨n b¶n nµy, ®iÓm sau: gi¸o viªn cÇn gióp häc sinh c¶m thô a. Thêi l−îng dµnh cho viÖc häc ®−îc gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt cña ®äc c¸c v¨n b¶n lµ v¨n xu«i nhiÒu h¬n chóng. th¬. Trong v¨n b¶n v¨n xu«i bµi ®äc cã b. HÇu hÕt c¸c v¨n b¶n cã lêi lêi tho¹i chiÕm tØ lÖ kh¸ lín, ë líp 2 cao tho¹i lµ nh÷ng v¨n b¶n cã cèt truyÖn, cã h¬n líp 3: ë líp 2 lµ 59,1% vµ ë líp 3 lµ nh©n vËt. Mét sè kiÓu c©u héi tho¹i 41,38%. V¨n b¶n ®äc cã lêi tho¹i gåm c¸c th«ng th−êng ®Òu ®−îc c¸c nh©n vËt thÓ lo¹i: truyÖn, b¸o chÝ, t¶n v¨n. trong bµi ®äc dïng ®Ó giao tiÕp. §©y TruyÖn bao gåm nh÷ng c©u chÝnh lµ mét lîi thÕ ®Ó c¸c em vËn dông chuyÖn nguyªn b¶n hoÆc nh÷ng trÝch ®o¹n t¸c phÈm (cã thÓ ®iÒu chØnh chót vµo giao tiÕp hµng ngµy trong m«i Ýt cho phï hîp víi dung l−îng cña tiÕt tr−êng ho¹t ®éng løa tuæi. häc vµ yªu cÇu rÌn luyÖn kü n¨ng tiÕng c. HÇu hÕt c¸c v¨n b¶n ®Òu cã ViÖt cho häc sinh), truyÖn th−êng cã cèt yªu cÇu vÒ kü n¨ng ®äc thµnh tiÕng râ 78
  3. §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2b-2007 rµng, rµnh m¹ch, thÓ hiÖn ®óng t×nh theo lµ nhãm c©u hái chiÕm 16,24%; c¶m, th¸i ®é cña nh©n vËt, c¸c t×nh tiÕt, nhãm c©u cÇu khiÕn kho¶ng 14,98%; h×nh ¶nh trong tÊt c¶ bµi ®äc. TÊt nhãm c©u c¶m th¸n kho¶ng 12,65%; nhiªn, trong c¸c bµi ®äc cã lêi tho¹i, yªu nhãm c©u kh¸c kho¶ng 4,86%. V× vËy, cÇu nµy ®−îc thÓ hiÖn râ nÐt h¬n. §ång ë phÇn néi dung chÝnh cña bµi viÕt nµy, thêi trong c¸c bµi ®äc cã lêi tho¹i, tÝnh chóng t«i ®i s©u ph©n tÝch hai nhãm tÝch hîp liªn ph©n m«n trong rÌn luyÖn c©u hái vµ c©u cÇu khiÕn (thÓ hiÖn râ c¸c kü n¨ng cho häc sinh còng ®−îc béc nhÊt ®Æc ®iÓm lêi tho¹i nh©n vËt) vµ lé nhiÒu h¬n. Vµ còng qua c¸c bµi ®äc cã ®−a ra ph−¬ng ph¸p d¹y phï hîp. lêi tho¹i, c¸c em ®−îc rÌn luyÖn kü n¨ng 2.3.3. NhËn xÐt vÒ nh©n vËt, ng÷ ®äc diÔn c¶m tèt h¬n, ®äc ph©n vai tèt c¶nh vµ néi dung trong c¸c bµi ®äc cã lêi h¬n. tho¹i ë líp 2, líp 3 d. C¸c c©u hái t×m hiÓu bµi trong a. VÒ thÕ giíi nh©n vËt SGK còng ®· ®Þnh h−íng vµ gióp c¸c Trong v¨n b¶n cã lêi tho¹i ë líp em t×m hiÓu nh©n vËt, cèt truyÖn cña 2, líp 3, ta b¾t gÆp thÕ giíi nh©n vËt bµi. §Æc biÖt, viÖc t×m hiÓu c¸c truyÖn kh¸ ®a d¹ng: nh©n vËt lµ nh÷ng ng−êi vui gióp c¸c em rÌn luyÖn ãc t−ëng thËt, hay ®−îc h− cÊu, hoÆc lµ nh÷ng loµi vËt ®−îc nh©n ho¸. t−îng, khiÕu hµi h−íc. ë líp 2 hÇu hÕt VÒ nh©n vËt thËt, nh©n vËt xuÊt c¸c chñ ®iÓm ®Òu cã truyÖn vui. hiÖn nhiÒu nhÊt lµ c¸c em thiÕu nhi, e. C¸c bµi ®äc cã lêi tho¹i trong häc sinh, «ng, bµ, bè, mÑ. TiÕp ®ã, ta b¾t ph©n m«n TËp ®äc líp 2, líp 3 thÓ hiÖn gÆp nh©n vËt lµ th−êng d©n, viªn quan, tÝnh uyÓn chuyÓn, linh ho¹t thÝch hîp «ng vua, ng−êi lµm ®å ch¬i, b¸c b¸n víi nhu cÇu vµ t©m lÝ løa tuæi tiÓu häc. kÝnh, nhµ b¸c häc, b¸c sÜ. TiÕp theo, Bªn c¹nh kªnh ch÷, SGK m«n tiÕng h×nh ¶nh B¸c Hå, anh bé ®éi còng lµ c¸c ViÖt nãi chung vµ ph©n m«n TËp ®äc nh©n vËt cã trong c¸c v¨n b¶n ®äc. nãi riªng rÊt quan t©m ®Õn vai trß cña VÒ thÕ giíi nh©n vËt thÇn linh, kªnh h×nh. §Ó t¨ng tÝnh hÊp dÉn, kªnh ta b¾t gÆp c¸c vÞ thÇn: ThÇn ChÕt, ThÇn h×nh ®−îc lùa chän võa hµm chøa néi §ªm tèi, ThÇn Giã, Th−îng ®Õ… dung bµi, võa mang dÊu Ên ngé nghÜnh VÒ thÕ giíi c¸c loµi vËt ®−îc cña tuæi th¬. §iÒu nµy t¹o høng thó nh©n ho¸, ta b¾t gÆp: Hoa GiÊy, MÝt, h¬n khi c¸c em häc TËp ®äc nãi riªng Chån, Gµ Rõng, Cß, Cuèc, Sãi, Ngùa, vµ tiÕng ViÖt nãi chung. Lõa, KhØ, T«m, C¸, C©y cèi,… 2.3.2. NhËn xÐt vÒ kiÓu c©u VÒ nh©n vËt lµ c¸c sù vËt, hiÖn trong c¸c bµi ®äc cã lêi tho¹i ë líp 2, líp t−îng ®−îc nh©n ho¸ ta b¾t gÆp: §Êt, 3 Hå N−íc, mïa Xu©n, H¹, Thu, §«ng,… Trong c¸c v¨n b¶n ®äc cã lêi Sù ®a d¹ng cña thÕ giíi nh©n vËt tho¹i ë líp 2 vµ líp 3, c¸c kiÓu c©u héi ®· ®−a c¸c em vµo mét thÕ giíi mu«n tho¹i ®−îc dïng kh¸ ®a d¹ng vµ phong mµu, mu«n vÎ, sèng ®éng vµ lÝ thó. phó. Nhãm c©u t−êng thuËt (trong ®ã §iÒu nµy t¹o cho häc sinh høng thó häc gåm c¶ c©u kh¼ng ®Þnh vµ c©u phñ ®Þnh) chiÕm tØ lÖ kho¶ng 49,81%; tiÕp tËp cao. 79
  4. §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2b-2007 b. VÒ ng÷ c¶nh d¹y víi nhiÒu lo¹i v¨n b¶n ®äc ®a d¹ng, phong phó vÒ néi dung vµ thÓ lo¹i, t¹o Ng÷ c¶nh lµ kh«ng gian-thêi ®−îc nhu cÇu vµ høng thó häc tËp cho gian trong ®ã lêi tho¹i nh©n vËt ®−îc häc sinh. Ch−¬ng tr×nh nµy còng coi thÓ hiÖn. Ng÷ c¶nh mµ c¸c kiÓu c©u héi träng vai trß cña viªc thùc hµnh giao tho¹i th−êng xuÊt hiÖn trong v¨n b¶n ë tiÕp trong d¹y häc TËp ®äc. §©y chÝnh líp 2, líp 3 còng hÕt søc phong phó. Sù lµ c¬ së ®Ó ph¸t triÓn n¨ng lùc sö dông phong phï nµy lµ do: a/ sù xuÊt hiÖn tiÕng ViÖt nãi chung vµ ph¸t triÓn kü cña kh¸ nhiÒu thÓ lo¹i v¨n b¶n, b/ sù ®a n¨ng ®äc cho häc sinh tiÓu häc nãi d¹ng vÒ thÕ giíi nh©n vËt. Ch¼ng h¹n riªng. Trªn c¬ së thùc tiÔn ®· kh¶o s¸t, nh− vua, quan th× thêi gian ®Ó lêi tho¹i ph©n tÝch ch−¬ng tr×nh vµ yªu cÇu d¹y xuÊt hiÖn ph¶i lµ ngµy x−a, trong TriÒu häc cña ph©n m«n TËp ®äc, chóng t«i ®Ò ®×nh; Th−îng ®Õ th× g¾n víi Thiªn ®×nh; xuÊt ph−¬ng ph¸p d¹y häc ®èi víi c¸c C¸, T«m ph¶i d−íi n−íc; «ng bµ, bè, mÑ v¨n b¶n cã lêi tho¹i . th× trong gia ®×nh… Tuy vËy, ng÷ c¶nh 3. VËn dông lý thuyÕt héi tho¹i mµ c¸c kiÓu c©u héi tho¹i diÔn ra nhiÒu ®Ó d¹y TËp ®äc cho häc sinh líp 2, h¬n c¶ lµ: Gia ®×nh, nhµ tr−êng, thÕ giíi líp 3 theo c¸c nh©n tè h÷u quan c− tró cña loµi vËt. d. VÒ néi dung 3.1. D¹y ®äc c©u héi tho¹i trong Néi dung mµ c¸c nh©n vËt v¨n b¶n ph¶i tÝnh ®Õn ®Æc ®iÓm nhËn th−êng ®Ò cËp ®Õn lµ nh÷ng vÊn ®Ò thËt thøc cña häc sinh ®¬n gi¶n, cã ý nghÜa gi¸o dôc. Do ®Æc a. §Æc ®iÓm t©m sinh lÝ: C¸c nhµ ®iÓm t©m sinh lÝ, nhËn thøc cña häc t©m lÝ häc ®· nghiªn cøu vµ chØ ra mét sinh tiÓu häc mµ c¸c t¸c gi¶ biªn so¹n sè ®Æc ®iÓm t©m sinh lÝ ¶nh h−ëng ®Õn s¸ch gi¸o khoa x©y dùng theo hai trôc viÖc häc tiÕng mÑ ®Î cña trÎ nhá: chñ ®iÓm vµ kü n¨ng. Trôc kÜ n¨ng - Giai ®o¹n thø nhÊt lµ trÎ ë ®é tuæi th−êng g¾n víi yªu cÇu cô thÓ cña mçi 6 ®Õn 9 hoÆc 10 tuæi t−¬ng øng víi trÎ ë bµi. Cßn chñ ®iÓm lµ nh÷ng néi dung c¸c líp 1, 2, 3. Giai ®o¹n nµy tri gi¸c xung quanh cuéc sèng, ho¹t ®éng løa cña c¸c em cßn ®Ëm tÝnh c¶m xóc, sè tuæi cña c¸c em. Th«ng qua c¸c bµi ®äc, l−îng chi tiÕt vµ tri gi¸c Ýt. TrÎ th−êng c¸c nh©n vËt trong s¸ch gi¸o khoa tiÕng bÞ thu hót bëi c¸c chi tiÕt ngÉu nhiªn, ViÖt líp 2, líp 3 nãi chung vµ trong v¨n kh¶ n¨ng tæng hîp, quan s¸t kÐm. Ho¹t b¶n ®äc cã lêi tho¹i nãi riªng nh»m gi¸o ®éng ph©n tÝch, tæng hîp vÒ h×nh thøc dôc t×nh c¶m gia ®×nh g¾n bã, gi¸o dôc còng nh− néi dung cßn mang tÝnh trùc t×nh yªu quª h−¬ng ®Êt n−íc, më réng quan rÊt râ rÖt. Trong ho¹t ®éng kh¸i hiÓu biÕt cho c¸c em vÒ thÕ giíi xung qu¸t ho¸, c¸c em th−êng c¨n cø vµo c¸c quanh… dÊu hiÖu bÒ ngoµi cô thÓ, chø ch−a l−u ý tíi dÊu hiÖu chung, b¶n chÊt,… c¸c Tãm l¹i, ch−¬ng tr×nh tiÕng ViÖt em th−êng ph¸n ®o¸n theo mét chiÒu, líp 2, líp 3 nh»m ®¸p øng môc tiªu rÌn dùa vµo dÊu hiÖu duy nhÊt. Tuy nhiªn, luyÖn c¸c kü n¨ng nghe, nãi, ®äc, viÕt ë løa tuæi nµy, c¸c em ®· cã nhu cÇu cho häc sinh tiÓu häc. Môc tiªu rÌn kh¸m ph¸ thÕ giíi xung quanh, nhu cÇu luyÖn kü n¨ng ®äc ®· ®−îc tËp trung 80
  5. §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2b-2007 ®−îc thÓ hiÖn m×nh. §Ó tho¶ m·n nhu ph−¬ng tiÖn ®Ó nhËn thøc. Tõ khi lät cÇu Êy ph¶i th«ng qua giao tiÕp. Th«ng lßng mÑ trÎ ®· biÕt giao tiÕp víi mÑ cña qua c¸c cuéc tho¹i víi b¹n bÌ, víi thÇy chóng vµ nh÷ng ng−êi xung quanh c«, víi ng−êi lín mµ dÇn c¸c em kh¸m b»ng c¸c cö chØ, hµnh ®éng. DÇn dÇn trÎ ph¸ ra thÕ giíi cña m×nh. Bëi vËy, ngay ®−îc häc nãi còng th«ng qua giao tiÕp tõ giai ®o¹n ®Çu c¸c em ph¶i ®−îc cung víi mÑ vµ nh÷ng ng−êi xung quanh. Vµ cÊp c¸c nghi thøc lêi nãi ®Ó c¸c em nh− vËy tiÕng ViÖt ®· ®−îc trÎ lÜnh héi tham gia vµo m«i tr−êng giao tiÕp theo tõ tr−íc tuæi ®Õn tr−êng. TrÎ ®· biÕt nãi løa tuæi. C©u lµ ®¬n vÞ tèi thiÓu ®Ó tham c©u ®Çy ®ñ ®Ó mäi ng−êi hiÓu, ®· biÕt gia giao tiÕp. Do ®Æc ®iÓm t©m sinh lÝ c¸ch h« gäi th«ng th−êng. Song ®ã chØ lµ mµ viÖc d¹y c©u héi tho¹i chØ nªn dõng c¸ch häc tù ph¸t. Tr−íc khi trÎ ®−îc vµo ë nh÷ng kiÓu c©u ®¬n gi¶n (cã träng líp 1 th× ë tr−êng mÇm non trÎ ®−îc hoµ ®iÓm hái, yªu cÇu, ®Ò nghÞ râ rµng, vµo cuéc sèng løa tuæi vµ cã sù chØ b¶o ng¾n gän), g¾n víi nh÷ng t×nh huèng, cña c« gi¸o. V× vËy, vèn ng«n ng÷ cña ng÷ c¶nh, nh©n vËt cô thÓ. §ång thêi c¸c em còng ®−îc rÌn giòa trong s¸ng c¸c em ph¶i ®−îc thùc hµnh nhiÒu. h¬n qua tõng c©u nãi. Tuy nhiªn, chØ - Giai ®o¹n thø hai lµ trÎ ë løa tuæi khi ®−îc vµo häc ë tr−êng tiÓu häc trÎ tõ 10 ®Õn 11 hoÆc 12 tuæi, t−¬ng øng víi míi ®−îc häc tiÕng ViÖt mét c¸ch chÝnh trÎ ë c¸c líp 4, 5. TrÎ ë giai ®o¹n nµy ®· qui. biÕt t×m c¸c dÊu hiÖu ®Æc tr−ng cho sù Nh− vËy, khi lªn ®Õn líp 2, líp 3 vËt, biÕt ph©n biÖt c¸c s¾c th¸i cña chi th× trÎ ®· cã mét tr×nh ®é ng«n ng÷ tiÕt ®Ó ®i ®Õn so s¸nh, tæng hîp. TrÎ ®· nhÊt ®Þnh, tr×nh ®é hiÓu biÕt vÒ c©u cña cã kh¶ n¨ng tri gi¸c sù vËt nh− mét häc sinh ®· phong phó h¬n. MÆc dï chØnh thÓ, cã tÝnh môc ®Ých vµ ph−¬ng vËy, trÎ còng míi chØ biÕt dïng c¸c c©u h−íng râ rµng. Khi kh¸i qu¸t c¸c em ®· ®¬n gi¶n nh− c©u cã tr¹ng ng÷ chØ ®Þa b¾t ®Çu biÕt dùa vµo dÊu hiÖu b¶n chÊt ®iÓm (trªn, d−íi, trong, ngoµi…) hay bªn trong, nh÷ng dÊu hiÖu chung ®Ó c©u cã tr¹ng ng÷ chØ thêi gian (s¸ng, t×m ra kh¸i niÖm, qui luËt. C¸c em ®· tr−a, chiÒu, tèi, h«m nay, ngµy mai, nh×n thÊy mét sù vËt cã thÓ diÔn biÕn h«m qua…) mµ Ýt dïng c©u cã tr¹ng ng÷ chØ môc ®Ých (v×, ®Ó,…), chØ ®iÒu theo nhiÒu h×nh thøc, mét hiÖn t−îng co thÓ cã nhiÒu nguyªn nh©n. C¸c em cã kiÖn (nÕu, gi¸, gi¸ mµ,…), chØ nguyªn kh¶ n¨ng lËp luËn ph¸n ®o¸n cña m×nh. nh©n (do, v×, bëi…). Nh−ng mét ®iÒu Trong bµi viÕt nµy chóng t«i chØ kh¸ thó vÞ lµ vÒ mÆt ng÷ ph¸p, trÎ ë løa tËp trung chó ý vµo ®Æc ®iÓm t©m sinh tuæi 7 - 8 tuæi cã thÓ liªn kÕt ®−îc nhiÒu lÝ cña trÎ ë giai ®o¹n thø nhÊt, t−¬ng c©u vµ ®· biÕt sö dông c¶ c©u tØnh l−îc. øng víi häc sinh líp 1, 2, 3. Qua nh÷ng ph©n tÝch trªn, ta thÊy b. §Æc ®iÓm vèn ng«n ng÷ cña häc tr×nh ®é ng«n ng÷ cña häc sinh líp 2, sinh líp 2, líp 3. líp 3 ®· ph¸t triÓn vµ c¸c em cã ®ñ kh¶ Nh− chóng ta ®· biÕt tiÕng ViÖt ®èi n¨ng ®Ó lÜnh héi tri thøc vÒ tiÕng ViÖt víi häc sinh tiÓu häc kh«ng chØ lµ m«n mµ nhµ tr−êng cung cÊp, trong ®ã cã c¶ häc cung cÊp tri thøc mµ nã cßn lµ vÊn ®Ò vÒ héi tho¹i. §iÒu ®ã cho phÐp 81
  6. §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2b-2007 gi¸o viªn cã thÓ thiÕt kÕ, tæ chøc giê häc Nghe ®»ng tr−íc cã tiÕng hái: TËp ®äc theo h−íng héi tho¹i ®Ó d¹y - BÐ con ®i ®©u thÕ? c©u héi tho¹i. Kim §ång nãi: 3.2. D¹y ®äc c©u héi tho¹i trong - §ãn thÇy mo vÒ cóng cho mÑ v¨n b¶n ph¶i g¾n víi ng÷ c¶nh èm. Cã thÓ nãi, ng÷ c¶nh lµ nh©n tè Tõ “thÇy mo” cho ta thÊy kh«ng chung chi phèi néi dung, th¸i ®é, c¶m gian héi tho¹i ë ®©y lµ vïng miÕn nói xóc cña lêi tho¹i nh©n vËt, v× vËy, cã phÝa B¾c. V× d©n téc Tµy cã thÇy mo thÓ xem ®©y lµ nh©n tè c¬ b¶n bao trïm ch÷a bÖnh b»ng c¸ch cóng b¸i. C©u hái lªn toµn bé v¨n b¶n, ®−a ®Õn c¸ch ®äc víi th¸i ®é trÞch th−îng, nªn ng−êi hái kh¸c nhau. nhËn ®−îc c©u ®¸p trèng kh«ng. C©u Kh«ng gian, thêi gian chÝnh lµ ng÷ trao ®äc víi giäng trÞch th−îng, hèng c¶nh cña ho¹t ®éng giao tiÕp khi cã hai h¸ch. C©u ®¸p l¹i ®äc s½ng giäng, l¸u (hoÆc h¬n hai) ng−êi giao tiÕp víi nhau. lØnh. Cuéc giao tiÕp ®ã cã thÓ chØ cã d¹ng mét (2) Trong bµi CËu bÐ th«ng minh cÆp tho¹i, mét tham tho¹i (tr−êng hîp (TV3, T1) lêi ®¸p lµ mét sù im lÆng) hoÆc lín h¬n Vua cho gäi vµo, hái: th× nã còng ph¶i diÔn ra trong mét - CËu bÐ kia, sao d¸m ®Õn ®©y lµm kh«ng gian, thêi gian nhÊt ®Þnh. Çm Ü? Kh«ng gian héi tho¹i th−êng lµ - Mu«n t©u §øc Vua - cËu bÐ ®¸p - kh«ng gian sinh tån g¾n víi mçi thêi bè con míi ®Î em bÐ, b¾t con ®i xin s÷a ®¹i mµ c¸ nh©n ®ã sinh sèng. Kh«ng cho em. Con kh«ng xin ®−îc, liÒn bÞ gian cã thÓ lµ kho¶ng réng lín nh−: ®uæi ®i. rõng nói (B¸c sÜ Sãi, TV2, T2, tr.44; Tõ “§øc Vua” cho ta biÕt kh«ng B¶o vÖ nh− thÕ lµ rÊt tèt, TV2, T2, gian giao tiÕp ë trong TriÒu ®×nh ngµy tr.113; Voi nhµ, TV2, T2, tr.56;…), x−a vµ rÊt nghiªm nghÞ. C©u trao ®äc giäng tr¸ch mãc, lín tiÕng, oai nghiªm. thµnh thÞ (Ng−êi lµm ®å ch¬i, TV2, T2, C©u ®¸p giäng kÝnh träng, khiªm tr.33; N¾ng ph−¬ng Nam, TV3, T1, nh−êng cña bÇy t«i. VÒ thêi gian héi tr.94;…)… cã thÓ lµ mét kho¶ng nhá tho¹i th× cã thÓ lµ thêi gian håi t−ëng hÑp nh−: bÕn xe (Nhµ b¸c häc vµ bµ cô, hoÆc thêi gian ®ång hiÖn. Thêi gian håi TV3, T2, tr.31); tr−êng, líp häc (ChiÕc t−ëng lµ thêi gian lµ nh©n vËt t¸i hiÖn bót mùc, TV2, T1; BÝm tãc ®u«i Sam, qua håi øc hay sù håi t−ëng. TV2, T1; MÉu giÊy vôn, TV2, T1…); (3) Trong bµi Ng−êi thÇy cò (TV3, nhµ riªng (C©u chuyÖn bã ®òa, TV2, T1; T1, tr.56) B¸n chã, TV2, T1)… ChÝnh c¸i kh«ng Chó liÒn nãi: gian nµy chi phèi nh©n vËt sö dông vèn - Th−a thÇy, em lµ Kh¸nh, ®øa häc tõ ng÷, c¸ch vµo ®Ò, c¸ch nãi chuyÖn, trß n¨m nµo trÌo cöa sæ bÞ thÇy ph¹t néi dung, c¸ch gi¶i quyÕt,… ®Êy ¹! (1) Trong bµi “Ng−êi liªn l¹c nhá” ThÇy gi¸o c−êi vui vÎ: (TV3, T1) 82
  7. §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2b-2007 3.3. D¹y ®äc c©u héi tho¹i trong - µ, Kh¸nh. ThÇy nhí ra råi. v¨n b¶n g¾n víi vai giao tiÕp cô thÓ. Nh−ng… h×nh nh− h«m Êy thÇy cã ph¹t 3.3.1. D¹y ®äc c©u héi tho¹i trong em ®©u! v¨n b¶n cÇn l−u ý ®Õn giíi tÝnh, nghÒ Ng−êi häc trß ®· gîi cho thÇy gi¸o nghiÖp, tuæi t¸c, vÞ thÕ ph¸t ng«n cña vÒ mét qu·ng thêi gian trong qu¸ khø, c¸c vai giao tiÕp. nã ®−îc thÓ hiÖn qua tõ “h«m Êy”. Giäng c©u trao kÓ lÓ, håi t−ëng. Giäng Nãi ®Õn héi tho¹i lµ nãi ®Õn vai c©u ®¸p ngËp ngõng, th¾c m¾c. giao tiÕp. Vai giao tiÕp ®−îc thÓ hiÖn Thêi gian ®ång hiÖn lµ thêi gian mµ qua c¸c nh©n vËt cô thÓ. Mçi mét vai lêi nh©n vËt ®−îc hiÖn thùc ho¸ trong giao tiÕp th−êng cã vÞ thÕ x· héi kh¸c nhau, nghÒ nghiÖp, giíi tÝnh, tuæi t¸c, ®ã, hay nãi c¸ch kh¸c, thêi gian ®ång chøc vÞ kh¸c nhau. V× thÕ cÇn cã nh÷ng hiÖn lµ nh÷ng kho¶ng thêi gian cô thÓ c¸ch ®äc kh¸c nhau cho mçi nh©n vËt ®Ó c¸c hµnh ®éng ng«n ng÷ diÔn ra tuú theo c¸c ®Æc ®iÓm trªn. trong ®ã, cho phÐp c©u nãi ®ã cã tÝnh (4) ThÊy con g¸i nãi vËy, mÑ bèi rèi: hiÖn thùc hay kh«ng hiÖn thùc, ®óng - C¸i ¸o cña Hoµ ®¾t b»ng tiÒn c¶ hay sai. Nh− vËy bÊt k× c©u tho¹i nµo hai c¸i ¸o cña anh em con ®Êy. còng ®Òu cã thêi gian ®ång hiÖn cña nã. Lan phông phÞu: T−¬ng øng víi mçi kh«ng gian th× - Nh−ng con chØ muèn mét chiÕc ¸o cã nh÷ng c¸ch ®äc kh¸c nhau: Kh«ng nh− thÕ th«i. gian lµ nhµ riªng th× giäng ®äc trÇm Mét lóc l©u, bçng em nghe tiÕng Êm, th©n mËt; kh«ng gian lµ líp häc, víi anh TuÊn th× thµo víi mÑ: b¹n bÌ th× giäng ®äc suång s·, th©n - MÑ ¬i, mÑ dµnh hÕt tiÒn mua c¸i thiÕt, víi thÇy c« th× giäng ®äc nghiªm ¸o Êy cho em Lan ®i. Con kh«ng cÇn nghÞ, kÝnh träng; kh«ng gian lµ qu¸n thªm ¸o ®©u. ¨n, bÕn xe th× giäng ®äc b×nh d©n, méc Giäng mÑ trÇm xuèng: m¹c. - N¨m nay trêi l¹nh l¾m. Kh«ng cã Nh− vËy, khi d¹y c©u héi tho¹i cho ¸o Êm con sÏ èm mÊt. häc sinh gi¸o viªn cÇn tÝnh ®Õn ng÷ (ChiÕc ¸o len, TV3, T1, tr. 20) c¶nh cña c©u tho¹i, tõ ®ã míi x¸c ®Þnh Trong c¸c cÆp tho¹i trªn cã ba vai ®−îc ý ®å nghÖ thuËt cña t¸c gi¶ vµ lµm tham gia héi tho¹i: mÑ, con trai vµ con cho häc sinh hiÓu ®óng nghÜa cña tõng g¸i. Khi tæ chøc cho häc sinh ®äc gi¸o c©u tho¹i mµ nh©n vËt thÓ hiÖn trong viªn ph©n vai nam th× b¹n nam ®äc, vai v¨n b¶n, ®ång thêi gióp häc sinh vËn n÷ th× b¹n n÷ ®äc. Cßn nÕu mét em ®äc dông chÝnh x¸c vµo c¸c tÝnh huèng giao cho tÊt c¶ c¸c vai th× giäng mÑ trÇm, bèi tiÕp th−êng nhËt cña b¶n th©n. §Æc biÖt rèi, nghÑn ngµo. ChuyÓn sang giäng con chØ khi dùa vµo ng÷ c¶nh míi cã thÓ g¸i th× nhâng nhÏo, v« t−. Giäng con nhËn diÖn ®−îc nghÜa hµm ng«n cña trai th× ®äc víi giäng thñ thØ, th©n mËt. c©u. Vµ còng chØ cã nh− vËy, gi¸o viªn (5) Mét em gi¬ tay xin nãi: míi cã thÓ h−íng dÉn häc sinh ®äc ®óng - Th−a B¸c, ai ngoan th× ®−îc ¨n kÑo, vµ diÔn c¶m ®−îc. ai kh«ng ngoan th× kh«ng ®−îc ¹! 83
  8. §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2b-2007 - C¸c ch¸u cã ®ång ý kh«ng? l¹i, tù ®Þnh vÞ vÞ thÕ ph¸t ng«n cña - §ång ý ¹! m×nh víi nh©n vËt héi tho¹i. (Ai ngoan sÏ ®−îc th−ëng, TV2, T2) (7) Em nhÊc èng nghe lªn, ¸p mét ®Çu vµo tai: C¸c vai tham gia héi tho¹i trong vÝ - Al«! Ch¸u lµ T−êng, con mÑ B×nh dô nµy kh¸c nhau vÒ tuæi t¸c. Giäng nghe ®©y ¹. ng−êi giµ (B¸c Hå) ®äc giäng trÇm, Trong èng nghe vang lªn mét nô chËm r·i. Giäng ®äc ng−êi nhá tuæi (c¸c c−êi quen thuéc: ch¸u nhi ®ång) nhanh nh¶u, nhÝ nh¶nh, - Chµo con. Bè ®©y mµ. Hai mÑ con cao giäng. cã khoÎ kh«ng? Mçi c©u héi tho¹i trong héi tho¹i T−êng mõng quýnh lªn th× lu«n g¾n víi mét nh©n vËt cô thÓ. - Con chµo bè. Con khoÎ l¾m. MÑ… §ã cã thÓ lµ ng−êi lín, trÎ em, cô giµ, «ng vua, viªn t−íng, anh lÝnh, b¸c sÜ, còng… Bè thÕ nµo ¹? Bao giê bè vÒ? (§iÖn tho¹i, TV2, T1, tr. 98) nhµ khoa häc hoÆc ®å vËt, s− vËt ®−îc nh©n ho¸,… Th«ng th−êng nã t¹o ra c¸c Lóc ®Çu do ch−a biÕt ®−îc vÞ thÕ cÆp tõ x−ng h« g¾n víi nh©n vËt nh−: cña m×nh nªn nh©n vËt T−êng ®· x−ng anh/ em, «ng/ ch¸u, bè/ con, vua/ t«i, lµ ch¸u, cßn nh©n vËt bè ®· biÕt vÞ thÕ b¹n/ t«i… Khi d¹y c©u héi tho¹i cho cña m×nh nªn x−ng lµ bè ngay. Vµ khi biÕt ®−îc vÞ thÕ cña m×nh nh©n vËt häc sinh tøc lµ h−íng häc sinh tham gia T−êng ®· quy chiÕu l¹i ®Ó x−ng h« lµ vµo qu¸ tr×nh giao tiÕp th× kh«ng thÓ bá con cho phï hîp. Giäng ®äc lóc ®Çu cña qua ®−îc nh©n vËt héi tho¹i. V× ®©y lµ nh©n vËt cã kh¶ n¨ng: ng−êi con th× tr×nh träng, nghiªm tóc, a. §−a ra néi dung lêi tho¹i. sau ®ã ®äc giäng th©n thiÕt, cëi më, vui (6) - B¸c ®õng vÒ. B¸c ë ®©y lµm ®å mõng. Giäng ®äc lêi tho¹i cña bè th× ©n ch¬i b¸n cho chóng ch¸u. cÇn, th©n mËt. - Nh−ng ®é nµy ch¶ mÊy ai mua c. Xö lÝ c¸c t×nh huèng héi tho¹i, ®å ch¬i cña b¸c n÷a. lùa chän chiÕn l−îc giao tiÕp, ®¸nh gi¸, (Ng−êi lµm ®å ch¬i, TV2, T2, tr.133) tiÕp nhËn hiÖu qu¶ giao tiÕp vµ ®ång thêi nh©n vËt héi tho¹i còng lµ chñ thÓ Hai nh©n vËt b¸c/ ch¸u ®· ®−a ra nhËn thøc, chñ thÓ hµnh ®éng nªn cã néi dung c©u tho¹i. Nh©n vËt ch¸u ®−a nh÷ng diÔn biÕn t©m lÝ trong qu¸ tr×nh ra néi dung ®Ò nghÞ ë lêi trao, nh©n vËt héi tho¹i dÉn ®Õn thay ®æi tõ x−ng h«, b¸c ®−a ra néi dung phñ ®Þnh lêi ®Ò thay ®æi hµnh vi ng«n ng÷. nghÞ ë lêi ®¸p. Giäng cña ng−êi trao lµ (8) KhØ ng¹c nhiªn: cña em thiÕu nhi nªn ®äc cao giäng, - B¹n lµ ai? V× sao b¹n khãc? giäng thÓ hiÖn ®−îc sù khÈn kho¶n bµy - T«i lµ C¸ SÊu. T«i khãc v× ch¶ ai tá lêi ®Ò nghÞ. Giäng cña ng−êi ®¸p lµ ch¬i víi t«i. mét ng−êi ®øng tuæi giäng trÇm, h¬i B¬i ®· xa bê, C¸ SÊu míi b¶o: thÊp cã tho¸ng chót buån trong néi - Vua cña chóng t«i èm nÆng, ph¶i dung phñ ®Þnh cña m×nh. ¨n mét qu¶ tim khØ míi khái. T«i cÇn b. Chän tõ x−ng h« phï hîp, ®Æt qu¶ tim cña b¹n. m×nh trong mèi quan hÖ trao ®¸p qua 84
  9. §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2b-2007 KhØ nghe vËy hÕt søc ho¶ng sî. bùc tøc, vui vÎ, ngät nh¹t, lÊp löng, dÞu Nh−ng råi trÊn tÜnh l¹i, nã b¶o: dµng, ©n cÇn, cëi më, h¸ch dÞch, trÞch - ChuyÖn quan träng vËy mµ b¹n th−îng, kÎ c¶ bÒ trªn,... Líp tõ t×nh th¸i ch¼ng b¶o tr−íc. Qu¶ tim t«i ®Ó ë nhµ. trong lêi nh©n vËt ta b¾t gÆp kh¸ nhiÒu ch¼ng h¹n: ¬i, µ, −, nhØ, h¶, hë, nhØ, Mau ®−a t«i vÒ, t«i sÏ lÊy tim d©ng lªn nhÐ, nh¸... vua cña b¹n. Th¸i ®é, t×nh c¶m, c¶m xóc cña c¸c Tíi n¬i, KhØ ®u vót lªn cµnh c©y, m¾ng: nh©n vËt tham gia héi tho¹i lµ kh¸c - Con vËt béi b¹c kia! §i ®i! Ch¼ng nhau nªn c¸ch ®äc lêi nh©n vËt còng ai thÌm kÕt b¹n víi nh÷ng kÎ gi¶ dèi kh¸c nhau. NÕu th¸i ®é, t×nh c¶m cña nh− mi ®©u. nh©n vËt cã biÓu hiÖn dÞu dµng th× (Qu¶ tim khØ, TV2, T2, tr.50) giäng ®äc ph¶i nhÑ nhµng. NÕu nh©n Ban ®Çu v× muèn kÕt b¹n (t¹o lËp vËt cã t×nh c¶m s©u s¾c th× kh«ng thÓ quan hÖ) nªn c¶ KhØ vµ C¸ SÊu ®Òu ®äc víi giäng m¹nh mÏ, dån dËp. NÕu chän tõ x−ng h« lµ b¹n/ t«i. Trong cÆp nh©n vËt cã th¸i ®é bùc tøc th× cÇn ph¶i tho¹i nµy ®äc giäng cña KhØ ch©n ®äc cao giäng, gay g¾t mµ kh«ng ®äc h¹ thµnh, «n tån, ®äc giäng cña C¸ SÊu giäng, ®Òu ®Òu vµ nhÑ nhµng; nÕu nh©n phông phÞu gi¶ vê. Sau ®ã KhØ biÕt ®−îc vËt cã th¸i ®é th¸i ®é lÊp löng th× cÇn ©m m−u cña C¸ SÊu, nh−ng ®ang ë thÕ ph¶i ®äc giäng ngËp ngõng; nÕu nh©n nguy hiÓm nªn KhØ ph¶i chän chiÕn l−îc vËt cã th¸i ®é ®ay nghiÕn th× ph¶i ®äc giao tiÕp mÒm máng vµ gi¶ vê tin C¸ SÊu kÐo dµi, ®ay ®¶. NÕu nh©n vËt cã th¸i ®Ó nh»m tho¸t hiÓm. Trong cÆp tho¹i nµy ®é chª bµi th× cÇn ph¶i ®äc kÐo dµi ®äc giäng cña C¸ SÊu tr¬ tr¸o, cao giäng, giäng, nhÊn giäng. NÕu nh©n vËt cã th¸i ®äc giäng cña KhØ vÉn ©n cÇn, th©n thiÕt, ®é buån rÇu th× cÇn ph¶i ®äc kÐo dµi tù tin. Khi ®· tho¸t hiÓm, KhØ kh«ng cßn giäng, h¬ chËm víi vÎ mÆt buån phï x−ng h« b¹n/ t«i n÷a vµ lóc nµy KhØ hîp víi giäng nãi. ®ang ë tr¹ng th¸i t©m lÝ tøc giËn nªn ®· (9) Sãi ®Õn gÇn Ngùa, gi¶ giäng chöi m¾ng C¸ SÊu vµ gäi nh©n vËt giao hiÒn lµnh, b¶o: tiÕp víi m×nh lµ “con vËt” vµ “mi” ®Ó thÓ - Bªn xãm mêi ta sang kh¸m bÖnh. hiÖn sù khinh bØ, c©u tho¹i nµy ®äc víi Ta ®i ngang qua ®©y, nÕu cËu cã bÖnh, giäng m¾ng má, bùc tøc, cao giäng. ta ch÷a gióp cho. Ngùa lÔ phÐp: 3.3.2. D¹y ®äc c©u héi tho¹i cÇn - C¶m ¬n b¸c sÜ. Ch¸u ®au ch©n tÝnh ®Õn yÕu tè th¸i ®é, t×nh c¶m, c¶m qu¸. ¤ng lµm ¬n ch÷a gióp cho. HÕt bao xóc cña ng−êi giao tiÕp. nhiªu tiÒn, ch¸u xin chÞu. Khi nh©n vËt ®−a ra lêi héi tho¹i, (B¸c sÜ Sãi, TV2, T2, tr.41) hä kh«ng chØ sö dông c¸c tõ mang §äc giäng cña Sãi h¬i thÊp, h¬i kÐo nghÜa tõ vùng (nghÜa miªu t¶) mµ cßn dµi vµ nhÊn ë ®¹i tõ “ta” ®Ó thÓ hiÖn c¶ nh÷ng tõ mang nghÜa t×nh th¸i thÓ ®−îc sù gi¶ nh©n, gi¶ nghÜa. Giäng cña hiÖn c¶m xóc, th¸i ®é ®èi víi hiÖn thùc. Ngùa thÊp vµ chËm r·i thÓ hiÖn sù lÔ Th¸i ®é, t×nh c¶m, c¶m xóc cña nh©n phÐp gi¶ vê, sù b×nh tÜnh. vËt tham gia héi tho¹i lµ rÊt kh¸c nhau: 85
  10. §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2b-2007 (10) Gµ Rõng thÊy nguy qu¸, b¶o (12) BiÕt Tuèt la lªn: Chån: - Tí nh¶y qua con c¸ chuèi bao giê? - CËu cã tr¨m trÝ kh«n, nghÜ kÕ g× - Nãi cho vÇn th«i! - MÝt gi¶i thÝch. (MÝt lµm th¬, TV2, T1, tr.36) ®i! Chån buån b·: Lêi cña BiÕt Tuèt ph¶i ®äc to, - Lóc nµy trong ®Çu m×nh ch¼ng m¹nh mÏ v× ®©y lµ c©u “la”. Lêi cña MÝt cßn mét trÝ kh«n nµo c¶. th× ph¶i ®äc thÊp vµ chËm r·i v× ®©y lµ (Mét trÝ kh«n h¬n tr¨m trÝ kh«n, TV2, T2, lêi gi¶i thÝch. tr.31) (13) Däc ®−êng, Lõa mang nÆng, Gµ Rõng ®ang trong tr¹ng th¸i lo mÖt qu¸, liÒn khÈn kho¶n xin víi Ngùa: l¾ng, bèi rèi nªn ng−êi ®äc ph¶i ®äc - ChÞ Ngùa ¬i! Chóng ta lµ b¹n giäng lóng tóng, chËm, cßn Chån ®ang ë ®−êng. ChÞ mang ®ì t«i víi, dï chØ chót t©m tr¹ng buån th× cÇn ®äc trÇm, chËm Ýt th«i còng ®−îc. T«i kiÖt søc råi. r·i vµ rÇu rØ. Ngùa ®¸p: (11) Nha ch−a kÞp hái, «ng cô ®· - Th«i, viÖc ai ng−êi nÊy lo. T«i cÊt tiÕng chµo: kh«ng gióp chÞ ®−îc ®©u. (Lõa vµ Ngùa, TV3, T1 tr.57) - Chó g¸c ë ®©y µ? Nha véi nãi: D¸ng vÎ cña Lõa lµ mÖt mái, bëi - Cô cho ch¸u xem giÊy tê ¹! vËy kh«ng thÓ ®äc víi giäng cao vµ vang ¤ng cô vui vÎ b¶o: ®−îc mµ ph¶i ®äc giäng nÆng nhäc, yÕu - B¸c ®©y mµ. giäng, phÒu phµo. Ngùa th× ®ang khoÎ (B¶o vÖ nh− thÕ lµ rÊt tèt, TV2, T2, m¹nh nªn ®äc tõ tèn, to, râ, h¬i m¹nh. tr.113) Nh− vËy d¸ng vÎ bªn ngoµi thÓ §èi víi lêi «ng cô (B¸c Hå), th× ®äc hiÖn tr¹ng th¸i t©m lÝ, t×nh c¶m cña giäng vui vÎ, ©n cÇn, v× ®©y lµ tr¹ng nh©n vËt v× vËy nã ¶nh h−ëng kh«ng th¸i t×nh c¶m cña B¸c vµo thêi ®iÓm nhá ®Õn viÖc ®äc thÓ hiÖn c©u tho¹i. Do gÆp anh lÝnh g¸c. Cßn lêi Nha (anh lÝnh ®ã khi ®äc còng nh− h−íng dÉn häc sinh g¸c) th× cÇn ®äc giäng nghiªm nghÞ, ®äc gi¸o viªn cÇn l−u ý yÕu tè nµy. døat kho¸t. 3.4. D¹y ®äc c©u héi tho¹i trong Nh− vËy, yÕu tè t×nh c¶m, c¶m xóc, v¨n b¶n ®äc ph¶i chó ý ®Õn néi dung th¸i ®é cña lêi tho¹i nh©n vËt ¶nh ng÷ nghÜa h−ëng lín ®Õn viÖc thÓ hiÖn giäng ®äc. Néi dung ng÷ nghÜa cña c©u tho¹i, Bëi vËy khi d¹y c¸c lêi tho¹i nh©n vËt chÝnh lµ c¸c hµnh vi ng«n ng÷ mµ nh©n gi¸o viªn cÇn l−u ý khai th¸c. vËt giao tiÕp sö dông. Nã cã thÓ cã nhiÒu hµnh vi nh−ng cã thÓ qui vÒ c¸c 3.3.3. D¹y c©u héi tho¹i trong v¨n nhãm sau: b¶n ®äc cÇn l−u ý ®Õn biÓu hiÖn d¸ng vÎ §−a ra chÊt vÊn ®ßi lµm s¸ng tá bªn ngoµi cña nh©n vËt. th«ng tin, còng nh− c¸c vÊn ®Ò bøc xóc D¸ng vÎ bÒ ngoµi cña nh©n vËt cña cuéc sèng th−êng nhËt (tån t¹i ë nh−: khoan thai, ung dung, tõ tèn, hÊp d¹ng c©u hái). tÊp, véi vµng...cã ¶nh h−ëng ®Õn c©u (14) Trung b¨n kho¨n: tho¹i nªn c¸ch ®äc còng kh¸c nhau. 86
  11. §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2b-2007 - Sao ch÷ bè ®Ñp thÕ nµy mµ thÇy Anh ThÕ c−êi: cßn chª? - Kh«ng, tØnh kªu anh ®i ®Êy. §i ®Ó mµ häc. Bè b¶o: (Ng−êi con cña T©y Nguyªn, TV3, T1, - §Êy lµ do sau nµy bè tËp viÕt rÊt tr.103) nhiÒu, ch÷ míi ®−îc nh− vËy. Thùc hiÖn hµnh vi ®Ò nghÞ, yªu cÇu (QuyÓn sæ liªn l¹c, TV2, T2, tr.119) hay b¾t buéc ng−êi nghe thùc hiÖn Bµy tá sù hiÓu biÕt cña nh©n vËt (hoÆc cho phÐp m×nh thùc hiÖn) mét héi tho¹i vÒ c¸c vÊn ®Ò v¨n ho¸ x· héi, hµnh vi cô thÓ, lo¹i néi dung nµy lo¹i néi dung nµy th−êng tån t¹i ë kiÓu th−êng tån t¹i ë d¹ng c©u ®Ò nghÞ, c©u c©u gi¶i thÝch, c©u t−êng thuËt, c©u cÇu khiÕn, c©u mÖnh lÖnh. th«ng b¸o, c©u kÓ. (18) §ªm Êy, ThÇn Giã l¹i ®Õn ®Ëp (15) ThÊy con g¸i nãi vËy, mÑ bèi cöa, thÐt: rèi: - Më cöa ra! - C¸i ¸o cña Hoµ ®¾t b»ng tiÒn c¶ - Kh«ng! S¸ng mai ta sÏ më cöa hai c¸i ¸o cña anh em con ®Êy. mêi «ng vµo. Lan phông phÞu: (¤ng M¹nh th¾ng ThÇn Giã, TV2, T2) - Nh−ng con chØ muèn mét chiÕc ¸o N¾m ®−îc néi dung ng÷ nghÜa nh− thÕ th«i. cña c©u héi tho¹i gióp cho gi¸o viªn vµ (ChiÕc ¸o len, TV3, T1, tr. 20) häc sinh c¶m nhËn néi dung còng nh− §−a ra nh÷ng hµnh vi nh»m x¸c ®äc bµi ®−îc tèt h¬n. Víi hµnh vi chÊt lËp quan hÖ x· héi cã tÝnh nghi thøc lÉn vÊn th× cÇn ®äc nhÊn ë néi dung chÊt kh«ng nghi thøc nh−ng ®−îc c¸c thµnh vÊn vµ lªn giäng cuèi c©u; hµnh vi gi¶i viªn trong x· héi mÆc nhiªn thõa nhËn, thÝch th× ®äc h¹ giäng cuèi c©u; hµnh vi lo¹i néi dung nµy th−êng tån t¹i ë d¹ng ®Ò nghÞ, yªu cÇu th× ®äc lªn giäng cuèi c©u chµo, c©u c¶m ¬n, xin lçi, chóc tông, c©u. mêi mäc, xin phÐp, ®−a ®Èy… (16) ThÊy T«m Cµng ngã m×nh tr©n 4. KÕt luËn tr©n, con vËt nãi: Tãm l¹i, khi d¹y c©u héi tho¹i - Chµo b¹n. T«i lµ C¸ Con. trong ph©n m«n TËp ®äc cho häc sinh - Chµo C¸ Con. B¹n còng ë s«ng líp 2, líp 3 cÇn tÝnh ®Õn ®Æc ®iÓm nhËn nµy sao? thøc cña c¸c em, ®ång thêi c©u héi tho¹i (T«m Cµng vµ C¸ Con, TV2, T2, tr. 68) ph¶i ®−îc ®Æt trong ng÷ c¶nh chung cña Thùc hiÖn hµnh vi t¸c ®éng ®Õn bµi khi xÐt yÕu tè ng÷ nghÜa. Bªn c¹nh nhËn thøc cña ng−êi nghe ®Ó ®¹t ®Õn ®ã nh©n vËt héi tho¹i còng gi÷ mét vai mét ®Ých cô thÓ, lo¹i néi dung nµy trß quan träng trong c©u tho¹i v× qua th−êng tån t¹i ë c¸c d¹ng c©u thuyÕt nh©n vËt ta biÕt ®−îc th¸i ®é trao lêi, phôc, r¨n ®e, khen ngîi, tr¸ch cø, gi¶i biÕt ®−îc mèi quan hÖ liªn nh©n gi÷a thÝch… c¸c nh©n vËt, biÕt ®−îc môc ®Ých trao (17) Nóp nãi víi anh ThÕ: ®¸p cña c©u tho¹i. - Nªn ®Ó Bokpa ®i. Bok kÓ ®−îc Qua kh¶o s¸t 63 bµi ®äc cã lêi nhiÒu h¬n t«i. tho¹i trong tiÕng ViÖt líp 2, líp 3, 87
  12. §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2b-2007 chóng t«i thÊy cã kho¶ng h¬n 500 c©u cho häc sinh ®äc tèt tõ cÊp ®é tõ, c©u, tho¹i. Tuy nhiªn, do giíi h¹n cña bµi ®o¹n. viÕt nµy mµ chóng t«i chØ nghiªn cøu §Ó vËn dông lÝ thuyÕt héi tho¹i vµo nh÷ng c©u héi tho¹i trong sù t−¬ng t¸c viÖc d¹y tËp ®äc, bªn c¹nh nh÷ng yªu víi lêi ®¸p - nh÷ng c©u tho¹i xuÊt hiÖn cÇu trªn th× ng−êi gi¸o viªn cÇn sö theo cÆp - ®Ó d¹y cho häc sinh. §Ó d¹y dông thµnh th¹o, còng nh− phèi kÕt tèt mét v¨n b¶n ®äc tr−íc hÕt ph¶i d¹y hîp tèt c¸c ph−¬ng ph¸p, biÖn ph¸p d¹y häc tÝch cùc. T i liÖu tham kh¶o [1] §ç H÷u Ch©u, Ng÷ dông häc, NXB Gi¸o dôc, 2001. [2] §ç ThÞ Kim Liªn, Ng÷ nghÜa lêi héi tho¹i, NXB Gi¸o dôc, 1999. [3] §ç ThÞ Kim Liªn, Gi¸o tr×nh ng÷ dông häc, NXB Gi¸o dôc, 2005. [4] Lª Ph−¬ng Nga, NguyÔn TrÝ, Ph−¬ng ph¸p d¹y häc tiÕng ViÖt ë TiÓu häc, NXB §¹i häc Quèc gia Hµ Néi, 1999. [5] Lª Ph−¬ng Nga, D¹y häc TËp ®äc ë TiÓu häc, NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi, 2002. Summary some comments on the content of readings in vietnamese books for class 2, class 3 and some suggested suitable teaching methods The article goes into a deep study on the program content of readings in Vietnamese books for Class 2 and Class 3, in which there are discourse- conversations among people. Applying the theory of conversation, we propose some suitable teaching methods in teaching readings for pupils: teaching reading should be put in specific circumstances, in close connection with its interactants and semantic meanings of the utterances. (a) Cao häc 13 Gi¸o dôc TiÓu häc, tr−êng ®¹i häc vinh. 88
ADSENSE
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

LV.01: Bộ Luận Văn Thạc Sĩ Quản Trị Kinh Doanh MBA
165 tài liệu
1719 lượt tải
THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline:0933030098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2009-2019 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2