intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Báo cáo nghiên cứu khoa học " Văn học Trung Quốc ở Việt NAm trong thời kỳ cuối thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:15

Thêm vào BST
Báo xấu
174
lượt xem 36
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trung Quốc bằng chữ Hán và coi chữ nghiên cứu văn học Trung Quốc Hán như là sự nối tiếp truyền thống văn ở Việt Nam từ trước đến cuối học á Đông để rồi sáng tạo ra những giá trị văn hoá ư văn học của nước mình. thế kỷ XIX Việt Nam và Trung Quốc là hai nước Thậm chí khi chữ Nôm đã phát triển đến láng giềng “núi liền núi, sông liền sông” độ thuần thục (thế kỷ XIII), cha ông ta cho nên mối quan hệ văn hoá, văn học vẫn sử dụng tiếng Hán...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " Văn học Trung Quốc ở Việt NAm trong thời kỳ cuối thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX "

  1. PGS.TS. Lª Huy Tiªu Trung Quèc b»ng ch÷ H¸n vµ coi ch÷ I. T×nh h×nh giíi thiÖu vµ nghiªn cøu v¨n häc Trung Quèc H¸n nh− lµ sù nèi tiÕp truyÒn thèng v¨n ë ViÖt Nam tõ tr−íc ®Õn cuèi häc ¸ §«ng ®Ó råi s¸ng t¹o ra nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ - v¨n häc cña n−íc m×nh. thÕ kû XIX ViÖt Nam vµ Trung Quèc lµ hai n−íc ThËm chÝ khi ch÷ N«m ®· ph¸t triÓn ®Õn l¸ng giÒng “nói liÒn nói, s«ng liÒn s«ng” ®é thuÇn thôc (thÕ kû XIII), cha «ng ta cho nªn mèi quan hÖ v¨n ho¸, v¨n häc vÉn sö dông tiÕng H¸n ®Ó s¸ng t¸c. gi÷a hai n−íc ®· cã tõ rÊt l©u ®êi. Sèng TruyÒn kú m¹n lôc (1763) cña NguyÔn bªn c¹nh Trung Quèc, mét n−íc sím cã D÷ ®−îc viÕt b»ng ch÷ H¸n lµ m« pháng truyÒn thèng chÝnh trÞ – v¨n ho¸ hoµn bÞ, theo TiÔn ®¨ng t©n tho¹i cña Cï Hùu, c¸c triÒu ®¹i phong kiÕn ViÖt Nam ®Òu Trung Quèc. Theo thèng kª cña TrÇn ®i theo m« h×nh chÝnh trÞ – v¨n ho¸ NghÜa trong bµi TiÓu thuyÕt ch÷ H¸n Trung Quèc vµ ®ã lµ mét sù lùa chän cã ViÖt Nam, danh môc vµ ph©n lo¹i ®¨ng tÝnh tÊt yÕu lÞch sö. N¨m 1070, Lý trong t¹p chÝ H¸n N«m (2-1997), ViÖt Th¸nh T«ng cho lËp V¨n MiÕu t¹i Th¨ng Nam cã 37 cuèn tiÓu thuyÕt viÕt b»ng Long, ®óc t−îng Khæng Tö, Chu C«ng, ch÷ H¸n th× cã tíi trªn d−íi 10 cuèn m« vÏ h×nh 72 ng−êi hiÒn ®Ó thê trong V¨n pháng hoÆc chÞu ¶nh h−ëng cña tiÓu MiÕu. Ch÷ H¸n ®−îc sö dông réng r·i. thuyÕt Trung Quèc. VÝ dô C«ng d− tiÖp Quèc Tö Gi¸m ®−îc thµnh lËp, ®©y lµ ký do Vò ThuÇn Phñ so¹n lµ pháng theo tr−êng ®¹i häc ®Çu tiªn ®µo t¹o nh©n tµi DuyÖt vi th¶o ®−êng cña Kû V©n; Hoµng Nho häc ë n−íc ta. Lª nhÊt thèng chÝ do Ng« gia v¨n ph¸i Khi ViÖt Nam ch−a cã ch÷ viÕt cña so¹n lµ pháng theo Tam quèc diÔn nghÜa m×nh (ch÷ N«m vµ ch÷ Quèc ng÷), «ng cña La Qu¸n Trung; Th−îng kinh ký sù cha ta ®· tiÕp xóc víi v¨n ho¸ - v¨n häc cña Lª H÷u Tr¸c vµ nh÷ng t¸c phÈm nghiªn cøu trung quèc sè 3(73) - 2007 64
  2. T×m hiÓu viÖc giíi thiÖu vµ nghiªn cøu… kh¸c tuy kh«ng m« pháng theo mét t¸c Th¹ch duyªn do TÜnh §iÒm ®êi Thanh ®Ò phÈm cô thÓ nµo, nh−ng ng−êi ta vÉn tùa ®−îc Bïi H÷u NghÜa chuyÓn thµnh thÊy dÊu Ên cña c¸c tiÓu thuyÕt du ký, kÞch b¶n tuång Kim Th¹ch kú duyªn. Vµ thÇn qu¸i cña Trung Quèc. ng−îc l¹i, vë hý khóc Ngäc Tr©m ký cña Trung Quèc ®−îc t¸c gi¶ khuyÕt danh Khi ch÷ N«m ®· ®−îc sö dông phæ ViÖt Nam chuyÓn thµnh truyÖn th¬ N«m biÕn, cha «ng ta mét mÆt dÞch th¬ ch÷ Phan TrÇn truyÖn. H¸n cña m×nh ra ch÷ N«m (NguyÔn KhuyÕn, NguyÔn Tr·i, Phan Huy Ých), PhÇn lín truyÖn N«m cña ta ®−îc chuyÓn thÓ tõ tiÓu thuyÕt th«ng tôc ®êi mÆt kh¸c dÞch Kinh thi, th¬ §−êng sang Thanh, nh−ng còng cã nhiÒu truyÖn ch÷ N«m. §ång thêi, cha «ng ta võa dÞch N«m ®−îc chuyÓn thÓ hoÆc m« pháng tiÓu thuyÕt ch÷ H¸n cña m×nh sang ch÷ nh÷ng t¸c phÈm cña c¸c thêi kh¸c. VÝ dô: N«m, võa dïng ch÷ N«m s¸ng t¸c tiÓu truyÖn th¬ T©y S−¬ng truyÖn do Lý V¨n thuyÕt mµ néi dung phÇn lín lµ m« Phøc chuyÓn thÓ tõ t¹p kÞch T©y S−¬ng pháng theo tiÓu thuyÕt th«ng tôc cña ký cña V−¬ng Thùc Phñ ®êi Nguyªn; Trung Quèc. Còng theo tµi liÖu cña TrÇn truyÖn th¬ N«m T« C«ng Phông sö do NghÜa ®· dÉn ë trªn, ë ta cã kho¶ng 50 t¸c gi¶ khuyÕt danh ViÖt Nam chuyÓn truyÖn N«m th× Ýt nhÊt cã trªn 20 truyÖn thÓ tõ T« Vò truyÖn trong H¸n th− cña ®−îc chuyÓn thÓ tõ tiÓu thuyÕt v¨n xu«i Ban Cè thêi §«ng H¸n; truyÖn th¬ N«m ®o¶n thiªn hoÆc tr−êng thiªn cña Trung V−¬ng T−êng do t¸c gi¶ khuyÕt danh Quèc sang truyÖn th¬ N«m. VÝ dô truyÖn ViÖt Nam chuyÓn thÓ tõ V−¬ng Chiªu th¬ N«m lôc b¸t Kim V©n KiÒu truyÖn Qu©n cña t¸c gi¶ khuyÕt danh ®êi cña NguyÔn Du lµ chuyÓn thÓ tõ tiÓu §−êng. thuyÕt v¨n xu«i Kim V©n KiÒu truyÖn Thêi trung ®¹i, cha «ng ta kh«ng coi cña Thanh T©m tµi nh©n ®êi Thanh; v¨n häc Trung Quèc lµ v¨n häc n−íc truyÖn th¬ N«m lôc b¸t H¶o cÇu truyÖn ngoµi mµ coi nã lµ nguån v¨n häc cña ¸ cña Vò Chi §×nh lµ chuyÓn thÓ tõ tiÓu §«ng, nªn kÕ thõa hoÆc m« pháng kh«ng thuyÕt v¨n xu«i H¶o cÇu truyÖn cña bÞ coi lµ x©m ph¹m b¶n quyÒn t¸c gi¶. Danh Gi¸o Trung Nh©n ®êi Thanh. Cã Thêi kú nµy, ng−êi ta còng ch−a cã sù khi chuyÓn ca b¶n (cßn gäi lµ X−íng b¶n ph©n biÖt r¹ch rßi gi÷a s¸ng t¸c vµ dÞch dïng ®Ó h¸t) cña Trung Quèc sang thuËt, trong s¸ng t¸c còng Ýt khi s¸ng truyÖn N«m. VÝ dô nh− ca b¶n Hoa Tiªn t¹o ra mét cèt truyÖn míi mµ th−êng lÆp ký do TÜnh TÞnh Trai ®êi Thanh b×nh l¹i c¸c m« tÝp cò. §iÒu ®ã gi¶i thÝch t¹i chó ®−îc NguyÔn Huy Tù chuyÓn thÓ sao truyÖn th¬ N«m cña ta hay m« thµnh truyÖn th¬ N«m lôc b¸t Hoa Tiªn pháng truyÖn th«ng tôc cña Trung Quèc. ký diÔn N«m. C¸ biÖt cã khi chuyÓn tiÓu MÆc dï tiÓu thuyÕt H¸n còng nh− tiÓu thuyÕt tr−êng thiªn cña Trung Quèc thuyÕt N«m cña ViÖt Nam cã m« pháng sang kÞch b¶n tuång. TiÓu thuyÕt Kim nghiªn cøu trung quèc sè 3(73) - 2007 65
  3. Lª huy tiªu truyÖn nµy truyÖn kh¸c cña Trung Quèc r¹c, kh«ng hÖ thèng vµ th−êng thÓ hiÖn nh−ng c¶nh vËt vµ con ng−êi trong ë nh÷ng lêi b×nh ®iÓm qu¸ c« ®äng hoÆc truyÖn cña ViÖt Nam vÉn mang ®Ëm b¶n chØ lµ sù c¶m thô v¨n ch−¬ng theo c¶m s¾c d©n téc. V¶ l¹i khi phãng t¸c, c¸c tÝnh qua bµi tùa, bµi b¹t chø kh«ng dùa nhµ v¨n ViÖt Nam ®· t−íc bá nh÷ng chi trªn t− duy ph©n tÝch nµo c¶. NguyÔn tiÕt kh«ng phï hîp víi phong tôc ViÖt Léc nhËn ®Þnh: “C¸c bµi tùa, bµi b¹t viÕt Nam vµ bæ sung thªm nh÷ng t×nh tiÕt cho c¸c thi tËp, v¨n tËp nµy ch−a ph¶i lµ phï hîp víi t©m lý cña ng−êi ViÖt. nh÷ng bµi phª b×nh ®óng víi ý nghÜa cña nã”(2). TruyÖn KiÒu cña NguyÔn Du lµ mét minh chøng. N¨m 1981, nhµ xuÊt b¶n T¸c phÈm míi cho ra cuèn Tõ trong di s¶n… tËp Thêi trung ®¹i, c¸c nhµ v¨n ViÖt Nam hîp nh÷ng ý kiÕn vÒ v¨n häc tõ thÕ kû X dÞch hoÆc m« pháng v¨n häc Trung Quèc ®Õn ®Çu thÕ kû XX ë n−íc ta vµ vÎn vÑn lµ ®Ó th−ëng thøc thÈm mü chø ch−a coi chØ cã trªn 250 trang. Mét phÇn do n−íc lµ giíi thiÖu mét nÒn v¨n häc n−íc ngoµi, ta tr¶i qua nhiÒu binh löa chiÕn tranh, do ®ã gÇn nh− ch−a cã mét c«ng tr×nh nh−ng còng do cha «ng ta kh«ng quen nghiªn cøu v¨n häc Trung Quèc hoµn lµm lý luËn. CÇm trªn tay cuèn s¸ch qu¸ chØnh nµo. Chóng ta thêi Êy kh«ng máng Êy, ChÕ Lan Viªn kh«ng khái nh÷ng ch−a cã c«ng tr×nh kh¶o cøu mµ “b©ng khu©ng” vµ råi thèt lªn: “Ýt ái thÕ còng ch−a dÞch mét tr−íc t¸c kh¶o cøu nµy sao?”(3) nµo cña Trung Quèc c¶. Së dÜ cã t×nh Trong V©n ®µi lo¹i ng÷ (1773) cña Lª tr¹ng Êy lµ v× “trong thêi ®¹i trung ®¹i Quý §«n cã ch−¬ng V¨n nghÖ, xem ra cã cña n−íc ta, t− duy lý thuyÕt ch−a ph¸t vÎ lµ mét “tr−íc t¸c” nghiªn cøu v¨n häc, triÓn, nh÷ng luËn ®iÓm lý luËn th−êng nh−ng thùc ra trong ®ã t¸c gi¶ chØ ghi l¹i béc lé qua viÖc phª b×nh cô thÓ”(1). Qu¶ cã 48 ®iÒu nh−: v¨n th¬ ph¶i cã môc ®Ých vËy, thµnh tùu chñ yÕu cña ngµnh gi¸o dôc, th¬ v¨n ph¶i ph¶n ¸nh hiÖn nghiªn cøu v¨n häc n−íc ta thêi trung thùc…, nh−ng còng cßn rÊt s¬ sµi, ch−a ®¹i vÉn chØ dõng ë lÜnh vùc s−u tÇm, ®ñ t− c¸ch lµ nh÷ng bµi phª b×nh nghiªn biªn so¹n th− môc thÓ hiÖn qua c¸c c«ng cøu v¨n häc. Trong cuèn s¸ch ®· dÉn, tr×nh xuÊt hiÖn kh¸ sím nh−: ViÖt ©m NguyÔn Léc cho r»ng nh÷ng ý kiÕn cña thi tËp (1459) cña Phan Phu Tiªn, Tinh Lª Quý §«n vÒ v¨n häc “cã tÝnh chÊt nh− tuyÓn ch− gia luËt thi (thÕ kû XV) cña mét bót ký h¬n lµ mét luËn v¨n hoµn D−¬ng §øc Nhan, TrÝch diÔm thi tËp chØnh”. Riªng vÒ v¨n häc Trung Quèc, (1497) cña Hoµng §øc D−¬ng v.v… Ngay trong V©n ®µi lo¹i ng÷, Lª Quý §«n ®Õn nh÷ng t¸c gi¶ cã chót thµnh tùu vÒ ®· b−íc ®Çu chó ý ®Õn t− liÖu lý luËn kh¶o cøu nh− Lª Quý §«n, Bïi Huy v¨n häc Trung Quèc ë tÊt c¶ c¸c thêi kú. BÝch, Phan Huy Chó th× lý luËn v¨n häc Thêi Xu©n thu – ChiÕn quèc, «ng giíi cña c¸c «ng vÉn cßn s¬ sµi, t¶n m¹n, rêi nghiªn cøu trung quèc sè 3(73) - 2007 66
  4. T×m hiÓu viÖc giíi thiÖu vµ nghiªn cøu… trong viÖc thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña thiÖu quan niÖm v¨n häc cña Khæng Tö; nÒn v¨n häc n−íc nhµ. ®êi H¸n, «ng giíi thiÖu quan niÖm v¨n häc cña Ban Cè; ®êi Nam B¾c triÒu giíi II. T×nh h×nh giíi thiÖu vÒ thiÖu quan niÖm cña ThÈm ¦íc; ®êi nghiªn cøu v¨n häc Trung Quèc §−êng giíi thiÖu quan niÖm v¨n häc cña ë ViÖt Nam tõ cuèi thÕ kû XIX B¹ch C− DÞ; ®êi Minh Thanh giíi thiÖu ®Õn ®Çu nh÷ng n¨m 1930 quan niÖm v¨n häc cña Gi¶i TÊn, Viªn Sau sù x©m l−îc cña thùc d©n Ph¸p, Mai… Nh÷ng t− t−ëng v¨n häc cña ViÖt Nam cã sù thay ®æi lín c¶ vÒ chÝnh Trung Quèc ®· gîi ý cho «ng sau nµy trÞ x· héi vµ v¨n ho¸ gi¸o dôc. §øng vÒ viÕt Phñ biªn t¹p lôc (1776), KiÕn V¨n gãc ®é lÞch sö v¨n häc, “sù gÆp gì víi tiÓu lôc (1777). §ã lµ nh÷ng tr−íc t¸c ph−¬ng T©y lµ sù biÕn thiªn lín nhÊt s−u tÇm t− t−ëng v¨n häc cña ViÖt Nam. trong lÞch sö ViÖt Nam tõ mÊy thÕ kû”(5). Tãm l¹i, tõ cuèi thÕ kû XIX trë vÒ Cßn “XÐt vÒ mÆt lý luËn ®èi víi v¨n häc tr−íc, «ng cha ta ch−a giíi thiÖu v¨n häc ViÖt Nam hiÖn nay, sù tiÕp xóc v¨n häc n−íc ngoµi mét c¸ch cã hÖ thèng, mµ chØ ViÖt – Ph¸p cßn quan träng h¬n tiÕp xóc coi viÖc dÞch v¨n häc, nhÊt lµ th¬ Trung v¨n häc ViÖt – Hoa, mÆc dï sù tiÕp xóc Quèc, nh− lµ mét thó ch¬i v¨n ch−¬ng thø nhÊt kÐo dµi hai ngµn n¨m, tr¸i l¹i tao nh· mµ th«i. VÒ th¬, «ng cha ta chØ sù tiÕp xóc thø hai chñ yÕu bã hÑp trong chän dÞch nh÷ng ®Ønh cao v¨n häc nh− mét thêi gian ng¾n ngñi d−íi mét thÕ kû Kinh thi vµ th¬ §−êng. VÒ v¨n xu«i, tiÓu (1858-1945)”(6). “Sù tiÕp xóc thø hai” nµy thuyÕt b»ng ch÷ H¸n hoÆc ch÷ N«m lµm cho quan hÖ v¨n ho¸ - v¨n häc ViÖt phÇn lín lµ dÞch hoÆc m« pháng theo Nam tõ cuèi thÕ kû XIX trë vÒ sau r¬i nh÷ng truyÖn b×nh d©n th«ng tôc cña vµo t×nh tr¹ng kh«ng thuËn chiÒu nh− Trung Quèc. Thêi kú nµy ng−êi ta coi tr−íc. ViÖc bá khoa thi (1919) lµ phï hîp “phãng häa” theo t¸c phÈm v¨n häc n−íc víi ý ®å cña Ph¸p muèn c¾t ®øt nh÷ng ngoµi còng lµ s¸ng t¸c. Nãi nh− ViÖn sÜ ¶nh h−ëng cã tÝnh chÊt truyÒn thèng cña Nga N.Konr¸t: “Sù phãng häa l¹i t¸c v¨n ho¸ Trung Hoa ®èi víi ViÖt Nam. phÈm kh¸c thêi kú nµy (thêi kú trung Thay vµo ®ã lµ nÒn gi¸o dôc Ph¸p – ViÖt ®¹i – L.H.T) lµ mét hµnh ®éng s¸ng t¹o, víi tiÕng Ph¸p lµ ng«n ng÷ chÝnh vµ h¬n n÷a lµ hµnh ®éng s¸ng t¹o tù do”(4). truyÒn b¸ quèc ng÷ ®Ó phôc vô cho sù VÒ nghiªn cøu, trõ mét phÇn trong V©n ®ång ho¸ cña hä. §Æng Thai Mai m« t¶ ®µi lo¹i ng÷ cña Lª Quý §«n ra, ch−a cã bé m¸y kiÓm duyÖt nghiªm ngÆt cña mét tr−íc t¸c lý luËn nµo ®¸ng kÓ c¶. ng−êi Ph¸p ng¨n cÊm viÖc giíi thiÖu nÒn MÆc dï nh÷ng ý kiÕn vÒ lý luËn v¨n häc v¨n ho¸ míi cña Trung Quèc vµo ViÖt tiÕp thô ®−îc cña truyÒn thèng d©n téc Nam nh− sau: “Tõ 1910 trë ®i, chóng vµ cña v¨n häc Trung Quèc cßn lÎ tÎ, t¶n ®· rµo ®ãn rÊt g¾t gao, kh«ng cho t− m¹n nh−ng vÉn cã t¸c dông nhÊt ®Þnh t−ëng míi cña Trung Quèc lät vµo ®Êt nghiªn cøu trung quèc sè 3(73) - 2007 67
  5. Lª huy tiªu n−íc ViÖt Nam n÷a. Chóng ®· kiÓm thèng v¨n ho¸ - v¨n häc Trung Quèc. Vµ duyÖt tõng tê b¸o, tõng t¹p chÝ mµ ng−êi nh− thÕ v« h×nh chung ®· phÇn nµo lÊp Hoa kiÒu mang theo ®Ó ®äc” (7). B¸o chÝ ®−îc “kho¶ng tr¾ng” trong quan hÖ v¨n trong n−íc chØ ®−îc phÐp m« t¶ c¶nh néi ho¸ - v¨n häc ViÖt – Hoa ®· nãi ë trªn. chiÕn do bän qu©n phiÖt g©y nªn, cßn c¸c Nhê cã sù tiÕp xóc víi v¨n ho¸ phong trµo ®Êu tranh c¸ch m¹ng nh− ph−¬ng T©y, giíi trÝ thøc trong giai ®o¹n Ngò Tø vËn ®éng, Ngò T¹p vËn ®éng th× nµy ®· cã nhËn thøc khoa häc h¬n, duy tuyÖt ®èi kh«ng ®−îc nãi ®Õn. D©n ta lý h¬n ®èi víi v¨n ho¸ - v¨n häc Trung kh«ng biÕt g× ®Õn t×nh h×nh chÝnh trÞ, Quèc. Hä kh«ng nh÷ng coi ®ã lµ nh÷ng v¨n ho¸ cña Trung Quèc ®ang c¶i c¸ch, yÕu tè néi t¹i, truyÒn thèng mµ cßn cho do ®Êy t¹o thµnh “kho¶ng tr¾ng” trong ®ã lµ nguån lùc ngo¹i sinh cÇn thiÕt ®Ó quan hÖ v¨n ho¸ - v¨n häc ViÖt – Hoa tõ ph¸t triÓn häc thuËt n−íc nhµ. ViÖc dÞch ®Çu thÕ kû ®Õn ®Çu nh÷ng n¨m 1930. thuËt t¸c phÈm v¨n häc Trung Quèc cã Mét nguyªn nh©n n÷a lµm cho quan tÝnh tù ph¸t ë giai ®o¹n tr−íc ®· chuyÓn hÖ v¨n ho¸ - v¨n häc ViÖt – Hoa bÞ ®øt sang dÞch thuËt vµ kh¶o cøu cã tÝnh tù ®o¹n lµ x· héi ta ®ang cã phong trµo gi¸c vµ hÖ thèng h¬n. hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc. HiÖn ®¹i ho¸ ®−îc ViÖc dÞch thuËt vµ kh¶o cøu ë giai xem lµ tõ ®ång nghÜa víi “T©y ph−¬ng ®o¹n nµy cã thÓ chia thµnh hai thêi kú: ho¸”. MÆc dï nh÷ng s¸ch T©n th− viÕt Thêi kú cuèi thÕ kû XIX vµ thêi kú ®Çu b»ng tiÕng H¸n cña Trung Quèc vÉn nh÷ng n¨m 30 cña thÕ kû XX. Thêi kú ®−îc c¸c nhµ c¸ch t©n ViÖt Nam ®äc vµ cuèi thÕ kû XIX, viÖc dÞch thuËt míi chØ dÞch, nh−ng giê ®©y ng−êi ta chó ý ®Õn lµ nh»m x· héi ho¸ ch÷ Quèc ng÷. Rutx«, M«ngtexki¬, A®am XmÝt v.v… Huúnh TÞnh Cña nãi vÒ môc ®Ých viÕt cña T©y ph−¬ng h¬n lµ nh÷ng biÕn ®éng ChuyÖn gi¶i buån (1880-1885) nh− sau: chÝnh trÞ – v¨n ho¸ cña Trung Quèc cËn “Rót trong c¸c s¸ch hay ®Ó gióp trong ®¹i. M·i ®Õn thËp niªn thø hai, thø ba c¸c tr−êng häc cïng nh÷ng ng−êi häc cña thÕ kû XX, giíi trÝ thøc ViÖt Nam tiÕng Anam”. HoÆc nh− Tr−¬ng VÜnh Ký míi chó ý ®Õn nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ - viÕt ChuyÖn ®êi x−a (1865) lµ “Gãp nhãp, v¨n häc cæ Trung Quèc trªn tinh thÇn trén tr¹o chuyÖn kia chuyÖn nä, in ra ®Ó “dung hoµ v¨n ho¸ §«ng – T©y”. Nh− cho con nÝt tËp ®äc ch÷ Quèc ng÷, cïng trªn ®· nãi, thùc d©n Ph¸p biÕn ch÷ lµ cã ý cho ng−êi ngo¹i quèc häc tiÕng Quèc ng÷ thµnh mét lîi khÝ tuyªn Anam, coi mµ tËp hiÓu cho quen”. Môc truyÒn cho v¨n ho¸ Ph¸p, nh−ng ®ång ®Ých lµ phæ cËp ch÷ Quèc ng÷, nh−ng vÒ thêi c¸c nhµ trÝ thøc yªu n−íc ViÖt Nam kh¸ch quan mµ nãi, c¶ Tr−¬ng VÜnh Ký còng lîi dông ch÷ Quèc ng÷ ®Ó giíi thiÖu vµ Huúnh TÞnh Cña ®· cã c«ng trong nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ - v¨n häc truyÒn viÖc chän so¹n nh÷ng truyÖn d©n gian thèng d©n téc, trong ®ã cã c¶ truyÒn ViÖt Nam vµ dÞch nh÷ng t¸c phÈm v¨n nghiªn cøu trung quèc sè 3(73) - 2007 68
  6. T×m hiÓu viÖc giíi thiÖu vµ nghiªn cøu… häc cña Trung Quèc sang ch÷ Quèc ng÷. b¶n dÞch Tam quèc diÔn nghÜa (1907) Nh÷ng tr−íc t¸c cña hä cã t¸c dông nèi viÕt r»ng: Khi mäi ng−êi ®· ®äc th«ng l¹i quan hÖ v¨n häc Trung Quèc – ViÖt viÕt th¹o ch÷ Quèc ng÷ råi, th× sÏ ®i t×m Nam ®· bÞ ®øt ®o¹n mét thêi gian. s¸ch ®Ó ®äc. “§¸ng tiÕc lµ ch÷ (Quèc ng÷) ChuyÖn gi¶i buån gåm nh÷ng chuyÖn dÔ ®äc, ng−êi ng−êi ®Òu hiÓu nh−ng t×m ®−îc dÞch tõ S−u thÇn ký, Nam hoa kinh, ®©u ra s¸ch mµ ®äc? §äc hÕt Cung o¸n ChiÕn quèc s¸ch vµ nhiÒu nhÊt lµ tõ ng©m khóc råi ®äc TruyÖn KiÒu, tÊt c¶ Liªu trai chÝ dÞ. Thêi kú nµy, thµnh tùu céng l¹i còng kh«ng qu¸ mÊy chôc cuèn, dÞch thuËt vÒ v¨n häc Trung Quèc ch−a ng−êi nµo ®äc nhanh còng kh«ng qu¸ ba phong phó vµ vÒ nghiªn cøu v¨n häc ngµy lµ hÕt. V× nh÷ng nguyªn nh©n trªn Trung Quèc còng ch−a cã g× ®¸ng ®Ó nãi. chóng t«i míi quyÕt ®Þnh xuÊt b¶n nh÷ng tËp s¸ch nµy, gäi tªn lµ “N«m B−íc sang thêi kú ®Çu nh÷ng n¨m 30 dÞch ngo¹i th−”, mçi tuÇn xuÊt b¶n mét cña thÕ kû XX, t×nh h×nh dÞch thuËt vµ tËp”(8) nghiªn cøu v¨n häc Trung Quèc ®−îc c¶i thiÖn h¬n. Trong lóc tiÕng Ph¸p cßn l¹ Víi lý do trªn, mét khèi l−îng lín tiÓu lÉm víi ng−êi ViÖt Nam, th× tiÕng H¸n thuyÕt th«ng tôc Trung Quèc ®· ®−îc dÞch sang tiÕng quèc ng÷. ë miÒn Nam, vÉn lµ thø ngo¹i ng÷ phæ biÕn trong x· héi. Do th«ng th¹o tiÕng H¸n, lóc ®Çu theo thèng kª cña B»ng Giang, tÝnh tõ c¸c nhµ duy t©n cña ViÖt Nam ®· dÞch 1907 ®Õn 1930 cã tíi 100 ®Çu s¸ch thuéc nh÷ng tr−íc t¸c chÝnh luËn gäi lµ T©n lo¹i tiÓu thuyÕt vâ hiÖp cña Trung Quèc ®· ®−îc dÞch (9). Phong thÇn diÔn nghÜa, th− cña Trung Quèc nh»m giíi thiÖu t− t−ëng v¨n minh ph−¬ng T©y chø kh«ng Ngò hæ b×nh T©y, TiÕt §inh San chinh ph¶i lµ t− t−ëng häc thuËt cña Trung T©y, B¹ch xµ Thanh xµ, B¾c du ch¬n vâ Quèc. Trªn tê §«ng D−¬ng t¹p chÝ ®¨ng truyÖn v.v... ®−îc dÞch bëi nh÷ng dÞch gi¶ t¶i ý kiÕn phª ph¸n H¸n häc cña Tr−¬ng cã tªn tuæi lóc bÊy giê lµ TrÇn Phong S¾c, VÜnh Ký, cßn tê Nam phong t¹p chÝ ®¨ng NguyÔn An Kh−¬ng, TrÇn C«ng Danh, t¶i nhiÒu t¸c phÈm dÞch v¨n häc Ph¸p NguyÔn Ch¸nh S¾t v.v… cña Ph¹m Quúnh. Phong khÝ häc thuËt Theo tµi liÖu (8) th× ë miÒn B¾c dÞch lóc bÊy giê lµ h−íng vÒ “Th¸i t©y”. chËm h¬n vµ thiªn vÒ tiÓu thuyÕt lÞch sö Nh−ng cã mét thùc tÕ nh÷ng n¨m ®Çu vµ tiÓu thuyÕt diÔm t×nh tµi tö giai nh©n. cña thÕ kû XX, ®« thÞ ë ViÖt Nam mäc Song phông kú duyªn, T©y s−¬ng ký, T¸i lªn nh− nÊm, thÞ d©n cña c¶ n−íc – nhÊt sinh duyªn, ThuyÒn t×nh bÓ ¸i, §«ng lµ ë miÒn Nam – cã nhu cÇu m¹nh mÏ Ch©u liÖt quèc, Tam quèc diÔn nghÜa ®èi víi lo¹i v¨n häc th«ng tôc cña Trung ®−îc dÞch bëi c¸c dÞch gi¶ næi tiÕng nh− Quèc. Nhu cÇu th−ëng thøc s¸ch th× rÊt Phan KÕ BÝnh, NguyÔn §ç Môc, H¶i lín mµ s¸ch cña ViÖt Nam lóc ®ã l¹i rÊt B»ng, Tróc L©m v.v… C¸ch dÞch cña thiÕu. Phan KÕ BÝnh trong lêi tùa cña miÒn Nam, ng«n ng÷ gÇn víi khÈu ng÷ nghiªn cøu trung quèc sè 3(73) - 2007 69
  7. Lª huy tiªu ®Þa ph−¬ng, cßn c¸ch dÞch ë miÒn B¾c V−¬ng An Th¹ch v.v… Do cã truyÒn nghÖ thuËt h¬n, hiÖn ®¹i h¬n. Cã lÏ v× thèng tõ ch−¬ng häc vµ Ýt nhiÒu chÞu thÕ tiÓu thuyÕt dÞch ë miÒn B¾c cã xu ¶nh h−ëng cña T©y häc nªn c¸c b¶n dÞch h−íng thay thÕ nh÷ng s¸ch dÞch ë miÒn ®Òu kh¸ chÝnh x¸c vµ nhuÇn nhÞ. Cã ®iÒu Nam khi mµ tr×nh ®é th−ëng thøc cña cæ v¨n kÐn ng−êi ®äc, nªn ®éi ngò ng−êi ®éc gi¶ ®−îc n©ng cao. dÞch cæ v¨n kh«ng ®«ng. Ng−êi dÞch cæ v¨n cã uy tÝn vÉn lµ Phan KÕ BÝnh. NÕu nh− tiÓu thuyÕt th«ng tôc Trung ë miÒn B¾c, dÞch th¬ cã muén h¬n Quèc ®−îc dÞch nhiÒu ë thêi kú nµy th× th¬ vµ cæ v¨n Trung Quèc Ýt ®−îc chó ý. dÞch cæ v¨n, nh−ng ®éi ngò ng−êi dÞch ë miÒn Nam, hÇu nh− th¬ vµ cæ v¨n kh¸ ®«ng ®¶o, cã khi cïng mét bµi th¬ Trung Quèc kh«ng ®−îc dÞch, ngo¹i trõ mµ cã ®Õn mét chôc b¶n dÞch kh¸c nhau. vµi tr−êng hîp nh− b¶n dÞch cña Hå Th¬ c¸c ®êi ®Òu ®−îc dÞch: th¬ §µo TiÒm BiÓu Ch¸nh. N¨m 1910, «ng cho in tËp ®êi TÊn; V−¬ng An Th¹ch, T¨ng Cñng cæ v¨n T©n so¹n cæ tÝch, nh−ng môc ®Ých ®êi Tèng; V−¬ng Gia ®êi Nguyªn, nh−ng dÞch cña «ng lµ chuÈn bÞ cho c«ng viÖc ®−îc dÞch nhiÒu nhÊt vÉn lµ th¬ ®êi s¸ng t¸c sau nµy cña m×nh. Gi¶i thÝch vÒ §−êng víi nh÷ng thi nh©n tiªu biÓu nh− t×nh tr¹ng Êy cã hai ý kiÕn kh¸c nhau: Lý B¹ch, §ç Phñ, B¹ch C− DÞ, V−¬ng Mét ý kiÕn cho r»ng miÒn Nam “Ýt nh©n Duy v.v… Nh÷ng dÞch gi¶ cã nhiÒu b¶n tµi H¸n häc”, mét ý kiÕn cho r»ng ng−êi dÞch lµ §«ng Ch©u NguyÔn H÷u TiÕn, Së miÒn Nam x−a nay chØ thÝch v¨n häc Cuång Lª D−, Tïng V©n NguyÔn §«n th«ng tôc. Theo t«i, ý kiÕn sau cã phÇn Phôc, NguyÔn KiÓm, Ng« Huy Linh, ®óng h¬n. Phan Huy Kú v.v… B¶n dÞch hay nhÊt Kh¸c víi miÒn Nam, ë miÒn B¾c cã thêi kú nµy lµ Tú bµ hµnh (B¹ch C− DÞ) truyÒn thèng H¸n häc l©u ®êi, c¸c t¹p cña Phan Huy VÞnh vµ T−¬ng TiÕn Töu chÝ cã tÝnh chuyªn vÒ v¨n ho¸ - v¨n häc (Lý B¹ch) cña dÞch gi¶ khuyÕt danh. Tú nh− §«ng D−¬ng t¹p chÝ, Nam phong bµ hµnh dÞch rÊt ®¹t, khiÕn nhiÒu ng−êi t¹p chÝ lµ tiÒn ®Ò ®Æt c¬ së cho viÖc dÞch cø ngì ®©y lµ th¬ cña ViÖt Nam chø thuËt th¬ - cæ v¨n Trung Hoa. Ng−êi kh«ng ph¶i cña Trung Quèc. dÞch cæ v¨n ë miÒn B¾c cã NguyÔn SÜ Gi¸c, NguyÔn §ç Môc, Phan KÕ BÝnh, NguyÔn §«n Phôc lµ ng−êi chuyªn Ph¹m Quúnh, D−¬ng B¸ Tr¹c, NguyÔn gi÷ môc dÞch th¬ cæ Trung Quèc trªn H÷u TiÕn, NguyÔn §«n Phôc v.v… Víi Nam phong t¹p chÝ ®· dÞch rÊt nhiÒu th¬ quan niÖm “thiªn cæ kiÖt t¸c kh«ng kÐm §−êng. B¶n dÞch cña «ng b¸m s¸t c¸c g× ¸ng v¨n cæ ®iÓn cña ph−¬ng T©y” thÓ th¬: ngò ng«n cæ phong, ngò ng«n (Ph¹m Quúnh), c¸c dÞch gi¶ ®· dÞch tõ luËt, tø tuyÖt b¸t có… chø Ýt khi dÞch thµnh th¬ lôc b¸t. §iÒu ®Æc biÖt n÷a lµ ChiÕn quèc s¸ch, Sö ký, LiÖt tö, Hµn Phi tö cho ®Õn Hµn Dò, Liªu T«ng Nguyªn, d−íi b¶n dÞch, «ng cßn thªm phÇn lêi nghiªn cøu trung quèc sè 3(73) - 2007 70
  8. T×m hiÓu viÖc giíi thiÖu vµ nghiªn cøu… gi¶i kiªm lêi b×nh gióp ng−êi ®äc th−ëng tiÕp thu mét c¸ch cã chän läc. Nh÷ng bµi thøc dÔ dµng h¬n. ViÖc dÞch th¬ §−êng Bµn vÒ häc thuËt n−íc Tµu vµ Bµn vÒ cã ¶nh h−ëng Ýt nhiÒu ®Õn sù ph¸t triÓn H¸n häc cña NguyÔn B¸ Tr¸c; kh¶o vÒ cña th¬ ca ViÖt Nam, nhÊt lµ th¬ míi Xu©n thu T¶ truyÖn cña NguyÔn Träng 1930-1945. Cï Huy CËn còng nh− nhiÒu ThuËt; tr−íc t¸c Nho gi¸o cña TrÇn nhµ th¬ míi kh¸c ®äc th¬ §−êng qua Träng Kim; Häc thuyÕt V−¬ng D−¬ng nhiÒu b¶n dÞch kh¸c nhau vµ tiÕp nhËn Minh vµ Bµn vÒ nh©n vËt L−¬ng Kh¶i phÇn tinh hoa cña nã. Ng« TÊt Tè ®¸nh Siªu cña NguyÔn §«n Phôc; Kh¶o vÒ häc gi¸ bµi th¬ Tr−êng giang cña Huy CËn lµ thuyÕt c¸c m«n ®å Khæng Tö vµ Kh¶o vÒ cã “hån th¬ §−êng mµ hay h¬n th¬ häc thuyÕt MÆc tö cña An Khª v.v… §−êng”.(9) ®· gióp ng−êi ®äc cã c¸i nh×n kh¸ hÖ thèng vÒ lÞch sö t− t−ëng häc thuËt cæ – VÒ viÖc kh¶o cøu, cã sù chuyÓn biÕn cËn cña Trung Quèc. ®¸ng kÓ. Phan KÕ BÝnh, NguyÔn §«n Phôc chñ tr−¬ng nghiªn cøu v¨n häc cæ Trong lÜnh vùc kh¶o cøu dÞch thuËt Trung Quèc lµ ®Ó b¶o tån vµ kÕ tôc v¨n häc cæ Trung Quèc ë thêi kú nµy, truyÒn thèng ¸ §«ng. NguyÔn B¸ Tr¸c, Phan KÕ BÝnh (1875 - 1921) lµ ng−êi ng−êi phô tr¸ch H¸n v¨n trªn Nam ®· ®¹t ®−îc nhiÒu thµnh tùu ®¸ng kÓ. VÒ phong t¹p chÝ chñ tr−¬ng “®iÒu hoµ t©n dÞch thuËt, b¶n dÞch Tam Quèc diÔn cùu” vµ cho “häc thuËt n−íc Tµu rÊt cã nghÜa cña «ng ë ®Çu thÕ kû XX vÉn cßn gi¸ trÞ trong xø ¸ §«ng”, do vËy cÇn gi¸ trÞ, ®Õn nay ch−a cã b¶n dÞch nµo kh¶o cøu ®Ó häc tËp vµ t¹o nªn tinh thÇn v−ît qua ®−îc. Cuèn ViÖt H¸n kh¶o cøu cèt c¸ch míi cho d©n téc. Ph¹m Quúnh (viÕt n¨m 1915, in s¸ch n¨m 1930) lµ võa dÞch, võa giíi thiÖu nhiÒu tinh hoa c«ng tr×nh kh¶o cøu ®Çy ®Æn vÒ v¨n häc t− t−ëng d©n chñ t− s¶n ph−¬ng T©y, cæ ViÖt Nam vµ Trung Hoa. Cã thÓ nãi võa dÞch vµ giíi thiÖu c¶ di s¶n tinh «ng lµ ng−êi ®Çu tiªn ë n−íc ta b¾t ®Çu thÇn cña ph−¬ng §«ng nh− ®¹o Nho, ®¹o cã ý thøc giíi thiÖu tiÕn tr×nh lÞch sö v¨n PhËt, ®¹o L·o, ca dao tôc ng÷ v.v… häc Trung Quèc mét c¸ch t−¬ng ®èi cã hÖ Trong bµi VÊn ®Ò cæ häc H¸n ViÖt (1928), thèng b»ng ch÷ Quèc ng÷. Nh÷ng tinh «ng ®¸nh gi¸ cao v¨n häc cæ Trung Hoa hoa v¨n häc ViÖt Nam ®−îc ®Æt trong víi sù ph©n tÝch kh¸ x¸c ®¸ng. Thêi kú mèi t−¬ng quan víi v¨n häc Trung Quèc. nµy do chÞu ¶nh h−ëng cña t− t−ëng häc “§ã lµ nh÷ng trang viÕt cã gi¸ trÞ më ®Çu thuËt ph−¬ng T©y, nªn phÇn kh¶o cøu cña bé m«n nghiªn cøu lý luËn v¨n häc cña t¸c gi¶ kÓ trªn ®· thÓ hiÖn tinh thÇn theo h−íng hiÖn ®¹i, trong ®ã v¨n häc khoa häc víi nh÷ng thao t¸c kh¸ chuÈn b−íc ®Çu ®−îc coi nh− mét ®èi t−îng x¸c. NguyÔn B¸ Tr¸c khuyªn c¸c nhµ khoa häc ®−îc nh×n nhËn ®¸nh gi¸ tõ nhiÒu gãc ®é” (10) . cùu häc cÇn cã th¸i ®é thùc sù cÇu thÞ, t×m ra chç ®óng, chç sai, chç hay, chç dë, nghiªn cøu trung quèc sè 3(73) - 2007 71
  9. Lª huy tiªu NÕu nh− Phan KÕ BÝnh cã thµnh tùu Tãm l¹i, giai ®o¹n tõ cuèi thÕ kû XIX næi bËt vÒ viÖc giíi thiÖu vµ kh¶o cøu ®Õn ®Çu nh÷ng n¨m 1930, viÖc dÞch v¨n häc cæ Trung Quèc th× NguyÔn H÷u thuËt vµ nghiªn cøu v¨n häc Trung Quèc TiÕn (1874-1941) cã thµnh tùu næi bËt ®· cã tiÕn bé h¬n thêi kú tr−íc. Cha «ng kh«ng nh÷ng ë mÆt giíi thiÖu v¨n häc cæ ta ®· b¾t ®Çu giíi thiÖu v¨n häc cæ Trung Quèc mµ cßn ®Æc biÖt næi bËt Trung Quèc nh− lµ mét nÒn v¨n häc trong viÖc dÞch thuËt c¸c c«ng tr×nh kh¶o n−íc ngoµi, viÖc lµm ®ã ®· gãp phÇn cøu cña chÝnh c¸c häc gi¶ Trung Quèc vÒ thóc ®Èy s¸ng t¸c vµ nghiªn cøu v¨n häc t− t−ëng häc thuËt cña n−íc hä nh−: n−íc nhµ. Cã hiÖn t−îng l¹ lµ nhiÒu t¸c Trung Quèc luËn lý häc sö (1920-1921) phÈm v¨n häc Trung Quèc Ýt cã ¶nh cña S¸i ChÊn, Trung Quèc phong tôc sö h−ëng trong lÞch sö v¨n häc cña n−íc hä cña Tr−¬ng L−¬ng Th¸i, H¸n häc t¹p ký nh−ng khi dÞch sang n−íc ta l¹i g©y cña Giang Cang Hæ, C¸i b¶n chÊt cña tiÕng vang lín. Nh÷ng tiÓu thuyÕt t×nh x· héi n−íc Tµu cña §µo DiÖp Qu©n S¬n c¶m nh−: TuyÕt hång lÖ sö, Ngäc lª (NhËt B¶n) do Thanh H¹c DËt dÞch ra hån… cña Tõ ChÈm ¸ (1889-1937) ®−îc tiÕng H¸n, Mét nhµ triÕt häc ®êi Minh - nam n÷ thanh niªn n−íc ta coi lµ nh÷ng V−¬ng D−¬ng Minh (khuyÕt danh), Kh¶o cuèn s¸ch gèi ®Çu gi−êng vµ “b¸n kh¸ vÒ häc thuËt n−íc Tµu cña L−¬ng Kh¶i ch¹y ë ViÖt Nam” (§Æng Thai Mai). Cã Siªu v.v… Nh÷ng b¶n dÞch nµy cña nh÷ng t¸c phÈm næi tiÕng cña Trung NguyÔn H÷u TiÕn cung cÊp cho b¹n ®äc Quèc ta kh«ng chó ý dÞch mµ chØ dÞch nh÷ng tri thøc lÞch sö – phong tôc – t− nh÷ng thø phÈm (tiÓu thuyÕt vâ hiÖp) t−ëng cña Trung Quèc mét c¸ch kh¸ hÖ mµ th«i. VÝ dô nh− tiÓu thuyÕt Hång l©u thèng vµ ®Õn nay vÉn cßn gi¸ trÞ. VÒ mÆt méng - mét ®Ønh cao cña tiÓu thuyÕt nghiªn cøu khoa häc, «ng dÞch c¸c cuèn ch−¬ng håi Trung Quèc ®−îc dÞch kh¸ nh−: V¨n häc sö n−íc Tµu cña V−¬ng (11) muén . Cßn Tam quèc diÔn nghÜa tuy Méng T¨ng, Kh¶o vÒ c¸c lèi v¨n Tµu ®−îc dÞch kh¸ sím vµo nh÷ng n¨m ®Çu (khuyÕt danh), Kh¶o vÒ KhuÊt Nguyªn cña thÕ kû XX, nh−ng so víi c¸c n−íc cña L−¬ng Kh¶i Siªu, LÞch sö vµ sù xung quanh cã h¬i muén. VÝ dô: Th¸i nghiÖp cña T« §«ng Pha cña T«n Dôc Tó Lan dÞch vµo n¨m 1802, NhËt B¶n dÞch v.v… Cã thÓ nãi, cuèn V¨n häc sö n−íc n¨m 1692, TriÒu Tiªn dÞch n¨m 1703. V× Tµu lµ bé v¨n häc sö Trung Quèc ®Çu sao? Phan Ngäc cho r»ng c¸c cô ta x−a tiªn ®−îc dÞch ë ViÖt Nam. Nh÷ng c«ng th¹o tiÕng H¸n ®äc th¼ng vµo nguyªn tr×nh dÞch thuËt vÒ lý luËn, nghiªn cøu b¶n nªn kh«ng cÇn dÞch(12) . Theo t«i, cßn v¨n häc, lÞch sö v¨n häc Tµu cña NguyÔn mét nguyªn nh©n n÷a lµ ph¶i ®îi ch÷ H÷u TiÕn rÊt h÷u Ých ®èi víi c¸c nhµ v¨n, Quèc ng÷ ph¸t triÓn ®Õn ®é thuÇn thôc, nhµ nghiªn cøu ViÖt Nam ®ang b−íc ®Çu tinh x¶o míi dÔ dµng dÞch ®−îc mét t¸c ®i trªn con ®−êng hiÖn ®¹i ho¸ v¨n häc phÈm ®å sé. Tam quèc diÔn nghÜa còng cña n−íc nhµ. nghiªn cøu trung quèc sè 3(73) - 2007 72
  10. T×m hiÓu viÖc giíi thiÖu vµ nghiªn cøu… n¨m 1940, v¨n häc dÞch nãi chung, v¨n ®−îc c¸c n−íc ph−¬ng T©y nh− Anh, häc dÞch Trung Quèc nãi riªng cã phÇn Ph¸p, §øc… dÞch kh¸ sím, nh−ng kh«ng nµo ch÷ng l¹i. Thùc d©n Ph¸p muèn g©y ®−îc tiÕng vang ®¸ng kÓ, cßn ë ViÖt t¸ch ViÖt Nam ra khái vßng ¶nh h−ëng Nam, Th¸i Lan, TriÒu Tiªn, nhê ¶nh cña Trung Hoa, mét mÆt hä khuyÕn h−ëng cña nã ®· t¹o ra c¶ mét dßng tiÓu khÝch viÖc dÞch vµ giíi thiÖu v¨n ho¸ thuyÕt ch−¬ng håi. Hoµng Lª nhÊt thèng ph−¬ng T©y, mét mÆt chØ thÞ cho b¸o chÝ chÝ, Nam triÒu c«ng nghiÖp chÝ, Hoµng tuyªn truyÒn t− t−ëng Khæng M¹nh, trë ViÖt h−ng long chÝ cña ViÖt Nam lµ vÒ víi céi nguån v¨n ho¸ ¸ §«ng, nh»m nh÷ng minh chøng. lµm cho nh©n d©n ta l·ng quªn t×nh ViÖc giíi thiÖu vµ kh¶o cøu trong giai h×nh chÝnh trÞ tr−íc m¾t. ý ®å trªn cña ®o¹n nµy ë n−íc ta chØ dõng l¹i ë v¨n thùc d©n Ph¸p l¹i t¹o nªn phong trµo häc cæ vµ trung ®¹i Trung Quèc, cßn v¨n muèn dung hoµ v¨n ho¸ §«ng – T©y nh− häc cËn ®¹i, nhÊt lµ v¨n häc hiÖn ®¹i ®Çu thêi Nam phong thuë tr−íc, v× thÕ xuÊt thÕ kû XX cña Trung Quèc ch−a ®−îc hiÖn nhiÒu nh÷ng tr−íc t¸c vÒ t− t−ëng quan t©m giíi thiÖu. Së dÜ cã t×nh tr¹ng v¨n ho¸ ph−¬ng §«ng. Bé s¸ch Nho gi¸o trªn, mét phÇn do chÝnh s¸ch phong to¶ cña TrÇn Träng Kim ®−îc in l¹i trong biªn giíi ViÖt – Trung cña thùc d©n giai ®o¹n nµy vµ ®−îc ®ãn nhËn nång Ph¸p, mét phÇn v× häc thuËt n−íc ta nhiÖt. VÒ v¨n häc, c¸c häc gi¶ D−¬ng ®ang h−íng theo m« h×nh ph−¬ng T©y. Qu¶ng Hµm, NguyÔn §æng Chi, nhµ v¨n MÆc dï vËy, nh÷ng t¸c phÈm dÞch vµ TrÇn TuÊn Kh¶i… vÉn kiªn tr× giíi thiÖu, nghiªn cøu v¨n häc cæ Trung Quèc cña nghiªn cøu v¨n häc Trung Quèc vµ mong c¸c häc gi¶ cã t©m huyÕt nh− Phan KÕ m−în ph−¬ng ph¸p khoa häc cña ph−¬ng BÝnh, NguyÔn H÷u TiÕn … lµ nh÷ng dÊu T©y mµ nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò liªn quan son trªn chÆng ®−êng tiÕp nhËn v¨n ho¸ tíi v¨n ho¸ d©n téc. C«ng chóng ViÖt - v¨n häc Trung Hoa. ViÖc dÞch thuËt vµ Nam vÉn mª tiÓu thuyÕt th«ng tôc cña nghiªn cøu cña hä ®· cã t¸c dông m¹nh Trung Quèc, cã khi “thÝch h¬n c¶ xem mÏ ®Õn qu¸ tr×nh hiÖn ®¹i ho¸ v¨n häc nh÷ng s¸ch T©y, cho dÉu nh÷ng s¸ch ®ã cña n−íc nhµ. ®· ®−îc liÖt vµo nh÷ng h¹ng hay nhÊt III. T×nh h×nh giíi thiÖu vµ cña thÕ giíi” (Hoµi Thanh). §ã lµ nguyªn nghiªn cøu v¨n häc Trung Quèc nh©n gi¶i thÝch v× sao s¸ch Tµu vÉn bµy ë ViÖt Nam tõ 1930 ®Õn 1945 nhiÒu trªn c¸c quÇy s¸ch. Nguyªn nh©n Thêi kú nµy, chÕ ®é kiÓm duyÖt cña thø hai lµm cho viÖc giíi thiÖu vµ kh¶o thùc d©n Ph¸p vÉn hÕt søc ngÆt nghÌo. cøu v¨n häc Trung Quèc vÉn ph¸t triÓn Mét sè ng−êi muèn tù lùc lµm ra nh÷ng v× tõ kho¶ng 1936 víi sù th¾ng lîi cña s¸ch cã gi¸ trÞ chø kh«ng dÞch s¸ch n−íc MÆt trËn B×nh d©n bªn Ph¸p vµ sù ngoµi (nhãm Tù lùc v¨n ®oµn), nªn tr−íc thµnh lËp MÆt trËn Nh©n d©n §«ng nghiªn cøu trung quèc sè 3(73) - 2007 73
  11. Lª huy tiªu D−¬ng ë n−íc ta, s¸ch b¸o Trung Quèc Nam, trong ®ã v¨n häc cæ cËn Trung ®−îc ®−a qua ViÖt Nam cã phÇn dÔ dµng Quèc còng ®−îc chó ý nghiªn cøu cÈn h¬n. §Æng Thai Mai viÕt: “N¨m 1936, thËn. VÝ dô cuèn §¹i ViÖt v¨n häc lÞch sö §¶ng ra ho¹t ®éng c«ng khai. Lóc nµy cña NguyÔn SÜ §¹o (1941), ViÖt Nam cæ §¶ng cã liªn hÖ víi c¸c nhµ b¸o Ph¸p, v¨n häc sö cña NguyÔn §æng Chi (1942), nhµ in Tam Liªn th− ®iÕm bªn Th−îng Nhµ v¨n hiÖn ®¹i cña Vò Ngäc Phan H¶i còng cã quan hÖ víi chóng ta”. MÆc (1942), ViÖt Nam v¨n häc – v¨n häc ®êi cho mét sè ng−êi coi th−êng v¨n häc míi Lý, v¨n häc ®êi TrÇn cña Ng« TÊt Tè cña Trung Quèc, nh−ng §Æng Thai Mai (1942), Cuéc tiÕn ho¸ v¨n häc ViÖt Nam vµ c¸c chiÕn h÷u cña «ng vÉn coi nã lµ cña KiÒu Thanh QuÕ (1943), ViÖt Nam mét nÒn “v¨n häc chiÕn ®Êu, ®¹i chóng v¨n häc sö yÕu cña D−¬ng Qu¶ng Hµm hiÖn thùc”. Nhê ®ã ë n−íc ta vµo ®Çu (1944) ®Òu dµnh cho v¨n häc Trung Quèc nh÷ng n¨m 1940, xuÊt hiÖn mét sè c«ng mét sè trang nhÊt ®Þnh. §Æc biÖt cuèn tr×nh nghiªn cøu giíi thiÖu nÒn v¨n häc cña D−¬ng Qu¶ng Hµm ®· bµn ®Õn hiÖn ®¹i cña Trung Quèc, mµ giai ®o¹n nhiÒu vÊn ®Ò, tõ t− t−ëng häc thuËt ®Õn tr−íc cßn ®Ó trèng. thÓ tµi, phong c¸ch v¨n ch−¬ng vµ t¸c gi¶ Trung Quèc. ¤ng dµnh c¶ mét phÇn Tr−íc hÕt nãi vÒ t×nh h×nh nghiªn cøu ®Ó tr×nh bµy vÒ vÊn ®Ò ¶nh h−ëng cña vµ dÞch thuËt v¨n häc cæ – cËn Trung v¨n ch−¬ng Tµu, ¶nh h−ëng cña c¸c t¸c Quèc trong thêi kú nµy. Do ¶nh h−ëng gi¶ nh− KhuÊt Nguyªn, §µo TiÒm, Lý cña lèi t− duy ph−¬ng T©y, nªn c¸ch B¹ch, Hµn Dò, T« §«ng Pha… ®èi víi nghiªn cøu v¨n häc cæ Trung Quèc ë giai ViÖt Nam. So víi giai ®o¹n tr−íc, D−¬ng ®o¹n nµy cã sù ®æi míi, mang mµu s¾c Qu¶ng Hµm còng nh− c¸c t¸c gi¶ võa kÓ hiÖn ®¹i. Nh÷ng bµi th¬ t×nh trong Kinh trªn ®· cã c¸i nh×n mang tÝnh hÖ thèng thi vµ tôc trai g¸i ®èi nhau cña Ng« TÊt vÒ v¨n häc Trung Quèc víi t− c¸ch lµ Tè ®¨ng trªn §«ng Ph¸p t¹p chÝ (1932) mét nÒn v¨n häc n−íc ngoµi cã mèi liªn ®· vËn dông “phÐp phª b×nh” vµ “phÐp hÖ víi lÞch sö v¨n häc d©n téc. lo¹i suy” cña Marcel Granet ®Ó x¸c ®Þnh Kinh thi ®−îc h×nh thµnh tõ “nh÷ng c¸i Còng nghiªn cøu vÒ ¶nh h−ëng cña tôc héi hÌ h¸t x−íng ë bªn Tµu x−a”. Bµi v¨n th¬ Trung Quèc, Hoa B»ng trong bµi Bèn pho tiÓu thuyÕt Tµu hay nhÊt cña Thö viÕt ViÖt Nam v¨n häc sö trªn t¹p Tróc §únh ®¨ng trªn §«ng D−¬ng t¹p chÝ Tri T©n (1941) ®· nghiªn cøu nh÷ng chÝ (1937) lµ mét luËn v¨n ®Çu tiªn lèi v¨n vÇn Trung Hoa trong ph¹m vi nghiªn cøu vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt v¨n häc Nam ViÖt nh− c¸c thÓ ca, hµnh, cña nh÷ng tiÓu thuyÕt Tam quèc, Thuû tõ khóc, th¬ cæ phong, th¬ §−êng luËt vµ Hö, T©y du vµ Hång l©u méng ë n−íc ta. ¶nh h−ëng cña nã ®èi víi th¬ cæ n−íc ta. Nghiªn cøu kh¸ s©u vÒ Kinh thi, Tr−¬ng §Õn ®Çu nh÷ng n¨m 1940, xuÊt hiÖn Töu cã cuèn Kinh thi ViÖt Nam (1942). mét sè c«ng tr×nh lÞch sö v¨n häc ViÖt nghiªn cøu trung quèc sè 3(73) - 2007 74
  12. T×m hiÓu viÖc giíi thiÖu vµ nghiªn cøu… MÆc dï cã khuynh h−íng x· héi häc tiÓu thuyÕt vâ hiÖp cña Trung Quèc vÉn dung tôc, nh−ng tr−íc t¸c nµy ®· thÊy tiÕp tôc ®−îc dÞch. NÕu nh− ë giai ®o¹n ®−îc gi¸ trÞ ph¶n ¸nh hiÖn thùc cña tËp tr−íc, tiÓu thuyÕt vâ hiÖp Trung Quèc th¬ ®Çu tiªn cña Trung Quèc cæ ®¹i. ch−a cã ®Þa vÞ ë ®Êt B¾c, th× giê ®©y ë B−íc sang thËp niªn 40 cña thÕ kû XX, miÒn B¾c ng−êi ta in l¹i nhiÒu tiÓu ta thÊy cã nh÷ng bµi viÕt, nh÷ng c«ng thuyÕt vâ hiÖp ®· thÞnh hµnh mét thêi ë tr×nh nghiªn cøu s©u s¾c h¬n, ®Çy ®Æn miÒn Nam, ®ång thêi dÞch míi mét sè h¬n vÒ v¨n häc Trung Quèc nh− V× sao truyÖn kh¸c vµ ®−a vµo ph¸t hµnh ë Thi N¹i Am viÕt truyÖn Thñy Hö cña miÒn Nam. C¸c dÞch gi¶ tham gia dÞch Méng Tiªn, L−îc kh¶o tiÓu thuyÕt Tµu, lo¹i tiÓu thuyÕt nµy lµ Ng« V¨n TriÖn, phô thªm tiÓu thuyÕt ViÖt Nam x−a cña NguyÔn §ç Môc, TrÇn TuÊn Kh¶i, Ph¹m TrÇn V¨n Gi¸p, L−îc kh¶o th¬ Trung Cao Cñng v.v… ThÊy tiÓu thuyÕt vâ hiÖp Quèc cña Do·n KÕ ThiÖn… NÕu nh− Bèn Tµu rÊt ¨n kh¸ch, mét sè nhµ v¨n ViÖt pho tiÓu thuyÕt Tµu hay nhÊt cña Tróc Nam b¾t ch−íc, bÞa lu«n ra mét lo¹i tiÓu §únh ë thËp kû 30 chØ dõng l¹i ë bèn thuyÕt nh− kiÓu vâ hiÖp Tµu, tung ra thÞ tiÓu thuyÕt th× L−îc kh¶o thiÓu thuyÕt tr−êng vµ vÉn ®−îc b¹n ®äc c¶ n−íc say Tµu… cña TrÇn V¨n Gi¸p kh«ng nh÷ng mª! giíi thiÖu c¶ qu¸ tr×nh h×nh thµnh dßng Giai ®o¹n nµy, kh«ng ph¶i chØ cã tiÓu tiÓu thuyÕt ch−¬ng håi cña Trung Quèc thuyÕt vâ hiÖp mµ ë c¶ hai miÒn Nam mµ cßn ph©n tÝch thªm c¸c tiÓu thuyÕt B¾c ®· chó ý nhiÒu ®Õn nh÷ng tiÓu nh−: Kim B×nh Mai, Liªu trai chÝ dÞ… thuyÕt cæ ®iÓn cã gi¸ trÞ v¨n häc nh−: cïng ¶nh h−ëng cña chóng ®èi víi v¨n Hång l©u méng, §«ng Chu liÖt quèc häc ViÖt Nam ë c¶ hai miÒn Nam B¾c. (1934) do TrÇn TuÊn Kh¶i dÞch, Liªu trai NÕu nh− ë giai ®o¹n tr−íc, Phan KÕ chÝ dÞ (1938-1939) do T¶n §µ NguyÔn BÝnh, NguyÔn H÷u TiÕn vµ Hoa B»ng Kh¾c HiÕu dÞch, M¸i t©y (tøc T©y S−¬ng chØ chó ý ®Õn c¸c thÓ th¬ Trung Quèc cã ký) (1942) do Nh−îng Tèng dÞch, ®Æc biÖt mÆt trong v¨n häc ViÖt Nam th× L−îc lµ bé sö thi Tam quèc diÔn nghÜa ®−îc kh¶o vÒ th¬ Trung Quèc cña Do·n KÕ dÞch l¹i bëi nh÷ng dÞch gi¶ míi nh− ThiÖn hÇu nh− bµn tíi tÊt c¶ c¸c thÓ th¬ NguyÔn Xu©n L©m (1933), NguyÔn TÊn vèn cã cña Trung Quèc, ®Æc biÖt ®i s©u ChiÓu (1934), HiÒn L−¬ng (1935), Vò vµo nguån gèc, thi ph¸i, quan hÖ gi÷a Huy T« (1937) v.v… th¬ víi t©m lý häc, triÕt häc, x· héi häc; VÒ v¨n th¬ cæ, thêi kú nµy cã ch÷ng ph©n tÝch c¸i hay c¸i dë cña th¬ cò vµ c¶ l¹i. Theo Hoµi Thanh, nh÷ng n¨m ®Çu th¬ míi (do Hå ThÝch ®Ò x−íng). cña thËp kû 40 cña thÕ kû XX, “th¬ cò VÒ dÞch thuËt, thêi kú nµy còng cã trªn s¸ch b¸o ngµy mét th−a dÇn. Trõ nh÷ng c¸i míi. Song song víi viÖc dÞch mét vµi tê kh«ng thiªn vÒ v¨n ch−¬ng, cßn hÔ ®¨ng th¬ cò lµ b¸o chÕt” (13). M·i c¸c t¸c phÈm v¨n häc ph−¬ng T©y th× nghiªn cøu trung quèc sè 3(73) - 2007 75
  13. Lª huy tiªu Ngäc Phan ®· dÞch truyÖn Khæng Êt Kû ®Õn n¨m 1934, T¶n §µ NguyÔn Kh¾c HiÕu míi b¾t ®Çu dÞch Tr−êng hËn ca cña Lç TÊn in trªn t¹p chÝ Ph¸p ViÖt. cña B¹ch C− DÞ ®¨ng trªn TiÓu thuyÕt ¤ng dÞch qua b¶n tiÕng Ph¸p nªn ch−a thø 7, nh−ng sau ®ã «ng kh«ng dÞch th¬ râ t¸c gi¶ lµ ai, vµ «ng cho truyÖn nµy cã n÷a. T×nh tr¹ng nµy ®−îc chÊm døt tõ ¶nh h−ëng ®Õn Nam Cao khi Nam Cao n¨m 1937 trë ®i. Bµi th¬ Hoµng h¹c l©u viÕt C¸i lß g¹ch cò (ChÝ PhÌo). Sau ®ã ta cña Th«i HiÖu còng do T¶n §µ dÞch thÊy xuÊt hiÖn c¸c bµi Nguån gèc v¨n ®· më mµn cho sù trë l¹i cña viÖc dÞch häc n−íc nhµ vµ nÒn v¨n häc míi cña th¬ cæ Trung Quèc. Th¬ dÞch cña J.Leiba Trung Quèc cña Lª D− (1933), Cuéc vËn rÊt s¸t nguyªn b¶n nh−ng vÉn lµm cho ®éng t©n v¨n ho¸ ë Trung Quèc cña Trùc “ng−êi ®äc cã c¶m t−ëng nh− ®−îc ®äc L©m (1934), V¨n ho¸ míi cña ng−êi Tµu mét thi phÈm do «ng s¸ng t¸c chø kh«ng cña NguyÔn TiÕn L·ng (1934), Trªn v¨n ph¶i phiªn dÞch” (KiÒu Thanh QuÕ). ®µn thÕ giíi, v¨n häc Trung Hoa ë ®Þa vÞ J.Leiba ®· “th¬ míi ho¸” th¬ cæ. §Çu nµo cña Phan Kh«i (1937), Nhí l¹i Lç nh÷ng n¨m 1940 xuÊt hiÖn nhiÒu tËp TÊn vµ lèi v¨n b¹ch tho¹i cña Tµu cña th¬ dÞch ®Çy ®Æn nh− §−êng thi (1940- Qu¸n Chi (1941)… Nh×n chung c¸c bµi 1942) cña Ng« TÊt Tè, §−êng thi (1944) viÕt nµy ch−a ®Ò cËp ®Õn cuéc c¸ch m¹ng cña TrÇn Träng Kim, Th¬ §ç Phñ (1944) v¨n ho¸ Ngò Tø vµ thµnh tùu v¨n häc vµ Ly tao (1944) cña Nh−îng Tèng, míi giµu tÝnh chiÕn ®Êu, mµ chØ bµn s¬ §−êng thi hîp tuyÓn (1943) cña HuyÒn bé vÒ sù chuyÓn ®æi tõ v¨n ng«n sang MÆc §¹o nh©n… Giê ®©y c¸c dÞch gi¶ b¹ch tho¹i mµ th«i. NguyÔn TiÕn L·ng võa dÞch võa kh¶o cøu. Ng« TÊt Tè chó ý cã nh¾c ®Õn tªn c¸c nhµ v¨n nh−: Tõ ChÝ ®Õn viÖc kh¶o cøu lÞch sö th¬ §−êng, Ma, Qu¸ch M¹t Nh−îc, L·o X¸, Mao TrÇn Träng Kim th× chó ý ®Õn thi ph¸p ThuÉn, §inh Linh, Lç TÊn… nh−ng chØ th¬ §−êng. Cã thÓ nãi, sù kÕt hîp gi÷a ®iÓm danh chø ch−a cã ph©n tÝch g× dÞch thuËt vµ kh¶o cøu lµ nÐt næi bËt cña nhiÒu. giai ®o¹n nµy. §ã lµ kÕt qu¶ cña qu¸ Cã thÓ nãi trong suèt 20 n¨m kÓ tõ tr×nh nhËn thøc vai trß cña v¨n häc cæ n¨m 1919 ®Õn n¨m 1942 (khi §Æng Thai Trung Quèc trong sù ph¸t triÓn cña nÒn Mai b¾t ®Çu giíi thiÖu vÒ Lç TÊn), ®éc v¨n häc hiÖn ®¹i n−íc nhµ. §iÓm næi bËt gi¶ ViÖt Nam hÇu nh− ch−a biÕt g× nhiÒu n÷a kh¸c víi giai ®o¹n tr−íc lµ giê ®©y vÒ v¨n häc míi cña Trung Quèc. Vµo viÖc giíi thiÖu, nghiªn cøu v¨n häc hiÖn th¸ng 10-1942, §Æng Thai Mai giíi thiÖu ®¹i Trung Quèc ®· ®−îc chó ý. §Æng b¶n dÞch Ng−êi víi thêi gian cña Lç TÊn. Thai Mai lµ ng−êi dÞch muén nh−ng l¹i Sau ®ã «ng dÞch Bãng tõ gi· ng−êi, lµ ng−êi cã c«ng ®Çu trong viÖc dÞch vµ Ng−êi qua ®−êng, Khæng Êt Kû, AQ nghiªn cøu v¨n häc hiÖn ®¹i Trung Quèc. chÝnh truyÖn, V× sao t«i viÕt AQ chÝnh Tr−íc §Æng Thai Mai, n¨m 1931, Vò truyÖn… §Õn n¨m 1944, «ng tËp hîp c¸c nghiªn cøu trung quèc sè 3(73) - 2007 76
  14. T×m hiÓu viÖc giíi thiÖu vµ nghiªn cøu… nµy trªn thÞ tr−êng s¸ch ®ang l−u hµnh bµi viÕt l¹i thµnh tËp s¸ch Lç TÊn- Th©n c¸c bµi dÞch cña T¶n §µ, §µo Minh NhÊt, thÕ, v¨n nghÖ. Trong lóc Hoµi Thanh cho Tróc Khª, Nh−îng Tèng vÒ v¨n häc “Trung Quèc hiÖn ®¹i kh«ng cã g× n÷a, Trung Quèc ë thêi ®¹i xa x−a, thùc t×nh chØ cã c¸ch ph¶i quay vÒ nh÷ng c¸i ®Ñp chóng t«i kh«ng mÊy thiÕt tha víi nh÷ng cæ x−a nh− sø Giang T©y, th¬ §−êng” (15), t¸c phÈm ®−îm mïi phôc cæ Êy. Cßn nh− th× §Æng Thai Mai nhËn thÊy v¨n häc Lç TÊn, Tµo Ngu lµ nh÷ng nhµ v¨n hiÖn hiÖn ®¹i Trung Quèc tõ Ngò Tø trë ®i ®¹i mµ l¹i tiÕn bé, t¸c phÈm cña hä chøa “cã c¶ mét ý nghÜa x· héi chÝnh trÞ”, nã chan sinh khÝ” (19). lµ “nÒn v¨n häc chiÕn ®Êu ®¹i chóng vµ Nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu cña hiÖn thùc” (16). ¤ng giíi thiÖu nÒn v¨n §Æng Thai Mai vÒ v¨n häc míi Trung häc tiÕn bé Êy ®Ó uèn n¾n phong khÝ v¨n Quèc vµ vÒ Lç TÊn thÓ hiÖn quan ®iÓm häc c«ng khai cña n−íc nhµ ®ang ®i vµo mÉu mùc vÒ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu tho¸i trµo víi nh÷ng tiÕng khãc than m¬ m¸c xÝt, ®ång thêi thÓ hiÖn c¸i nh×n toµn méng, bi lôy, bÕ t¾c. Ngoµi Lç TÊn ra, diÖn vÒ nhµ v¨n Lç TÊn. Cã thÓ nãi, §Æng Thai Mai cßn dÞch vµ giíi thiÖu vë nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu cña «ng kÞch L−u l¹c cña TrÇn L©m, L«i vò vµ ®· ®Æt nÒn mãng cho ngµnh Trung Quèc NhËt xuÊt cña Tµo Ngu… häc nãi chung vµ Lç TÊn häc nãi riªng ë Lç TÊn lµ c©y ®¹i thô cña nÒn v¨n häc ViÖt Nam (20) . míi cña Trung Quèc, nªn §Æng Thai Mai Nh− vËy, qua ba thêi kú giíi thiÖu vµ nghiªn cøu s©u h¬n c¶. Tõ cuéc ®êi, ®Õn kh¶o cøu v¨n häc Trung Quèc cña ng−êi t¸c phÈm, phong c¸ch t¹p v¨n vµ thi x−a, chóng ta thÊy cã mét b−íc chuyÓn ph¸p truyÖn ng¾n cña Lç TÊn, §Æng biÕn râ rÖt. Lóc ®Çu, viÖc dÞch thuËt v¨n Thai Mai ®Òu cã nh÷ng nhËn ®Þnh s©u häc cæ Trung Quèc chØ ®−îc coi lµ thó s¾c. ¤ng cho “Lç TÊn kh«ng ph¶i chØ lµ ch¬i tao nh· vÒ v¨n ch−¬ng, v¨n häc cæ mét nh©n vËt, Lç TÊn lµ c¶ mét thêi Trung Quèc chØ ®−îc coi lµ di s¶n cña ®¹i”(17), “T− t−ëng vµ nghÖ thuËt cña Lç v¨n häc truyÒn thèng ph−¬ng §«ng, nªn TÊn kh«ng ph¶i lµ s¶n phÈm ®éc quyÒn viÖc dÞch thuËt vÉn cßn t¶n m¹n, ch−a cña n−íc Tµu mµ còng lµ cña chung hÖ thèng, dÇn dÇn sau ®ã, dÞch thuËt trong kho danh nh©n toµn thÕ giíi” (18). ®−îc coi lµ mét c«ng viÖc nghiªm tóc Nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu cña nh»m giíi thiÖu v¨n häc cæ Trung Quèc §Æng Thai Mai vÒ v¨n häc hiÖn ®¹i nh− lµ mét nÒn v¨n häc n−íc ngoµi. VÒ Trung Quèc nãi chung, vÒ Lç TÊn nãi nghiªn cøu, tõ nh÷ng bµi tùa, bµi b¹t s¬ riªng gióp cho ®éc gi¶ ViÖt Nam thÊy sµi dÇn ®· xuÊt hiÖn nh÷ng c«ng tr×nh ®−îc x· héi phong kiÕn cæ hñ ®ang ®Çy ®Æn, nghiªn cøu s©u s¾c c¶ vÒ néi chuyÓn m×nh b−íc sang thêi ®¹i míi, dung, nghÖ thuËt cïng ¶nh h−ëng cña ®ång thêi còng mang ®Õn mét luång sinh nã ®èi víi v¨n häc ViÖt Nam. §Õn thêi kú khÝ míi trong sinh ho¹t v¨n häc cña ViÖt thø ba (1930-1945), v¨n häc hiÖn ®¹i Nam ®−¬ng thêi. Tr−¬ng ChÝnh kÓ: “Lóc nghiªn cøu trung quèc sè 3(73) - 2007 77
  15. Lª huy tiªu 9. B»ng Giang: V¨n häc quèc ng÷ ë Trung Quèc ®· ®−îc giíi thiÖu vµ nghiªn Nam Kú 1865-1930, Nxb TrÎ thµnh phè Hå cøu víi mét quan ®iÓm m¸c xÝt khoa häc. ChÝ Minh. Thµnh tùu giíi thiÖu vµ nghiªn cøu 10. NguyÔn Quang ThiÒu (chñ biªn), v¨n häc Trung Quèc cña ng−êi x−a (2000), T¸c gi¶ vµ t¸c phÈm, Nxb TrÎ ®· ®Æt nÒn mãng cho ngµnh Trung Quèc thµnh phè Hå ChÝ Minh. häc ë ViÖt Nam. Nhê cã kinh nghiÖm cña 11. Tõ ®iÓn V¨n häc, Nxb ThÕ giíi, n¨m cha «ng, tõ n¨m 1945 cho ®Õn cuèi thÕ 2004, tr.1389. kû XX, ngµnh Trung Quèc häc cña ViÖt 12. Theo Phan Ngäc th× Hång l©u méng Nam ®· cã nh÷ng b−íc tiÕn ®¸ng kÓ. m·i ®Õn 1961 míi ®−îc dÞch. Xem bµi ¶nh h−ëng cña tiÓu thuyÕt Trung Quèc ®èi víi ViÖt Nam cña t¸c gi¶ in trªn T¹p chÝ Nghiªn cøu Trung Quèc th¸ng 3-1996. Nh−ng theo Tõ ®iÓn V¨n häc (bé míi) cña Nxb ThÕ giíi, 2004, tr.1811 th× ¸ Nam chó thÝch: TrÇn TuÊn Kh¶i ®· dÞch t¸c phÈm nµy tõ n¨m 1934. 1. Ph−¬ng Lùu (1997): Gãp phÇn x¸c 13. Phan Ngäc: ¶nh h−ëng cña tiÓu lËp hÖ thèng quan niÖm v¨n häc Trung ®¹i ViÖt Nam, Nxb Gi¸o dôc, Hµ Néi, tr.32. thuyÕt ch−¬ng håi Trung Quèc ®èi víi ViÖt 2. NguyÔn Léc (1992): V¨n häc ViÖt Nam. T¹p chÝ Nghiªn cøu Trung Quèc sè Nam nöa cuèi thÕ kû XVIII nöa ®Çu thÕ kû 3-1996. XIX tËp I, Nxb §¹i häc vµ Gi¸o dôc chuyªn 14. Hoµi Thanh, Hoµi Ch©n (1988): Thi nghiÖp, Hµ Néi, tr.46. nh©n ViÖt Nam, Nxb V¨n häc Hµ Néi, Héi 3. ChÕ Lan Viªn (1984): Thay lêi tùa Nghiªn cøu gi¶ng d¹y v¨n häc thµnh phè xem Tõ trong di s¶n … Nxb T¸c phÈm míi Hå ChÝ Minh, tr.23. Hµ Néi, tr.5. 15. TuyÓn tËp Tr−¬ng ChÝnh, tËp 2, 4. N.Konr¸t (1997): Ph−¬ng §«ng vµ Nxb V¨n häc, Hµ Néi, 1997, tr.226. ph−¬ng T©y, Nxb Gi¸o dôc Hµ Néi, tr. 27. 16. §Æng Thai Mai (1958): L−îc sö v¨n 5. Hoµi Thanh, Hoµi Ch©n (1988): Thi häc Trung Quèc, tËp 2, Nxb Sù thËt, Hµ nh©n ViÖt Nam, Nxb V¨n häc vµ Héi Néi, tr.21. nghiªn cøu gi¶ng d¹y v¨n häc thµnh phè Hå ChÝ Minh, tr.9. 17. §Æng Thai Mai (1994): X· héi sö 6. Phan Ngäc (2002): B¶n s¾c v¨n ho¸ Trung Quèc, Nxb Khoa häc x· héi, Hµ Néi, ViÖt Nam Nxb V¨n ho¸ - Th«ng tin Hµ Néi, tr.331. tr. 432. 18. §Æng Thai Mai: Mét bµi th¬ Lç TÊn, 7. §Æng Thai Mai (1974): V¨n th¬ c¸ch B¸o Thanh NghÞ 23-1942. m¹ng ViÖt Nam ®Çu thÕ kû XX, Nxb V¨n 19. TuyÓn tËp Tr−¬ng ChÝnh, tËp 2, häc Hµ Néi, tr.141. Nxb V¨n häc, Hµ Néi 1997, tr.299-300. 8. DÉn theo Trung Quèc truyÒn thèng 20. Xem thªm bµi §Æng Thai Mai víi tiÓu thuyÕt t¹i ¸ Ch©u do Claudine Salmon Lç TÊn in trong s¸ch C¶m nhËn míi vÒ vµ Nhan B¶o biªn so¹n, (1999), C«ng ty V¨n ho¸ V¨n häc Trung Quèc cña Lª Huy xuÊt b¶n V¨n ho¸ quèc tÕ B¾c Kinh, Tiªu, (2004), Nxb §¹i häc Quèc gia Hµ Néi. tr.201-202. nghiªn cøu trung quèc sè 3(73) - 2007 78
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

LV.26: Bộ 320 Luận Văn Thạc Sĩ Y Học
320 tài liệu
1247 lượt tải
THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2