Báo cáo tổng kết khoa học và kỹ thuật: Nghiên cứu dự báo xói lở bồi lắng lòng dẫn và đề xuất các biện pháp phòng chống cho hệ thống sông ở đồng bằng sông Cửu Long

BNN & PTNT VKHTLMN

BOÄ NOÂNG NGHIEÄP VAØ PHAÙT TRIEÅN NOÂNG THOÂN Vieän Khoa hoïc Thuûy lôïi mieàn Nam 2A Nguyeãn Bieåu – Quaän 5 - Tp. Hoà Chí Minh

Baùo caùo toång keát khoa hoïc vaø kyõ thuaät Ñeà taøi:

NGHIEÂN CÖÙU DÖÏ BAÙO XOÙI LÔÛ BOÀI LAÉNG LOØNG DAÃN VAØ ÑEÀ XUAÁT CAÙC BIEÄN PHAÙP PHOØNG CHOÁNG CHO HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑOÀNG BAÈNG SOÂNG CÖÛU LONG PGS.TS Leâ Maïnh Huøng

TP.Hoà Chí Minh, 09 – 2004

MUÏC LUÏC

LÔØI MÔÛ ÑAÀU

CHÖÔNG 1. TOÅNG QUAN

1.1 Nhöõng vaán ñeà chung lieân quan tôùi ñoái töôïng nghieân cöùu ....................................... 13

1.2 Nhöõng thaønh töïu khoa hoïc lieân quan truïc tieáp tôùi noäi dung nghieân cöùu cuûa ñeà taøi 18

CHÖÔNG 2. THÖÏC TRAÏNG XOÙI BOÀI LOØNG DAÃN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ

ÑBSCL VAØ AÛNH HÖÔÛNG XOÙI BOÀI TÔÙI MOÂI TRÖÔØNG SINH THAÙI

2.1 Thöïc traïng xoùi lôû bôø heä thoáng soâng ôû ÑBSCL........................................................ 24

2.2 Thöïc traïng boài laéng loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL .......................................... 29

2.3 Caùc khu vöïc xoùi boài troïng ñieåm treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL .............................. 31

2.4 Aûnh höôûng xoùi boài loøng daãn tôùi moâi tröôøng sinh thaùi ÑBSCL................................ 45

CHÖÔNG 3. NGHIEÂN CÖÙU DIEÃN BIEÁN LOØNG SOÂNG VAØ HÌNH THAÙI

HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

3.1 Khaùi quaùt veà dieãn bieán loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL..................................... 53

3.2 Quy luaät dieãn bieán loøng daãn taïi caùc khu vöïc xoùi boài troïng ñieåm ............................ 59

3.3 Hình thaùi soâng thuoäc heä thoáng soâng ôû ÑBSCL ....................................................... 75

CHÖÔNG 4. NGUYEÂN NHAÂN, CAÙC NHAÂN TOÁ AÛNH HÖÔÛNG VAØ CÔ CHEÁ

XOÙI BOÀI LOØNG DAÃN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

4.1 Nguyeân nhaân vaø caùc nhaân toá aûnh höôûng tôùi xoùi boài loøng daãn heä thoáng soâng ôû

ÑBSCL .................................................................................................................... 91

4.2 Cô cheá xoùi boài loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL ................................................ 135

4.3 Nguyeân nhaân, caùc nhaân toá aûnh höôûng vaø cô cheá xoùi boài loøng daãn caùc khu vöïc xoùi

boài troïng ñieåm treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL........................................................ 139

CHÖÔNG 5 : CAÙC GIAÛI PHAÙP GIAÛM NHEÏ THIEÄT HAÏI DO XOÙI BOÀI LOØNG

DAÃN ÑÖÔÏC ÖÙNG DUÏNG PHOÅ BIEÁN TREÂN THEÁ GIÔÙI

5.1 Caùc giaûi phaùp giaûm nheï thieät haïi do xoùi lôû bôø soâng ñöôïc öùng duïng phoå bieán treân

theá giôùi................................................................................................................... 145

5.2 Caùc giaûi phaùp giaûm nheï thieät haïi do boài laéng loøng daãn ñöôïc öùng duïng phoå bieán

treân theá giôùi .......................................................................................................... 150

CHÖÔNG 6: DÖÏ BAÙO XOÙI BOÀI LOØNG DAÃN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

6.1 Nghieân cöùu döï baùo xoùi boài loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL............................. 153

6.2 Quy trình coâng ngheä vaø keát quaû döï baùo xoùi boài loøng daãn cho moät soá khu vöïc ñaïi

bieåu treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL ........................................................................ 182

6.3 Xaùc ñònh haønh lang oån ñònh beân soâng................................................................... 192

CHÖÔNG 7. NGHIEÂN CÖÙU GIAÛI PHAÙP COÂNG TRÌNH CHOÁNG XOÙI BOÀI

LOØNG DAÃN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

7.1 Ñaùnh giaù caùc coâng trình chænh trò ñaõ xaây döïng treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL ...... 200

7.2 Nhöõng neùt cô baûn cuûa coâng trình chænh trò soâng ôû ÑBSCL ................................... 212

7.3 Ñònh höôùng giaûi phaùp choáng xoùi lôû bôø heä thoáng soâng ôû ÑBSCL .......................... 223

7.4 Ñònh höôùng giaûi phaùp choáng boài laéng loøng daãn gaây haïi ôû ÑBSCL....................... 225

7.5 Tuyeán chænh trò vaø boá trí coâng trình choáng xoùi boài caùc khu vöïc xoùi boài troïng

ñieåm treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL ....................................................................... 228

7.6 Phaân kyø ñaàu tö coâng trình chænh trò cho caùc ñieåm xoùi boài gaây thieät haïi lôùn treân

heä thoáng soâng ôû ÑBSCL........................................................................................ 239

CHÖÔNG 8. CHÖÔNG TRÌNH QUAÛN LYÙ DÖÕ LIEÄU CÔ BAÛN VAØ KEÁT QUAÛ

NGHIEÂN CÖÙU XOÙI BOÀI HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

8.1 Giôùi thieäu chung ................................................................................................... 241

8.2 Xaây döïng cô sôû döõ lieäu.......................................................................................... 241

8.3 Chöông trình quaûn lyù cô sôû döõ lieäu vaø keát quaû nghieân cöùu xoùi boài loøng daãn heä

thoáng soâng ôû ÑBSCL............................................................................................. 243

8.4 Höôùng daãn söû duïng............................................................................................... 245

CHÖÔNG 9. KEÁT LUAÄN VAØ KIEÁN NGHÒ

9.1 Keát luaän ................................................................................................................ 259

9.2 Kieán nghò ............................................................................................................... 264

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

PHUÏ LUÏC

BAÛNG CHUÙ GIAÛI

ÑBSCL : Ñoàng baèng soâng Cöûu Long.

ÑTM : Ñoàng Thaùp Möôøi.

TGLX : Töù Giaùc Long Xuyeân.

ADCP : Thieát bò ño löu löôïng (Acoustic Doppler Current Profiler).

GPX-SERIES: Maùy ño saâu ñònh vò veä tinh.

DWT : Ñôn vò troïng löôïng cuûa taøu.

: Vaän toác trung bình taïi thuûy tröïc meùp hoá xoùi phía bôø lôû (m/s). Vi

: Vaän toác khôûi ñoäng cuûa vaät lieäu caáu taïo loøng daãn (m/s). [V]kd

: Hieäu soá giöõa vaän toác thöïc ño vaø vaän toác khôûi ñoäng cuûa vaät lieäu caáu taïo ∆Vi

loøng daãn taïi maêët caét thöù i (m/s).

: Thôøi gian duy trì vaän toác doøng chaûy lôùn hôn vaän toác khôûi ñoäng cuûa vaät lieäu ∆Ti

caáu taïo loøng daãn taïi maêët caét thöù i (ngaøy).

: Söùc tải caùt của doøng chảy (m3/s). S0

W : Ñoä thoâ thủy löïc (toác ñoä laéng chìm của buøn caùt tính baèng cm/s).

: Baùn kính thủy löïc của mặt caét ngang doøng chảy ( m ). R

: Vaän toác trung bình mặt caét ( m/s ). V

: Chieàu cao soùng (m). h

: Heä soá nhaùm maùi bôø. n

: Chieàu daøi cuûa soùng (m).

h λ

: Heä soá phuï thuoäc vaøo tyû soá giöõa chieàu cao vaø chieàu daøi soùng .

D : Ñaø gioù (km).

: Vaän toác trung bình của thủy tröïc caùch taâm cong moät ñoïan r .

maxh

: Ñoä saâu lôùn nhaát của mặt caét ngang ñang xeùt treân ñoïan soâng cong (m).

i : Ñoä doác trung bình loøng daãn ñoïan soâng ñang xeùt.

: Heä soá trôï löïc của toác ñoä laéng chìm. Cw

g : Gia toác troïng tröôøng (m/s2).

: Ñöôøng kính haït caùt (mm). d

: Baùn kính cong taïi maêët caét thöù i (m). Ri

: Chieàu roäng soâng taïi maêët caét thöù i (m). Bi

: Heä soá thöïc nghieäm.

F : Dieän tích khoái ñaát bôø xoùi lôû trong khoaûng thôøi gian T naêm (m2).

: Chieàu daøi ñöôøng bôø saït lôû cuûa töøng giai ñoaïn (m). L

:Thôøi gian xoùi lôû (naêm). T

: Ñoä saâu lôùn nhaát taïi maêët caét tính toaùn thöù i (m). Hmaxi

: Ñoä saâu lôùn nhaát cuûa ñoaïn xoùi lôû nghieân cöùu (m). Hmax

: Ñoä saâu oån ñònh (taïi maët caét quaù ñoä) (m). Ho

BNN & PTNT VKHTLMN

BOÄ NOÂNG NGHIEÄP VAØ PHAÙT TRIEÅN NOÂNG THOÂN Vieän Khoa hoïc Thuûy lôïi mieàn Nam 2A Nguyeãn Bieåu – Quaän 5 - Tp. Hoà Chí Minh

Baùo caùo toùm taét toång keát khoa hoïc vaø kyõ thuaät Ñeà taøi:

NGHIEÂN CÖÙU DÖÏ BAÙO XOÙI LÔÛ BOÀI LAÉNG LOØNG DAÃN VAØ ÑEÀ XUAÁT CAÙC BIEÄN PHAÙP PHOØNG CHOÁNG CHO HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑOÀNG BAÈNG SOÂNG CÖÛU LONG PGS.TS Leâ Maïnh Huøng

TP.Hoà Chí Minh, 09 – 2004

BOÄ NOÂNG NGHIEÄP VAØ PHAÙT TRIEÅN NOÂNG THOÂN Vieän Khoa hoïc Thuûy lôïi mieàn Nam 2A Nguyeãn Bieåu – Quaän 5 - Tp. Hoà Chí Minh

Baùo caùo toùm taét toång keát khoa hoïc vaø kyõ thuaät Ñeà taøi:

NGHIEÂN CÖÙU DÖÏ BAÙO XOÙI LÔÛ BOÀI LAÉNG LOØNG DAÃN VAØ ÑEÀ XUAÁT CAÙC BIEÄN PHAÙP PHOØNG CHOÁNG CHO HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑOÀNG BAÈNG SOÂNG CÖÛU LONG

CHUÛ NHIEÄM ÑEÀ TAØI

CÔ QUAN CHUÛ TRÌ ÑEÀ TAØI

PGS.TS Leâ Maïnh Huøng

Baûn thaûo vieát xong thaùng 09 – 2004 Taøi lieäu naøy ñöôïc chuaån bò treân cô sôû keát quaû thöïc hieän Ñeà taøi caáp Nhaø nöôùc maõ soá KC08-15

MUÏC LUÏC

LÔØI MÔÛ ÑAÀU

CHÖÔNG 1. TOÅNG QUAN

1.1 Nhöõng vaán ñeà chung lieân quan tôùi ñoái töôïng nghieân cöùu ........................................ 3

1.2 Nhöõng thaønh töïu khoa hoïc lieân quan tröïc tieáp tôùi noäi dung nghieân cöùu cuûa ñeà taøi .. 4

CHÖÔNG 2. THÖÏC TRAÏNG XOÙI BOÀI LOØNG DAÃN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ

ÑBSCL VAØ AÛNH HÖÔÛNG CUÛA XOÙI BOÀI TÔÙI MOÂI TRÖÔØNG SINH THAÙI

2.1 Thöïc traïng xoùi lôû bôø heä thoáng soâng ôû ÑBSCL.......................................................... 5

2.2 Thöïc traïng boài laéng loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL ............................................ 6

2.3 Caùc khu vöïc xoùi boài troïng ñieåm treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL ................................ 7

2.4 Aûnh höôûng xoùi boài loøng daãn tôùi moâi tröôøng sinh thaùi ÑBSCL.................................. 7

CHÖÔNG 3. NGHIEÂN CÖÙU DIEÃN BIEÁN LOØNG SOÂNG VAØ HÌNH THAÙI HEÄ

THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

3.1 Khaùi quaùt veà dieãn bieán loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL....................................... 8

3.2 Quy luaät dieãn bieán loøng daãn taïi caùc khu vöïc xoùi boài troïng ñieåm .............................. 9

3.3 Hình thaùi soâng heä thoáng soâng ôû ÑBSCL................................................................. 10

CHÖÔNG 4. NGUYEÂN NHAÂN CAÙC NHAÂN TOÁ AÛNH HÖÔÛNG VAØ CÔ CHEÁ

XOÙI BOÀI LOØNG DAÃN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

4.1 Nguyeân nhaân vaø caùc nhaân toá aûnh höôûng tôùi xoùi boài loøng daãn heä thoáng soâng ôû

ÑBSCL .................................................................................................................... 12

4.2 Cô cheá xoùi boài loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL .................................................. 16

CHÖÔNG 5 : CAÙC GIAÛI PHAÙP GIAÛM NHEÏ THIEÄT HAÏI DO XOÙI BOÀI LOØNG

DAÃN ÑÖÔÏC ÖÙNG DUÏNG PHOÅ BIEÁN TREÂN THEÁ GIÔÙI

5.1 Caùc giaûi phaùp giaûm nheï thieät haïi do xoùi lôû bôø soâng ñöôïc öùng duïng phoå bieán treân

theá giôùi..................................................................................................................... 17

5.2 Caùc giaûi phaùp giaûm nheï thieät haïi do boài laéng loøng daãn ñöôïc öùng duïng phoå bieán

treân theá giôùi ............................................................................................................ 17

CHÖÔNG 6: DÖÏ BAÙO XOÙI BOÀI LOØNG DAÃN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

6.1 Nghieân cöùu döï baùo xoùi boài loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL............................... 18

6.2 Quy trình coâng ngheä vaø keát quaû döï baùo xoùi boài loøng daãn cho moät soá khu vöïc ñaïi

bieåu treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL .......................................................................... 20

6.3 Xaùc ñònh haønh lang oån ñònh beân soâng..................................................................... 23

CHÖÔNG 7. NGHIEÂN CÖÙU GIAÛI PHAÙP COÂNG TRÌNH CHOÁNG XOÙI BOÀI

LOØNG DAÃN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

7.1 Ñaùnh giaù caùc coâng trình chænh trò ñaõ xaây döïng treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL ........ 26

7.2 Nhöõng neùt cô baûn cuûa coâng trình chænh trò soâng ôû ÑBSCL ..................................... 28

7.3 Ñònh höôùng giaûi phaùp choáng xoùi lôû bôø heä thoáng soâng ôû ÑBSCL ............................ 29

7.4 Ñònh höôùng giaûi phaùp choáng boài laéng loøng daãn gaây haïi cho heä thoáng soâng ôû

ÑBSCL .................................................................................................................... 30

7.5 Tuyeán chænh trò vaø boá trí coâng trình choáng xoùi boài cho caùc khu vöïc xoùi boài troïng

ñieåm treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL ......................................................................... 31

7.6 Phaân kyø ñaàu tö coâng trình chænh trò cho caùc ñieåm xoùi boài gaây thieät haïi lôùn treân

heä thoáng soâng ôû ÑBSCL.......................................................................................... 33

CHÖÔNG 8. CHÖÔNG TRÌNH QUAÛN LYÙ DÖÕ LIEÄU CÔ BAÛN VAØ KEÁT QUAÛ

NGHIEÂN CÖÙU XOÙI BOÀI HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

8.1 Giôùi thieäu chung .................................................................................................. 34

8.2 Xaây döïng cô sôû döõ lieäu ........................................................................................ 34

8.3 Chöông trình quaûn lyù cô sôû döõ lieäu vaø keát quaû nghieân cöùu xoùi boài loøng daãn heä

thoáng soâng ôû ÑBSCL............................................................................................ 34

8.4 Höôùng daãn söû duïng.............................................................................................. 34

CHÖÔNG 9. KEÁT LUAÄN VAØ KIEÁN NGHÒ

9.1 Keát luaän ............................................................................................................... 36

9.2 Kieán nghò ............................................................................................................. 39

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

PHUÏ LUÏC

Lôøi noùi ñaàu

Xoùi lôû bôø, boài laéng loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL trong nhöõng thaäp nieân

gaàn ñaây ñaõ trôû neân hieän töôïng khaù phoå bieán, laø moái ñe doïa ñeán tính maïng, taøi saûn

cuûa nhaø nöôùc vaø nhaân daân vuøng ven soâng, laø löïc caûn khoâng nhoû caûn trôû tieán trình

phaùt trieån kinh teá vuøng troïng ñieåm phía Taây Nam cuûa Toå Quoác.

Tröôùc boái caûnh ñoù ñeà taøi khoa hoïc caáp Nhaø nöôùc “Nghieân cöùu döï baùo xoùi lôû,

boài laéng loøng daãn vaø ñeà xuaát caùc bieän phaùp phoøng choáng cho heä thoáng soâng ôû Ñoàng

baèng soâng Cöûu Long” ñöôïc thöïc hieän. Ñaây laø böôùc tieáp noái, laø söï keá thöøa vaø phaùt

trieån cuûa nhieàu coâng trình khoa hoïc tröôùc ñaây.

Muïc tieâu chính cuûa ñeà taøi goàm:

- Xaùc ñònh nguyeân nhaân, quy luaät vaø döï baùo xoùi lôû, boài laéng heä thoáng soâng ôû

ÑBSCL;

- Ñeà xuaát caùc giaûi phaùp phoøng choáng cho caùc khu vöïc saït lôû nghieâm troïng;

- Xaùc ñònh ñöôïc haønh lang oån ñònh doïc theo heä thoáng soâng ôû ÑBSCL;

- Boå sung hoaøn chænh phaàn meàm quaûn lyù döõ lieäu, quaûn lyù keát quaû nghieân cöùu

heä thoáng soâng ôû ÑBSCL nhaèm phuïc vuï coâng taùc quaûn lyù, khai thaùc vaø ñònh höôùng

phaùt trieån oån ñònh laâu daøi caùc ngaønh kinh teá xaõ hoäi.

Ñeå hoøan thaønh ñöôïc muïc tieâu ñaët ra, ñeà taøi ñaõ söû duïng caùc caùch tieáp caän sau:

- Tieáp caän töø thöïc teá (ño ñaïc, quan saùt, ñaùnh giaù thöïc teá, ñieàu tra daân gian, thu

nhaän caùc thoâng tin thöôøng xuyeân töø caùc ñòa phöông);

- Khai thaùc söû duïng coù choïn loïc keát quaû nghieân cöùu töø nhöõng ñeà taøi, döï aùn

tröôùc ñaây lieân quan tôùi noäi dung nghieân cöùu cuûa ñeà taøi;

- Tieáp caän nguoàn thoâng tin, naém baét caùc phöông phaùp môùi, coâng ngheä hieän

ñaïi, kyõ thuaät tieân tieán ñöôïc giôùi thieäu treân maïng Internet;

- Tieáp caän töø cô sôû lyù thuyeát cô baûn (nhöõng nguyeân lyù, caùc phöông trình, caùc

coâng thöùc cô baûn);

- Tieáp caän töø caùc coâng trình öùng duïng thöïc teá.

Vôùi söï giuùp ñôõ taän tình ñaày hieäu quaû cuûa caùc caáp, caùc ngaønh cuøng söï noã löïc

raát lôùn cuûa nhöõng thaønh vieân tham gia ñeà taøi, ñeán nay ñeà taøi ñaõ hoøan thaønh cô baûn

caùc noäi dung ñöôïc ñaët ra trong ñeà cöông, vôùi caùc saûn phaåm chính sau:

- Ba taäp taøi lieäu cô baûn veà ñòa hình, ñòa chaát traàm tích, thuûy vaên treân heä thoáng

soâng ôû ÑBSCL;

- Möôøi boán baùo caùo chuyeân ñeà, bao haøm toøan boä noäi dung chính cuûa ñeà taøi;

- Hai phaàn meàm töï vieát, trong ñoù moät phaàn meàm quaûn lyù cô sôû döõ lieäu, quaûn

lyù keát quaû nghieân cöùu vaø moät phaàn meàm tính oån ñònh maùi bôø soâng;

- Keát quaû döï baùo xoùi lôû bôø heä thoáng soâng ôû ÑBSCL ñöôïc göûi tôùi caùc ñòa

phöông tröôùc muøa möa luõ haøng naêm ñaõ goùp phaàn khoâng nhoû laøm giaûm möùc ñoä thieät

haïi do hieän töôïng xoùi lôû bôø gaây ra trong nhöõng naêm qua;

- Xuaát baûn cuoán saùch "Xoùi lôû bôø soâng Cöûu Long vaø giaûi phaùp phoøng traùnh

cho caùc khu vöïc troïng ñieåm", Nhaø xuaát baûn Noâng nghieäp, naêm 2002;

- Coâng boá moät soá coâng trình khoa hoïc treân caùc taïp chí chuyeân ngaønh, tham

gia ñoïc tham luaän taïi caùc hoäi thaûo khoa hoïc;

- Ñaøo taïo naâng cao trình ñoä caùn boä nghieân cöùu, höôùng daãn sinh vieân, hoïc vieân

cao hoïc laøm luaän aùn vaø luaän vaên toát nghieäp, höôùng daãn 2 nghieân cöùu sinh.

Nhöõng neùt môùi, neùt saùng taïo cuûa ñeà taøi ñöôïc theå hieän cuï theå nhö:

- Xaây döïng böùc tranh toøan caûnh veà xoùi boài loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL;

- Phaân loïai, phaân caáp xoùi boài loøng daãn theo ñaëc ñieåm, nguyeân nhaân hình

thaønh, theo möùc ñoä gaây haïi töø ñoù ñeà xuaát giaûi phaùp phoøng choáng, thöù töï öu tieân xaây

döïng coâng trình chænh trò cho caùc khu vöïc coù khaû naêng gaây neân thieät haïi lôùn;

- ÖÙng duïng kyõ thuaät vieãn thaùm vaøo nghieân cöùu dieãn bieán loøng daãn treân maët

baèng, ñaây laø moät phöông phaùp nghieân cöùu môùi deã thöïc hieän, ít toán keùm, song ñoä

chính xaùc chöa cao do aûnh coù ñoä phaân giaûi thaáp, khoâng chuïp cuøng thôøi gian coá ñònh

trong naêm;

- Ñaõ chæ ra nguyeân nhaân daãn ñeán tình traïng gia taêng xoùi lôû bôø heä thoáng soâng ôû

ÑBSCL trong maáy thaäp nieân qua. Ñaõ tieáp caän vôùi nhöõng ñaùnh giaù veà löôïng moät soá

yeáu toá nhö: Khaû naêng cuûa doøng chaûy, thôøi gian duy trì khaû naêng cuûa doøng chaûy, luõ

xuoáng trieàu ruùt, gia taûi meùp bôø soâng tôùi toác ñoä xoùi lôû bôø;

- Xaùc ñònh ñöôïc phaïm vi dieãn bieán treân maët baèng doïc soâng Tieàn, soâng Haäu töø

ñoù laøm cô sôû cho vieäc xaùc laäp haønh lang oån ñònh hai beân soâng trong ñieàu kieän soâng

phaùt trieån töï nhieân (chöa coù söï taùc ñoäng cuûa con ngöôøi);

- Xaây döïng ñöôïc hai coâng thöùc kinh nghieäm tính toác ñoä xoùi lôû bôø cho hai khu

vöïc Thöôøng Phöôùc vaø Sa Ñeùc treân soâng Tieàn laøm tieàn ñeà cho coâng taùc döï baùo toác ñoä

xoùi lôû bôø baèng coâng thöùc kinh nghieäm. Trong hai coâng thöùc ngoøai söï tham gia cuûa

caùc yeáu toá hình hoïc cuûa loøng daãn coøn ñöôïc ñeà caäp tôùi caùc yeáu toá doøng chaûy, yeáu toá

vaät lieäu caáu taïo loøng daãn, vì theá ñaõ phaàn naøo phaûn aùnh khaù saùt thöïc ñöôïc baûn chaát

vaät lyù cuûa hieän töôïng xoùi lôû;

- Ñaõ khaúng ñònh ñöôïc thaønh phaàn vaän toác taïi thuûy tröïc meùp hoá xoùi phía bôø lôû

aûnh höôûng lôùn nhaát tôùi toác ñoä xoùi lôû bôø;

- ÖÙng duïng Mike 11, Mike 21C vaø ñaëc bieät laø moâ hình toùan ba chieàu loøng

ñoäng vaøo vieäc nghieân cöùu dieãn bieán loøng daãn, döï baùo xoùi boài cho ñoïan soâng Tieàn

khu vöïc Taân Chaâu-Hoàng Ngöï, soâng Vaøm Nao vaø ñoïan soâng Haäu khu vöïc thaønh phoá

Long Xuyeân. Keát quaû thu ñöôïc khaù phuø hôïp vôùi nhöõng dieãn bieán thöïc teá;

- ÖÙng duïng coâng ngheä khoâng phaù huûy Georadar vaøo vieäc xaùc ñònh vò trí, ñoä

lôùn caùc dò thöôøng trong thaân keø gia coá bôø khu vöïc thò xaõ Vónh Long, khu vöïc thò traán

Taân Chaâu, vì theá ñaõ ngaên chaën ñöôïc moät soá söï coá xaûy ra;

- Phaân tích, ñaùnh giaù nhöõng öu ñieåm vaø nhöõng maët coøn haïn cheá cuûa caùc loïai

daïng coâng trình chænh trò soâng ñaõ xaây döïng treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL trong

nhöõng naêm qua, töø ñoù ruùt ra nhöõng kinh nghieäm caàn thieát cho caùc coâng trình ñöôïc

xaây döïng trong töông lai;

- Xaây döïng phaàn meàm quaûn lyù döõ lieäu, quaûn lyù keát quaû nghieân cöùu heä thoáng

soâng ôû ÑBSCL. Phaàn meàm coù khaû naêng khai thaùc vaø caäp nhaät döõ lieäu, vôùi giao dieän

gaàn guõi vôùi ngöôøi söû duïng;

Ngoøai ra neùt môùi cuûa ñeà taøi laø söï keát hôïp chaët cheõ giöõa coâng taùc nghieân cöùu

khoa hoïc vôùi vieäc trieån khai öùng duïng keát quaû vaøo thöïc teá cuï theå ñoù laø : Döï baùo xoùi

lôû bôø cho caùc ñòa phöông haøng naêm vaøo tröôùc muøa möa luõ; Döï baùo xoùi lôû bôø soâng

Saøi Goøn khu vöïc baùn ñaûo Thanh Ña vaø ñeà xuaát giaûi phaùp xöû lyù caáp baùch; ÖÙng duïng

keát quaû nghieân cöùu coâng trình chænh trò soâng vaøo thieát keá coâng trình gia coá bôø khu

vöïc thò xaõ Taân An, khu vöïc Naêm Caên ; Tö vaán trong quaù trình thi coâng keø Taân Chaâu,

keø Sa Ñeùc v.v…

LÔØI MÔÛ ÑAÀU

Söï hình thaønh, phaùt sinh, phaùt trieån vaø thoaùi hoùa cuûa moät con soâng laø quaù

trình ñaáu tranh lieân tuïc cuûa hai maët ñoái laäp doøng chaûy vaø loøng daãn, keát quaû daãn ñeán

nhöõng thay ñoåi veà hình daïng loøng soâng treân maët baèng, treân maët caét doïc, treân maët caét

ngang theo khoâng gian vaø thôøi gian. Xoùi lôû bôø soâng, boài laéng loøng soâng laø hieän

töôïng töï nhieân, taát yeáu, thoâng qua vieäc taïo ra caùc hoá xoùi saâu, caùc coàn baõi, caùc ñoïan

soâng uoán löôïn, loài, loõm, loøng daãn tieán daàn tôùi daïng thöùc oån ñònh. Vì vaäy, xoùi lôû bôø,

boài laéng loøng soâng laø hieän töôïng töï nhieân khoâng theå loaïi tröø, chuùng ta chæ coù theå

ñieàu chænh ñeå noù dieãn ra ôû vò trí khaùc, ôû thôøi ñieåm khaùc, ôû möùc ñoä khaùc, khoâng "gaây

haïi" maø "höng lôïi" cho con ngöôøi.

Nhaèm muïc ñích giaûm nheï thieät haïi do hieän töôïng xoùi boài bieán hình loøng daãn

heä thoáng soâng ôû ÑBSCL gaây ra, ñeà taøi KC08-15 “Nghieân cöùu döï baùo xoùi lôû, boài

laéng loøng daãn vaø ñeà xuaát caùc bieän phaùp phoøng choáng cho heä thoáng soâng ôû Ñoàng

baèng soâng Cöûu Long’’, ñöôïc thöïc hieän vôùi caùc muïc tieâu:

- Xaùc ñònh roõ nguyeân nhaân, quy luaät vaø döï baùo xoùi lôû, boài laéng heä thoáng soâng

ôû ÑBSCL;

- Ñeà xuaát caùc giaûi phaùp phoøng choáng cho caùc khu vöïc saït lôû nghieâm troïng;

- Xaùc ñònh ñöôïc haønh lang oån ñònh doïc theo heä thoáng soâng ôû ÑBSCL;

- Boå sung hoaøn chænh phaàn meàm quaûn lyù döõ lieäu, quaûn lyù keát quaû nghieân cöùu

heä thoáng soâng ôû ÑBSCL.

Ñeå hoøan thaønh ñöôïc muïc tieâu ñaët ra, ñeà taøi ñaõ söû duïng caùc caùch tieáp caän sau:

- Tieáp caän töø thöïc teá (ño ñaïc, quan saùt, ñaùnh giaù thöïc teá, ñieàu tra daân gian, thu

nhaän caùc thoâng tin thöôøng xuyeân töø caùc ñòa phöông);

- Khai thaùc söû duïng coù choïn loïc keát quaû nghieân cöùu töø nhöõng nghieân cöùu

tröôùc ñaây lieân quan tôùi noäi dung cuûa ñeà taøi;

- Tieáp caän nguoàn thoâng tin, naém baét caùc phöông phaùp môùi, coâng ngheä hieän

ñaïi, kyõ thuaät tieân tieán ñöôïc giôùi thieäu treân maïng Internet;

- Tieáp caän töø cô sôû lyù thuyeát cô baûn (nhöõng nguyeân lyù, caùc phöông trình, caùc

coâng thöùc cô baûn);

- Tieáp caän töø caùc coâng trình öùng duïng thöïc teá.

* Noäi dung chính cuûa ñeà taøi:

1. Toång hôïp, phaân tích ñaùnh giaù keát quaû nghieân cöùu xoùi boài, caùc bieän phaùp daân gian,

caùc coâng trình thöïc teá ñaõ thöïc hieän treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL.

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

2. Ñieàu tra thöïc traïng xoùi, boài loøng daãn töø ñoù phaân loïai, phaân caáp caùc vò trí xoùi boài

treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL.

3. Hoaøn chænh boä taøi lieäu cô baûn phuïc vuï coâng taùc nghieân cöùu.

4. Nghieân cöùu quaù trình loøng daãn vaø hình thaùi heä thoáng soâng ôû ÑBSCL.

5. Phaân tích caùc nhaân toá aûnh höôûng, nguyeân nhaân xoùi lôû vaø boài laéng heä thoáng soâng ôû

ÑBSCL.

6. Nghieân cöùu döï baùo xoùi, boài baèng moâ hình toùan, baèng coâng thöùc kinh nghieäm, baèng

coâng ngheä khoâng phaù huûy Georadar. Xaây döïng quy trình döï baùo vaø ví duï tính toaùn.

7. Xaùc laäp haønh lang oån ñònh trong ñieàu kieän soâng phaùt trieån töï nhieân cho caùc soâng

thuoäc heä thoáng soâng ôû ÑBSCL vaø xaùc ñònh tuyeán chænh trò toång hôïp cho caùc khu vöïc

xoùi lôû troïng ñieåm.

8. Nghieân cöùu caùc giaûi phaùp phoøng choáng xoùi lôû, boài laéng cho caùc khu vöïc troïng

ñieåm treân toaøn boä heä thoáng soâng ôû ÑBSCL.

9. Chuyeån giao caùc keát quaû nghieân cöùu ñeán caùc ñòa phöông, caùc cô quan höõu quan

nhaèm phoøng traùnh giaûm nheï thieân tai.

10. Ñaùnh giaù taùc ñoäng moâi tröôøng do xoùi lôû, boài laéng ñeán phaùt trieån daân sinh, kinh

teá, xaõ hoäi ôû ÑBSCL.

11. Höôùng daãn nghieân cöùu sinh, ñaøo taïo thaïc syõ vaø sinh vieân laøm ñoà aùn toát nghieäp.

12. Coâng boá caùc keát quaû nghieân cöùu cuûa ñeà taøi cho caùc ñòa phöông vaø treân caùc taïp

chí khoa hoïc chuyeân ngaønh.

13. Toång keát, nghieäm thu keát quaû ñeà taøi.

* Thôøi gian thöïc hieän ñeà taøi.

Thôøi gian thöïc hieän ñeà taøi 3 naêm töø thaùng 10/2001 ñeán thaùng 9/2004.

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

* Kinh phí cuûa ñeà taøi. Ngaân saùch nhaø nöôùc caáp 3 tyû ñoàng.

Chöông 1 TOÅNG QUAN

1.1 NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CHUNG LIEÂN QUAN TÔÙI ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU

1.1.1 Vò trí vai troø heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

ÑBSCL coù heä thoáng soâng, keânh, raïch chaèng chòt, vôùi toång chieàu daøi 4952 km, maät ñoä 1,253 km/km2 cao nhaát nöôùc, bao goàm 37 soâng (toång chieàu daøi 1706 km), 137 keânh (toång chieàu daøi 2.780 km) vaø 33 con raïch (toång chieàu daøi 466 km) [1].

Ñoái vôùi ÑBSCL, soâng raïch laø: Nguoàn cung caáp nöôùc cho sinh hoaït, coâng,

noâng nghieäp; Tuyeán thoaùt luõ, tieâu uùng; Nguoàn cung caáp vaät lieäu xaây döïng; Tuyeán

giao thoâng vaän taûi thuûy quan troïng; Nôi cung caáp nguoàn thuûy saûn nöôùc ngoït, nöôùc lôï,

nöôùc maën phong phuù; Tieàn ñeà cho phaùt trieån du lòch sinh thaùi …

1.1.2 Nhöõng vaán ñeà caàn nghieân cöùu ñoái vôùi heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

Soâng nöôùc laø nguoàn lôïi to lôùn ñoái vôùi ÑBSCL, nhöng beân caïnh nhöõng nguoàn lôïi

to lôùn laø nhöõng hieåm hoaï khoâng nhoû gaây ra haøng naêm. Ñeå phaùt trieån beàn vöõng

ÑBSCL, vaán ñeà ñaët ra laø phaûi nghieân cöùu, giaûi quyeát toát 4 vaán ñeà sau:

- Vaán ñeà ngaäp luït trong muøa möa vaø thieáu nöôùc vaøo muøa khoâ.

- Vaán ñeà xaâm nhaäp maën, chua pheøn vaø nhieãm baån.

- Vaán ñeà caûi taïo maïng löôùi giao thoâng thuyû, taêng khaû naêng thoaùt luõ do boài laéng

ôû cöûa soâng vaø caùc keânh raïch.

- Vaán ñeà phoøng choáng xoùi lôû bôø soâng.

1.1.3 Nhöõng thuaän lôïi vaø khoù khaên trong quaù trình thöïc hieän ñeà taøi

*Thuaän lôïi

- Söï quan taâm cuûa nhaø nöôùc vaø caùc ñòa phöông.

- Nhöõng nghieân cöùu tröôùc ñaây veà heä thoáng soâng Cöûu Long phaàn lôùn do Vieän

khoa hoïc Thuûy lôïi mieàn Nam chuû trì, vì vaäy vieäc thu thaäp, toång hôïp keát quaû nghieân

cöùu gaëp nhieàu thuaän lôïi.

- Coù söï tham gia, hôïp taùc cuûa nhieàu nhaø khoa hoïc, nhieàu toå chöùc khoa hoïc

trong nöôùc vaø quoác teá.

* Khoù khaên

- Chænh trò soâng laø moät vaán ñeà phöùc taïp ôû taàm theá giôùi.

- Xoùi lôû bôø soâng khoâng ñôn thuaàn laø vaán ñeà thuûy löïc hay cô hoïc ñaát, maø laø

toång hôïp cuûa nhieàu vaán ñeà veà cô hoïc, lyù hoïc, hoaù hoïc…

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

- Khoâng ñuû ñieàu kieän vaø phöông tieän nghieân cöùu.

- Cao trình maët ñaát töï nhieân khu vöïc nghieân cöùu thaáp, soâng khoâng coù ñeâ, muøa

luõ nöôùc ngaäp saâu chaûy theo nhieàu höôùng. Doøng chaûy soâng raát phöùc taïp, aûnh höôûng

caû doøng chaûy thöôïng nguoàn vaø cheá ñoä thuûy trieàu.

- Loøng soâng roäng vaø saâu, coù ñoaïn saâu tôùi 45-47 m. Soâng noái thoâng vôùi nhieàu

keânh raïch taïo neân doøng chaûy raát phöùc taïp vaø gaây khoù khaên, toán keùm cho vieäc xaây

döïng coâng trình chænh trò.

- Loøng soâng luoân ñaày nöôùc, möïc nöôùc muøa luõ vaø muøa kieät khoâng coù söï khaùc

bieät lôùn.

- Hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi khai thaùc caùc nguoàn lôïi trong loøng soâng, bôø soâng

raát lôùn (giao thoâng, khai thaùc caùt, nuoâi caù beø…).

- Nguoàn vaät lieäu caàn thieát cho xaây döïng coâng trình chænh trò soâng trong khu

vöïc raát khan hieám.

- Thôøi gian tieáp caän, kinh nghieäm ñuùc keát ñöôïc coøn quaù ít, nguoàn taøi lieäu cô

baûn thieáu traàm troïng, ñaëc bieät caùc soâng khoâng thuoäc heä thoáng soâng Cöûu Long haàu

nhö khoâng coù taøi lieäu. Trong khi heä thoáng soâng ngoøi mieàn Baéc ñaõ ñöôïc theo doõi,

nghieân cöùu, ño ñaïc taøi lieäu cô baûn khaù hoøan chænh treân 50 naêm, thì heä thoáng soâng ôû

ÑBSCL (cheá ñoä doøng chaûy chòu aûnh höôûng lôùn cuûa thuûy trieàu) môùi chæ thöïc söï ñöôïc

baét ñaàu quan taâm nghieân cöùu treân 10 naêm. Hieän nay chöa coù moät traïm thuûy vaên naøo

ño ñaïc ñaày ñuû caùc taøi lieäu cô baûn (taøi lieäu buøn caùt khoâng ñöôïc ño ñaïc, cheá ñoä doøng

1.2 NHÖÕNG THAØNH TÖÏU KHOA HOÏC LIEÂN QUAN TRÖÏC TIEÁP TÔÙI NỘI DUNG NGHIEÂN

CÖÙU CUÛA ÑEÀ TAØI

chaûy thöôøng chæ ñöôïc ño vaøo muøa luõ).

Thaønh töïu khoa hoïc coâng ngheä theá giôùi phaùt trieån trong nhöõng naêm qua ñaõ

giuùp chuùng ta ño ñaïc caùc yeáu toá thuûy vaên doøng chaûy, ñòa chaát traàm tích … ñôn giaûn

hôn, ñaït ñoä chính xaùc cao hôn. Trong nghieân cöùu bieán hình loøng soâng ñaõ xuaát hieän

nhieàu phöông phaùp môùi nhö : Chaäp aûnh veä tinh ñònh vò toøan caàu ; Moâ phoûng cheá ñoä

doøng chaûy, dieãn bieán loøng daãn baèng moâ hình toùan moät chieàu 1D, hai chieàu 2D vaø ba

chieàu 3D ; Ñaùnh daáu chaát ñoàng vò phoùng xaï ñeå xaùc ñònh ñöôøng ñi cuûa caùc haït buøn

caùt; Xaùc ñònh caáu truùc ñòa chaát traàm tích, xaùc ñònh vò trí kích thöôùc khuyeát taät trong

ñaát baèng ñòa vaät lyù, coâng ngheä khoâng phaù huûy….

Nhöõng thaønh töïu khoa hoïc lieân quan tôùi noäi dung nghieân cöùu cuûa ñeà taøi coøn

phaûi keå ñeán nhöõng keát quaû cuûa caùc ñeà taøi [8], döï aùn [6], nhöõng kinh nghieäm ruùt ra töø

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

thöïc teá xaây döïng caùc coâng trình chænh trò soâng treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL.

Chöông 2. THÖÏC TRAÏNG XOÙI BOÀI LOØNG DAÃN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL VAØ AÛNH

HÖÔÛNG CUÛA XOÙI BOÀI TÔÙI MOÂI TRÖÔØNG SINH THAÙI

2.1 THÖÏC TRAÏNG XOÙI LÔÛ BÔØ HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

2.1.1 Böùc tranh toaøn caûnh veà xoùi lôû bôø heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

Nghieân cöùu taøi lieäu lòch söû, phaân tích xöû lyù aûnh vieãn thaùm, toång hôïp caùc baùo

caùo ñònh kyø haøng naêm cuûa caùc ñòa phöông, ñoàng thôøi toå chöùc nhieàu ñôït ñieàu tra,

khaûo saùt thöïc teá, chuùng toâi ñaõ thoáng keâ ñöôïc 81 vò trí xoùi lôû bôø treân heä thoáng soâng ôû

ÑBSCL, ñöôïc theå hieän treân hình 1 vaø ghi trong baûng 1, phuï luïc.

Trong soá ñoù coù :

- 18 ñieåm xoùi lôû maïnh, vôùi toác ñoä xoùi lôû trung bình haøng naêm treân 10 m.

- 37 ñieåm xoùi lôû trung bình, vôùi toác ñoä xoùi lôû trung bình haøng naêm trong

khoûang töø 5 ñeán 10 m.

- 26 ñieåm xoùi lôû yeáu, vôùi toác ñoä xoùi lôû trung bình haøng naêm nhoû hôn 5 m.

2.1.2 Phaân loïai, phaân caáp xoùi lôû bôø heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

* Xoùi lôû bôø heä thoáng soâng ôû ÑBSCL coù theå phaân thaønh 5 loïai hình chính:

- Xoùi lôû caùc ñoaïn soâng cong coù hoá xoùi cuïc boä saùt bôø, vôùi 18 ñieåm, ví duï taïi

Taân Chaâu, Sa Ñeùc, Caùi Beø….;

- Xoùi lôû ñaàu caùc cuø lao, baõi boài, coù 19 ñieåm nhö ñaàu cuø lao Long Khaùnh, ñaàu

cuø lao Taây, ñaàu cuø lao Phoù Ba….

- Xoùi lôû bôø ôû vuøng phaân löu, nhaäp löu gaàn nhau, vôùi 17 ñieåm, taïi Hoàng Ngöï,

Vaøm Nao… ;

- Xoùi lôû bôø trong caùc ñoaïn soâng phaân laïch khoâng oån ñònh, coù 13 ñieåm, nhö

ñoïan phaân laïch Long Khaùnh, ñoïan phaân laïch cuø lao Oâng Hoå Tp. Long Xuyeân…;

- Xoùi lôû bôø vuøng cöûa soâng, nôi taäp trung ñoâng daân cö vôùi 14 ñieåm.

*Phaân loïai xoùi lôû bôø theo khaû naêng uy hieáp coù:

- 24 ñieåm xoùi lôû uy hieáp tôùi cô sôû haï taàng xaây döïng beân soâng, nhö : ñöôøng xaù,

truï ñieän….

- 72 ñieåm xoùi lôû coù khaû naêng nhaán chìm nhieàu nhaø cöûa xaây döïng ven soâng;

- 5 ñieåm xoùi lôû bôø coù nguy cô phaù vôõ hoaëc laøm maát taùc duïng cuûa coâng trình

beán caûng, coâng trình thuûy lôïi hay tuyeán keø baûo veä bôø.

*Phaân xoùi lôû bôø treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL theo caáp baùo ñoäng:

Vôùi tieâu chí xoùi lôû gaây thieät haïi caøng lôùn caáp baùo ñoäng caøng cao. Khu vöïc xoùi

lôû bôø ñöôïc xeáp ôû caáp baùo ñoäng ñaëc bieät laø khu vöïc xoùi lôû bôø gaây thieät haïi raát lôùn sau

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

moãi ñôït lôû xaûy ra, khoâng chæ gaây thieät haïi tröïc tieáp veà cuûa caûi vaät chaát maø coøn gaây

aûnh höôûng tôùi quyeàn lôïi quoác gia, tôùi theá soâng, ñoâi khi coøn gaây neân toån thaát caû veà

con ngöôøi.

Xoùi lôû bôø treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL ñöôïc phaân thaønh 4 caáp baùo ñoäng,

trong ñoù coù:

- 3 vò trí xoùi lôû bôø ôû caáp baùo ñoäng ñaëc bieät (Ñoaïn soâng bieân giôùi, bôø soâng Haäu

vaø raïch Bình ghi, bôø höõu soâng Tieàn khu vöïc Taân Chaâu vaø bôø taû soâng Vaøm Nao);

- 11 vò trí xoùi lôû bôø ôû möùc baùo ñoäng caáp III;

- 21 vò trí xoùi lôû bôø ôû möùc baùo ñoäng caáp II;

2.2 THÖÏC TRAÏNG BOÀI LAÉNG LOØNG DAÃN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

- 46 vò trí xoùi lôû bôø ôû möùc baùo ñoäng caáp I.

2.2.1 Böùc tranh boài laéng loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

Boài laéng loøng daãn laø moät hieän töôïng töï nhieân luoân ñi keøm vôùi xoùi lôû, ñeå taïo

thaønh theá caân baèng trong quaù trình bieán ñoåi loøng daãn. So vôùi xoùi lôû bôø soâng, boài laéng

loøng daãn ít gaây haïi, hay noùi ñuùng hôn khoù nhìn nhaän maët haïi ngoaïi tröø taùc ñoäng caûn

trôû giao thoâng thuûy, laøm giaûm hieäu quaû cuûa caùc coáng laáy nöôùc, thoùat nöôùc, giaûm khaû

naêng thoaùt luõ.

Nghieân cöùu taøi lieäu lòch söû vaø ñieàu tra thöïc teá cho thaáy treân heä thoáng soâng ôû

ÑBSCL coù 37 vò trí boài laéng loøng daãn gaây haïi, trong ñoù coù:

- 11 vò trí boài laéng maïnh, vôùi toác ñoä boài laéng haøng naêm töø 20 m trôû leân.

- 13 vò trí boài laéng trung bình, vôùi toác ñoä boài laéng haøng naêm trong khoûang lôùn

hôn 10 nhoû hôn 20 m.

- 13 vò trí boài laéng yeáu, vôùi toác ñoä boài laéng haøng naêm nhoû hôn 10 m.

Caùc ñieåm boài laéng loøng daãn gaây haïi cuøng nhöõng thoâng tin caàn thieát ñöôïc theå

hieän baèng maøu vaøng treân hình 2 vaø baûng 2, phuï luïc.

2.2.2 Phaân loïai, phaân caáp boài laéng loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

*Boài laéng loøng daãn treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL coù theå phaân thaønh 4 loïai hình:

- Boài laéng taïi caùc nuùt phaân laïch (5 khu vöïc);

- Boài laéng taïi caùc cuø lao, coàn baõi (13 khu vöïc);

- Boài laéng vuøng giao trieàu (6 khu vöïc);

- Boài laéng vuøng cöûa soâng (13 khu vöïc).

Ngoøai ra hieän töôïng boài laéng coøn xuaát hieän tröôùc vaø sau coáng ngaên maën giöõ

ngoït, boài laéng ñaùy ñoïan soâng coù maät ñoä taøu thuyeàn ñi laïi nhieàu, bôø soâng bò xoùi lôû

maïnh.

*Phaân boài laéng theo caáp baùo ñoäng

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

- 1 vò trí boài laéng ôû caáp baùo ñoäng ñaëc bieät (Cöûa Ñònh An);

- 3 vò trí boài laéng ôû möùc baùo ñoäng caáp III;

- 8 vò trí boài laéng ôû möùc baùo ñoäng caáp II;

2.3 CAÙC KHU VÖÏC XOÙI BOÀI TROÏNG ÑIEÅM TREÂN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

- 25 vò trí boài laéng ôû möùc baùo ñoäng caáp I.

*Caùc tieâu chí xeáp khu vöïc xoùi boài troïng ñieåm:

-Ñang vaø seõ coøn gaây ra thieät haïi lôùn;

-Tính ñaïi bieåu cao, keát quaû nghieân cöùu thu ñöôïc coù khaû naêng öùng duïng roäng

raõi cho nhieàu khu vöïc;

- Vò trí xoùi boài coù nhöõng neùt ñaëc thuø, coù coâng trình thöû nghieäm;

- Coù nguoàn taøi lieäu cô baûn phuïc vuï cho nhöõng nghieân cöùu chuyeân saâu.

* Caùc khu vöïc xoùi lôû troïng ñieåm treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL (hình 3, phuï luïc):

- Khu vöïc xoùi lôû bôø soâng Tieàn ñoaïn thò traán Taân Chaâu;

- Khu vöïc xoùi lôû bôø soâng Vaøm Nao;

- Khu vöïc xoùi lôû bôø soâng Tieàn ñoaïn chaûy qua thò xaõ Sa Ñeùc;

- Khu vöïc xoùi lôû bôø soâng Haäu vaø raïch Bình Ghi ñoaïn bieân giôùi Vieät Nam –

Campuchia;

- Khu vöïc xoùi lôû soâng Caùi Nai ñoaïn thò traán Naêm Caên.

*Caùc khu vöïc boài laéng loøng daãn troïng ñieåm treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL:

- Khu vöïc boài laéng loøng daãn nhaùnh traùi soâng Haäu ñoaïn thaønh phoá Long Xuyeân;

- Khu vöïc boài laéng cöûa Ñònh An;

2.4 AÛNH HÖÔÛNG XOÙI BOÀI LOØNG DAÃN TÔÙI MOÂI TRÖÔØNG SINH THAÙI ÑBSCL

- Khu vöïc boài laéng tröôùc vaø sau coáng ngaên maën BaLai, tænh Beán Tre.

2.4.1 Aûnh höôûng xoùi lôû bôø tôùi moâi tröôøng sinh thaùi ÑBSCL

- Xoùi lôû bôø soâng cöôùp ñi sinh maïng con ngöôøi;

- Xoùi lôû aûnh höôûng ñeán cô sôû haï taàng phaù vôõ qui hoaïch ñoâ thò;

- Xoùi lôû gaây nguy cô maát oån ñònh cöûa khaåu soâng Tieàn vaø maát an ninh vuøng

bieân giôùi Vieät Nam – Campuchia;

- Xoùi lôû soâng cöôùp ñi nôi cö truù ù;; - Xoùi lôû maát ñaát ñai ruoäng vöôøn.

2.4.2 Aûnh höôûng boài laéng loøng daãn tôùi moâi tröôøng sinh thaùi ÑBSCL

- Boài laéng loøng daãn gaây caûn trôû giao thoâng thuûy.

- Boài laéng loøng daãn laøm giaûm naêng löïc vaø hieäu quaû cuûa caùc coâng trình thuûy lôïi.

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

- Boài laéng loøng daãn laøm giaûm khaû naêng thoaùt luõ cho löu vöïc.

Chöông 3. NGHIEÂN CÖÙU DIEÃN BIEÁN LOØNG SOÂNG VAØ HÌNH THAÙI HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ

ÑBSCL

3.1 KHAÙI QUAÙT VEÀ DIEÃN BIEÁN LOØNG DAÃN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

3.1.1 Dieãn bieán loøng daãn caùc soâng aûnh höôûng chuû yeáu cuûa thuûy trieàu

Ñoïan soâng coù cheá ñoä doøng chaûy aûnh höôûng lôùn cuûa thuûy trieàu naèm saâu trong

noäi ñoàng ôû vuøng ÑBSCL ñeàu dieãn bieán khoâng ñaùng keå theo khoâng gian vaø thôøi gian,

hieän töôïng xoùi boài xaûy ra raát ít. Vuøng cöûa soâng dieãn bieán xoùi boài xen keõ nhau, vaøo

muøa gioù lôùn, khi höôùng thoåi tröïc dieän vaøo bôø, bôø soâng bò xoùi lôû maïnh. Nhìn chung

caùc cöûa soâng ñoå ra bieån Ñoâng xu theá xoùi lôû bôø dieãn ra maïnh hôn, chieám öu theá hôn,

ngöôïc laïi caùc cöûa soâng ñoå ra bieån Taây hieän töôïng boài laéng chieám öu theá. Caùc khu

vöïc soâng coù maät ñoä taøu thuyeàn ñi laïi nhieàu, toác ñoä saït lôû bôø haøng naêm khoâng cao,

khoái saït lôû moãi ñôït khoâng lôùn, nhöng neáu ñoïan saït lôû bôø thuoäc ñòa phaän caùc thò traán,

thò töù hay nôi taäp trung ñoâng daân cö thì möùc ñoä gaây haïi cuõng raát ñaùng keå.

3.1.2 Dieãn bieán loøng daãn caùc soâng chòu aûnh höôûng chuû yeáu cuûa cheá ñoä doøng chaûy

thöôïng nguoàn

Soâng coù cheá ñoä doøng chaûy bò chi phoái bôûi doøng chaûy thöôïng nguoàn treân heä

thoáng soâng ôû ÑBSCL bao goàm soâng Tieàn, soâng Haäu, soâng Vaøm Coû cuøng caùc phuï löu

cuûa chuùng. Do löu löôïng nguoàn dieãn bieán khaù phöùc taïp, thay ñoåi treân phaïm vi roäng

theo khoâng gian vaø thôøi gian, maët khaùc ñaát caáu taïo loøng soâng, bôø soâng thuoäc loïai

traàm tích treû, tính chaát cô lyù thaáp, bôûi vaäy dieãn bieán loøng daãn caùc soâng naøy theo

khoâng gian vaø thôøi gian khaù roõ neùt, ñaëc bieät taïi caùc ñoïan soâng cong, caùc cuø lao, baõi

boài treân soâng.

Nghieân cöùu dieãn bieán loøng daãn treân maët baèng ñöôïc tieán haønh theo phöông

phaùp keát hôïp giöõa chaäp aûnh veä tinh vôùi chaäp bình ñoà ño ñaïc nhieàu naêm trong quaù

khöù. Keát quaû nhaän ñöôïc baûn ñoà dieãn bieán ñöôøng bôø soâng, caùc cuø lao, baõi boài treân

soâng Tieàn, soâng Haäu, trong giai ñoïan töø naêm 1966 ñeán 2003, ñöôïc theå hieän treân

hình 4 phuï luïc.

Qua phaân tích baûn ñoà dieãn bieán soâng Tieàn, soâng Haäu giai ñoïan töø 1966 ñeán

2002 nhaän ñöôïc moät soá khu vöïc saït lôû bôø vôùi toác ñoä vaø quy moâ lôùn ñöôïc ghi trong

baûng 3 [12] cuøng moät soá cuø lao, baõi boài coù toác ñoä boài laéng vaø chieàu daøi ñoïan boài

laéng raát ñaùng keå ghi ôû baûng 4, phuï luïc.

Nghieân cöùu dieãn bieán tuyeán laïch saâu trong nhöõng naêm coù taøi lieäu ño ñaïc loøng

daãn cho thaáy trong giai ñoïan töø 1991 tôùi 2003 taát caû caùc hoá xoùi ñeàu ñöôïc phaùt trieån

theo chieàu roäng vaø chieàu saâu. Vò trí taâm caùc hoá xoùi ñeàu di chuyeån xuoáng haï löu vôùi

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

moät toác ñoä dòch chuyeån raát ñaùng keå. Ñôn cöû hoá xoùi treân soâng Tieàn taïi vò trí soâng

cong Taân Chaâu, trong khoûang thôøi gian 12 naêm taâm hoá xoùi dòch chuyeån xuoáng haï du

495 m, töùc moãi naêm dòch chuyeån hôn 41 m. Söï gia taêng chieàu saâu hoá xoùi vaø khoûang

caùch dòch chuyeån taâm moät soá hoá xoùi doïc soâng Tieàn vaø soâng Haäu trong giai ñoïan

3.2 QUY LUAÄT DIEÃN BIEÁN LOØNG DAÃN TAÏI CAÙC KHU VÖÏC XOÙI BOÀI TROÏNG ÑIEÅM

1991 ñeán 2003 ñöôïc ghi trong baûng 5.

3.2.1 Dieãn bieán loøng daãn taïi caùc khu vöïc xoùi lôû troïng ñieåm

3.2.1.1 Dieãn bieán loøng daãn khu vöïc xoùi lôû troïng ñieåm Taân Chaâu

Quaù trình bieán ñoåi loøng daãn treân maët baèng ñoïan soâng Tieàn khu vöïc Thò traán

Taân Chaâu giai ñoïan töø 1966 ñeán 2002 ñöôïc theå hieän treân hình 5.

Treân cô sôû taøi lieäu ño ñaïc loøng soâng moät soá naêm trong giai ñoïan 1895 ñeán

naêm 2004 chuùng toâi ñaõ xaây döïng ñöôïc bieåu ñoà dieãn bieán tuyeán laïch saâu ñoïan soâng

Tieàn khu vöïc Taân Chaâu nhö treân hình 6.

Ñeå thaáy ñöôïc quaù trình dieãn bieán xoùi boài treân töøng maët caét ngang soâng khu

vöïc Taân Chaâu chuùng toâi ñaõ tieán haønh nghieân cöùu söï thay ñoåi hình daïng moät soá maët

caét ngang soâng theo thôøi gian.

3.2.1.2 Dieãn bieán loøng daãn khu vöïc xoùi lôû troïng ñieåm soâng Vaøm Nao

Dieãn bieán loøng daãn soâng Vaøm Nao treân maët baèng vaø treân moät soá maët caét

ngang ñaïi bieåu ñöôïc theå hieän treân caùc hình 7, 8, 9 vaø 10 ôû phuï luïc.

3.2.1.3 Dieãn bieán loøng daãn bôø soâng bieân giôùi vaø thò traán Naêm Caên soâng Caùi Nai

Dieãn bieán loøng daãn bôø soâng bieân giôùi vaø bôø soâng Caùi Nai khu vöïc thò traán

Naêm Caên theo thôøi gian khoâng lôùn, nhöng noù laïi aûnh höôûng khaù lôùn tôùi moät boä phaän

daân cö soáng nôi ñaây. Do khoâng coù taøi lieäu ño ñaïc loøng soâng tröôùc ñaây vì theá nghieân

cöùu dieãn bieán loøng daãn caùc khu vöïc naøy coøn nhieàu haïn cheá.

3.2.1.4 Dieãn bieán loøng daãn khu vöïc xoùi lôû troïng ñieåm thò xaõ Sa Ñeùc

Dieãn bieán loøng daãn ñoïan soâng Tieàn khu vöïc Sa Ñeùc giai ñoïan 1966 ñeán 2004

treân maët baèng vaø treân maët caét doïc ñöôïc theå hieän treân hình 11 vaø 12. Nghieân cöùu

dieãn bieán treân caùc maët caét ngang taïi khu vöïc saït lôû bôø vôùi toác ñoä lôùn cho thaáy hoá xoùi

saâu theo thôøi gian tieán saùt gaàn bôø loõm. Maùi bôø soâng phía bôø loõm raát doác, ngöôïc laïi

maùi bôø loài xoûai, heä soá maùi doác trung bình vaøo khoûang m=10.

3.2.2 Quy luaät dieãn bieán loøng daãn taïi caùc khu vöïc boài laéng troïng ñieåm

3.2.2.1 Dieãn bieán loøng daãn ñoïan soâng Haäu chaûy qua thaønh phoá Long Xuyeân

Xu theá dòch chuyeån caùc ñoïan soâng vaø dieãn bieán ñöôøng bôø soâng, bôø caùc cuø lao

trong giai ñoïan töø 1966 ñeán 2004 ñöôïc theå hieän treân hình 13.

Bieåu ñoà dieãn bieán tuyeán laïch saâu ñoïan soâng Haäu khu vöïc thaønh phoá Long

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

xuyeân ñöôïc theå hieän treân hình 14.

3.2.2.2 Dieãn bieán loøng daãn cöûa Ñònh An

Loøng daãn cöûa Ñònh An bieán ñoäng raát lôùn theo khoâng gian vaø thôøi gian. Vò trí

tuyeán laïch saâu, cao trình tuyeán laïch saâu luoân bieán ñoåi, vì theá ñaõ gaây khoù khaên raát

lôùn cho vieäc ñaûm baûo oån ñònh luoàng laïch chaïy taøu, ñaëc bieät vaøo muøa khoâ haøng naêm.

Ñeå thaáy roõ söï dòch chuyeån vò trí vaø cao trình tuyeán laïch saâu ñoïan soâng naøy coù theå

3.3 HÌNH THAÙI SOÂNG HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

quan saùt hình 15 vaø hình 16 trong phuï luïc.

3.3.1 Hình thaùi soâng aûnh höôûng chuû yeáu cuûa thuûy trieàu

Soâng aûnh höôûng chuû yeáu cuûa thuûy trieàu nhìn chung coù daïng “ñuoâi chuoät”,

chieàu roäng soâng taêng daàn ra phía cöûa bieån (caùc soâng noái thoâng nhau, aûnh höôûng thuûy

trieàu töø nhieàu phía quy luaät neâu treân khoâng ñöôïc baûo toàn). Khi xem xeùt quan heä

hình thaùi giöõa ñoïan soâng thaúng vaø ñoïan soâng cong chuùng ta seõ nhaän ñöôïc tyû leä

( B /h) ôû caùc ñoïan soâng thaúng thöôøng lôùn hôn ôû caùc ñoïan soâng cong. Toång hôïp soá

lieäu treân caùc soâng aûnh höôûng chuû yeáu cuûa thuûy trieàu vuøng Baùn Ñaûo Caø Mau nhaän

ñöôïc:

( B /h)thaúng ≈ 1 ÷ 1,5( B /h)cong

Xaây döïng quan heä giöõa tyû soá B/H vôùi khoûang caùch töø bieån vaøo noäi ñoàng ôû caùc

soâng vuøng baùn ñaûo Caø Mau seõ nhaän ñöôïc ñöôøng bieåu dieãn ôû hình döôùi ñaây.

ä

û

h / B e l y T

Khoaûng caùch tính töø cöûa soâng (Km)

3.3.2 Hình thaùi soâng coù cheá ñoä doøng chaûy aûnh höôûng nguoàn ôû ÑBSCL –soâng Tieàn,

soâng Haäu

Hình daïng soâng Tieàn vaø soâng Haäu nhö buùi toùc xoûa ra cöûa bieån. Taïi caùc vò trí

phaân löu, nhaäp löu loøng soâng thöôøng toàn taïi hoá xoùi saâu. Taïi caùc vò trí soâng cong loøng

soâng heïp, taïi ñoïan soâng phaân laïch loøng soâng ñöôïc môû roäng raát lôùn, xem hình 17, 18.

Quan heä giöõa tyû soá chieàu roäng vaø ñoä saâu doøng chaûy (B/H) vôùi khoaûng caùch

tính töø cöûa bieån ñoái vôùi soâng Tieàn soâng Haäu coù xu theá giaûm daàn töø bieån vaøo noäi

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

ñoàng [4], xem hình 19 vaø 20.

Ñöôøng kính trung bình haït caùt ñaùy doïc soâng Tieàn bieán ñoåi theo quy luaät haøm

muõ, nhoû daàn töø thöôïng du veà haï du [4], hình 21.

Quan heä giöõa ñoä ñuïc vôùi löu löôïng doøng chaûy taïi moät soá traïm treân soâng Cöûu

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

Long, ñöôïc theå hieän treân hình 22, 23.

Chöông 4: NGUYEÂN NHAÂN CAÙC NHAÂN TOÁ AÛNH HÖÔÛNG VAØ CÔ CHEÁ XOÙI BOÀI LOØNG

DAÃN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

4.1 NGUYEÂN NHAÂN VAØ CAÙC NHAÂN TOÁ AÛNH HÖÔÛNG TÔÙI XOÙI BOÀI LOØNG DAÃN HEÄ

THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

4.1.1 Nguyeân nhaân caùc nhaân toá aûnh höôûng tôùi xoùi lôû bôø heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

Nhöõng nghieân cöùu tröôùc ñaây khi xem xeùt, phaân tích caùc nguyeân nhaân, caùc nhaân

toá aûnh höôûng tôùi xoùi lôû bôø ñeàu döïa treân moät trong hai nhoùm caùc yeáu toá noäi sinh vaø

ngoïai sinh hay caùc yeáu toá chuû quan vaø khaùch quan. Trong nghieân cöùu naøy, chuùng toâi

tieán haønh phaân tích, ñaùnh giaù nguyeân nhaân, caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán xoùi lôû theo

töøng coâng ñoïan cuûa quaù trình dieãn bieán vaø döïa vaøo moái quan heä nhaân quaû.

Baét ñaàu chu kyø tieáp theo

Suït lôû bôø

Ñuùng

Taùch buøn caùt

Maát caân baèng maùi bôø

Vaän chuyeån buøn caùt bò taùch ñi nôi khaùc

Sai

Quaù trình xoùi lở bôø coù theå moâ phỏng theo sô ñoà döôùi ñaây

Khi nhìn nhaän xoùi lôû bôø laø toå hôïp cuûa quaù trình dieãn tieán lieân tuïc, coù tính chu

kyø, bao goàm 3 coâng ñoïan: Taùch buøn caùt ra khoûi loøng daãn; Vaän chuyeån buøn caùt bò

taùch ñi nôi khaùc; Khoái ñaát maùi bôø maát caân baèng roài daãn tôùi suïp ñoå, thì nguyeân nhaân

vaø caùc nhaân toá ảnh höởng tôùi xoùi lở bôø laø toång hôïp của caùc yeáu toá tham gia vaøo caùc

coâng ñoïan của quaù trình xoùi lở ñoù.

Khi xem xeùt xoùi lôû bôø theo moái quan heä nhaân quaû thì caùc yeáu toá khaùch quan

laãn chủ quan, caùc yeáu toá beân trong laãn beân ngoøai laøm thay ñoåi töông quan giöõa löïc

gaây tröôït vaø löïc choáng tröôït cuûa khoái ñaát maùi bôø chính laø nhöõng nguyeân nhaân vaø caùc

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

nhaân toá aûnh höôûng tôùi xoùi lôû vaø ñöôïc theå hieän treân sô ñoà döôùi ñaây.

choáng tröôït

Ci.liM

minmin

gaây tröôït

Gi.Cosαi.tgφ MGi.Sinαi

M K = = M

Kminmin - heä soá oån ñònh

Gi - troïng löôïng coät ñaát thöù i

φ - Goùc noäi ma saùt

Gi=γ V γ - Dung troïng cuûa ñaát

V - Theå tích cuûa khoái ñaát

C - löïc dính cuûa ñaát l - chieàu daøi ñoaïn cung tröôït trong giôùi haïn coät ñaát thöù i αi - Goùc hôïp bôûi phaùp tuyeán cuûa taâm ñoaïn cung tröôït thöù i vôùi phöông thaúng ñöùng.

Taâm tröôït O (X,Y)

Nguyeân nhaân vaø caùc nhaân toá aûnh höôûng xoùi lôû (söï maát caân baèng maùi bôø)

Möïc nöôùc

Khoái ñaát gaây tröôït

Löïc choáng tröôït giaûm

Löïc gaây tröôït taêng leân

Khoái ñaát choáng tröôït

Soùng voã

Taùc ñoäng cuûa con ngöôøi

Aùp löïc thaám

Troïng löôïng baûn thaân khoái ñaát gaây tröôït

Troïng löôïng khoái choáng tröôït giaûm

Löïc lieân keát giöõa caùc lôùp

Gia taûi treân meùp bôø soâng

- Toác ñoä xoùi - Ñoä saâu xoùi -Vò trí xoùi loøng daãn so vôùi bôø

Trieàu xuoáng

Luõ ruùt

- Xaây döïng coâng trình - Chaát haøng hoaù

Möa

Phöông tieän vaän taûi thuûy

Hoøa tan muoái, chaát höõu cô

Neo ñaäu thuyeàn beø

- Nöôùc thaûi

- V > Vkd (taïi vò trí ñang nghieân cöùu)

Ñaát tröông nôû, nöùt neû maùi bôø

Gioù baõo

Doøng chaûy, soùng taïo vaän toác lôùn thôøi gian duy trì daøi, höôùng taùc duïng baát lôïi

Vaän toác khôûi ñoäng buøn caùt loøng daãn

Doøng chaûy luõ

Doøng chaûy kieät

Doø

ng trieà

Ñoä saâu doøng chaûy

Haït mòn

Haït rôøi

Taïi caùc ñoaïn soâng co heïp, bôø loõm soâng cong,

Taùc ñoäng tröïc tieáp cuûa con ngöôøi tôùi loøng daãn, doøng chaûy: Khai thaùc caùt, xaây döïng coâng trình thuûy lôïi, nuoâi troàng thuyû saûn...

* Phaân tích nguyeân nhaân, caùc nhaân toá aûnh höôûng tôùi xoùi lôû bôø heä thoáng soâng ôû ÑBSCL.

Xeùt yeáu toá doøng chaûy gaây xoùi lôû bôø, caàn phaûi xeùt tôùi ba ñaïi löôïng ñaëc tröng

ñoù laø: Khaû naêng cuûa doøng chaûy (cheânh leäch ñoä lôùn cuûa vaän toác doøng chaûy thöïc teá

vôùi vaän toác khoâng xoùi cho pheùp cuûa ñaát caáu taïo loøng daãn taïi ñoù), thôøi gian duy trì

khaû naêng doøng chaûy vaø höôùng doøng chaûy taùc ñoäng vaøo bôø [11]ø. Ñeå thaáy ñöôïc taùc

ñoäng cuûa doøng chaûy muøa luõ, muøa kieät tôùi xoùi lôû bôø coù theå xem khaû naêng doøng chaûy,

th ôøi gian duy trì doøng chaûy taïi ñoïan soâng Taân Chaâu treân bieåu ñoà hình 24 vaø taïi moät

s oá vò trí soâng ñöôïc ghi trong baûng 6 vaø 7.

Soùng - nguyeân nhaân gaây xoùi lôû bôø heä thoáng soâng ôû ÑBSCL, soùng taùc ñoäng

v aøo maùi bôø, gaây ra aùp löïc soùng lôùn, taïo ra doøng ruùt treân maùi doác vaø vì theá gaây ra saït

lô û maùi bôø soâng. Cheânh leäch cao ñoä bôø soâng vôùi möïc nöôùc thaáp nhaát caøng lôùn khoái bôø

saït lôû do soùng taùc ñoäng caøng lôùn. ÔÛ ÑBSCL soâng aûnh höôûng trieàu möïc nöôùc Min

xuoáng thaáp vì theá khoái saït lôû bôø do soùng raát ñaùng keå. Vôùi ñieàu kieän ñòa chaát caáu taïo

loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL, vôùi ñieàu kieän soùng coù chieàu cao treân döôùi 1 m,

chieàu daøi soùng töø 6 – 10 m, maùi bôø soâng chæ oån ñònh döôùi taùc ñoäng cuûa soùng khi heä

soá maùi m ≥ 7.

Gia taûi leân meùp bôø soâng aûnh höôûng tôùi xoùi lôû bôø, khi chaát taûi quaù khaû naêng

chòu löïc cuûa ñaát bôø, khoái ñaát bôø seõ phaùt sinh vuøng bieán daïng deûo, vuøng bieán daïng

deûo lôùn daàn khi taûi troïng taêng, khi ñaït möùc giôùi haïn khoái ñaát bieán daïng deûo di

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

chuyeån ra phía maùi bôø, daãn tôùi saït lôû bôø, quan saùt hình 25 vaø 26.

Trong tröôøng hôïp möa lôùn, luõ xuoáng, trieàu ruùt cuõng xaûy ra tröôøng hôïp töông

töï, khoái ñaát bôø ñöôïc gia taêng taûi troïng, maëc duø khoâng phaùt sinh vuøng bieán daïng deûo

nhöng cuõng aûnh höôûng ñaùng keå tôùi möùc ñoä oån ñònh maùi bôø soâng. Ñieàu naøy ñöôïc chæ

roõ qua keát quaû tính heä soá oån ñònh Kmin cho maùi bôø soâng khi möïc nöôùc thay ñoåi, keå caû khi coù söï tham gia cuûa taûi troïng phaân boá meùp bôø. Xem caùc hình 27, 28 vaø 29.

Tính chaát cô lyù, thaønh phaàn haït, söï phaân boá caùc lôùp ñaát caáu taïo loøng daãn aûnh

höôûng lôùn tôùi xoùi lôû bôø soâng. Caùc lôùp ñaát yeáu deã xoùi naèm döôùi saâu, döôùi taùc ñoäng

cuûa doøng chaûy lôùp ñaát bò cuoán troâi taïo thaønh haøm eách, khi ñoù khoái lôû xaûy ra seõ raát

lôùn. Ngoøai caùc yeáu toá treân xoùi lôû bôø soâng coøn chòu aûnh höôûng cuûa hình daïng loøng

daãn, cuûa söï pha ân löu doøng chaûy qua caùc coâng trình thuûy lôïi, qua vieäc khai thaùc caùt

ình 30 vaø 31, söï thay ñoåi vaän toác doøng chaûy ñoïan soâng Tieàn töø Taân Chaâu tôùi (xem h

Hoàng Ngöï khi khai thaùc khoái caùt ñaàu cuø lao Long Khaùnh), tình traïng nuoâi caù beø, löïc

Coriolít [7]….

eân nhaân gia taêng xoùi lôû bôø treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL trong nhöõng naêm qua. *Nguy

Do hoïat ñoäng khai thaùc heä thoáng soâng nhieàu hôn. Löu löôïng luõ lôùn vaø thôøi

gian duy trì luõ ôû caùc caáp baùo ñoäng taïi Taân Chaâu vaø Chaâu Ñoác [2] nhöõng naêm qua coù

chieàu höôùng gia taêng, ñieàu naøy coù nhìn nhaän qua caùc bieåu ñoà töø 32 ñeán 35.

* Nguyeân nhaân daãn ñeán xoùi lôû bôø soâng Tieàn maïnh hôn phöùc taïp hôn soâng Haäu

Do nguyeân nhaân hình thaønh soâng Haäu chaûy treân ñöùt gaõy thaúng, doøng chaûy

thuaän doøng hôn, ngöôïc laïi soâng Tieàn chaûy treân caùc ñöùt gaõy daïng voøm loøng soâng

cong, uoán löôïn raát khoâng oån ñònh. Maët khaùc do löu löôïng soâng Tieàn lôùn hôn, söï trao

ñoåi doøng chaûy soâng Tieàn vôùi ÑTM nhieàu hôn so vôùi söï trao ñoåi doøng chaûy soâng Haäu

vôùi TGLX. Soâng Tieàn aûnh höôûng thuûy trieàu töø caùc cöûa soâng naèm caùch xa nhau vì theá

doøng chaûy leäch pha doàn leân thöôïng nguoàn soâng Tieàn gaây ra söï tranh chaáp, xaùo ñoäng

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

maïnh.

4.1.2 N guyeân nhaân caùc nhaân toá aûnh höôûng tôùi boài laéng loøng daãn heä thoáng soâng ôû

ÑBSCL

Nguyeân nhaân gaây boài laéng loøng daãn S > So

Haøm löôïng buøn caùt cuaû doøng chaûy lôùn

Khaû naêng taûi caùt cuûa doøng chaûy nhoû

Vaän toác doøng chaûy nhoû

Chieàu saâu doøng chaûy nhoû

Haït buøn caùt trong doøng chaûy lôùn

Löôïng buøn caùt töø khu vöïc laân caän ñöa tôùi

Löôïng buøn caùt töø thöôïng nguoàn ñöa veà

Buøn caùt do doøng ven bieån vaøo

Khu vöïc giaùp trieàu

* Cöôøng ñoä möa * Thôøi gian möa

Xoùi lôû loøng daãn khu vöïc laân caän

Buøn caùt töø soâng vaø caùc soâng khaùc chaûy ra bieån

Phiaù bôø loài soâng cong ñuoâi caùc baõi boài cuø lao

Taùc ñoäng do con ngöôøi nhö saûn xuaát, khai thaùc caùt..

- Beà maët löu vöïc deã bò xoùi, doác. -Röøng ñaàu nguoàn bò phaù.

Ñoaïn soâng môû roäng ñoät ngoät, doøng khoâng thuaän.

* Phaân tích nguyeân nhaân, caùc nhaân toá aûnh höôûng tôùi b oài laéng loøng daãn heä thoáng soâng

ôû ÑBSCL

Phaù röøng treân löu vöïc nguyeân nhaân gaây ra boài laéng loøng daãn treân heä thoáng

s oâng ôû ÑBS CL. Boài laéng loøng daãn haäu quaû töø hieän töôïng xoùi lôû bôø, hoïat ñoäng cuûa

c on ngöôøi ôû khu v öïc laân caän.

Nguyeân nhaân gaây boài laéng loøng daãn do vaän toác doøng chaûy giaûm nhoû, taïi caùc

k hu vö ïc giaùp trie àu.

S öï lieân keát giöõa haït buøn caùt vôù i caùc Io n tro ng nöôùc bieån nguyeân nhaân ga ây boài

la éng loøng daãn ñoaïn soâng bò nhieãm maën.

* Nguyeân nhaân daãn ñeán caùc loïai hình boài laéng loøng daãn treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

Boài laéng taïi caùc nuùt phaân laïch, ñoïan soâng ñöôïc môû roäng ñoät ngoät, vaän toác

d øng o chaûy gia ûm ñi ña ùng ke å.

Boài laén g ñuoâi cuø lao , baõi boài vaø b ôø l oài ñ oaïn so âng c ong, vaän to ác doøng chaûy taïi

c aùc vò trí ñoù raát nhoû, kh êng aû na man g to øan boä löôïng buøn caùt töø thöôïng löu ñöa laïi laø

h oøan toøan khoâng coù khaû naêng.

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

Boài laéng caùc vuøng giao trieàu cöûa soâng, buøn caùt nguoàn goác soâng vaø bieån ñöôïc

ñem la ïi, trong khi ñoù vaän toác doøng chaûy taïi ñoù gaàn baèng khoâng vì theá buøn caùt ñöôïc

laéng ñoïng.

Boài laéng vuøng cöûa soân g, loøng soâng roäng, buøn caùt ñöôïc doøng ven ñöa vaøo,

ñöôïc doøng chaûy nguoàn ñöa tôùi, boài laáp laïi ôû nhöõng vò trí doøng chaûy coù vaän toác khoâng

4.2 CÔ CHEÁ XOÙI BOÀI LOØNG DAÃN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

giao thoa doøng chaûy. lôùn, taïi caùc khu vöïc

SCL 4.2.1 Cô cheá xoùi lôû bôø heä thoáng soâng ôû ÑB

c Cô cheá xoùi lôû ñoïan soâng cong coù hoá xoùi cuïc boä saùt bôø: Sau khi taùc ñoäng tröï

dieän v aøo bôø, doøng chaûy bò ñoåi höôùng xuoáng ñaùy vaø di chuyeån veà haï löu. Do doøng

õ ñaøo xoùi loøng daãn taïo hoá xoùi saâu, theo thôøi gian hoá xoùi chaûy höôùng xuoáng ñaùy neân ña

ñöôïc m ôû roäng vaø dòch chuyeån vaøo saùt bôø, gaây maát oån ñònh khoái ñaát maùi bôø. Döôùi taùc

ñoäng cuûa löïc cô hoïc khoùâi ñaát bò suïp ñoå. Khoái ñaát saït lôû trong tröôøng hôïp naøy coù kích

ình 36. thöôùc lôùn, raát nguy hieåm, xem h

Cô cheá xoùi lôû bôø ñoïan soâng phaân löu, nhaäp löu gaàn nhau, gioáng nhö cô cheá

xoùi lôû ñoïan soâng cong coù hoá xoùi cuïc boä saùt bôø, ñieåm khaùc ôû ñaây laø hoá xoùi thöôøng

ò trí hoá xoùi luoân bieán ñoäng khi thì tieán vaøo saùt bôø traùi khi thì sang bôø khoâng saâu, v

phaûi v ì theá hai bôø ñeàu bò lôû nhöng khoái lôû thöôøng khoâng lôùn.

Cô cheá xoùi lôû ñoïan soâng phaân laïch khoâng oån ñònh, ñaàu caùc cuø lao baõi boài

doøng chaûy coù vaän toác lôùn. thöôøng laø söï baøo moøn töø döôùi taùc ñoäng cuûa

ñoäng vaøo bôø loâi keùo daàn Cô cheá xoùi lôû bôø döôùi taùc ñoäng cuûa soùng: Soùng taùc

oäng. Sau thôøi gian ñaøo xoùi bôø soâng ñaát chaân maùi bôø trong phaïm vi möïc nöôùc dao ñ

ñöôïc taïo thaønh haøm eách roài tröôït theo khoái lôùn hay vôõ töøng maûng nhoû rôi xuoáng

soâng tuøy theo ñaát bôø soâng laø ñaát dính hay ñaát rôøi [10], ñieàu naøy coù theå thaáy ôû hình

37, 38 vaø 39.

4.2.2 Cô cheá caùc loïai hình boài laéng loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

Cô cheá boài laéng loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL dieãn ra theo quy luaät cuûa

ïng nguoàn. Nhìn chung ñoïan soâng töø thöôïng soâng chòu aûnh höôûng thuûy trieàu vaø löu löô

nguoàn tôùi ñoïan giaùp trieàu loøng daãn ñöôïc boài laéng bôûi buøn caùt töø nguoàn ñöa laïi, haït

buøn caùt coù kích thöôùc lôùn laéng ñoïng tröôùc, haït nhoû laéng sau vì theá söï saép xeáp kích

thöôùc haït buøn caùt ñaùy nhoû daàn töø thöôïng nguoàn veà haï nguoàn. Ngöôïc laïi ñoïan soâng töø

goác bieån, ñöôøng kính cöûa bieån vaøo tôùi vuøng giaùp trieàu buøn caùt laéng ñoïng coù nguoàn

buøn caùt ñaùy nhoû daàn töø bieån vaøo. Vuøng giaùp trieàu laéng ñoïng buøn caùt theo cô cheá lieân

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

ôùc. keát Ion, söï lieân keát giöõa caùc Ion nöôùc maën vôùi haït keo ñaát seùt trong nö

Chöông 5: CAÙC GIAÛI PHAÙP GIAÛM NHEÏ THIEÄT HAÏI DO XOÙI BOÀI LOØNG DAÃN ÑÖÔÏC

ÖÙNG DUÏNG PHOÅ BIEÁN TREÂN THEÁ GIÔÙI

5.1 CAÙC GIAÛI PHAÙP GIAÛM NHEÏ THIEÄT HAÏI DO XOÙI LÔÛ BÔØ SOÂNG ÑÖÔÏC ÖÙNG DUÏNG

PHOÅ BIEÁN TREÂN THEÁ GIÔÙI

CAÙC GIAÛI PHAÙP GIAÛM NHEÏ THIEÄT HAÏI DO XOÙI LÔÛ BÔØ GAÂY RA

CAÙC GIAÛI PHAÙP CHOÁNG XOÙI LÔÛ

CAÙC GIAÛI PHAÙP PHOØNG TRAÙNH XOÙI LÔÛ

GIAÛI PHAÙP TRAÙNH NEÙ

GIAÛI PHAÙP NGAÊN NGÖØA

GIAÛI PHAÙP BÒ ÑOÄNG

GIAÛI PHAÙP CHUÛ ÑOÄNG

Quy hoaïch phaùt trieån trong töông lai.

Di dôøi ra khoûi khu vöïc coù nguy cô saït lôû.

ùi

Naâng cao nhaän thöùc cho nhaân daân veà xo lôû.

chænh doøng

-Troàng röøng, phuû xanh ñoài troïc. Xaây döïng hoà chöùa. - Quy hoïach tuyeán luoàng chaïy taøu, khoâng chaát taûi quaù möùc leân

(Gia coá bôø) - Thaûm thöïc vaät - Keø laùt maùi - Töôøng chaén - Taêng khaû naêng coá keát khoái ñaát (taêng khaø bôø naêng chòu löïc, cho áng xoùi).

* Töø xa. -Ngaên doøng - Phaân doøng -Ñieàu chænh theá soâng. * Tröïc tieáp -Ñieàu höôùng chaûy

5.2 CAÙC GIAÛI PHAÙP GIAÛM NHEÏ THIEÄT HAÏI DO BOÀI LAÉNG LOØNG DAÃN ÑÖÔÏC ÖÙNG

DUÏNG PHOÅ BIEÁN TREÂN THEÁ GIÔÙI

CAÙC GIAÛI PHAÙP GIAÛM NHEÏ THIEÄT HAÏI DO BOÀI LAÉNG GAÂY RA

GIAÛI PHAÙP CHOÁNG

GIAÛI PHAÙP PHOØNG TRAÙNH BOÀI LAÉNG

BOÀI LAÉNG

GIAÛI PHAÙP BÒ ÑOÄNG

GIAÛI PHAÙP CHUÛ ÑO ÄNG

g,

äng

.

- Tr phu - Cho

oàng röøn û xanh ñoài troïc áng saït

lôû bôø.

ch phaùt Quy hoaï ng lai trieån töô tuyeán thoùat luõ, boá trí beán caûng,

- Na - Kh

ïo veùt. ôi thoâng luoàng laïch.

Giaùo duïc co ñoàng. (Naâng cao nhaän thöùc cho nhaân daân veà boài laéng)

beán phaø….

- Coâng trình ngaên caùt. - Ñieàu chænh theá soâng. - Gi

a taêng vaän toác

doøng chaûy .

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

Chöông 6. DÖÏ BAÙO XOÙI BOÀI LOØNG DAÃN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

6.1 NGHIEÂN CÖÙU DÖÏ BAÙO XOÙI BOÀI LOØNG DAÃN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

* Caùc phöông phaùp döï baùo

Caùc phöông phaùp döï baùo xoùi boài loøng daãn, ñaõ ñöôïc thöïc hieän trong nghieân

cöùu naøy:

- Phöông p haùp döï baùo the o xu theá dieãn bieán loøng daã n;

- Phöông phaùp döï baùo baèng coâng thöùc kinh nghieäm;

- Phöông phaùp moâ hình toùan;

- ÖÙng duïng coâng ngheä khoâng phaù huûy Georada r;

Phöông phaùp döï baùo ba èng m oâ hình vaät lyù khoâng ñöôïc tieán haønh do thieáu ñieàu

kieän thöïc hieän.

*Phöông phaùp döï b aùo theo xu t heá d ieãn bieán loøng d aãn.

Tieàn ñeà cuûa phöông phaùp laø xaùc ñònh ñöôïc caùc quy luaät dieãn bieán loøng daãn

trong quaù khöù. Trong ñoù quy luaät dieãn bieán loøng daãn treân maët baèng, ñaõ ñöôïc xaùc

ñònh qua v ieäc chaäp aûnh veä tinh ñònh vò toøan caàu nhieàu naêm [3,5], töø 1987 ñe án 2002 ,

hình 40. Xaùc ñònh quy luaät dieãn bieán treân maët caét doïc, treân maët caét nga ng ñöôïc tieán

haønh khi chaäp bình ñoà loøng soâng. Keát quaû nhaän ñöôïc laø caù quy luaät dieãn bieán quy

moâ, to ác ñoä vaø söï dòch chuyeån caùc cuø lao baõi boài…theo khoâng gian vaø thôøi gian, ghi

trong caùc baûng 8, 9 vaø 10.

*Phöô ng phaùp döï baùo xoùi lôû bôø baèng coâng thöùc kinh nghieäm.

Linh hoàn cuûa phöông phaùp laø söû duïng coâng thöùc kin h nghieäm ñöôïc xaây döïng

treân cô sôû taøi lieäu ño ñaïc dieãn bieán xoùi lôû bôø trong quaù khöù hay söû duïng coâng thöùc

kinh n ghieäm ñöôïc xaây döïng treân côû sôû taøi lieäu thöïc teá t aïi caùc khu vöïc xoùi lôû bôø coù

ñieàu k ieän töông ñoàng, ñeå tính toùan döï baùo cho töông lai.

Trong ng hieân cöùu naøy chuùng toâi ñaõ tieán haønh xaây döïng hai coâng thöùc kinh

nghieäm cho hai khu vöïc coù taøi lieäu ño ñaïc khaù ñoàng boä trong nhieàu naêm, ñaây cuõng

chính l aø hai khu vöïc coù toác ñoä xoùi lôû bôø lôùn nhaát vuøng ÑBSCL.

max

Coâng thöùc kinh nghieäm chuùng toâi xaây döïng coù daïng:

.( α

. TV ∆∆ i i

H H

− −

max

⎡ γ .) ⎢ ⎣

⎤ ⎥ ⎦

(11) Bxi =

Trong ñoù:

∆Vi = Vi - [V]kd: soá gia vaän toác, bieåu thò khaû naêng doøng chaûy xoùi moøn loøng

daãn taïi maët caét thöù i;

: vaän toác trung bình taïi thuûy tröïc meùp hoá xoùi phía bôø lôû ;

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

Vi [V]kd : vaän toác khôûi ñoäng cuûa vaät lieäu caáu taïo loøng daãn;

: thôøi gian duy trì vaän toác doøng chaûy lôùn hôn vaän toác khôûi ñoäng cuûa vaät ∆Ti

lieäu caáu taïo loøng daãn taïi maët caét thöù i;

α, γ, β: laø caùc heä soá thöïc nghieäm;

Xaây döïng coâng thöùc kinh nghieäm daïng (11) ñöôïc döïa treân taøi lieäu thöïc ño

ñöôøng quaù trình vaän toác doøng chaûy, taøi lieäu thöïc ño bình ñoà loøng daãn sau ñoù tính

toùan ñöôïc caùc thoâng soá caàn thieát roài öùng duïng phöông phaùp sai soá bình phöông trung

bình nhoû nhaát ñeå xaùc ñònh caùc heä soá thöïc nghieäm chöa bieát. Vì bieåu thöùc (11) coù 3

heä soá thöïc nghieäm α, γ, β chöa bieát, do vaäy ñeå coù theå xaùc ñònh ñöôïc 3 heä soá thöïc

−

nghieäm naøy caàn phaûi ñöa veà daïng,

)

}β

({ TV . ∆∆ α i i

−

max

⎡ Hn max ⎢⎣ H

⎤ ⎥⎦

(12)

max

∆∆=

(

TV . i i

) [ Hn . H

/β

Trong ñoù n = γ . Nhö vaäy trong quan heä (12) Bxi vaø Xi tính theo coâng thöùc, H − i H −

]0

max

laø hai ñaïi löô ïng quan heä haøm coøn α, β laø caùc heä soá thöïc nghieäm caàn tìm vôùi n cho

tröôùc.

Treân cô sôû taøi lieäu thöïc ño trong 3 giai ñoïan treân 7 maët caét taïi khu vöïc xoùi lôû

bôø Thöôøng P höôùc, hình 41, ñöôïc ghi trong baûng 11,

khaùc nhau cuûa n ghi ôû caùc coät töø 6 vôùi trò

ghi ôû c seõ tính ñöôïc giaù trò cuûa Xi öùng tôùi 13. Khi chaám ñieåm quan heä giöõa B xtd oät 3 vôùi töøng coät giaù trò cuûa Xi seõ nhaän ñöôïc bieåu ñoà hình 42 cuøng bieåu thöùc

toùan hoïc theå hieän moái quan heä ñoù.

Moãi giaù trò cho tröôùc cuûa n seõ cho moät quan heä cuøng heä soá töông quan vaø sai

soá töông öùng. Tính toùan vôùi nhieàu giaù trò n seõ nhaän ñöôïc baûng 12. Sau khi veõ quan

%Bxi∆

vôùi n, ghi trong baûng 12 seõ nhaän ñöôïc heä giöõa heä soá töông quan Roi vôùi n vaø

caùc bieåu ñoà hình 43 vaø hình 44.

Coâng thöùc kinh nghieäm tính toác ñoä xoùi lôû bôø taïi Thö øng Ph ôùc la ô ö ø coâng thöùc

45,0

)

. ∆

öùng vô ùi heä soá töông quan lôùn nhaát sai soá tính toùan nhoû nhaát, ñoù laø:

Bxi =

[ (.23,8

] 04,1

. TV ∆∆ i i

(15)

vôùi n = 0,45, heä soá töông quan 0,77 vaø sai soá tính toùan nhoû nhaát 17,21%.

Vôùi caùch laøm töông töï seõ nhaän ñöôïc coâng thöùc kinh nghieäm tính toác ñoä xoùi lôû

45,0

)

. ∆

(16)

Bxi =

] 3,2

. TV ∆∆ i i

[ (.6,0 Öùng vôùi n= 0,45, heä soá töông quan 0,815 vaø sai soá 26,7%.

bôø soâng Tieàn khu vöïc thò xaõ Sa Ñeùc laø :

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

*Phöông phaùp döï baùo xoùi boài loøng daãn baèng moâ hình toùan.

Thöïc chaát phöông phaùp döï baùo baèng moâ hình toùan laø moâ phoûng quaù trình

doøng chaûy, quaù trình dieãn bieán loøng daãn baèng coâng cuï toùan hoïc vôùi söï trôï giuùp cuûa

maùy tí nh ñieän töû. Trong nghieân cöùu naøy chuùng toâi ñaõ öùng duïng Mike 11, Mike 21 C,

moâ hình toùan ba chieàu loøng ñoäng ñeå tính toùan döï baùo loøng daãn cho caùc ñoïan soâng

Tieàn khu vöïc töø Taân Chaâu tôùi Hoàng N oïan soâng Haäu taïi khu vöïc thaønh phoá göï, ñ

Long Xuyeân vaø ñoïan soâng Vaøm N ao noái soâng Tieàn vôùi soâng Haäu.

Trình töï tieán haønh:

- Xaùc ñònh caùc ñieàu kieän bieân, kieåm ñònh bieân tính toùan baèn g Mike 11. Ví duï

kieåm ñònh keát quaû tính toùan möïc nöôùc baèng Mike 11 vôùi taøi lieäu ño ñaïc taïi Long

Xuyeân theå hieän treân hình 45;

- Kieåm ñònh ñoä chính xaùc cuûa moâ hình döïa vaøo keát quaû tính toùan cheá ñoä thuûy

trong quaù khöù vôùi taøi lieäu ño ñaïc thöïc teá vaên doøng chaûy, tính dieãn bieán loøng daãn

trong cuøng moät thôøi gian, xem hình 46, 47, 48 vaø 49 cuøng baûng 13.

- Döï baùo cheá ñoä thuûy vaên doøng chaûy hay choïn cheá ñoä thuûy vaên doøng chaûy

ñieån hình cho giai ñoïan caàn döï baùo bieán hình loøng daãn.

doøng chaûy vaø bieán hình Keát quaû kieåm ñònh moâ hình toùan veà cheá ñoä thuûy vaên

loøng d aãn taïi caùc khu vöïc thaønh phoá Long Xuyeân, taïi khu vöïc thò traán Taân Chaâu –

Hoàng Ngöï vaø soâng Vaøm Nao ñöôïc theå hieän treân caùc hình 50, 51 vaø 52 ôû phuï luïc.

* Phöông phaùp ñòa vaät lyù Georadar xaùc ñònh khuyeát taät trong khoái ñaát bôø töø

ñoù döï baùo khaû naêng xaûy ra söï coá saït lôû, luùn suït laø moät coâng ngheä môùi, ñöôïc aùp duïng

ñeå ñaùnh giaù ñoä oån ñònh hai ñoïan bôø soâng Tieàn khu vöïc thò traán Taân Chaâu vaø khu vöïc

thò xaõ Vónh Long. Phöông phaùp naøy cho keát quaû khaù chính xaùc tö øng vò trí vaø kích

thöôùc caùc vuøng khuyeát taät trong ñaát tôùi ñoä saâu 30 m, nhöng ñeå coù theå döï baùo thôøi

Ø KEÁT QUAÛ DÖÏ BAÙO XOÙI BOÀI LOØNG DAÃN CHO MOÄT SOÁ

6.2 QUY TRÌNH COÂNG NGHEÄ VA

KHU VÖÏC ÑAÏI BIEÅU TREÂN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

gian x aûy ra saït lôû, suït luùn thì coøn nhieàu vaán ñeà, caàn phaûi tieáp tuïc nghieân cöùu.

*Quy trình coâng ngheä döï baùo.

hieän daàn phöông Quy trình coâng ngheä döï baùo xoùi lôû bôø laø moät quy trình hoøan t

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

phaùp v aø chính xaùc hoùa keát quaû, ñöôïc theå hieän trong sô ñoà döôùi ñaây.

Toång hôïp taøi lieäu ñòa hình, thuûy vaên doøng chaûy, aûnh vieãn thaùm, taøi lieäu ño Georadar (neáu coù)

- Choïn moâ hình toaùn - Kieåm ñònh moâ hình

Xaùc ñònh quy luaät dieãn bieán loøng daãn

Tính toaùn döï baùo toång hôïp Phaân tích keát quaû

uûy vaên Döï baùo (luõ), th doøng chaûy hay choïn taøi lieäu thuûy vaên naêm ñieån hình

Kieåm ñònh keát quaû naêm sau, caäp nhaät theâm soá lieäu

Xaây döïng coâng thöùc kinh nghieäm

Thoâng baùo keát quaû döï baùo ñeán ñòa phöông

* Keát quaû tính toùan döï baùo xoùi loøng daãn moät soá vò trí treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

ñeán ñaàu muøa khoâ naêm 2005

sôû phaân tí Treân cô sôû phaân tí th ch, ñaùnh giaù xu theá dieãn bieán xo ch, ñaùnh giaù xu eá dieãn bieán xo ùi lôû taïi töøng khu vöïc treân ùi lôû taïi töøng khu vöïc treân

hh eä thoáng soâng ôû ÑBSCL, ñeà taøi ñaõ tieán haønh döï baùo xoùi lôû vaø thoâng baùo kòp thôøi keát eä thoáng soâng ôû ÑBSCL, ñeà taøi ñaõ tieán haønh döï baùo xoùi lôû vaø thoâng baùo kòp thôøi keát

qq uaû tôùi caùc ñòa phöông. Keát quaû döï baùo xoùi lôû bôø vaøo ñaàu muøa khoâ caùc naêm 2003, uaû tôùi caùc ñòa phöông. Keát quaû döï baùo xoùi lôû bôø vaøo ñaàu muøa khoâ caùc naêm 2003,

naêm 2004 so vôùi keát quaû ño ñaïc thöïc teá cho thaáy, döï baùo toác ñoä vaø chieàu daøi saït lôû naêm 2004 so vôùi keát quaû ño ñaïc thöïc teá cho thaáy, döï baùo toác ñoä vaø chieàu daøi saït lôû

vv aøo ñaàu muøa k aøo ñaàu muøa k hoâ naêm 2 hoâ naêm 2 003 cho keá 003 cho keá t quaû thieân n t quaû thieân n hoû coøn va hoû coøn va øo ñaàu muøa kho øo ñaàu muøa kho â naêm 2004 â naêm 2004

cc ho keát quaû thieân lôùn. Ñieàu naøy coù theå giaûi thích qua dieãn bieán luõ, luõ naêm 2002 lôùn ho keát quaû thieân lôùn. Ñieàu naøy coù theå giaûi thích qua dieãn bieán luõ, luõ naêm 2002 lôùn

hh ôn möùc trung bình nhieàu naêm coøn luõ naêm 2003 nhoû hôn luõ trung bình nhieàu naêm. ôn möùc trung bình nhieàu naêm coøn luõ naêm 2003 nhoû hôn luõ trung bình nhieàu naêm.

Döïa vaøo quy luaät dieãn bieán, xu theá phaùt trieån chuùng toâi ñaõ döï baùo quy moâ vaø Döïa vaøo quy luaät dieãn bieán, xu theá phaùt trieån chuùng toâi ñaõ döï baùo quy moâ vaø

toto ác ño ác ño ä bôø saït lôû bôø, bo ä bôø saït lôû bôø, bo ài laéng loøng da ài laéng loøng da ãn tôùi ñaàu mu ãn tôùi ñaàu mu øa khoâ naêm 2005, cho moät soá vò trí øa khoâ naêm 2005, cho moät soá vò trí

ss aït lôû b aït lôû b ôø, boài laéng loøn ôø, boài laéng loøn g daãnø thuoäc heä thoáng soâng ôû ÑBSCL ñöôïc ghi trong baûng 14 g daãnø thuoäc heä thoáng soâng ôû ÑBSCL ñöôïc ghi trong baûng 14

vaø 15. vaø 15.

+Keát quaû döï baùo dieãn bieán loøng daãn baèng moâ hình toùan Mike 21 C, ñoïan +Keát quaû döï baùo dieãn bieán loøng daãn baèng moâ hình toùan Mike 21 C, ñoïan

soâng Haäu khu vöïc Tp. Long Xu soâng Haäu khu vöïc Tp. Long Xu a yeân ñeán ñaàu muøa khoâ yeân ñeán ñ àu muøa khoâ naêm 2005, ñöôïc theå hieän treân naêm 2005, ñöôïc theå hieän treân

hh ình 50, vôùi moät soá keát luaän ruùt ra töø keát quaû naøy: ình 50, vôùi moät soá keát luaän ruùt ra töø keát quaû naøy:

- Taïi vò trí nhaùnh traùi ñaàu cuø lao oâng Hoå (khu vöïc 1) seõ hình thaønh baõi boài lôùn; - Taïi vò trí nhaùnh traùi ñaàu cuø lao oâng Hoå (khu vöïc 1) seõ hình thaønh baõi boài lôùn;

- Laïch soâng hieän höõu giöõa cuø lao Phoù Ba vaø cuø lao oâng Hoå seõ bò boài, khaû na - Laïch soâng hieän höõu giöõa cuø lao Phoù Ba vaø cuø lao oâng Hoå seõ bò boài, khaû na êng êng

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

laïch naøy bò thoùai hoùa (bòt haún) laø khoâng theå traùnh khoûi, vò trí khu vöïc 2; laïch naøy bò thoùai hoùa (bòt haún) laø khoâng theå traùnh khoûi, vò trí khu vöïc 2;

- Baõi boài bôø phaûi, khu vöïc 3 ñang phaùt trieån daàn veà haï löu, coù nguy cô gaây baát

lôïi cho beán phaø An Hoøa;

- Laïch saâu taïi khu vöïc 2 vaø khu vöïc 5 ñang eùp saùt vaøo bôø, khaû naêng xaûy ra

nhieàu ñôït saït lôû bôø vaøo ñaàu muøa khoâ naêm 2005 treân ñoïan soâng naøy laø hoøan toøan

hieän thöïc.

+Keát quaû döï baùo dieãn bieán loøng daãn baèng moâ hình toùan Mike 21 C, cho ñoïan

soâng Tieàn khu vöïc Taân Chaâu - Hoàng Ngöï ñeán ñaàu muøa khoâ naêm 2005, ñöôïc the å

hieän tr eân hình 51, vôùi moät soá keát luaän sau:

Khu vöïc 1, bôø taû soâng Tieàn thuoäc Thöôøng Phöôùc II seõ tieáp tuïc xoùi lôû vôùi vaän

toác lôùn;

K hu vöïc 2, hieän töôïng boài laéng dieãn ra maïnh, khaû naêng moät phaàn laïch Hoàng

Ngöï seõ bò laáp;

Bôø höõu soâng Tieàn khu vöïc thò traán Taân Chaâu chòu taùc ñoäng cuûa doøng chaûy vôùi

aáu coù theå xaûy ra vôùi ñoïan keø baûo vaän toác lôùn eùp saùt bôø, vì theá caàn chuù yù dieãn bieán x

veä bô ø môùi hoøan thaønh naêm 2003;

Khu vöïc 3, bôø soâng thuoäc Aáp Long Hoaø xaõ Long Thuaän, Hoàng Ngöï, Ñoàng

Thaùp tieáp tuïc bò xoùi lôû maïnh;

Khu vöïc 4, ñaàu laïch phuï phía raïch Long Khaùnh coù khaû naêng ñöôïc bòt laïi.

khu vöïc thò traán Hoàng Ngöï seõ xaûy ra xoùi lôû bôø nhöng toác Ñoïan bôø soâng Tieàn

ñoä xo ùi lôû nhoû hôn so vôùi nhöõng naêm tröôùc ñaây.

+Keát quaû döï baùo dieãn bieán loøng daãn ñoïan soâng Vaøm Nao baèng moâ hình toùan

øng ñoäng cho suoát quaù trình dieãn bieán luõ naêm 2004 cho thaáy, haàu nhö ba chieàu lo

trong suoát muøa luõ doøng chaûy vôùi vaän toác lôùn luoân eùp saùt phía bôø taû vaø vò trí hoá xoùi

ngaøy moät tieán vaøo gaàn bôø hôn vì vaäy vaøo thôøi kyø luõ ruùt chaéc chaén doïc bôø taû soâng

í hoá xoùi saâu taïi cöûa nhaäp löu soâng Vaøm Vaøm Nao seõ xaûy ra nhieàu ñôït lôû bôø. Vò tr

Nao v aø soâng Haäu luoân dòch chuyeån töø phía bôø traùi sang phía bôø phaûi soâng Haäu vaø

ïi nhöng khoûang caùch coøn raát xa bôø do ñoù khaû naêng saït lôû bôø soâng khu vöïc ngöôïc la

naøy ít xaûy ra.

loøng daãn ñoïan soâng Vaøm Nao ñeán cuoái luõ naêm 2004 ñöôïc theå hieän Bình ñoà

treân hì nh 52.

+Keát quaû döï baùo chieàu roäng saït lôû laán vaøo bôø cho töøng maët caét taïi caùc khu

Ñeùc treân soâng Tieàn baèng coâng thöùc kinh nghieäm vöïc xoùi lôû bôø Thöôøng Phöôùc vaø Sa

ñöôïc g hi trong baûng 16. Trong ñoù soá lieäu ñoä saâu doøng chaûy taïi caùc maët caét laáy töø taøi

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

ng 7/2004. Vaän toác doøng chaûy, thôøi gian duy trì khaû lieäu ño bình ñoà loøng daãn thaù

naêng c uûa doøng chaûy laáy theo ñöôøng quaù trình luõ trung bình nhieàu naêm, ñöôøng quaù

6.3 XAÙC ÑÒNH HAØNH LANG OÅN ÑÒNH BEÂN SOÂNG

trình luõ naêm 1985.

Muïc ñích xaùc ñònh haønh lang oån ñònh beân soâng 6.3.1

- Phuïc vuï coâng taùc quy hoïach, phaùt trieån, boá trí cô sôû haï taàng, caùc khu daân cö,

ñoâ thò môùi, khu coâng nghieäp, dòch vuï ….;

- Caûnh baùo, döï baùo khaû naêng xaáu seõ xaûy ra ñoái vôùi caùc coâng trình, nhaø cöûa

hieän naèm trong khu vöïc khoâng an toøan ñeå chuaån bò caùc ñieàu kieän kyõ thuaät caàn thieát,

saép xeáp thôøi gian, laäp keá hoïach di dôøi giaûi toûa hoaêëc xaây döïng coâng trình baûo veä

nhaèm giaûm nheï thieät haïi;

- Laøm cô sôû cho vieäc xaây döïng caùc vaên baûn phaùp quy quy ñònh haønh lang oån

ñònh b eân soâng.

h haønh lang oån ñònh beân soâng 6.3.2 Xaùc ñòn

6.3.2.1 Xaùc ñònh phaïm vi hoïat ñoäng loøng soâng treân maët baèng trong ñieàu kieän töï nhieân

*Phaïm vi hoïat ñoäng loøng soâng treân maët baèng trong ñieàu kieän töï nhieân laø khoûang caùch

giöõa meùp bôø soâng hieän höõu tôùi ñöôøng bôø soâng xa nhaát ñaõ töøng xuaát hieän trong quaù

khöù.

*Caùc phöông phaùp xaùc ñònh phaïm vi hoïat ñoäng loøng soâng:

- Döïa vaøo ñòa hình, ñòa maïo;

- Döïa vaøo thöïc vaät;

- Döïa vaøo ñòa chaát traàm tích.

Keát quûa xaùc ñònh phaïm vi hoïat ñoäng cuûa soâng treân maët baèng theå hieän treân

hình 53.

6.3.2.2 Haønh lang oån ñònh beân soâng

Haønh lang oån ñònh beân soâng laø khoûang löu khoâng, keå töø meùp bôø soâng hieän

höõu tôùi vò trí, maø keå töø vò trí ñoù coâng trình xaây döïng hoøan toøan ñaûm baûo ñöôïc ñieàu

kieän an toøan tröôùc bieán ñoäng cuûa doøng soâng trong töông lai.

* Haønh lang oån ñònh cho ñoïan bôø soâng ñaõ, ñang vaø seõ coøn xaûy ra xoùi lôû.

ùi caùc coâng trình ñaëc bieät quan troïng coù thôøi gian söû duïng laâu daøi + Ñoái vô

khoûang caùch xaây döïng coâng trình phaûi (vónh cöûu), chieàu roäng haønh lang oån ñònh hay

caùch meùp soâng hieän höõu moät khoûang caùch,

L = A+B

Trong ñoù:

L - Chieàu roäng haønh lang oån ñònh cho caùc coâng trình ñaëc bieät quan

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

troïng ôû ñoïan soâng ñaõ, ñang vaø seõ xaûy ra xoùi lôû;

A – Khoûang caùch dòch chuyeån lôùn nhaát meùp bôø soâng treân maët baèng;

B – Chieàu roäng caàn thieát ñeå ñaûm baûo oån ñònh coâng trình xaây döïng beân

meùp soâng.

Caùc thoâng soá L, A vaø B trong coâng thöùc treân ñöôïc theå hieän treân hình dö ôùi

ñaây. A ph uï thuoäc vaøo möùc ñoä hoïat ñoäng cuûa soâng, B phuï thuoäc vaøo chieàu saâu soâng,

Phaïm vi dieãn bieán loøng soâng

Ranh giôùi an toaøn beân soâng

Meùp bôø soâng hieän höõu

ñoä doác maùi bôø, ñòa chaát, quy moâ vaø ta àm quan troïng cuûa coâng trình.

+ Ñoái vôùi caùc coâng trình coù thôøi haïn söû duïn g nhaát ñònh, chieàu roäng haønh lang

oån ñònh beân soâng ñöôïc tính theo coâng thöùc,

L = A +B 1

Trong ñoù:

söû L - Chieàu roäng haønh lang oån ñònh cho caùc coâng trình coù thôøi haïn

û c duïng ô aùc vò trí soâng ñaõ, ñang vaø seõ xaûy ra xoùi lôû;

A – Chieàu roäng xoùi lôû laán saâu vaøo bôø trong khoûang thôøi gian töø khi

xaây dö

ïng tôùi heát thôøi haïn söû duïng. A1 ñöôïc xaùc ñònh theo keát quaû döï baùo xoùi lôû; B – Chieàu roäng caàn thieát ñeå ñaûm baûo oån ñònh coâng trình xaây döïng beân

meùp soâng.

* Haønh lang oån ñònh cho ñoïan bôø soâng oån ñònh hay ñaõ xaây döïng coâng trình chænh trò.

Vôùi caùc ñoïan soâng oån ñònh hay ñaõ xaây döïng coâng trình chænh trò, meùp bôø soâng

ñöôïc baûo veä vöõng chaéc tröôùc nhöõng taùc ñoäng beân ngoøai. Trong caùc tröôøng hôïp naøy

A vaø A1 ñeàu baèng khoâng. Khi ñoù haønh lang oån ñònh cho caùc coâng trình ñaëc bieät quan troïng hay caùc coâng trình coù thôøi haïn söû duïng nhaát ñònh ñeàu baèng B.

6.3.2.3 Khuyeán nghò quy hoïach xaây döïng coâng trình beân soâng ôû ÑBSCL

Xaây döïng coâng trình, cô sôû haï taàng beân soâng khoâng chæ ñaûm baûo veà maët an

toøan, o ån ñònh laâu daøi, maø coøn phaûi theå hieän ñöôïc veû myõ quan, vì vaäy caàn coù söï thoáng

nhaát, ñoàng boä trong quy hoïach phaùt trieån cho töøng khu vöïc.

Theo kieán nghò cuûa chuùng toâi, vò trí xaây döïng coâng trình beân soâng treân heä

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

thoáng soâng ôû ÑBSCL trong töông lai phaûi caùch meùp soâng moät khoûang caùch:

Lôùn hôn 20 m ñoái vôùi soâng saâu h ≤ 10 m, heä soá maùi doác bôø soâng khoâng nhoû

hôn 2;

Lôùn hô n hoaëc baèng 25 m ñoái vôùi soâng saâu 10 m ≤ h ≤ 15 m, heä soá maùi do ác

bôø soâng khoâng nhoû hôn 2;

Lôùn hôn 30 m ñoái vôùi soâng saâu h ≥ 15 m, heä soá maùi doác bôø soâng khoâng nhoû

hôn 2.

â Daûi ñaát ven soâng neân boá trí coâng vieân vaø ñöôøng giao thoâng cho caùc loïai xe tho

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

ñi laïi, xem hình 54.

Chöông 7 - NGHIEÂN CÖÙU GIAÛI PHAÙP COÂNG TRÌNH

CHOÁNG XOÙI BOÀI LOØNG DAÃN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

.1 ÑAÙNH GIAÙ CAÙC COÂNG TRÌNH CHÆNH TRÒ ÑAÕ XAÂY DÖÏNG TREÂN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ

ÑBSCL

Caùc coâng trình chænh trò ñaõ xaây döïng treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL chuû yeáu laø

aùc coâng trình choáng xoùi lôû bôø, trong soá ñoù coù theå toång hôïp thaønh 4 loïai daïng sau: c

- Loïai coâng trình daân gian, thoâ sô, quy moâ nhoû, hình 55 phuï luïc;

- Loïai coâng trình baùn kieân coá, hình 56 phuï luïc;

- Coâng trình chænh trò soâng thuoäc loïai kieân coá, hình 57 phuï luïc;

- Caùc coâng trình öùng duïng coâng ngheä môùi, vaät lieäu môùi, hình 58 phuï luïc.

Coâng trình daân gian coù quy moâ nhoû. +

- Kinh phí xaây döïng thaáp, kyõ thuaät ñôn giaûn;

- Ñem laïi hieäu quaû nhaát ñònh trong ñieàu kieän baûo veä bôø tröôùc taùc ñoäng cuûa

oùng taïi caùc vò trí soâng khoâng saâu; s

- Moät soá haïn cheá cuûa caùc coâng trình vôùi quy moâ nhoû choáng xoùi lôû bôø ñaõ xaây

öïng treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL trong nhöõng naêm qua laø raát taïm bôï, raát manh d

muùn, hoøan toøan töï phaùt, khoâng ñöôïc theo doõi, höôùng daãn veà chuyeân moân, kyõ thuaät.

Nhieàu coâng trì caûn trôû giao nh xaây döïng laán chieám loøng soâng, caûn trôû doøng chaûy,

yõ thoâng thuûy. Vaät lieäu söû duïng cho coâng trình toøan laø caây coái nhoû chöa ñaûm baûo k

thuaät. Coâng trình thöôøng khoâng ñaûm baûo oån ñònh laâu daøi do coïc ñoùng chöa tôùi ñoä saâu

caàn thieát, phía ngoøai haøng coïc khoâng ñöôïc baûo veä choáng soùng.

+ Coâng trình baùn kieân coá.

hieän nay khaù - Coâng trình baùn kieân coá choáng xoùi lôû bôø heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

ù thaønh khoâng quaù cao. Haàu heát nhieàu, kyõ thuaät xaây döïng coâng trình khaù ñôn giaûn, gia

g keå trong vieäc caùc coâng trình baùn kieân coá ñaõ phaùt huy taùc duïng toát, goùp phaàn ñaùn

hoûng haïn cheá thieät haïi do xoùi lôû bôø gaây ra, song cuõng coù khoâng ít coâng trình bò hö

trôû giao thoâng thuûy, gaây dieãn bieán baát lôïi cho hay thaäm chí coøn phaûn taùc duïng, vì caûn

caùc kh u vöïc laân caän;

- Khaâu thieát keá vaø thi coâng coâng trình coøn nhieàu khieám khuyeát nhö: Khoâng

thieáu thieát bò thoùat nöôùc, chöa giaûi quyeát toát tình boá trí hay boá trí khoâng ñuû khe luùn,

traïng a ên moøn beâ toâng vaø ñaëc bieät laø chöa laáp hoøan toøan hoá xoùi saùt bôø, vì theá nhieàu

coâng trình bò hö hoûng chæ sau moät thôøi gian ngaén laøm vieäc, xem hình 59, hình 60,

phuï luïc.

+ Ñoái vôùi caùc coâng trình kieân coá.

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

- Ñieàu kieän töï nhieân, ñieàu kieän xaõ hoäi khu vöïc xaây döïng caùc coâng trình kieân

coá coù quy moâ lôùn treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL thöôøng raát khoù khaên, phöùc taïp, soâng

saâu, vaän toác doøng chaûy lôùn, ñaát loøng soâng coù tính chaát cô lyù thaáp, hieän tröôøng thi

döïng coâng trình khan hieám…. coâng chaät heïp, vaät lieäu xaây

- Söï hieåu bieát, kinh nghieäm thu ñöôïc töø vieäc xaây döïng caùc coâng trình thöïc teá

treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL chöa nhieàu, vì theá trong quaù trình xaây döïng coâng trình

thöôøng gaëp khoâng ít khoù khaên keå töø khaâu löïa choïn phöông aùn, xaùc ñònh caùc tham soá

thieát keá, ñeán coâng taùc toå chöùc thi coâng taïi hieän tröôøng.

- Ba coâng trình chænh trò soâng coù quy moâ lôùn ñöôïc xaây döïng treân heä thoáng

soâng ôû ÑBSCL ñaõ ñe m laïi hieäu quaû toát nhöng caû ba coâng trình ñeàu coù vaán ñeà. Keø

Vónh L ong bò xoùi chaân gaây luùn suït phaûi söûa chöõa, keânh ñaøo môùi noái soâng Tieàn vaø

raïch Sa Ñeùc sau 5 naêm laøm vieäc ñaõ môû roäng hôn gaáp ba maët caét thieát keá ban ñaàu, keø

Taân Chaâu ñang thi coâng thì xaûy ra söï coá tröôït maùi vì theá phaûi boå sung hai haøng coïc

ñoùng saâu tôùi 36 meùt.

+ Caùc coân g trình öùng duïng coâng ngheä môùi, vaät lieäu môùi

ieáp trong nöôùc vôùi öu ñieåm thi coâng nhanh, ít aûnh - Thaûm beâ toâng bôm tröïc t

höôûng tôùi moâi tröôøng, maùi bôø soâng taïi khu vöïc ñöôïc baûo veä coù theå khoâng caàn san

phaúng, nhöng coù moät soá maët haïn cheá sau: yeâu caàu thieát bò maùy bôm coâng suaát lôùn

nhaát laø khi bôm vöõa beâ toâng xuoáng ñoïan soâng saâu, giaù thaønh cao so vôùi caùc giaûi

ûng cuïc boä khi maùi bôø soâng phaùp truyeàn thoáng vì vaät tö thieát bò nhaäp khaåu, deã bò hö ho

luùn kh oâng ñeàu.

- Coïc beâ toâng öùng suaát tröôùc, kyõ thuaät thi coâng ñôn giaûn, ít caûn trôû tôùi giao

thoâng thuûy, nhöng tính lieàn khoái cuûa khoái ñaát bôø bò phaù vôõ, giaù thaønh cao hôn so vôùi

phöông aùn truyeàn thoáng khaùc vì vaãn phaûi toán roï ñaù bao taûi caùt baûo veä phaàn chaân vaø

thaân k eø.

- Khoái beâ toâng töï cheøn baûo veä bôø chæ thay theá cho thaûm ñaù, lôùp beâ toâng laùt ..

phaàn ñænh keø vaø cuõng chæ neân söû duïng ôû nhöõng khu vöïc bôø soâng coù ñòa chaát khaù toát

môùi ñem laïi hieäu quaû toát vaø ñaûm baûo oån ñònh.

Caùc coâng trình choáng xoùi lôû bôø soâng xaây döïng treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

trong maáy naêm qua c huû yeáu laø caùc coâng trình gia coá bôø baûo veä tröïc tieáp, daïng bò

ñoäng.

Coâng trình choáng boài laéng loøng daãn treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL haàu nhö

chöa coù, ngoïai tröø vieäc naïo veùt ñònh kyø haøng naêm ñeå ñaûm baûo tuyeán luoàng chaïy taøu

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

treân caùc truïc giao thoâng chính.

7.2 NHÖÕNG NEÙT CÔ BAÛN CUÛA COÂNG TRÌNH CHÆNH TRÒ SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

7.2.1 Chæ daãn chung

Xoùi lôû, boài laéng loøng daãn laø hieän töôïng töï nhieân khoâng theå loaïi tröø, nhöng coù

theå ñieàu chænh ñeå noù dieãn ra ôû vò trí khaùc, ôû thôøi ñieåm khaùc, ôû möùc ñoä khaùc, khoâng

"gaây haïi" maø "höng lôïi" cho con ngöôøi. Tröôùc khi xaây döïng moät coâng trình chænh trò

soâng caàn xem xeùt nhöõng yeâu caàu cuûa caùc ngaønh kinh teá - xaõ hoäi - moâi tröôøng ñoái vôùi

noù ñeå ñeà ra phöông höôùng chænh trò, muïc tieâu chænh trò, möùc ñoä chænh trò khaû thi veà

kyõ thuaät, hôïp lyù veà kinh teá. Phaûi chuù yù ñeán tính toaøn cuïc cuûa nguyeân taéc chænh trò,

caàn xem xeùt moái lieân quan höõu cô giöõa thöôïng - haï löu, giöõa bôø traùi - bôø phaûi, giöõa

soâng c hính vôùi phuï löu, chi löu, giöõa tröôùc maét vaø laâu daøi v.v...

7.2.2 Yeâu caàu ñoái vôùi coâng trình chænh trò soâng ôû ÑBSCL

- Ñaûm baûo oån ñònh laâu daøi tröôùc taùc ñoäng cuûa doøng chaûy hai chieàu;

- Keát caáu nheï, söû duïng ít vaät lieäu;

- Keát caáu coâng trình coù khaû naêng thi coâng trong nöôùc, trong ñieàu kieän soâng

saâu, vaän toác lôùn;

Khoâng aûnh höôûng xaáu tôùi caùc khu vöïc laân caän, tôùi caùc ngaønh kinh teá khaùc. -

û ÑBSCL 7.2.3 Hình thöùc keát caáu moät soá loïai daïng coâng trình chænh trò soâng ô

âng trình gia coá bôø * Hình thöùc keát caáu co

+ Coâng trình gia coá bôø choáng soùng.

Maùi bôø thoûai troàng coû, döøa nöôùc, baàn, bình baùt … , maùi doác ñöùng ñoùng moät

hay nhieàu haøng coïc tuøy theo soùng lôùn hay beù, coïc ñöôïc lieân keát laïi, giöõa caùc coïc laø

pheân lieáp, beân trong ñoå vaät lieäu giaûm taûi. Moät soá ñieåm caàn chuù yù:

- Söû duïng coïc döøa nöôùc, coïc traøm giaø, thaân lôùn, trong ñieàu kieän coù khaû naêng

veà kinh teá neân söû duïng baûn cöø nhöïa PVC;

- Khoûang caùch giöõa caùc coïc khoâng quaù 1 meùt;

- Chieàu saâu ñoùng coïc khoâng nhoû hôn 2/3 chieàu daøi coïc;

áp hôn möïc nöôùc Min 0,7 - Phía ngoøai haøng coïc phaûi baûo veä tôùi cao trình tha

eäu giaûm aùp hay quaán vaûi ñòa kyõ thuaät vôùi - Phía trong haøng coïc neân ñoå vaät li

ñaát, xe m hình 61.

baûo veä bôø ñoïan soâng coù hoá xoùi cuïc boä phaûi chuù yù nhieàu nhaát tôùi +Coâng trình

phaàn c oá haân, laáp hoá xoùi saâu, taïo maùi bôø soâng thoaûi töø ñaùy leân möïc nöôùc Min, heä s

ïc Sa maùi bôø khoâng nhoû hôn 3, xem maët caét ngang keø baûo veä bôø soâng Tieàn khu vö

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

4, hình 62 . Ñeùc, hoøan thaønh vaøo ñaàu muøa luõ naêm 200

*Hình thöùc keát caáu coâng trình höôùng doøng

Coâng trình höôùng doøng öùng duïng treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL chæ coù theå söû

duïng loïai moû haøn coïc hay öùng duïng loaïi phao höôùng doøng, coù kh aû naêng ñieàu chænh

doøng c haûy theo caùc höôùng khaùc nhau raát deã daøng, hình 63.

*Hình thöùc keát caáu coâng trình phaân löu

keânh ñaøo, thöôøng chæ sau hai Coâng trình phaân löu xaây döïng ôû ÑBSCL laø caùc

ba naêm aø ñoïan giöõa keânh nôi laøm vieäc maët caét keânh ñöôïc môû roäng raát lôùn, ñaëc bieät l

coù söï t ranh chaáp maõnh lieät cuûa cheá ñoä doøng chaûy leäch pha töø hai ñaàu keânh doàn tôùi.

laø ñieåm caàn löu yù khi ñaøo keânh gaàn khu daân cö, gaàn vò trí coù coâng trình quan Ñaây

troïng .

eâ vaây, ñeâ giaûm soùng *Hình thöùc keát caáu ñ

Ñeâ vaây, ñeâ giaûm soùng thöôøng ñöôïc xaây döïng ôû vuøng cöûa soâng ñeå ngaên caùt

choáng boài laéng, giaûm soùng ñaûm baûo an toøan luoàng laïch chaïy taøu.

Hình thöùc keát caáu ñeâ vaây, ñeâ giaûm soùng vuøng cöûa soâng coù khaû naêng öùng duïng

cho vuøng cöûa soâng ôû ÑBSCL ñöôïc theå hieän hình 64.

.2.4 Moät soá löu yù khi thi coâng coâng trình chænh trò soâng ôû ÑBSCL 7

án haønh vaøo thôøi ñieåm vaän toác doøng chaûy Thi coâng traûi vaûi ñòa kyõ thuaät, caàn tie

nhoû, traûi vaûi tôùi ñaâu phaûi thaû roï ñaù ngay tôùi ñoù. Thieát bò thi coâng, giaûi phaùp thi coâng

traûi vaûi theå hieän ôû hình 65.

trong quaù trình thi coâng Coïc beâ toâng coát theùp ñöôïc öùng duïng nhieàu ôû ÑBSCL,

hieâng, coïc tuït quaù ñoä saâu caàn ñoùng, vì theá coïc, thöôøng gaëp caùc tröôøng hôïp coïc ng

tröôùc khi cheá taïo, thi coâng coïc caàn phaûi thöû nghieäm nghieâm tuùc taïi hieän tröôøng. Moät

trong nhöõng thieát bò ñoùng coïc khaù hieän ñaïi raát phuø hôïp vôùi ñieàu kieän soâng nöôùc ñöôïc

7.3 ÑÒNH HÖÔÙNG GIAÛI PHAÙP CHOÁNG XOÙI LÔÛ BÔØ HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

theå hieän treân hình 66.

ònh höôùng giaûi phaùp choáng xoùi lôû cho ñoaïn soâng cong coù hoá xoùi saùt bôø. 7.3.1 Ñ

ieàu chænh doøng chaûy töø xa, phía thöôïng löu, Ñieàu chænh laïi theá soâng baèng caùch ñ

thoâng qua heä thoáng moû haøn keát hôïp naïo veùt keânh moài qua baõi beân [9].

aân löu, nhaäp löu 7.3.2 Ñònh höôùng caùc giaûi phaùp choáng saït lôû bôø cho ñoaïn soâng ph

gaàn nhau.

øi töø cöûa nhaäp löu ñeán cöûa phaân Baït thoaûi maùi bôø, gia coá bôø treân suoát chieàu da

g, quaù phaïm vi löu, caàn chuù troïng vò trí cöûa nhaäp löu. Thaûm ñaù gia coá ñaùy caàn ñuû roän

voøng cung tröôït saâu (nhö ñaõ laøm ôû Vónh Long). Neáu phaïm vi hoá xoùi cuïc boä khoâng

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

lôùn thì neân laáp hoá xoùi vaø phuû thaûm choáng xoùi (nhö ñaõ laøm ôû raïch Sa Ñeùc).

7.3.3 Ñònh höôùng giaûi phaùp choáng xoùi lôû bôø cho caùc ñoaïn soâng phaân laïch khoâng oån

ñònh

Boá trí coâng trình ôû nuùt phaân laïch ñeå ñieàu chænh vaø oån ñònh tyû leä phaân phoái löu

löôïng hôïp lyù, theo höôùng giaûm bôùt löu löôïng cho laïch ñang bò saït lôû.

Tröôøng hôïp ñoaïn soâng phaân laïch ñaõ bò boài laáp haún moät laïch, löu löôïng doøng

h Sa Ñeùc chaûy ñaõ doàn caû sang laïch coøn laïi gaây xoùi lôû maïnh nhö ñoaïn soâng phaân laïc

phaân treân soâng Tieàn, thì phaûi khôi thoâng, môû roäng laïch bò laáp ñeå duy trì traïng thaùi

laïch voán coù, giaûm löu löôïng cho laïch chính, ñoàng thôøi boá trí caùc loaïi coâng trình thích

hôïp ñeå baûo veä bôø cho caùc ñoaïn bò xoùi lôû.

7.3.4 Ñònh höôùng giaûi phaùp choáng xoùi lôû ñaàu caùc cuø lao, baõi boài:

Giaûi phaùp bò ñoäng gia coá tröïc tieáp laøm taêng söùc u ñöïng cuûa ñaát bôø ñaàu cuø lao

tröôùc t aùc ñoäng maïnh cuûa doøng chaûy vaøo muøa möa luõ, baèng daïng keø moõm caù. Giaûi

phaùp chuû ñoäng boá trí heä thoáng giaøn phao höôùng doøng, ñeå doøng chaûy khoâng ñaâm

thaúng vaøo bôø.

soùng do 7.3.5 Ñònh höôùng giaûi phaùp choáng saït lôû caùc ñoaïn soâng chòu taùc ñoäng cuûa

gioù, do taøu thuyeàn gaây ra

Ñoái vôùi caùc ñoïan bôø doác neân gia coá bôø baèng heä thoáng daøn coïc saùt bôø, phía

trong daøn coïc ñoå vaät lieäu giaûm aùp, phía ngoøai daøn coïc thaû roï ñaù hay bao taûi caùt baûo

veä chaân coïc.

Tröôøng hôïp maùi bôø khoâng doác laém coù theå gia coá maùi baèng caùc loaïi keát caáu phuû

maùi thoâng thöôøng, coù beà maët goà gheà vaø coù theàm giaûm soùng. Tröôøng hôïp maùi bôø

7.4 ÑÒNH HÖÔÙNG GIAÛI PHAÙP CHOÁNG BOÀI LAÉNG LOØNG DAÃN GAÂY HAÏI TREÂN HEÄ THOÁNG

BSCL.

SOÂNG ÔÛ Ñ

thoûai coù theå troàng caây chaén soùng.

Ñeå phoøng choáng boài laéng gaây haïi, tröôùc heát phaûi laøm saùng toû n guyeân nhaân gaây

ra boài laéng ñeå coù ñoái saùch thích hôïp, sau ñoù tuøy theo yeâu caàu veà möùc ñoä thanh thaûi

boài laéng ñeå xaùc ñònh giaûi phaùp. Caùc giaûi phaùp thöôøng duøng bao goàm:

- Naïo veùt, thanh thaûi khoái boài laéng, ñaây laø giaûi phaùp ñôn giaûn, khoâng trieät ñeå

song cho hieäu q uaû nhanh, töùc thì, nhöng phaûi naïo veùt duy tu ñònh kyø.

- Giaûi phaùp coâng trình xoùi röûa thuûy löïc, boá trí caùc coâng trình chænh trò ñeå thu

heïp doøng chaûy hay höôùng doøn eán xoùi khoái boài laéng roài vaän g chuû löu vôùi vaän toác lôùn ñ

chuy eån ñi nôi khaùc.

- Giaûi phaùp coâng trình ngaên chaën ñöôøng ñi cuûa buøn caùt tôùi khu vöïc khoâng cho

. Ñeå giaûi phaùp ñaït keát quaû caàn xaùc ñònh ñöôïc nguoàn goác vaø phöông pheùp boài laéng

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

höôùng chuyeån ñoäng cuûa buøn caùt, sau ñoù boá trí coâng trình chaën doøng buøn caùt laïi

khoân g cho buøn caùt ñi vaøo vuøng caàn duy trì ñoä saâu. Ñaây laø bieän phaùp thöôøng duøng

nhaát cho vuøng cöûa soâng.

- Giaûi phaùp coâng trình khôi th oâng, taïo môùi moät tuyeán luoàng nhaân taïo ñaûm baûo

ñöôïc yeâu caàu thoùat luõ hay giao thoâng thuûy taïi vò trí oån ñònh hôn khoâng ñi qua vuøng

7.5 T

UYEÁN CHÆNH TRÒ VAØ BOÁ TRÍ COÂNG TRÌNH CHOÁNG XOÙI BOÀI CHO CAÙC KHU VÖÏC XOÙI

BOÀI TROÏNG ÑIEÅM TREÂN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

bò boài laéng hieän höõu.

7.5.1 Tuyeán chænh trò vaø sô ñoà boá trí coâng trình choáng xoùi boài soâng Ti eàn ñoïan

Taân Chaâu-Hoàng Ngöï

aân Chaâu soâng Ñaây laø moät ñoïan soâng coù nhieàu loïai hình xoùi lôû, trong ñoù taïi T

cong gaáp, coù hoá xoùi cuïc boä saùt bôø, khu vöïc Hoàng Ngöï vöøa coù yeáu toá phaân löu, nhaäp

löu gaàn nhau, vöøa coù yeáu toá phaân laïch khoâng oån ñònh. Vì vaäy, muoán chænh trò ñoïan

soâng naøy caàn keát hôïp nhieàu giaûi phaùp coâng trình.

Yeâu caàu taïo doøng chaûy thoâng thuaän treân toøan tuyeán chænh trò, caûi taïo ñoïan soâng

cong gaáp Taân Chaâu, giöõ tyû leä phaân löu hôïp lyù giöõa caùc nhaùnh Hoàng Ngöï, Long

Khaùnh vaø Caùi Vöøng. Tuyeán chænh trò vaø sô ñoà boá trí coâng trình chænh trò ñoïan soâng

Tieàn khu vöïc Taân Chaâu-Hoàng Ngöï ñöôïc theå hieän treân hình 67.

ô ñoà boá trí coâng trình choáng xoùi boài soâng Tieàn ñoïan 7.5.2 Tuyeán chænh trò vaø s

Sa Ñeùc - Myõ Thuaän

Ñoïan soâng voán tröôùc ñaây phaân laïch, nay toøan boä löu löôïng doøng chaûy ñaõ doàn

aùc laïch phuï chæ coøn raát nhoû. Vì vaäy, phaûi tìm caùch phaân chia haún sang laïch chính, c

b ôùt löu löôïng sang caùc laïch phuï ñoàng thôøi xaây döïng coâng trình gia coá bôø ñoïan soâng

xoùi lôû khu vöïc thò xaõ Sa Ñeùc vaø caûi taïo loøng soâng thoâng thuaän hôn.

i Myõ Tuyeán chænh trò vaø sô ñoà boá trí coâng trình chænh trò ñoïan soâng Sa Ñeùc tôù

thuaän ñöôïc theå hieän treân h ình 68.

7.5.3 Tuyeán chænh trò vaø sô ñoà boá trí coâng trình choáng xoùi boài cho soâng Haäu khu

vöïc thaønh phoá Long Xuyeân

Ñaây laø ñoïan soâng phaân laïch vôùi cuø lao OÂng Hoå, laïch chính laïch traùi ñang suy

ñang phaùt trieån. Cuoái laïch phaûi laø thoùai daàn, laïch phaûi ñi qua thaønh phoá Long Xuyeân

ñoïan soâng phaân laïch coù quy moâ nhoû hôn, vôùi baõi giöõa laø cuø lao Phoù Ba.

Muïc tieâu chænh trò laø baûo veä bôø soâng nhaùnh phaûi, ñoïan chaûy qua thaønh phoá

Long Xuyeân, caûi taïo caûnh quan ñoâ thò vaø choáng boài laéng laïch traùi, ñaëc bieät laø choáng

boài laéng taïi nuùt phaân laïch vaø phía bôø phaûi gaàn beán phaø An Hoøa.

Tö töôûng chung laø ñieàu chænh tyû leä phaân löu theo höôùng giaûm löu löôïng laïch

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

phaûi, taêng löu löôïng cho nhaùnh traùi. Tuyeán chænh trò vaø sô ñoà boá trí heä thoáng

coâng trình chænh trò cho ñoïan soâng naøy ñöôïc theå hieän treân hình 69.

7.5.4 Coâng trình choáng xo ùi lôû cho soâng Haäu ño ïan bieân giôùi Vieät Nam- Campuchia

Ñoïan soâng bieân giôùi giöõa Vieät Nam – Campuchia, taïi ngaõ ba soâng Haäu vaø raïch

Bình Ghi, cheá ñoä doøng chaûy raát baát lôïi cho bôø soâng phía Vieät Nam, sau moãi muøa luõ

caùc hoá xoùi cuïc boä eùp saùt bôø laøm bôø soâng phía Vieät Nam saït lôû töøng khoái ñaát lôùn. Tö

töôûng chung laáp ñaày bao taûi caùt vaøo hoá xoùi taïi ngaõ ba raïch Bình G hi vaø soâng Haäu,

xaây d öïng coâng trình gia coá bôø coù keát caáu vöõng chaéc baèng beâ toâng, beâ toâng coát theùp

lôû. treân suoát chieàu daøi ñoïan bôø bò xoùi

7.5.5 Coâng trình choáng xoùi lôû bôø cho soâng Vaøm Nao, soâng Caùi Nai khu vöïc

thò traán Naêm Caên

Nhìn chung giaûi phaùp coâng trình neân söû duïng daïng bò ñoäng, chæ gia coá bôø, taïo

cho bôø ñuû khaû naêng chòu taùc ñoäng cuûa doøng chaûy, cuûa soùng do taøu thuyeàn gaây ra.

7.5.6 Chænh trò tuyeán giao thoâng thuûy quoác teá qua cöûa Ñònh An

Yeâu caàu kyõ thuaät tuyeán luoàng quoác teá töông lai chaïy taøu 10.000 taán, hai laøn,

môùn nöôùc ñaày taûi 8,2 m, chieàu daøi taøu 142 m, chieàu roäng taøu toái ña 20 m ñöôïc xaùc

ñònh nhö sau:

ò - Chieàu roäng luoàng treân ñoïan soâng thaúng phaûi lôùn hôn hoaëc baèng 60 m. Taïi v

h cong trí caùc ñoïan soâng cong chieàu roäng caàn ñöôïc gia taêng phía bôø loài, vôùi baùn kín

ôïc chieàu roäng gia

nhoû nhaát doïc tuyeán luoàng chaïy taøu hieän taïi Rc = 950 m, seõ tính ñö taêng caàn thieát Bc’ = 5 m.

- Ñoä saâu chaïy taøu ñaõ xeùt ñeán ñoä nghieâng cuûa taøu khi laùi voøng, cheânh leäch ñoä

saâu chìm taøu khi chaát taûi khoâng ñeàu vaø aûnh höôûng cuûa soùng, phaûi ñaûm baûo lôùn hôn

hoaëc baèng 10,24 m.

Baùn kính cong luoàng chaïy taøu, ñoái vôùi taøu 10.000 DWT phaûi lôùn hôn hoaëc

baèng 6 laàn chieàu daøi taøu, nghóa laø phaûi lôùn hôn hoaëc baèng 852 m.

Ñoái chieáu caùc thoâng soá kyõ thuaät cuûa tuyeán luoàng chaïy taøu 10.000 taán vôùi cao

âng Haäu trình tuyeán laïch saâu, chieàu roäng, baùn kính cong loøng daãn doïc soâng Tieàn vaø so

theå hieän treân hình 17 vaø hìn yeán luoàng taøu quoác teá hieän höõu doïc h 18 cho thaáy, caùc tu

soâng i Tieàn vaø soâng Haäu ñeàu ñaûm baûo nhöõng yeâu caàu kyõ thuaät cô baûn ngoïai tröø ha

ûa ñoïan luoàng chaïy taøu cöûa Tieåu vaø cöûa Ñònh An. Xeùt veà maët kyõ thuaät chaïy taøu, cö

øu qua cöûa Ñònh An Tieåu coù nhieàu öu ñieåm hôn cöûa Ñònh An, nhöng nhu caàu chaïy ta

laïi lôùn hôn raát nhieàu laàn so vôùi cöûa Tieåu, bôûi ngoøai caùc taøu thuyeàn qua laïi caùc nöôùc

Laøo, Campuchia, Thaùi Lan cöûa Ñònh An coøn coù nhieàu taøu thuyeàn ñeán nhaän vaø xuaát

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

àn Thô, caûng Myõ Thôùi vaø caùc caûng phía thöôïng nguoàn ñi gaàn nhö taát haøng ôû caûng Ca

caû caùc nöôùc treân theá giôùi. Vì vaäy vieäc caûi taïo, chænh trò oån ñònh tuyeán luoàng giao

thoâng thuûy qua cöûa Ñònh An laø caàn thieát hôn, mang laïi hieäu quaû cao hôn.

Do tuyeán chaïy taøu qua cöûa Ñònh An raát khoâng oån ñònh theo khoâng gian vaø

thôøi gian. Vò trí tuyeán luo àng, cao trình ñaùy tuyeán luoàng thay ñoåi raát lôùn trong naêm,

xem c ø aùc hình 15 söï dòch chuyeån vò trí tuyeán laïch saâu cöûa Ñònh An caùc naêm tö

4/1990 ñeán 8/2003 vaø hình 16 dieãn bieán cao trình tuyeán laïch saâu cöûa Ñònh An muøa

1 ñeán 2003 chuùng ta seõ thaáy roõ ñieàu ñoù. luõ vaø muøa kieät töø 199

Ñeå ñaûm baûo oån ñònh tuyeán luoàng cho cöûa Ñònh An laø moät vaán ñeà lôùn. Ñeå tìm

âi chæ giôùi thieäu hai ra phöông aùn toái öu coøn nhieàu coâng vieäc phaûi laøm, ôû ñaây chuùng to

phöôn g aùn coù tính khaû thi cao ñeå caùc nhaø chuyeân moân baøn baïc thaûo luaän.

*Phöông aùn I: Söû duïng tuyeán luoàng taøu höôùng Ñoâng (hieän nay ñang söû

duïng), theå hieän treân hình 70.

Ñeå oån ñònh luoàng taøu caàn boá trí heä thoáng ñeâ ngaên caùt, giaûm soùng DA1 daøi

9000 m (goàm 2 ñoïan 4500m + 4500m) ôû beân phaûi luoàng vaø ñeâ DA2 daøi toång coäng

12100m (goàm 3 ñoïan 2500m + 5200m + 4400m).

*Phöông aùn II: Söû duïng keânh Quan Chaùnh Boá laøm tuyeán voøng traùnh nhö

hình 71. Phaàn lôùn chieàu daøi tuyeán keânh Quan Chaùnh Boá hieän khaù saâu, thoûa maõn

ñieàu kieän chuaån taéc luoàng taøu, nhöng caàn môû thoâng cöûa ra bieån vaø boá trí ñeâ ngaên caùt

7.6 PHAÂN KYØ ÑAÀU TÖ COÂNG TRÌNH CHÆNH TRÒ CHO CAÙC ÑIEÅM XOÙI BOÀI GAÂY

THIEÄT HAÏI

LÔÙN TREÂN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

giaûm soùng cho tuyeán luoàng môùi.

Nhaèm haïn cheá tôùi möùc thaáp nhaát thieät haïi do xoùi lôû bôø heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

gaây ra trong caùc naêm tôùi, Ban chuû nhieäm ñeà taøi KC08-15 xin ñeà nghò öu tieân xaây

döïng coâng trình chænh trò mang laïi hieäu quaû kinh teá cao, khoâng taùc ñoäng xaáu tôùi caùc

ñoïan soâng laân caän vaø khoâng maâu thuaãn vôùi caùc giai ñoïan ñaàu tö tieáp theo. Thöù töï öu

tieân cu øng chieàu daøi bôø soâng caàn baûo veä ñöôïc ghi trong baûng 17.

Coâng trình choáng boài chæ xaây döïng ñeå oån ñònh luoàng taøu cho cöûa Ñònh An khi

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

ñaõ tìm ñöôïc phöông aùn giaûi quyeát toát vaán ñeà kyõ thuaät vaø ít toán keùm.

Chö

ông 8. CHÖÔNG TRÌNH QUAÛN LYÙ DÖÕ LIEÄU CÔ BAÛN VAØ KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU

XOÙI BOÀI HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

8.1 GIÔÙI THIEÄU CHUNG

Chöông trình ñöôïc xaây döïng treân cô sôû döõ lieäu heä thoâng tin ñòa lyù vaø heä thoáng

quaûn lyù thoâng tin döôùi daïng ATLAS ñieän töû treân neàn phaàn meàm Microsoft Access.

Chöông trình ñöôïc thieát laäp vôùi caùc giao dieän gaàn guõi vôùi ngöôøi duøng, caùc

thoâng tin taøi lieäu cô baûn ñ öôïc löu tröõ saép xeáp khoa hoïc giuùp ch o ngöôøi söû duïng coù

8.2 XAÂY DÖÏNG CÔ SÔÛ DÖÕ LIEÄU

theå t ruy xuaát, caäp nhaät döõ lieäu moät caùch deã daøng vaø nhanh choùng.

8.2.1 Döõ lieäu khoâng gian

Baûn ñoà neàn cuûa chöông trình ñöôïc soá hoùa töø baûn ñoà heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

tyû leä 1:250.000, heä thoáng thoâng tin ñòa danh, ñöôøng giao thoâng , ranh giôùi caùc tænh

ñöôïc laáy töø baûn ñoà haønh chính xuaát baûn naêm 2001.

Döõ lieäu dieãn bieán ñöôøng bôø caùc naêm ñöôïc xaây döïng döïa treân cô sôû chaäp caùc

baûn ñoà thu thaäp ñöôïc sau khi ñaõ naén chuyeån toaï ñoä.

D öõ lieäu, thoâng tin caùc vuøng xoùi lôû, boài laéng ñöôïc laáy töø ñieàu tra khaûo saùt thöïc

ñ òa, töø phöông phaùp chaäp caùc lôùp ñöôøng bôø, phöông phaùp giaûi ñoaùn aûnh vieãn thaùm.

8 .2.2 Döõ lieäu phi khoâng gian

Boä taøi lieäu cô baûn veà ñòa hình, ñòa chaát, thuûy vaên, ñöùt gaõy, traàm tích ….ñöôïc thu

thaäp, xaây döïng töø nhieàu nguoàn, nhieàu phöông phaùp khaùc nhau, vì theá caàn chænh

8.3 CHÖÔNG TRÌNH QUAÛN LYÙ CÔ SÔÛ DÖÕ LIEÄU VAØ KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU XOÙI BOÀI

LOØNG

DAÃN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL.

bie ân, ñieàu chænh ñeå ñöa veà cuøng moät heä quy chieáu chuaån.

Chöông trình ñöôïc xaây döïng nhaèm lieân keát caùc döõ lieäu khoâng gian (baûn ñoà

neàn) vôùi caùc döõ lieäu phi khoâng gian (caùc taøi lieäu ñòa hình, thuûy vaên, ñòa chaát…) giuùp

cho v ieäc quaûn lyù, caäp nhaät vaø truy xuaát döõ lieäu thuaän tieän, nhanh choùng.

Noäi dung chöông trình: Thoâng tin ñöôïc quaûn lyù theo caáp baäc, ñi töø thoâng tin

8.4 HÖÔÙNG DAÃN SÖÛ DUÏNG

toång theå, bao quaùt ñeán thoâng tin chi tieát cho töøng lónh vöïc.

Nhaáp ñuùp chuoät vaøo b ieåu töôïng chöông trình treân maøn hình (desktop).

Hoaëc vaøo Start ->Run ->c:\phanmemQLDLCB\DLCB_Rrg xuaát hieän hoäp thoaïi

yeâu caàu nhaäp teân ngöôøi söû duïng vaø maät khaåu. Choïn nuùt <Ñaêng nhaäp> ñeå ñaêng nhaäp

vaøo heä thoáng.

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

- Ñeå thoaùt khoûi chöông trình, choïn nuùt .

Chöông trình ñöôïc thieát keá vôùi hai caáp ñoä söû duïng:

- Caáp ñoä khai thaùc: khi choïn cheá ñoä naøy ngöôøi duøng chæ coù theå xuaát hay xem

caùc t hoâng tin, caùc döõ lieäu, khoâng theå chænh söûa caäp nhaät döõ lieäu.

- Caáp ñoä caäp nhaät: ñeå choïn cheá ñoä naøy ngöôøi duøng phaûi bieát maät khaåu

(password) cuûa chöông trình, khi choïn cheá ñoä naøy ngöôøi duøng coù theå xem, chænh söûa

caäp nhaät thoâng tin khi caàn thieát.

Sau khi khôûi ñoäng maøn hình seõ xuaát hieän:

Ñeå khai thaùc caäp nhaät thoâng tin chæ caàn baám chuoät vaøo lónh vöïc caàn truy caäp

ñöôïc lieät keâ beân phaûi cöûa soå chính chöông trình. Chöông trình coù khaû naêng cho bieát

nhöõng thoâng tin caàn thieát, döôùi daïng baûng bieåu, döôùi daïng bieåu ñoà vaø xuaát nhaäp soá

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

lieäu khi caàn thieát.

Chöông 9. KEÁT LUAÄN VAØ KIEÁN NGHÒ

9.1 KEÁT LUAÄN

Vôùi söï giuùp ñôõ ñaày nhieät tình vaø hieäu quaû cuûa Boä Khoa hoïc vaø Coâng ngheä, Ban

chuû n Vieän Khoa hoïc Thuûy lôïi mieàn Nam hieäm chöông trình KC08, cuûa ban laõnh ñaïo

cuøng söï noã löïc raát lôùn cuûa caùc nhaø khoa hoïc, caùc thaønh vieân tham gia ñeà taøi KC08-

15, ñeà taøi ñaõ thöïc hieän moät khoái löôïng lôùn coâng vieäc. Trong ñoù saûn phaåm chính cuûa

ñeà taøi sau ba naêm thöïc hieän bao goàm:

*Ba taäp taøi lieäu cô baûn veà ñòa hình, ñòa chaát, thuûy vaên taïi moät soá traïm ño cô baûn

treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL.

*Hoøan thaønh 14 baùo caùo chuyeân ñeà:

- Chuyeân ñeà 1, Baùo caùo ñaùnh giaù keát quaû nghieân cöùu quaù trình loøng daãn, taùc

ñoäng cuûa coâng trình chænh trò ñaõ coù vaø ñònh höôùng caùc giaûi phaùp phoøng choáng xoùi,

boài heä thoáng soâng ôû ÑBSCL;

- Chuyeân ñeà 2, Baùo caùo ñieàu tra thöïc traïng xoùi lôû vaø boài laéng loøng daãn heä thoáng

soâng ôû ÑBSCL;

- Chuyeân ñeà 3, Kyõ thuaät vieãn thaùm vaø GIS trong giaùm saùt bieán ñoåi ñöôøng bôø

soâng Cöûu Long;

- Chuyeân ñeà 4, Nghieân cöùu dieãn bieán loøng soâng, hình thaùi soâng vaø loïai daïng

loøng daãn cuûa heä thoáng soâng ôû ÑBSCL;

5, Baùo caùo phaân tích nhöõng nhaân toá aûnh höôûng, nhöõng nguyeân - Chuyeân ñeà

nhaân, cô cheá, ñaëc ñieåm xoùi lôû vaø boài laéng loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL;

- Chuyeân ñeà 6, Cô sôû lyù thuyeát moâ hình toùan ba chieàu loøng ñoäng vaø keát quaû döï

baùo x oùi boài loøng daãn soâng Vaøm Nao trong quaù trình dieãn bieán luõ naêm 2004;

- Chuyeân ñeà 7, Keát quaû nghieân cöùu ñòa chaát traàm tích, doøng soâng coå nhaèm xaùc

ñònh haønh lang oån ñònh ven soâng Tieàn, soâng Haäu;

- Chuyeân ñeà 8, Boá trí heä thoáng moác quan traéc quaù trình saït lôû bôø, boài laéng loøng

daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL;

- Chuyeân ñeà 9, Ñaëc ñieåm kieán taïo ÑBSCL vaø caáu truùc traàm tích hai bôø soâng

Tieàn;

oâi tröôøng do xoùi lôû, boài laéng loøng daãn gaây - Chuyeân ñeà 10, Ñaùnh giaù taùc ñoäng m

ra tre ân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL;

- Chuyeân ñeà 11, Keát quaû khaûo saùt caáu truùc bôø keø Vónh Long baèng phöông phaùp

oø ñieän; ñòa vaät lyù Georadar vaø thaêm d

- Chuyeân ñeà 12, Keát quaû khaûo saùt caáu truùc ñòa chaát bôø soâng Tieàn khu vöïc thò

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

traán Taân Chaâu, tænh An Giang;

- Chuyeân ñeà 13, Xaây döïng chöông trình tính oån ñònh maùi soâng, keânh vaø maùi ta-

luy tr ong moâi tröôøng MS. EXCEL;

à 14, Theo doõi thi coâng vaø ñaùnh giaù söï oån ñònh coâng trình gia coá bôø - Chuyeân ñe

soâng Tieàn khu vöïc thò traán Taân Chaâu.

ùi bôø coù nhieàu lôùp ñaát vôùi ñoä doác maùi bôø khaùc * Hai phaàn meàm : Tính oån ñònh ma

nhau vaø phaàn meàm quaûn lyù döõ lieäu cô baûn, quaûn lyù keát quaû nghieân cöùu cuûa ñeà taøi.

g haøng * Keát quaû döï baùo xoùi lôû bôø, saûn phaåm cuûa ñeà taøi göûi cho caùc ñòa phöôn

naêm, ñaõ goùp phaàn ñaùng keå trong vieäc haïn cheá thieät haïi veà ngöôøi vaø cuûa caûi vaät chaát

do xoùi lôû bôø heä thoáng soâng ôû ÑBSCL gaây ra trong nhöõng naêm qua.

* Xuaát baûn saùch ‘Xoùi lôû bôø soâng Cöûu Long vaø giaûi phaùp phoøng traùnh cho caùc khu

002; vöïc troïng ñieåm’, Nhaø xuaát baûn Noâng nghieäp, naêm 2

*Coâng boá 16 baøi baùo treân caùc taïp chí chuyeân ngaønh, tham gia coù baùo caùo tham

luaän taïi 4 hoäi thaûo khoa hoïc;

*Höôùng daãn ñoà aùn toát nghieäp cho 8 sinh vieân Tröôøng Ñaïi hoïc Giao thoâng Vaän

nh phoá Hoà Chí minh, Tröôøng Baùch khoa thaønh phoá Hoà Chí Minh; taûi thaø

*Ñaøo taïo, naâng cao trình ñoä moät soá caùn boä Vieän KHTL mieàn Nam söû duïng

, Mike 21 C vaø moâ hình toùan ba chieàu loøng ñoäng; thaønh thaïo moâ hình toùan Mike 11

*Höôùng daãn moät hoïc vieân cao hoïc laøm luaän vaên toát nghieäp, höôùng daãn moät

ieân cöùu sinh naêm thöù 2. nghieân cöùu sinh naêm thöù 4 vaø moät ngh

Nhöõng ñoùng goùp veà khoa hoïc vaø thöïc tieãn cuûa ñeà taøi :

oài loøng daãn cho toøan boä heä thoáng soâng ôû ÑBSCL; - Xaây döïng böùc tranh xoùi b

- Phaân loïai, phaân caáp xoùi boài loøng daãn theo ñaëc ñieåm, nguyeân nhaân hình thaønh,

theo möùc ñoä gaây haïi ;

- ÖÙng duïng kyõ thuaät vieãn thaùm vaøo nghieân cöùu dieãn bieán loøng daãn treân maët

cöùu môùi ñaït hieäu quaû cao ít toán keùm; baèng, ñaây laø moät phöông phaùp nghieân

- Ñaõ nhaän ñònh moät soá nguyeân nhaân daãn ñeán tình traïng gia taêng xoùi lôû bôø heä

eà thoáng soâng ôû ÑBSCL trong nhöõng thaäp nieân qua. Ñaõ tieáp caän vôùi nhöõng ñaùnh giaù v

löôïng moät soá yeáu toá nhö: Khaû naêng cuûa doøng chaûy, thôøi gian duy trì khaû naêng cuûa

doøng chaûy, luõ xuoáng trieàu ruùt, gia taûi meùp bôø soâng tôùi toác ñoä xoùi lôû bôø;

ieàn, soâng Haäu töø - Xaùc ñònh ñöôïc phaïm vi hoïat ñoäng treân maët baèng doïc soâng T

ñoù ki eán nghò haønh lang oån ñònh beân soâng ;

oác ñoä xoùi lôû bôø cho hai khu - Xaây döïng ñöôïc hai coâng thöùc kinh nghieäm tính t

vöïc T höôøng Phöôùc vaø Sa Ñeùc treân soâng Tieàn. Hai coâng thöùc ñaõ phaûn aùnh ñöôïc baûn

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

lôû bôø; chaát vaät lyù cuûa hieän töôïng xoùi

- ÖÙng duïng Mike 11, Mike 21C vaø ñaëc bieät laø moâ hình toùan ba chieàu loøng

ñoäng vaøo nghieân cöùu döï baùo xoùi boài bieán hình loøng daãn cho ñoïan soâng Tieàn khu vöïc

Taân Chaâu-Hoàng Ngöï , khu vöïc soâng Vaøm Nao vaø ñoïan soâng Haäu khu vöïc thaønh phoá

Long Xuyeân. Keát quaû thu ñöôïc khaù phuø hôïp vôùi dieãn bieán thöïc teá;

- Laàn ñaàu tieân öùng duïng coâng ngheä khoâng phaù huûy Georadar vaøo vieäc xaùc

ïc thò xaõ Vónh Long vaø ñònh vò trí, ñoä lôùn caùc dò thöôøng trong thaân keø gia coá bôø khu vö

khu vöïc thò traán Taân Chaâu;

i - Phaân tích, ñaùnh giaù nhöõng öu ñieåm vaø nhöõng maët coøn haïn cheá cuûa caùc loïa

daïng coâng trình chænh trò soâng ñaõ xaây döïng treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL, töø ñoù ruùt ra

nhöõng kinh nghieäm caàn thieát;

- Xaùc ñònh thöù töï öu tieân xaây döïng caùc coâng trình chænh trò treân heä thoáng soâng ôû

ÑBSCL trong nhöõng naêm tôùi;

- Xaây döïng ñöôïc phaàn meàm quaûn lyù döõ lieäu, quaûn lyù keát quaû nghieân cöùu cho

heä thoáng soâng ôû ÑBSCL, phaàn meàm coù khaû naêng khai thaùc vaø caäp nhaät döõ lieäu, vôùi

giao dieän gaàn guõi vôùi ngöôøi duøng.

Ngoøai ra coøn moät soá ñoùng goùp thöïc teá ñöôïc caùc ñòa phöông ñaùnh giaù cao ñoù laø:

Keát qu aû döï baùo xoùi lôû bôø göûi ñeán caùc ñòa phöông haøng naêm vaøo tröôùc muøa möa luõ ;

ñaûo Thanh Ña vaø ñeà xuaát giaûi phaùp xöû Döï baùo xoùi lôû bôø soâng Saøi Goøn khu vöïc baùn

lyù caáp baùch ; Tham gia thieát keá coâng trình gia coá bôø khu vöïc thò xaõ Taân An, khu vöïc

Naêm Caên ; Tö vaán cho quaù trình thi coâng keø Taân Chaâu, keø Sa Ñeùc v.v…

haùp giaûm nheï thieät haïi cho ñoïan soâng Tieàn khu - Döï baùo xoùi lôû vaø ñeà xuaát giaûi p

vöïc aáp Long Hoøa, xaõ Long Thuaän huyeän Hoàng Ngöï tænh Ñoàng Thaùp;

- Thieát keá keø baûo veä bôø soâng Caùi Nai khu vöïc thò traán Naêm Caên;

- Thieát keá keø gia coá bôø soâng Vaøm Coû, khu vöïc thò xaõ Taân An.

*Nhöõng toàn taïi cuûa ñeà taøi :

- N ghieân cöùu veà boài laéng loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL coøn nhieàu haïn cheá;

- Chöa ñi saâu nghieân cöùu aûnh höôûng cuûa beø caù boá trí doïc soâng tôùi söï thay ñoåi keát

luaät bieán hình loøng daãn ; caáu doøng chaûy, thay ñoåi quy

- Do chöa coù nhöõng ñaùnh giaù veà taùc ñoäng cuï theå cuûa caùc phöông aùn luõ bôûi vaäy

ñaùnh giaù aûnh höôûng cuûa caùc coâng trình thoùat luõ tôùi xoùi boài loøng daãn coøn môø nhaït ;

û bôø döïa treân keát quaû ño ñaïc Georañar chöa cho nhöõng - Nghieân cöùu döï baùo xoùi lô

keát quaû cuï theå veà thôøi gian xaûy ra saït lôû.

g thôøi gian tôùi: *Höôùng nghieân cöùu tron

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

- N aâng cao ñoä chính xaùc cuûa keát quaû döï baùo;

- Nghieân cöùu quy luaät phaùt trieån, thôøi gian xuaát hieän saït lôû taïi caùc khu vöïc bôø

soâng, keø gia coá bôø coù khuyeát taät baèng coâng ngheä môùi Georadar;

- N ghieân cöùu naâng cao ñoä chính xaùc keát qua döï baùo baèng moâ hình toùan;

- Tieán haønh nghieân cöùu treân moâ hình vaät lyù ñeå xaùc ñònh tyû leä phaân löu hôïp lyù vaø

chænh trò oån ñònh ñoïan soâng Vaøm Nao, phaân löu chính giöõa soâng Tieàn vaø soâng Haäu;

- Caàn trieån khai caùc keát quaû nghieân cöùu cuûa ñeà taøi vaøo thöïc teá saûn xuaát.

9.2 KIEÁN NGHÒ

Ñeå taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc nghieân cöùu vaø khai thaùc coù hieäu quaû nguoàn

lieäu cô baûn veà lôïi soâng nöôùc, ñeà nghò nhaø nöôùc caáp kinh phí ñeå duy trì vieäc ño ñaïc taøi

thuûy vaên, buøn caùt, ñòa hình loøng daãn ñònh kyø heä thoáng soâng ôû ÑBSCL.

h veä tinh ñònh vò Phöông phaùp nghieân cöùu dieãn bieán loøng daãn baèng caùch chaäp aûn

toøan eäu quaû cao, ñeà nghò caùc cô quan coù thaåm quyeàn cho caàu raát ñôn giaûn, ñem laïi hi

mua aûnh coù ñoä phaân giaûi cao, chuïp ñònh kyø haøng naêm vaøo moät thôøi ñieåm nhaát ñònh.

Ñeå baûo veä ñöôøng bieân giôùi vaø oån ñònh ñôøi soáng nhaân daân khu vöïc bieân giôùi ñeà

ình gia coá bôø ñoïan soâng, raïch nghò nhaø nöôùc caáp kinh phí cho vieäc xaây döïng coâng tr

bieân giôùi giöõa Vieät Nam vaø Campuchia, daøi khoûang 1000 m.

ieát Muoán giöõ oån ñònh loøng daãn soâng Tieàn vaø soâng Haäu sau Vaøm Nao ñieàu caàn th

phaû i giöõ ñöôïc oån ñònh tyû leä phaân löu, giöõ ñöôïc oån ñònh loøng daãn soâng Vaøm Nao vì

ænh trò soâng Vaøm Nao trong thôøi gian sôùm vaäy ñeà nghò cho xaây döïng coâng trình ch

nhaá t coù theå.

caùc ñòa phöông vaøo tröôùc muøa baõo Ñeà nghò duy trì coâng taùc döï baùo xoùi lôû bôø cho

luõ h aøng naêm.

oïan soâng Cöûu Long Ñeà nghò nhaø nöôùc cho pheùp xaây döïng moâ hình vaät lyù moät ñ

nhaèm taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho coâng taùc nghieân cöùu khoa hoïc vaø phuïc vuï saûn xuaát.

Moâ hình toaùn ba chieàu loøng ñoäng saûn phaåm mang thöông hieäu Vieät Nam coù khaù

nhieàu öu ñieåm so vôùi moâ hình toùan Mike 21 C, vì vaäy ñeå moâ hình toùan ba chieàu loøng

ñoäng coù choã ñöùng ñuùng vò trí cuûa noù ñeà nghò Boä Khoa hoïc vaø Coâng ngheä taïo moïi

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

ñieàu kieän caàn thieát ñeå caùc nhaø khoa hoïc hoøan thieän moâ hình toùan naøy.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1.- Baùo caùo toång hôïp ‘Quy hoïach toång theå phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi vuøng ÑBSCL

thôøi kyø ñeán naêm 2010’ Boä keá hoïach vaø Ñaàu tö, Trung taâm Kinh teá mieàn Nam, Tp.

HCM , 6/1996.

2.- Ñaøo Xuaân Hoïc & nnk, Baùo caùo toång keát ñeà taøi “Nghieân cöùu caùc vaán ñeà thoùat luõ

vaø kinh teá-xaõ hoäi-moâi tröôøng phuïc vuï phaùt trieån beàn vöõng ÑTM”, Cô sôû II-Tröôøng

Ñaïi hoïc Thuûy lôïi, Tp. HCM, 7/2004.

3.- Developing and updating empirical methods for predicting morphological

e Jamuna River, EGIS Technical Note Series 29, Dhaka, January changes of th

200 2.

4.- Dinh Cong San, Flood flow and morphology of the Lower Mekong River,

Mas ter Thesis AIT, Bangkok Thailand, 2000.

5.- G.J. Klaassen, Planform changes in large braided sand-bed rivers, Delft

hydraulics, December 1993.

6.- Leâ Ngoïc Bích & nnk, Ñieàu tra bieán ñoåi loøng daãn heä thoáng soâng Cöûu Long vaø

soâng Saøi Goøn Ñoàng Nai, Vieän KHTL mieàn Nam, Tp. HCM, 1995.

7.- Löông Phöông Haäu, Ñoäng löïc hoïc doøng soâng, Tröôøng ñaïi hoïc Xaây döïng Haø Noäi,

1992.

8.- Nguyeãn Aân Nieân, Leâ Ngoïc Bích, Löông Phöông Haäu, “Nghieân cöùu döï baùo bieán

hình loøng soâng vaø caùc bieän phaùp coâng trình phoøng choáng xoùi lôû bôø soâng Cöûu Long

ñoïan Taân Chaâu-Hoàng Ngöï, Vieän nghieân cöùu KHTL Nam boä, Tp. HCM 3/1995.

9.- Przedwojski B., Blazeje iver Training Techniques, wski R., Pilarczyk K.W., R

A.A. Balkema/Rotterdam/Brookfield/ 1995.

10.- River Bank Erosion in Vietnam and related literature, Road and Hydraulic

titute, Delft, The Netherlands, 2003. Engineering Ins

11.-Vuõ Vaên Nghò, Leâ Maïnh Huøng, Nghieân cöùu aûnh höôûng cuûa doøng chaûy theo muøa

tôùi xoùi lôû loøng daãn soâng Cöûu Long, Taïp chí Noâng nghieäp & PTNT, thaùng 12/2002.

sing remotely sensed data to detect changes 12.- http:/www.gisdevelopment.net, U

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

of riverbank in Mekong River, Vietnam vaø moät soá Website khaùc.

Baûng A.1. Thoáng keâ caùc khu vöïc xoùi lôû bôø treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

TT

Soâng

Tænh

Huyeän

Vò trí xoùi lôû

Chieàu daøi (m)

Möùc ñoä

Toác ñoä (m/naêm)

20÷30

Bôø taû xaõ Thöôøng Phöôùc 1,2

4900

Maïnh

Ñaàu cuø lao Long Khaùnh xaõ Long Khaùnh A

2200

Maïnh

15÷20 10÷15

3600

Maïnh

Hoàng Ngöï

Ñaàu cuø lao Caùi Vöøng vaø bôø taû xaõ Long Thuaän Bôø höõu cuø lao Caùi Vöøng xaõ Phuù Thuaän A

4000

5÷7

Trung bình

Bôø taû xaõ Thöôøng laïc

2400

5÷8

Trung bình

Bôø ta khu vöïc Thò traán Hoàng Ngöï ø

1500

5÷8

Trung bình

Ñaàu cuø lao Taây xaõ Phuù Thuaän B

4000

20÷30

Maïnh

3500

5÷8

Bôø taû xaõ Phuù Ninh

Trung bình

Tam Noâng

Tieàn

Ñoàng Thaùp

Bôø taû cuø lao Taây xaõ Taân Quôùi

4000

5÷8

Trung bình

5÷6

Bôø taû xaõ Taân Thaïnh

2700

Trung bình

Thanh Bình

5÷6

Bôø taû TT Thanh Bình

600

Trung bình

Ñaàu coàn Chaûi xaõ Taân Thuaän Ñoâng

5000

3÷5

Yeáu

TX Cao Laõnh

Bôø taû Phöôøng 6

2000

5÷8

Trung bình

7000

5÷7

Bôø höõu xaõ Myõ An Höng A, B

Trung bình

Laáp Voø

Bôø taû xaõ Myõ Xöông

1500

8÷10

Trung bình

Cao Laõnh

Bôø taû xaõ Bình Haøng Taây, Bình Haøng Trung Bôø taû xaõ Bình Thaïnh

3700 3500

8÷10 5

Trung bình Trung bình

16 17

Baûng A.1(Tieáp theo)

TT

Soâng

Tænh

Huyeän

Vò trí xoùi lôû

Möùc ñoä

Chieàu daøi (m)

Toác ñoä (m/naêm)

Bôø höõu xaõ Taân Khaùnh Ñoâng

Trung bình

5÷8

2200

Tx Sa Ñeùc

Bôø höõu Phöôøng 3, 4

Trung bình

5÷8

3600

Tieàn

Ñoàng Thaùp

Chaâu Thaønh

Bôø höõu xaõ An Hieäp

Maïnh

6000

30÷35

Bôø höõu xaõ Vónh Hoøa

Maïnh

6000

Taân Chaâu

Bôø höõu TT Taân Chaâu

Trung bình

5÷10

2000

An Giang

1÷2

Phuù Taân

Bôø höõu xaõ Phuù Thoï

Yeáu

3000

Chôï Môùi

Ñaàu cuø lao Gieàng xaõõ Taân Myõ

Maïnh

10÷12

4000

Tieàn

Long Hoà

Bôø höõu xaõ Ñoàng Phuù

Yeáu

3÷5

1500

Coàn Taân Long xaõ Taân Long

Yeáu

2÷3

1500

Vónh Long Tieàn Giang Myõ Tho

Chôï Laùch

Bôø höõu xaõ Phuù Phuïng

Trung bình

5÷10

2000

Beán Tre

Long Hoà

Bôø taû xaõ Bình Hoøa Phöôùc

Trung bình

6÷10

3500

5÷10

Tx Vónh Long Bôø höõu thuoäc khoùm 1-Phöôøng 5

Trung bình

800

Vónh Long

Vuõng Lieâm

Ñaàu cuø lao Giaûi xaõ Qöôùi Thieän

Yeáu

3÷5

3000

10÷20

Coå Chieân

Maïnh

3000

Tx Traø Vinh Ñaàu cuø lao Long Thò xaõ Long Ñöùc

Traø Vinh

Bôø höõu cuø lao Caùi Caùc xaõ Vónh Bình

Trung bình

5÷6

1000

Beán Tre

Chôï Laùch

Bôø taû xaõ Hoøa Nghóa

Maïnh

5000

Baûng A.1(Tieáp theo)

TT

Soâng

Tænh

Huyeän

Vò trí xoùi lôû

Möùc ñoä

Chieàu daøi (m)

Toác ñoä (m/naêm)

Chôï Laùch

Bôø höõu xaõ Long Thôùi, Phuù Sôn

Yeáu

2÷3

4000

Moû Caøy

Bôø höõu xaõ Phöôùc Hieäp

Yeáu

3÷5

2500

Beán Tre

Haøm Luoâng

7÷10

Ba Tri

Ñaàu cuø lao Ñaát xaõ An Hieäp

Trung bình

800

Ñaàu cuø lao Taáu xaõ Tam Hieäp

Maïnh

1500

Myõ Tho

Beán Tre

Bình Ñaïi

Bôø höõu xaõ Bình Thaéng

Trung bình

1500

An Phuù

Bôø höõu xaõ Khaùnh An, Khaùnh Bình (bieân giôùi)

Trung bình

5÷10

1000

Bôø taû xaõ Phuù Höõu

Trung bình

5÷10

1000

Ñaàu coàn Coùc xaõ Phöôùc Höng

Trung bình

1000

An Phuù

5÷10 10÷12

42 43 44

Phuù Taân

Haäu

An Giang

Ñaàu vaø bôø höõu cuø lao Ba xaõ Vónh Tröôøng Bôø höõu xaõ Phuù Hieäp Bôø höõu xaõ Hoøa Laïc Bôø höõu xaõ Bình Thaïnh Ñoâng

Maïnh Trung bình Trung bình Trung bình

5÷10 5÷10 5÷10

2000 3000 2000 4000

1÷2

Chaâu Phuù

Bôø höõu khu vöïc TT Caùi Daâu Ñaàu vaø bôø höõu cuø lao Baø Hoøa xaõ Bình Thuûy

Yeáu Yeáu

2÷3

1000 2000

Baû taû xaõ Nhôn Myõ

Trung bình

3000

Chôï Môùi

Bôø taû haï löu raïch OÂng Chöôûng xaõ An Thaïnh Trung

8÷10 4÷5

Yeáu

2000

15÷20

Maïnh

4000

Ñaàu vaø bôø höõu cuø lao Phoù Ba thuoäc aáp Myõ Thanh xaõ Myõ Hoøa Höng

Tp. Long Xuyeân

Baûng A.1(Tieáp theo)

TT

Soâng

Tænh

Huyeän

Vò trí xoùi lôû

Möùc ñoä

Chieàu daøi (m)

Toác ñoää (m/naêm)

3500

10÷15

Maïnh

Ñaàu vaø bôø taû cuø lao OÂng Hoå thuoäc aáp Myõ Thuaän, Myõù Khaùnh xaõ Myõ Hoøa Höng

An Giang

Bôø höõu P. Bình Ñöùc Bôø taû xaõ Myõ Hoaø

1000 9000

5÷10 4÷5

Trung bình Yeáu

Vónh Long

Bình Minh

52 53

Bôø höõu khu vöïc kho xaêng P. Traø Noùc

1000

2÷3

Yeáu

Tp. Caàn Thô

Bôø höõu thuoäc P. Bình Thuûy, P.Cai Kheá

1500

5÷7

Trung bình

Caàn Thô

Haäu

Thoát Noát Keá Saùch

56 57

Bôø taû cuø lao Thoát Noát xaõ Taân Loäc Bôø höõu xaõ An Laïc Thoân Bôø höõu khu vöïc cöûa raïch Ñaïi Ngaûi xaõ Ñaïi Ngaûi

220 1000 200

20 1÷2 3÷5

Maïnh Yeáu Yeáu

Soùc Traêng

Long Phuù

Bôø höõu xaõ An Thaïnh 2 Bôø taû xaõ Löu Nghieäp Anh

1500 3000

3÷5 3÷5

Yeáu Yeáu

Traø Vinh

Traø Cuù

Ñaàu coàn Baán Chaùt xaõ Hoøa Taân

400

Maïnh

61 Haäu

Traø Vinh

Caàu Keø

20÷30 25÷30

3200

Maïnh

An Giang

Chôï Môùi

Vaøm Nao

5÷7 2÷5 2÷3

Vuõng Lieâm Maêng Thít

Vónh Long

Maêng Thít

Tam Bình

Bôø taû aáp Long Thöôïng, Hoøa thöôïng xaõ Kieán An Bôø taû xaõ Myõ Hoäi Ñoâng Bôø höõu xaõ Quôùi An Khu vöïc caàu soá 9 chôï Caùi Nhum Bôø taû xaõ Hoøa Hieäp Khu vöïc chôï Thò Traán Tam Bình

2500 500 600 200 1300

3÷4 2÷3

Trung bình Yeáu Yeáu Yeáu Yeáu

63 64 65 66 67

Baûng A.1(Tieáp theo)

TT

Soâng

Tænh

Huyeän

Vò trí xoùi lôû

Möùc ñoä

Chieàu daøi (m)

Toác ñoää (m/naêm)

Tx Baïc Lieâu Bôø taû thuoäc Phöôøng 7 & 8

68 69

Giaù Rai

Caø Mau - Baïc Lieâu

Baïc Lieâu

Khu vöïc thò traán Giaù Rai Bôø taû vaø bôø höõu Thò traán Hoä Phoøng

70 140 200

Trung bình Trung bình Trung bình

5÷7 5÷10 5÷10

Khu vöïc cöûa soâng Thò traán Gaønh Haøo

970

15÷30

Maïnh

Ñoâng Haûi

Gaønh Haøo

Baûy Haùp

Ñaàm Dôi Ngoïc Hieån Caùi Nöôùc

0.5÷1 0.5÷1 5 3÷5 0,5÷1

Cöûa Lôùn

Ngoïc Hieån

Caø Mau

Traàn Vaên Thôøi

5 1÷2 1÷2

OÂng Ñoác

72 73 74 75 76 77 78 79

Khu vöïc cöûa raïch Caùi Keøo xaõ Quaùch Phaåm Ngaõ ba raïch Naêm Caên xaõ Ñaát Môùi Ngaõ ba soâng Gaønh Haøo xaõ Löông Theá Traân Khu vöïc chôï Caùi Naåy xaõ Haøng Vònh Ngaõ ba s. Boà Ñeà vaø s. Ñaàm Dôi xaõ Tam Giang Bôø höõu xaõ Vieân An Ñoâng Bôø höõu khu vöïc TT Traàn Vaên Thôøi Cöûa soâng OÂng Ñoác xaõ Phong laïc Cöûa Hoá Guøi xaõ Nguyeãn Huaân

1000 500 100 2000 150 40 1000 5000 1200

Yeáu Yeáu Trung bình Yeáu Yeáu Trung bình Yeáu Yeáu Maïnh

10÷12

Ñaàm Dôi

1000

Bôø höõu thuoäc Khu vöïc chôï TT Naêm Caên

Trung bình

Ñaàm Dôi Caùi Nai

Ngoïc Hieån

Baûng A.10. Phaân loaïi caùc vò trí xoùi lôû bôø treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

Ñoái töôïng uy hieáp

Caáp baùo ñoäng

TT Soâng Tænh Huyeän

Vò trí xoùi lôû

Nhaø cöûa

Caáp III

Caáp II

Caáp I

Cô sôû haï taàng

Caáp ñaëc bieät

Coâng trình treân soâng

Do aûnh höôûng cuûa soùng (gioù,taøu thuyeàn)

Caùc loaïi hình xoùi lôû Khu Vuøng Ñoaïn vöïc phaân soâng cuø nhaäp phaân lao, löu laïch khoâng coàn oån baõi ñònh

Ñoaïn soâng cong coù hoá xoùi cuïc boä saùt bôø

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

(6)

(7)

(8)

(9)

(10)

(11)

(12)

(13)

(14)

(15)

(16

(17)

Bôø taû xaõ Thöôøng Phöôùc 1,2

Ñaàu cuø lao Long Khaùnh xaõ Long Khaùnh A

Ñaàu cuø lao Caùi Vöøng vaø bôø taû xaõ Long Thuaän

Hoàng Ngöï

Tieàn

Ñoàng Thaùp

Bôø höõu cuø lao Caùi Vöøng xaõ Phuù Thuaän A Bôø taû xaõ Thöôøng Laïc

Bôø ta khu vöïc Thò traán Hoàng Ngöï ø Ñaàu cuø lao Taây xaõ Phuù Thuaän B

Bôø taû xaõ Phuù Ninh

Tam Noâng

Baûng A.10 (Tieáp theo)

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

(6)

(7)

(8)

(9)

(10)

(11)

(12)

(13)

(14)

(15)

(16)

(17)

Bôø taû cuø lao Taây xaõ Taân Quôùi Bôø taû xaõ Taân Thaïnh

Thanh Bình

Bôø taû TT Thanh Bình

Tx Cao Laõnh

Ñaàu coàn Chaûi xaõTaân Thuaän Ñoâng Bôø taû Phöôøng 6

Laáp Voø

Ñoàng Thaùp

Bôø höõu xaõ Myõ An Höng A, B Bôø taû xaõ Myõ Xöông

Tieàn

Bôø taû xaõ Bình Haøng Taây, Bình Haøng Trung

Cao Laõnh

Bôø taû xaõ Bình Thaïnh

Tx Sa Ñeùc

Bôø höõu xaõ Taân Khaùnh Ñoâng Bôø höõu Phöôøng 3, 4

Bôø höõu xaõ An Hieäp

Chaâu Thaønh

Bôø höõu xaõ Vónh Hoøa

Taân Chaâu

Bôø höõu TT Taân Chaâu

An Giang

Bôø höõu xaõ Phuù Thoï

Phuù Taân

Baûng A.10 (Tieáp theo)

(1)

(2)

(3)

(5)

(6)

(7)

(8)

(9)

(10)

(11)

(12)

(13)

(14)

(15)

(16

(17)

(4)

Ñaàu cuø lao Gieàng xaõõ Taân Myõ

Bôø höõu xaõ Ñoàng Phuù

Chôï Môùi Long Hoà

Tieàn

Myõ Tho

Coàn Taân Long xaõ Taân Long

Bôø höõu xaõ Phuù Phuïng

An Giang Vónh Long Tieàn Giang Beán Tre

Bô øtaû xaõ Bình Hoøa Phöôùc

Vónh Long

Coå Chieân

Traø Vinh

Chôï Laùch Long Hoà Tx Vónh Long Vuõng Lieâm Tx Traø Vinh

Beán Tre

Chôï Laùch

Bôø höõu thuoäc khoùm 1- Phöôøng 5 Ñaàu cuø lao Giaûi xaõ Qöôùi Thieän Ñaàu cuø lao Long Trò xaõ Long Ñöùc Bôø höõu cuø lao Caùi Caùc xaõ Vónh Bình Bôø taû xaõ Hoøa Nghóa Bôø höõu xaõ Long Thôùi, Phuù Sôn

Moû Caøy Bôø höõu xaõ Phöôùc Hieäp

Haøm Luoâng

Beán Tre

Ba Tri Ñaàu cuø lao Ñaát xaõ An Hieäp

Ñaàu cuø lao Taáu xaõ Tam Hieäp

Myõ Tho

Beán Tre

Bình Ñaïi

Bôø höõu xaõ Bình Thaéng

Baûng A.10 (Tieáp theo)

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

(6)

(7)

(8)

(9)

(10)

(11)

(12)

(13)

(14)

(15)

(16

(17)

An Phuù

Bôø höõu xaõ Khaùnh An, Khaùnh Bình (bieân giôùi) Bôø taû xaõ Phuù Höõu Ñaàu coàn Coùc xaõ Phöôùc Höng Ñaàu, bôø höõu CL Ba xaõ Vónh Tröôøng Bôø höõu xaõ Phuù Hieäp

Haäu

An Giang

Bôø höõu xaõ Hoøa Laïc

Phuù Taân

Chaâu Phuù

Bôø höõu xaõ Bình Thaïnh Ñoâng Bôø höõu khu vöïc TT Caùi Daâu Ñaàu vaø bôø höõu cuø lao Baø Hoøa xaõ Bình Thuûy

Baû taû xaõ Nhôn Myõ

Chôï Môùi

Haäu

An Giang

Tp. Long Xuyeân

Bôø taû haï löu raïch OÂng Chöôûng xaõ An Thaïnh Trung Ñaàu vaø bôø höõu cuø lao Phoù Ba thuoäc aáp Myõ Thanh xaõ Myõ Hoøa Höng Ñaàu,bôø taû CL OÂng Hoå aáp Myõ Thuaän, Myõ Khaùnh xaõ Myõ Hoøa Höng

Bôø höõu P. Bình Ñöùc

Baûng A.10 (Tieáp theo)

(2)

(5)

(6)

(7)

(8)

(9)

(10)

(11)

(12)

(13)

(14)

(15)

(16

(17)

(1)

(3)

(4)

Bôø taû xaõ Myõ Hoaø

Vónh Long

Bình Minh Thoát Noát

Caàn Thô

Tp. Caàn Thô

Bôø taû CL Thoát Noát xaõ Taân Loäc Bôø höõu khu vöïc kho xaêng P. Traø Noùc Bôø höõu thuoäc P. Bình Thuûy, P.Cai Kheá

Haäu

Bôø höõu xaõ An Laïc Thoân

Keá Saùch

Soùc Traêng

Long Phuù

Cöûa raïch Ñaïi Ngaûi xaõ Ñaïi Ngaûi Bôø höõu xaõ An Thaïnh 2

59 60

x x

Traø Vinh Caàu Keø

Traø Cuù Bôø taû xaõ Löu Nghieäp Anh Ñaàu coàn Baán Chaùt xaõ Hoøa Taân Bôø taû aáp Long Thöôïng, Hoøa thöôïng xaõ Kieán An

Vaøm Nao

An Giang

Chôï Môùi

Bôø taû xaõ Myõ Hoäi Ñoâng

Bôø höõu xaõ Quôùi An

Vuõng Lieâm Maêng Thít

Maêng Thít

Vónh Long

Tam Bình

Khu vöïc caàu soá 9 chôï Caùi Nhum Bôø taû xaõ Hoøa Hieäp Khu vöïc chôï Thò Traán Tam Bình

Baûng A.10 (Tieáp theo)

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

(6)

(7)

(8)

(9)

(10)

(11)

(12)

(13)

(14)

(15)

(16

(17)

Bôø taû thuoäc Phöôøng 7 & 8

Tx. Baïc Lieâu

Khu vöïc thò traán Giaù Rai

Giaù Rai Bôø taû vaø bôø höõu TT Hoä

Caø Mau - Baïc Lieâu

Baïc Lieâu

Phoøng

Gaønh Haøo

Khu vöïc cöûa soâng Thò traán Gaønh Haøo

Ñoâng Haûi

Baûy Haùp

Ñaàm Dôi Ngoïc Hieån Caùi Nöôùc

Cöûa Lôùn

Ngoïc Hieån

Caø Mau

Cöûa raïch Caùi Keøo xaõ Quaùch Phaåm Ngaõ ba r. Naêm Caên xaõ Ñaát Môùi Ngaõ ba soâng GH xaõ Löông Theá Traân Chôï Caùi Naåy xaõ Haøng Vònh Ngaõ ba s.Boà Ñeà& s.Ñaàm Dôi xaõ Tam Giang Bôø höõu xaõ Vieân An Ñoâng

Bôø höõu TT Traàn Vaên Thôøi

OÂng Ñoác

Traàn Vaên Thôøi

Ñaàm Dôi Caùi Nai

Cöûa soâng OÂng Ñoác xaõ Phong laïc Cöûa Hoá Guøi xaõ Nguyeãn Huaân Bôø höõu Khu vöïc chôï TT Naêm Caên

Ñaàm Dôi Ngoïc Hieån

Toång coäng

18

19

17

13

14

72

24

5

3

11

21

46

Baûng A.11. Thoáng keâ caùc vò trí boài laéng treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

TT

Soâng

Tænh

Huyeän

Vò trí boài laéng

Möùc ñoä

Chieàu daøi (m)

Toác ñoä (m/naêm)

Hoàng Ngöï

Bôø taû xaõ Thöôøng Thôùi Tieàn

2200

Maïnh

Thanh Bình

Khu vöïc cuoái cuø lao Taây xaõ Taân Long

2500

Yeáu

Ñoàng Thaùp

Tx Cao Laõnh Ñuoâi coàn Tre P. Taân Thuaän Taây

5000

Yeáu

Cao Laõnh

Bôø höõu xaõ Bình Thaïnh

1000

Maïnh

Bôø höõu coàn Lieät Só

1000

Maïnh

Taân Chaâu

Bôø taû haï löu keø Taân Chaâu 2km xaõ Long Phuù

1000

Trung bình

Tieàn

Bôø höõu xaõø Long Ñieàn A

400

Yeáu

An Giang

Chôï Môùi

Bôø höõu xaõ Myõ Luoâng

1500

Trung bình

Ñuoâi cuø lao Gieàn xaõ Bình Phöôùc Xuaân

3000

Maïnh

Vónh Long Long Hoà

Bôø höõu xaõ Ñoàng Phuù

6000

Yeáu

Beán Tre

Chaâu Thaønh

Coân caùt, coàn Taân Vinh xaõ Taân Thaïnh

3700

Maïnh

Goø Coâng Taây Bôø taû xaõ Bình Taân ñeán xaõ Phöôùc Trung

5800

Trung bình

Tieàn Giang

Cöûa Tieåu

Bôø höõu khu vöïc cöûa Tieåu xaõ Phuù Taân

3000

Maïnh

Goø Coâng Ñoâng

Baûng A.11 (Tieáp theo)

TT

Soâng

Tænh

Huyeän

Vò trí boài laéng

Möùc ñoä

Chieàu daøi (m)

Toác ñoä (m/naêm)

Chaâu Thaønh

Bôø taû xaõ Taân Phuù

Yeáu

1500

Thaïnh Phuù

Bôø höõu xaõ An Ñieàn

Maïnh

9000

Haøm Luoâng

Baõi boài ñuoâi cuø lao Ñaát

Trung bình

800

Ba Tri

Beán Tre

Ba lai

Trung bình

700

Thöôïng, haï löu ñaäp Ba Lai xaõ Taân Myõ, Baûo Thanh Ñuoâi cuø lao Caùi Caùc xaõ Vónh Bình

Chôï Laùch

Yeáu

1400

Coå Chieân

Thaïnh Phuù

Cöûa Coå Chieân xaõ Giao Thanh

Trung bình

6500

Traø Vinh Caàu Ngang

Cöûa Cung Haàu ñoaïn thuoäc xaõ Hieäp Thaønh

Trung bình

5000

Cung Haàu

Chaâu Phuù

Ñuoâi cuø lao Tam Bon xaõ Khaùnh Hoøa

Trung bình

800

Chôï Môùi

Laïch traùi cuø lao Oâng Hoå

Maïnh

5000

An Giang

Bôø höõu cuø lao OÂng Hoå xaõ Myõ Hoøa Höng

Yeáu

1000

Long Xuyeân

Ñuoâi cuø lao OÂng Hoå xaõ Myõ Hoøa Höng

Maïnh

2000

Haäu

Thoát Noát

Cuø lao Thoát Noát xaõ Taân Loäc

Trung bình

4500

Ñuoâi cuø lao Linh Phöôøng Bình Thuûy

Trung bình

250

Caàn Thô

Tp. Caàn Thô

Bôø taû phöôøng Caùi Kheá

Trung bình

800

Ñuoâi cuø lao Laùt Phöôøng Höng Phuù

Maïnh

600

Soùc Traêng Long Phuù

Ñaàu cuø lao Dung xaõ An Thaïnh 1

Trung bình

3500

Baûng A.11 (Tieáp theo)

TT

Soâng

Tænh

Huyeän

Vò trí boài laéng

Möùc ñoä

Chieàu daøi (m)

Toác ñoä (m/naêm)

4500

Yeáu

Soùc Traêng

Haäu

Cöûa Traàn Ñeà ñoaïn töø keânh Ba ñeán xaõ Trung Bình Bôø höõu xaõ Ñaïi AÂn 1

3000

Trung bình

Traø Vinh Duyeân Haûi

Cöûa Ñònh An xaõ Long Vónh

4000

Maïnh

Soùc Traèng Myõ Xuyeân

Cöûa soâng thuoäc xaõ Vónh Haûi

3200

Yeáu

Myõ Thanh

Ñoaïn aáp Kinh Xaùng xaõ Taân Uyeân

2500

Yeáu

35 OÂng Ñoác

Cöûa soâng thuoäc Xaõ Phong Laïc

3000

Yeáu

Caø Mau

34 Caùi Lôùn Kieân Giang An Bieân Traàn Vaên Thôøi Caùi Nöôùc

36 Baûy Haùp

Cöûa soâng thuoäc xaõ Nguyeãn Vieät Khaùi

2800

Yeáu

Cöûa lôùn

Ngoïc Hieån

Cöûa soâng thuoäc xaõ Vieät An

2500

Yeáu

Baûng A.12. Phaân loaïi caùc vò trí boài laéng loøng daãn treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

Loaïi hình boài laéng

Ñoái töôïng uy hieáp

Caáp baùo ñoäng

Soâng Tænh Huyeän

Vò trí boài laéng

T T

Caáp III

Caáp II

Caáp I

Thoaùt luõ

Cuø lao, coàn baõi

Caáp ñaëc bieät

Giao thoâng thuûy

Vuøng cöûa soâng

Vuøng giao trieàu

Nuùt phaân laïch

Coâng trình treân soâng

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

(6)

(7)

(8)

(9)

(10)

(11)

(12)

(13)

(14)

(15)

(16)

Bôø taû xaõ Thöôøng Thôùi Tieàn

Ñoàng Thaùp

Khu vöïc cuoái CL Taây xaõ Taân Long Ñuoâi coàn Tre P. Taân Thuaän Taây

Bôø höõu xaõ Bình Thaïnh

Hoàng Ngöï Thanh Bình Tx. Cao Laõnh Cao Laõnh

Bôø höõu coàn Lieät Só

Tieàn

Taân Chaâu

Bôø taû haï löu keø Taân Chaâu xaõ Long Phuù

Bôø höõu xaø Long Ñieàn A

An Giang

Bôø höõu xaõ Myõ Luoâng

Chôï Môùi

Ñuoâi cuø lao Gieàng xaõ Bình Phöôùc Xuaân

Bôø höõu xaõ Ñoàng Phuù

Vónh Long

Long Hoà

Baûng A.12 (Tieáp theo)

(1)

(2)

(4)

(5)

(6)

(7)

(8)

(9)

(10)

(11)

(12)

(13)

(14)

(15)

(16)

(3)

Tieàn

Beán Tre

Chaâu Thaønh Goø Coâng Taây

Coân caùt, coàn Taân Vinh xaõ Taân Thaïnh Bôø taû xaõ Bình Taân ñeán xaõ Phöôùc Trung

Cöûa Tieåu

Tieàn Giang Goø Coâng

Bôø höõu khu vöïc cöûa Tieåu xaõ Phuù Taân

Ñoâng

Bôø taû xaõ Taân Phuù

Bôø höõu xaõ An Ñieàn

Chaâu Thaønh Thaïnh Phuù

Haøm Luoâng

Baõi boài ñuoâi cuø lao Ñaát

Ba Tri

Beán Tre

Ba Lai

Thöôïng, haï löu ñaäp Ba Lai xaõ Taân Myõ, Baûo Thanh

Chôï Laùch

Ñuoâi cuø lao Caùi Caùc xaõ Vónh Bình

Cöûa Coå Chieân xaõ Giao Thanh

Coå Chieân

Thaïnh Phuù

Traø Vinh

Caàu Ngang

Cöûa Cung Haàu ñoaïn xaõ Hieäp Thaønh

Chaâu Phuù

Ñuoâi cuø lao Tam Bon xaõ Khaùnh Hoøa

Haäu

An Giang

Chôï Môùi Laïch traùi cuø lao OÂng Hoå

Baûng A.12 (Tieáp theo)

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

(6)

(7)

(8)

(9)

(10)

(11)

(12)

(13)

(14)

(15)

(16)

An Giang

Long Xuyeân Long Xuyeân

Bôø höõu CL OÂng Hoå xaõ Myõ Hoøa Höng Ñuoâi cuø lao OÂng Hoå xaõ Myõ Hoøa Höng

Thoát Noát Cuø lao Thoát Noát xaõ Taân Loäc

Cuoái cuø lao Linh P Bình Thuûy

Caàn Thô

Bôø taû P Caùi Kheá

Tp. Caàn Thô

Haäu

Ñuoâi cuø lao Laùt P Höng Phuù

Ñaàu cuø laoDung xaõAnThaïnh1

Long Phuù

Soùc Traêng

Cöûa Traàn Ñeà ñoaïn töø Keânh Ba ñeán xaõ Trung Bình

Bôø höõu xaõ Ñaïi AÂn 1

Cöûa Ñònh An xaõ Long Vónh

Cöûa soâng thuoäc xaõ Vónh Haûi

33 x

Duyeân Haûi Myõ Xuyeân

An Bieân

Cöûa soâng thuoäc xaõ Vónh Haûi

34 x

Traø Vinh Soùc Traêng Kieân Giang

Myõ Thanh Caùi Lôùn

Baûng A.12 (Tieáp theo)

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

(6)

(7)

(8)

(9)

(10)

(11)

(12)

(13)

(14)

(15)

(16)

Cöûa soâng xaõ Phong Laïc

x

Traàn Vaên Thôøi

Caùi Nöôùc

x

Caø Mau

Cöûa soâng thuoäc xaõ Nguyeãn Vieät Khaùi

Cöûa soâng thuoäc xaõ Vieät An

x

OÂng Ñoác Baûy Haùp Cöûa Lôùn

Ngoïc Hieån

Toång coäng

5

13

6

13

21

23

3

1

3

8

25

BaûngA.2 Caùc khu vöïc xoùi lôû bôø soâng thuoäc tænh Ñoàng Thaùp

Möùc ñoä

TT

Soâng

Huyeän

Vò trí xoùi lôû

Chieàu daøi (m)

Toác ñoä (m/naêm)

20÷30

Bôø taû xaõ Thöôøng Phöôùc 1,2

4900

Maïnh

Ñaàu cuø lao Long Khaùnh xaõ Long Khaùnh A

2200

Maïnh

15÷20 10÷15

Ñaàu cuø lao Caùi Vöøng vaø bôø taû xaõ Long Thuaän

3600

Maïnh

Bôø höõu cuø lao Caùi Vöøng xaõ Phuù Thuaän A

4000

Trung bình

5÷7

Hoàng Ngöï

Bôø taû xaõ Thöôøng laïc

2400

Trung bình

5÷8

Bôø ta khu vöïc Thò traán Hoàng Ngöï ø

1500

Trung bình

5÷8

Ñaàu cuø lao Taây xaõ Phuù Thuaän B

4000

20÷30

Maïnh

Bôø taû xaõ Phuù Ninh

3500

Trung bình

5÷8

Tam Noâng

Bôø taû cuø lao Taây xaõ Taân Quôùi

4000

Trung bình

9 10

Thanh Bình

5÷8 5÷6 5÷6

Tieàn

Bôø taû xaõ Taân Thaïnh Bôø taû TT Thanh Bình

2700 600

Trung bình Trung bình

Ñaàu coàn Chaûi xaõTaân Thuaän Ñoâng

5000

Yeáu

3÷5

TX Cao Laõnh

Bôø taû Phöôøng 6

2000

Trung bình

5÷8

7000

Trung bình

5÷7

Bôø höõu xaõ Myõ An Höng A, B

Laáp Voø

Bôø taû xaõ Myõ Xöông

1500

Trung bình

8÷10

Bôø taû xaõ Bình Haøng Taây, Bình Haøng Trung

3700

Trung bình

8÷10

Cao Laõnh

Bôø taû xaõ Bình Thaïnh

3500

Trung bình

Bôø höõu xaõ Taân Khaùnh Ñoâng

2200

Trung bình

5÷8

Tx Sa Ñeùc

Bôø höõu Phöôøng 3, 4

3600

Trung bình

5÷8

Chaâu Thaønh

Bôø höõu xaõ An Hieäp

6000

Maïnh

BaûngA.4 Caùc khu vöïc xoùi lôû bôø soâng thuoäc tænh An Giang

Möùc ñoä

TT

Soâng

Huyeän

Vò trí xoùi lôû

Chieàu daøi (m)

Toác ñoä (m/naêm) 30÷35

Bôø höõu xaõ Vónh Hoøa

6000

Maïnh

Taân Chaâu

Tieàn

5÷10 1÷2

Bôø höõu TT Taân Chaâu Bôø höõu xaõ Phuù Thoï

2000 3000

Trung bình Yeáu

Phuù Taân

Chôï Môùi

Ñaàu cuø lao Gieàng xaõõ Taân Myõ Bôø taû xaõ Phuù Höõu

4000 1000

10 5÷10

Maïnh Trung bình

Ñaàu coàn Coùc xaõ Phöôùc Höng

1000

5÷10

Trung bình

An Phuù

10÷12

Ñaàu vaø bôø höõu cuø lao Ba xaõ Vónh Tröôøng

2000

Maïnh

Bôø höõu xaõ Phuù Hieäp

3000

5÷10

Trung bình

Bôø höõu xaõ Hoøa Laïc

2000

5÷10

Trung bình

Phuù Taân

5÷10 1÷2

Bôø höõu xaõ Bình Thaïnh Ñoâng Bôø höõu khu vöïc TT Caùi Daâu

4000 1000

Trung bình Yeáu

Chaâu Phuù

Haäu

Ñaàu vaø bôø höõu cuø lao Baø Hoøa xaõ Bình Thuûy Baû taû xaõ Nhôn Myõ

2000 3000

2÷3 8÷10

Yeáu Trung bình

Chôï Môùi

4÷5 15÷20

2000 4000

Yeáu Maïnh

3500

10÷15

Maïnh

Tp. Long Xuyeân

Bôø taû haï löu raïch OÂng Chöôûng xaõ An Thaïnh Trung Ñaàu vaø bôø höõu cuø lao Phoù Ba thuoäc aáp Myõ Thanh xaõ Myõ Hoøa Höng Ñaàu vaø bôø taû cuø lao OÂng Hoå thuoäc aáp Myõ Thuaän, Myù Khaùnh xaõ Myõ Hoøa Höng

5÷10 25÷30

Bôø höõu P. Bình Ñöùc Bôø taû aáp Long Thöôïng, Hoøa thöôïng xaõ Kieán An

1000 4500

Trung bình Maïnh

Vaøm Nao Chôï Môùi

Bôø taû xaõ Myõ Hoäi Ñoâng

3000

5÷7

Trung bình

BaûngA.6 Caùc khu vöïc xoùi lôû bôø soâng thuoäc tænh Vónh Long

TT

Soâng

Huyeän

Vò trí xoùi lôû

Chieàu daøi (m)

Möùc ñoä

Toác ñoä (m/naêm)

Bôø höõu xaõ Ñoàng Phuù

1500

3÷5

Yeáu

Tieàn

Long Hoà

Bôø taû xaõ Bình Hoøa Phöôùc

3500

6÷10

Trung bình

Long Hoà

5÷10

Bôø höõu thuoäc khoùm 1-Phöôøng 5

800

Trung bình

Coå Chieân

Tx Vónh Long

Ñaàu cuø lao Giaûi xaõ Qöôùi Thieän

3000

3÷5

Yeáu

Bôø taû xaõ Myõ Hoaø

9000

4÷5

Yeáu

Haäu

Vuõng Lieâm Bình Minh

Vuõng Lieâm

2÷5 2÷3

Bôø höõu xaõ Quôùi An Khu vöïc caàu soá 9 chôï Caùi Nhum

500 600

Yeáu Yeáu

Maêng Thít

Bôø taû xaõ Hoøa Hieäp

200

3÷4

Yeáu

Tam Bình

Khu vöïc chôï Thò Traán Tam Bình

1300

2÷3

Yeáu

BaûngA.7 Caùc khu vöïc xoùi lôû bôø soâng thuoäc tænh Beán Tre

TT

Soâng

Huyeän

Vò trí xoùi lôû

Chieàu daøi (m)

Möùc ñoä

Toác ñoä (m/naêm)

Bôø höõu xaõ Phuù Phuïng

2000

5÷10

Trung bình

Tieàn

Chôï Laùch

Bôø höõu cuø lao Caùi Caùc xaõ Vónh Bình

1000

Trung bình

Coå Chieân

Chôï Laùch

Bôø taû xaõ Hoøa Nghóa

5000

Maïnh

4000

2÷3

Yeáu

Bôø höõu xaõ Long Thôùi, Phuù Sôn

Chôï Laùch

Bôø höõu xaõ Phöôùc Hieäp

2500

3÷5

Yeáu

Haøm Luoâng

Moû Caøy

7÷10

800

Ñaàu cuø lao Ñaát xaõ An Hieäp

Trung bình

Ba Tri

Ñaàu cuø lao Taáu xaõ Tam Hieäp

1500

Maïnh

Myõ Tho

Bình Ñaïi

Bôø höõu xaõ Bình Thaéng

1500

Trung bình

BaûngA.9 Caùc khu vöïc xoùi lôû bôø soâng thuoäc tænh Caø Mau

TT

Soâng

Huyeän

Vò trí xoùi lôû

Chieàu daøi (m)

Möùc ñoä

Toác ñoä (m/naêm)

Ñaàm Dôi

Khu vöïc cöûa raïch Caùi Keøo xaõ Quaùch Phaåm

1000

0.5÷1

Yeáu

Ngoïc Hieån

Ngaõ ba raïch Naêm Caên xaõ Ñaát Môùi

500

0.5÷1

Baûy Haùp

Yeáu

Caùi Nöôùc

Ngaõ ba soâng Gaønh Haøo xaõ Löông Theá Traân

100

Khu vöïc chôï Caùi Naåy xaõ Haøng Vònh

2000

3÷5

Trung bình Yeáu

0,5÷1

Ngaõ ba s. Boà Ñeà vaø s. Ñaàm Dôi xaõ Tam Giang

150

Yeáu

Cöûa Lôùn

Ngoïc Hieån

Bôø höõu xaõ Vieân An Ñoâng

Trung bình

5 1÷2

Bôø höõu khu vöïc TT Traàn Vaên Thôøi

1000

Yeáu

OÂng Ñoác

Traàn Vaên Thôøi

1÷2

Cöûa soâng OÂng Ñoác xaõ Phong laïc

5000

Yeáu

Cöûa Hoá Guøi xaõ Nguyeãn Huaân

Ñaàm Dôi

1200

Maïnh

10 3÷5

Caùi Nai

Ngoïc Hieån

Bôø höõu thuoäc Khu vöïc chôï TT Naêm Caên

1000

Trung bình

Baûng A.3 Caùc khu vöïc boài laéng thuoäc tænh Ñoàng Thaùp

TT

Soâng

Huyeän

Vò trí boài laéng

Toác ñoä (m/naêm)

Möùc ñoä

Chieàu daøi (m)

Hoàng Ngöï

Bôø taû xaõ Thöôøng Thôùi Tieàn

2200

Maïnh

Thanh Bình

Khu vöïc cuoái cuø lao Taây xaõ Taân Long

2500

Yeáu

Tieàn

Tx Cao Laõnh

Ñuoâi coàn Tre P. Taân Thuaän Taây

5000

Yeáu

Cao Laõnh

Bôø höõu xaõ Bình Thaïnh

1000

Maïnh

Baûng A.5 Caùc khu vöïc boài laéng thuoäc tænh An Giang

TT

Soâng

Huyeän

Vò trí boài laéng

Toác ñoä (m/naêm)

Möùc ñoä

Chieàu daøi (m)

Bôø höõu coàn Lieät Só

1000

Maïnh

Taân Chaâu

1000

Trung bình

Bôø taû haï löu keø Taân Chaâu 2km xaõ Long Phuù

Bôø höõu xaø Long Ñieàn A

400

Yeáu

Tieàn

Chôï Môùi

Bôø höõu xaõ Myõ Luoâng

1500

Trung bình

Ñuoâi cuø lao Gieàng xaõ Bình Phöôùc Xuaân

3000

Maïnh

Chaâu Phuù

Ñuoâi cuø lao Tam Bon xaõ Khaùnh Hoøa

800

Trung bình

Chôï Môùi

Laïch traùi cuø lao OÂng Hoå

5000

Maïnh

Haäu

1000

Yeáu

Bôø höõu cuø lao OÂng Hoå xaõ Myõ Hoøa Höng

Long Xuyeân

Ñuoâi cuø lao OÂng Hoå xaõ Myõ Hoøa Höng

2000

Maïnh

Baûng A.8 Caùc khu vöïc boài laéng thuoäc tænh Beán Tre

TT

Soâng

Huyeän

Vò trí boài laéng

Toác ñoä (m/naêm)

Möùc ñoä

Chieàu daøi (m)

Tieàn

Coân caùt, coàn Taân Vinh xaõ Taân Thaïnh

3700

Maïnh

Chaâu Thaønh

Bôø taû xaõ Taân Phuù

1500

Yeáu

Haøm Luoâng

Thaïnh Phuù

Bôø höõu xaõ An Ñieàn

9000

Maïnh

Ba Tri

Baõi boài ñuoâi cuø Lao Ñaát

800

Trung bình

Chôï Laùch

Ñuoâi cuø lao Caùi Caùc xaõ Vónh Bình

1400

Yeáu

Coå Chieân

Thaïnh Phuù

Cöûa Coå Chieân xaõ Giao Thanh

6500

Trung bình

Ba lai

Ba Tri

700

Trung bình

Thöôïng, haï löu ñaäp Ba Lai xaõ Taân Myõ, Baûo Thanh

LÔØI MÔÛ ÑAÀU

Quùa trình hình thaønh, phaùt sinh, phaùt trieån vaø thoaùi hoùa cuûa moät con soâng laø

söï ñaáu tranh lieân tuïc cuûa hai maët ñoái laäp - doøng chaûy vaø loøng daãn, keát quaû laø nhöõng

thay ñoåi veà hình daïng loøng daãn treân maët baèng, treân maët caét doïc vaø treân maët caét

ngang theo khoâng gian vaø thôøi gian. Xoùi lôû bôø soâng, boài laéng loøng daãn trong soâng

thieân nhieân laø hieän töôïng töï nhieân, taát yeáu, thoâng qua vieäc taïo ra caùc hoá xoùi saâu, caùc

coàn baõi, caùc ñoïan soâng uoán cong thaønh bôø loõm, bôø loài, loøng daãn daàn daàn tieán tôùi moät

daïng thöùc oån ñònh. Vì vaäy, xoùi lôû bôø, boài laéng loøng daãn laø hieän töôïng töï nhieân khoâng

theå loaïi tröø, chuùng ta chæ coù theå ñieàu chænh ñeå noù dieãn ra ôû vò trí khaùc, ôû thôøi ñieåm

khaùc, ôû möùc ñoä khaùc, giaûm thieåu thieät haïi maø "höng lôïi" cho con ngöôøi.

Nhaèm muïc ñích giaûm nheï thieät haïi do hieän töôïng xoùi boài bieán hình loøng daãn

heä thoáng soâng ôû ÑBSCL gaây ra, ñeà taøi KC08-15 “Nghieân cöùu döï baùo xoùi lôû, boài

laéng loøng daãn vaø ñeà xuaát caùc bieän phaùp phoøng choáng cho heä thoáng soâng ôû Ñoàng

baèng soâng Cöûu Long’’, thuoäc Chöông trình Baûo veä moâi tröôøng vaø Phoøng traùnh

Thieân tai Maõ soá KC08, taäp trung nghieân cöùu caùc vaán ñeà lieân quan tôùi xoùi boài bieán

hình loøng daãn cho heä thoáng soâng ôû ÑBSCL. Ñeà taøi laø böôùc tieáp noái moät soá coâng

trình nghieân cöùu khoa hoïc ñaõ ñöôïc thöïc hieän tröôùc ñaây.

* Muïc tieâu cuûa ñeà taøi.

- Xaùc ñònh nguyeân nhaân, quy luaät vaø döï baùo xoùi lôû, boài laéng heä thoáng soâng ôû

ÑBSCL;

- Ñeà xuaát caùc giaûi phaùp phoøng choáng cho caùc khu vöïc saït lôû nghieâm troïng;

- Xaùc ñònh ñöôïc haønh lang oån ñònh doïc theo heä thoáng soâng ôû ÑBSCL;

- Boå sung hoaøn chænh phaàn meàm quaûn lyù döõ lieäu, quaûn lyù keát quaû nghieân cöùu

heä thoáng soâng ôû ÑBSCL nhaèm phuïc vuï coâng taùc quaûn lyù, khai thaùc vaø ñònh höôùng

phaùt trieån oån ñònh laâu daøi caùc ngaønh kinh teá xaõ hoäi.

* Caùch tieáp caän, phöông phaùp nghieân cöùu.

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

+ Ñeå hoøan thaønh ñöôïc muïc tieâu ñaët ra, ñeà taøi ñaõ söû duïng caùc caùch tieáp caän

- Tieáp caän töø thöïc teá (ño ñaïc, quan saùt, ñaùnh giaù thöïc teá, ñieàu tra daân gian, thu

nhaän caäp nhaät caùc thoâng tin thöôøng xuyeân töø caùc ñòa phöông);

- Khai thaùc söû duïng coù choïn loïc keát quaû nghieân cöùu töø nhöõng ñeà taøi, döï aùn

tröôùc ñaây lieân quan tôùi noäi dung nghieân cöùu cuûa ñeà taøi ;

- Tieáp caän nguoàn thoâng tin, naém baét caùc phöông phaùp môùi, coâng ngheä hieän

ñaïi, kyõ thuaät tieân tieán ñöôïc giôùi thieäu treân maïng Internet ;

- Tieáp caän töø cô sôû lyù thuyeát cô baûn (nhöõng nguyeân lyù, caùc phöông trình, caùc

coâng thöùc cô baûn);

- Tieáp caän töø caùc coâng trình öùng duïng thöïc teá.

+ Phöông phaùp nghieân cöùu ñaõ söû duïng bao goàm:

- Phöông phaùp hình thaùi, keát hôïp giöõa coå ñieån vaø hieän ñaïi, trong ñoù ñaëc bieät

öu tieân öùng duïng caùc coâng cuï kyõ thuaät tin hoïc môùi, tieân tieán nhö: Mapinfo, Arcview

GIS, Arc/info… ;

- Phöông phaùp chuyeân gia, taäp hôïp ñöôïc caùc nhaø khoa hoïc coù trình ñoä chuyeân

moân, coù kinh nghieäm veà nhöõng lónh vöïc nghieân cöùu cuûa ñeà taøi, ñeå nhaän ñöôïc söï

ñoùng goùp ngay töø ñaàu cho ñeán khi keát thuùc;

- Phöông phaùp giaûi ñoaùn aûnh vieãn thaùm;

- Phöông phaùp phaân tích, toång hôïp caùc soá lieäu thöïc nghieäm ;

- Phöông phaùp moâ hình toaùn, öùng duïng moâ hình toaùn moät chieàu (1D), hai

chieàu (2D) vaø ba chieàu (3D) vaøo nghieân cöùu doøng chaûy, nghieân cöùu chuyeån ñoäng

buøn caùt, nghieân cöùu bieán hình loøng daãn;

- Nghieân cöùu xaùc ñònh khuyeát taät trong khoái ñaát bôø soâng baèng phöông phaùp

Georadar (coâng ngheä khoâng phaù huûy) töø ñoù döï baùo khaû naêng xaûy ra söï coá saït lôû bôø;

- Nghieân cöùu caùc phöông aùn coâng trình baûo veä bôø treân heä thoáng soâng ôû

ÑBSCL (nôi coù ñieàu kieän ñòa chaát meàm yeáu, loøng soâng saâu luoân ñaày nöôùc), beân

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

caïnh vieäc söû duïng nhöõng kyõ thuaät baûo veä bôø coå ñieån, truyeàn thoáng laø nhöõng nghieân

cöùu öùng duïng coâng ngheä môùi, vaät lieäu môùi vôùi nhöõng kyõ thuaät tieân tieán, keát caáu hieän

ñaïi nhö: thaûm BT maët naï FS cuûa coâng ty UÙc, giaøn phao höôùng doøng, thaûm beâ toâng,

cöø baûn nhöïa PVC… ñaõ öùng duïng thaønh coâng ôû nhieàu nöôùc treân theá giôùi, maø ôû

ÑBSCL chöa coù ñieàu kieän öùng duïng.

* Noäi dung chính cuûa ñeà taøi:

1. Toång hôïp, phaân tích ñaùnh giaù keát quaû nghieân cöùu xoùi boài, caùc bieän phaùp daân gian,

caùc coâng trình thöïc teá ñaõ thöïc hieän treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL.

a- Toång hôïp phaân tích ñaùnh giaù caùc keát quaû nghieân cöùu töø tröôùc ñeán nay veà xoùi

boài loøng daãn soâng ôû ÑBSCL;

b- Ñaùnh giaù caùc bieän phaùp coâng trình, caùc coâng trình chænh trò soâng ôû ÑBSCL.

2. Ñieàu tra thöïc traïng xoùi lôû vaø boài laéng toaøn boä heä thoáng soâng ôû ÑBSCL.

a- Xaây döïng böùc tranh toaøn caûnh veà thöïc traïng xoùi lôû, boài laéng;

b- Ñaùnh giaù phaân loaïi möùc ñoä xoùi lôû, boài laéng;

c- Xaùc ñònh phaïm vi caàn nghieân cöùu.

3. Hoaøn chænh boä taøi lieäu cô baûn phuïc vuï nghieân cöùu (Caäp nhaät boå sung taøi lieäu caàn

thieát).

a- Thu thaäp taøi lieäu hieän coù;

b- Ño ñaïc boå sung caùc taøi lieäu ñòa hình, ñòa chaát, thuûy vaên;

c- Laäp chöông trình kieåm soaùt xoùi boài heä thoáng soâng ôû ÑBSCL döôùi daïng baûn

ñoà kyõ thuaät soá;

d- Thieát laäp boä taøi lieäu cô baûn.

4. Nghieân cöùu naâng cao veà quaù trình loøng daãn vaø hình thaùi soâng cuûa heä thoáng soâng ôû

ÑBSCL.

a- Nghieân cöùu quaù trình loøng daãn caùc khu vöïc xoùi boài troïng ñieåm (ñaëc bieät

chuù yù söï di chuyeån vò trí hoá xoùi veà haï löu, toác ñoä boài laéng ôû ñuoâi caùc cuø lao, baõi beân

...chöa ñöôïc ñeà caäp trong nhöõng nghieân cöùu tröôùc ñaây);

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

b- Nghieân cöùu hình thaùi soâng taïi caùc maët caét soâng oån ñònh.

5. Phaân tích saâu theâm caùc nhaân toá aûnh höôûng, nguyeân nhaân xoùi lôû vaø boài laéng heä

thoáng soâng ôû ÑBSCL.

a- Nghieân cöùu nguyeân nhaân, cô cheá, ñaëc ñieåm xoùi lôû vaø boài laéng.

b- Nghieân cöùu nhöõng nhaân toá aûnh höôûng ñeán xoùi lôû vaø boài laéng heä thoáng soâng

ôû ÑBSCL (ñaëc bieät quan taâm ñeán nhöõng aûnh höôûng do taùc ñoäng cuûa con ngöôøi nhö:

phöông aùn quy hoaïch luõ, quy hoaïch thuûy lôïi, giao thoâng... ôû ÑBSCL, söï taêng möïc

nöôùc bieån do hieän töôïng hieäu öùng nhaø kính gaây ra).

6. Nghieân cöùu phöông phaùp döï baùo xoùi lôû, boài laéng.

a- Cô sôû lyù thuyeát – Moâ hình toaùn 2 chieàu, öùng duïng moâ hình toùan ñeå döï baùo

xoùi boài loøng daãn.

b- Phöông phaùp kinh nghieäm tính toác ñoä xoùi lôû bôø vôùi ñoä chính xaùc cao hôn,

phuø hôïp vôùi dieãn bieán thöïc teá.

c- Nghieân cöùu döï baùo saït lôû bôø baèng coâng ngheä khoâng phaù huûy Georadar.

d- Löïa choïn phöông aùn tính toaùn xoùi lôû boài laéng thích hôïp, ñaït yeâu caàu thöïc teá

ñoøi hoûi hieän nay.

e- Quy trình coâng ngheä döï baùo.

f - Ví duï tính toaùn.

7. Xaùc laäp haønh lang oån ñònh trong ñieàu kieän töï nhieân chöa coù coâng trình chænh trò

hai beân bôø thuoäc heä thoáng soâng ôû ÑBSCL vaø xaùc ñònh tuyeán chænh trò toång hôïp.

a- Phöông phaùp xaùc laäp haønh lang oån ñònh treân cô sôû khoa hoïc phuø hôïp vôùi

thöïc teá.

b- Vaïch haønh lang oån ñònh.

c- Xaùc ñònh tuyeán chænh trò toång hôïp phuïc vuï quy hoaïch cô sôû haï taàng, khu

daân cö, kinh teá, vò trí beán caûng doïc theo soâng.

8. Nghieân cöùu cuï theå hoùa caùc giaûi phaùp phoøng choáng xoùi lôû, boài laéng cho caùc khu vöïc

troïng ñieåm treân toaøn boä heä thoáng soâng ôû ÑBSCL.

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

a- Nghieân cöùu boá trí heä thoáng traïm ño kieåm soaùt xoùi boài cho caùc soâng ôû

ÑBSCL.

b- Nghieân cöùu ñònh höôùng caùc phöông aùn coâng trình choáng xoùi lôû.

c- Nghieân cöùu caùc phöông aùn coâng trình choáng boài laéng nhaèm oån ñònh tuyeán

giao thoâng quoác teá.

d- Keát hôïp cuøng ñòa phöông thí nghieäm moâ hình vaät lyù chænh trò moät ñoaïn

choáng saït lôû, boài laéng treân soâng Cöûu Long.

e- Theo doõi ñaùnh giaù hieäu quaû moät coâng trình chænh trò ngoaøi thöïc teá.

f- Toång keát ñaùnh giaù ruùt kinh nghieäm.

9. Chuyeån giao caùc keát quaû nghieân cöùu ñeán caùc ñòa phöông, caùc cô quan höõu quan

nhaèm phoøng traùnh giaûm nheï thieân tai.

10. Ñaùnh giaù taùc ñoäng moâi tröôøng do xoùi lôû boài laéng aûnh höôûng ñeán phaùt trieån daân

sinh, kinh teá, xaõ hoäi ôû ÑBSCL.

11. Höôùng daãn ñaøo taïo nghieân cöùu sinh , thaïc syõ vaø sinh vieân toát nghieäp.

12. Coâng boá caùc keát quaû nghieân cöùu cuûa ñeà taøi cho caùc cô quan saûn xuaát, treân caùc

taïp chí khoa hoïc chuyeân ngaønh.

13. Toång keát, nghieäm thu keát quaû ñeà taøi.

* Ghi chuù: Noäi dung thöïc hieän ôû muïc 8 phaàn d: Keát hôïp cuøng ñòa phöông thí nghieäm

moâ hình vaät lyù chænh trò moät ñoaïn choáng saït lôû, boài laéng treân soâng Cöûu Long, ñaõ

ñöôïc chuyeån ñoåi noäi dung thöïc hieän “Ño ñaïc khaûo saùt taøi lieäu cô baûn boå sung vaø toå

chöùc 01 hoäi thaûo khoa hoïc” theo coâng vaên soá 874/BKHCN-XHTN ngaøy 24/4/2003

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

cuûa Boä Khoa hoïc vaø coâng ngheä.

* Tieán ñoä thöïc hieän cuûa ñeà taøi.

TiÕn ®é thùc hiÖn

S¶n phÈm ph¶i ®¹t

Thêi gian (B§-KT)

Ng−êi, c¬ quan thùc hiÖn

TT C¸c néi dung, c«ng viÖc thùc hiÖn chñ yÕu 2

9/2001-5/2002

a) Toång hôïp phaân tích ñaùnh giaù caùc keát quaû nghieân cöùu töø tröôùc ñeán nay veà xoùi boài loøng daãn ôû ÑBSCL

1 1

-Vieän KH Thuûy Lôïi mieàn Nam

9/2001-5/2002

Ñaùnh giaù keát quaû nghieân cöùu xoùi boài, caùc coâng trình phoøng choáng thöïc teá

b) Ñaùnh giaù caùc bieän phaùp coâng trình, caùc coâng trình chænh trò soâng ôû ÑBSCL

a) Xaây döïng ñöôïc baûn ñoà veà böùc tranh toaøn caûnh thöïc traïng xoùi lôû boài, laéng. b) Ñaùnh giaù phaân loaïi ñöôïc möùc

ñoä xoùi lôû, boài laéng

Ñieàu tra thöïc traïng xoùi lôû laéng vaø boài heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

10/2001 - 5/2002 10/2001 - 5/2002 10/2001 - 5/2002

c) Xaùc ñònh ñöôïc phaïm vi caàn

-Vieän KH Thuûy Lôïi mieàn Nam, sôû 2–ÑH Cô Thuûy lôïi, caùc Sôû KHCN & MT, NN & Sôû PTNTôû ÑBSCL

nghieân cöùu cuûa ñeà taøi.

chænh

10/2001-5/2002 10/2001-5/2002

a) Thu thaäp ñöôïc toaøn boä caùc taøi lieäu ñaõ coù töø tröôùc ñeán nay. b) Taøi lieäu ño ñaïc boå sung caàn thieát phuïc vuï cho ñeà taøi nghieân cöùu.

Hoaøn boä taøi lieäu cô baûn phuïc vuï cho nghieân cöùu tröôùc maét vaø laâu daøi cuûa caùc ngaønh kinh teá quoác daân

c) Baûn ñoà kyõ thuaät soá veà ñieàu kieän töï nhieân cho caùc vuøng xoùi lôû, boài laéng cho heä thoáng soâng ôû ÑBSCL.

3/2002-6/2002 10/2001-5/2004

-Vieän KH Thuûy Lôïi mieàn Nam, Ñaøi KTTV Nam ty Boä, Coâng Baûo ñaûm Haøng haûi Boä GTVT, Phaân vieän vaät lyù taâm – Trung KHTN & CNQG

d) Phaàn meàm quaûn lyù toaøn boä döõ lieâïu cô baûn vaø keát quaû nghieân cöùu.

a) Quy luaät bieán ñoåi loøng daãn caùc khu vöïc xoùi boài troïng ñieåm. b) Hình thaùi soâng taïi caùc maët caét

oån ñònh.

-Vieän KH Thuûy Lôïi mieàn Nam, Tröôøng ÑHQG Tp. HCM

10/2001-6/2002 1/2002-6/2002

Nghieân cöùu quaù trình dieãn bieán loøng daãn vaø hình thaùi soâng cuûa heä thoáng soâng ôû ÑBSCL (Boå sung vaø naâng cao, caäp nhaät taøi lieäu môùi)

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

10/2001-6/2002 11/2001-12/2002

-Vieän KH Thuûy Lôïi mieàn Nam -Vieän KH Thuûy Lôïi mieàn Nam & Ñaïi Hoïc QG TPHCM

Phaân tích caùc nhaân toá aûnh höôûng, nguyeân nhaân xoùi lôû vaø laéng heä boài thoáng soâng ôû ÑBSCL

a) Nguyeân nhaân, cô cheá, ñaëc ñieåm xoùi lôû vaø boài laéng heä thoáng soâng ôû ÑBSCL. b) Nhaân toá aûnh höôûng ñeán xoùi lôû vaø boài laéng heä thoáng soâng ôû ÑBSCL (aûnh höôûng do xaây döïng caùc coâng trình thoaùt luõ... aûnh höôûng do möïc nöôùc bieån taêng vì hieän töôïng hieäu öùng nhaø kính gaây ra).

a) Cô sôû lyù thuyeát vaø moâ hình toaùn 2 chieàu loøng ñoäng cho tính toaùn xoùi lôû boài laéng.

b) Coâng thöùc kinh nghieäm tính

toaùn xoùi boài loøng daãn.

lyù

-Vieän KH Thuûy Lôïi mieàn Nam, Tröôøng ÑHBK Tp.HCM, Phaân vieän ñòa - taâm Trung KHTN & CNQG

cöùu Nghieân caùc phöông phaùp döï baùo xoùi lôû, boài laéng (Boå sung vaø naâng cao)

c) Phöông phaùp döï baùo xoùi lôû baèng rada xuyeân ñaát (phöông phaùp khoâng phaù huûy).

d) Phöông aùn tính toaùn xoùi lôû boài laéng thích hôïp, ñaït yeâu caàu thöïc teá ñoøi hoûi.

e) Quy trình coâng ngheä tính toaùn

döï baùo xoùi lôû boài laéng.

11/2001-12/2002 1/2003-6/2003 11/2001-12/2003 4/2003-8/2003 7/2003-12/2003 7/2003-12/2003

f) Baûn ñoà döï baùo xoùi lôû, boài laéng theo quy trình coâng ngheä cho caùc vuøng troïng ñieåm.

a) Phöông phaùp xaùc laäp haønh

lang oån ñònh.

b) Baûn ñoà haønh lang oån ñònh doïc

hai beân bôø soâng.

10/2001-12/2003 6/2003-10/2003 6/2003-10/2003

-Vieän KH Thuûy Lôïi mieàn Nam, caùc Sôû KHCN & MT, Sôû caùc NN&PTNT caùc tænh ÑBSCL

c) Tuyeán chænh trò toång hôïp phuïc vuï quy hoaïch cô sôû haï taàng, khu daân cö, kinh teá, vò trí beán caûng doïc theo soâng.

Laäp haønh lang oån ñònh hai heä bôø beân thoáng soâng ôû ÑBSCL vaø xaùc ñònh tuyeán chænh trò toång hôïp.

a) Baûn ñoà boá trí heä thoáng traïm ño kieåm soaùt xoùi boài cho caùc soâng ôû ÑBSCL.

b) Phöông aùn coâng trình choáng xoùi lôû cho caùc khu vöïc troïng yeáu.

-Vieän KH Thuûy Lôïi mieàn Nam, ty Xaây Coâng lôïi döïng Thuûy

Phöông aùn coâng trình choáng xoùi lôû laéng vaø boài cho caùc khu vöïc troïng ñieåm sung (Boå nghieân cöùu boài

1/2003-12/2003 3/2003-9/2003 6/2003-12/2003 9/2003-5/2004

c) Phöông aùn coâng trình choáng boài laéng nhaèm oån ñònh tuyeán giao thoâng quoác teá.

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

d) Theo doõi ñaùnh giaù hieäu quaû

moät coâng trình thöïc teá

lôïi

40, Coâng ty Tö vaán Xaây döïng Thuûy 2, ÑHQG Tp.HCM

e) Toång keát ñaùnh giaù ruùt kinh nghieäm.

8/2003-2/2004 12/2003-4/2004

laéng, cuï theå hoùa, chính xaùc hoùa caùc bieän phaùp choáng xoùi lôû)

5/2003-5/2004

-Vieän KH Thuûy Lôïi mieàn Nam

Phoå bieán ranh giôùi treân thöïc ñòa caùc vuøng coù nguy cô saït lôû, boài laéng gaây nguy hieåm ñeå caùc ñòa phöông, caùc cô quan kòp thôøi coù keá hoïach ñoái phoù, giaûm nheï thieät haïi.

Chuyeån giao caùc keát quaû cöùu nghieân ñeán caùc ñòa phöông, caùc cô quan höõu quan

Aûnh höôûng cuûa xoùi lôû, boài laéng ñeán phaùt trieån daân sinh, kinh teá, xaõ hoäi ôû ÑBSCL.

12/2003-5/2004 -Caùc Sôû KHCN & MT, Sôû NN& tænh PTNT caùc ÑBSCL

Ñaùnh giaù taùc ñoäng moâi tröôøng do xoùi lôû boài laéng gaây ra.

10/2001-4/2004

-Vieän KH Thuûy Lôïi mieàn Nam

taïo Ñaøo nghieân cöùu sinh, sinh vieân

Ñaøo taïo moät nghieân cöùu sinh, ba thaïc syõ vaø moät soá sinh vieân chuyeân ngaønh ñoäng löïc hoïc doøng soâng, coâng trình chænh trò soâng.

Coâng boá caùc keát quaû nghieân cöùu cuûa ñeà taøi

10/2001-4/2004 -Vieän KH Thuûy Lôïi mieàn Nam, Taïp chí Khoa hoïc.

Ñaêng keát quûa nghieân cöùu treân caùc taïp chí chuyeân ngaønh nhö : Taïp chí khoa hoïc coâng ngheä, taïp chí noâng nghieäp vaø phaùt trieån noâng thoân.

Baùo caùo toång keát keát quaû nghieân cöùu.

4/2004-10/2004 -Vieän KH Thuûy Lôïi mieàn Nam

Toång keát nghieäm thu ñeà taøi

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

* Keát quûa cuûa ñeà taøi.

15 D¹ng kÕt qu¶ dù kiÕn cña ®Ò tµI

I

II

III

♦ MÉu (model, maket)

♦ Quy tr×nh c«ng nghÖ * ♦ S¬ ®å *

♦ S¶n phÈm

♦ Ph−¬ng ph¸p

♦ B¶ng sè liÖu *

♦ VËt liÖu

♦ Tiªu chuÈn

♦ B¸o c¸o ph©n tÝch *

♦ ThiÕt bÞ, m¸y mãc

♦ Quy ph¹m

♦ Tµi liÖu dù b¸o

♦ §Ò ¸n, qui ho¹ch triÓn khai *

♦ D©y chuyÒn c«ng nghÖ

♦ LuËn chøng kinh tÕ-kü thuËt,

♦ Gièng c©y trång

nghiªn cøu kh¶ thi *

♦ Gièng gia sóc

♦ Ch−¬ng tr×nh m¸y tÝnh *

♦ Kh¸c (c¸c bµi b¸o, ®µo t¹o NCS,

SV,...) *

Tªn s¶n phÈm 2

Yªu cÇu khoa häc 3

TT 1

Baùo caùo ñaùnh giaù keát quaû nghieân cöùu quaù trình loøng daãn vaø taùc duïng cuûa caùc coâng trình chænh trò ñaõ xaây döïng treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

a) Toång hôïp phaân tích ñaùnh giaù caùc keát quaû nghieân cöùu töø tröôùc ñeán nay veà xoùi boài loøng daãn ôû ÑBSCL

a) Ñaùnh giaù thaønh quaû ñaõ ñaït ñöôïc vaø nhöõng vaán ñeà toàn taïi.

b) Ñaùnh giaù ñöôïc hieäu quaû cuûa caùc coâng trình.

b) Ñaùnh giaù caùc bieän phaùp coâng trình, caùc coâng trình chænh trò soâng ôû ÑBSCL

a) Xaùc ñònh ñöôïc möùc ñoä xoùi, boài heä thoáng

soâng ôû ÑBSCL.

b) Phaân loaïi daïng xoùi, boài heä thoáng soâng ôû

Baùo caùo ñieàu tra thöïc traïng xoùi lôû vaø boài laéng heä thoáng soâng ôû ÑBSCL a) Hieän traïng xoùi lôû boài laéng b) Ñaùnh giaù phaân loaïi möùc ñoä xoùi lôû,

ÑBSCL.

boài laéng.

c) Xaùc ñònh caùc khu vöïc xoùi, boài troïng ñieåm.

c) Xaùc ñònh phaïm vi nghieân cöùu.

Caäp nhaät theâm nhöõng taøi lieäu môùi, quaûn lyù khoa hoïc hôn moâ hình cuõ cuûa ñeà taøi do Vieän

Boä döõ lieâïu cô baûn phuïc vuï cho coâng taùc nghieân cöùu cuûa caùc ngaønh kinh teá quoác

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

16 Yªu cÇu khoa häc ®èi víi s¶n phÈm t¹o ra (d¹ng kÕt qu¶ III)

chuû trì naêm 1999-2000.

daân: a) Caùc taøi lieäu ñaõ coù bao goàm: taøi lieäu ñòa hình, ñòa chaát, thuûy vaên, buøn caùt, aûnh vieãn thaùm, ñieàu kieän daân sinh kinh teá, caùc quy hoaïch phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cuûa caùc tænh.

b) Nhöõng taøi lieäu khaûo saùt môùi goàm caùc taøi lieäu caàn thieát toái thieåu veà ñòa hình, ñòa chaát, thuûy vaên, buøn caùt, söï vaän chuyeån buøn caùt v.v...

c) Phaàn meàm döõ lieäu cô baûn vaø caùc keát

quûa nghieân cöùu.

a) Caùc taøi lieäu ñaõ coù, ñöôïc ñöa veà cuøng moät heä quy chieáu, cuøng moät heä cao ñoä quoác gia vaø ñöôïc quaûn lyù moät caùch khoa hoïc trong moâ hình quaûn lyù döõ lieäu cô baûn. b) Baûo ñaûm ñuùng quy trình, quy phaïm, ñöôïc soá hoùa theo ñuùng yeâu caàu kyõ thuaät. c) Moâ hình quaûn lyù ñôn giaûn, söû duïng thuaän lôïi vaø coù khaû naêng caäp nhaät, boå sung thoâng tin khi caàn thieát. Nghieân cöùu chính xaùc hoùa, ñònh löôïng vaø naâng cao nhöõng vaán ñeà ñaõ ñeà caäp trong ñeà taøi 1999-2000 veà :

Baùo caùo quy luaät bieán ñoåi loøng daãn vaø hình thaùi soâng cuûa heä thoáng soâng ôû ÑBSCL goàm :

- Ñaëc ñieåm, tính chaát quaù trình loøng daãn cuûa soâng aûnh höôûng trieàu.

- Dieãn bieán vaø quan heä hình thaùi cuûa ñoaïn soâng cong, phaân laïch.

a) Quy luaät bieán ñoåi loøng daãn caùc khu vöïc xoùi boài troïng ñieåm. b) Hình thaùi soâng taïi caùc maët caét soâng oån ñònh.

Xaùc ñònh ñöôïc nguyeân nhaân chuû yeáu, thöù yeáu, cô cheá, ñaëc ñieåm xoùi boài theo khoâng gian vaø thôøi gian. Nhöõng nhaân toá chuû quan, khaùch quan, chuû yeáu, thöù yeáu xoùi boài loøng daãn.

Baùo caùo phaân tích nhöõng nhaân toá aûnh höôûng, nhöõng nguyeân nhaân, cô cheá, ñaëc ñieåm xoùi lôû vaø boài laéng heä thoáng soâng ôû ÑBSCL a) Nguyeân nhaân, cô cheá, ñaëc ñieåm xoùi lôû vaø boài laéng heä thoáng soâng ôû ÑBSCL. b) Nhöõng nhaân toá aûnh höôûng xoùi lôû, boài laéng loøng daãn.

a) Thieát laäp ñöôïc moâ hình 2D tính toùan xoùi lôû boài laéng loøng daãn

b) Ñaït ñoä chính xaùc cao, deã söû duïng.

Baùo caùo keát quaû nghieân cöùu döï baùo xoùi lôû, boài laéng a) Cô sôû lyù thuyeát vaø moâ hình toaùn 2 chieàu. a) Coâng thöùc kinh nghieäm tính toaùn xoùi

c) Xaùc laäp ñöôïc phöông phaùp döï baùo môùi.

boài loøng daãn.

c) Phöông phaùp töông quan giöõa ñoä bieán

dò vaø ñoä oån ñònh cuûa bôø soâng.

d) Xaùc ñònh ñöôïc quõy ñaïo chuyeån ñoäng cuûa buøn caùt

d) Phöông aùn tính toaùn xoùi lôû boài laéng thích hôïp, ñaït yeâu caàu thöïc teá ñoøi hoûi.

Döï baùo xoùi boài theo thôøi gian döïa treân cô sôû döï baùo khí töôïng thuûy vaên vaø nhöõng taùc ñoäng cuûa con ngöôøi.

e) Coâng ngheä döï baùo xoùi lôû vaø boài laéng heä thoáng soâng ôû ÑBSCL.

f) Döï baùo xoùi, boài cho caùc vuøng troïng ñieåm.

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

Baùo caùo keát quaû nghieân cöùu veà phaïm vi, kích thöôùc :

- Haønh lang xoùi lôû nguy hieåm ñeå di dôøi phoøng traùnh thieân tai.

Haønh lang oån ñònh hai beân bôø soâng ñöôïc xaây döïng treân cô sôû khoa hoïc. Phuïc vuï quy hoaïch cô sôû haï taàng, daân sinh, kinh teá, xaõ hoäi, caùc vò trí beán caûng doïc theo soâng, tuyeán luoàng laïch, baûo ñaûm taøu lôùn ñi laïi, vaøo ra deã daøng.

- Haønh lang oån ñònh ñeå khai thaùc phaùt trieån beàn vöõng.

a) Phöông phaùp xaùc laäp haønh lang oån ñònh. b) Vaïch haønh lang oån ñònh. d) Vaïch tuyeán chænh trò toång hôïp vaø tuyeán luoàng laïch giao thoâng treân toaøn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL.

Phöông aùn coâng trình chænh trò ñaït yeâu caàu kyõ thuaät cho vuøng soâng chòu aûnh höôûng cuûa doøng chaûy nguoàn, cuûa thuûy trieàu, vuøng soâng coù ñieàu kieän ñòa chaát meàm yeáu, thi coâng ñôn giaûn, kinh teá.

Baùo caùo ñònh höôùng quy hoïach chænh trò caùc vuøng xoùi boài troïng ñieåm treân soâng Cöûu Long a) Phöông aùn coâng trình choáng xoùi lôû cho caùc khu vöïc troïng yeáu. b) Phöông aùn coâng trình choáng boài laéng nhaèm oån ñònh tuyeán giao thoâng quoác teá. c) Theo doõi ñaùnh giaù moät coâng trình thöïc teá. d) Toång keát ñaùnh giaù ruùt kinh nghieäm.

Baùo caùo keát quaû nghieân cöùu caùc giaûi phaùp kyõ thuaät vaø keá hoïach phoøng choáng xoùi boài vuøng troïng ñieåm

Xaùc ñònh ranh giôùi caùc vuøng coù nguy cô saït lôû, boài laéng gaây nguy hieåm ñeå caùc ñòa phöông, caùc cô quan kòp thôøi coù keá hoïach ñoái phoù, giaûm nheï thieät haïi.

Chuyeån giao vaø phoå bieán caùc keát quaû nghieân cöùu ñeán caùc ñòa phöông, caùc cô quan höõu quan nhaèm phoøng traùnh giaûm nheï thieân tai.

Ñaùnh giaù taùc ñoäng moâi tröôøng do xoùi lôû boài laéng gaây ra ôû ÑBSCL.

Ñaùnh giaù möùc ñoä aûnh höôûng cuûa xoùi lôû, boài laéng tôùi ñieàu kieän daân sinh, kinh teá, xaõ hoäi ôû ÑBSCL

Ñaøo taïo moät nghieân cöùu sinh, ba thaïc syõ vaø moät soá sinh vieân chuyeân ngaønh chænh trò soâng.

Nghieân cöùu sinh, sinh vieân naém baét ñöôïc nhöõng coâng ngheä hieän ñaïi kyõ thuaät tieân tieán… vaø nhöõng vaán ñeà chuyeân saâu veà ñoäng löïc hoïc doøng soâng.

Noäi dung suùc tích vôùi haøm löôïng khoa hoïc cao.

12 Coâng boá keát quaû nghieân cöùu cuûa ñeà taøi ( Treân taïp chí, caùc ñòa phöông, ñôn vò lieân quan)

13 Baùo caùo toång keát keát quaû nghieân cöùu.

Toång keát moät caùch khoa hoïc, trình baøy roõ raøng, ñeïp.

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

§¬n vÞ tÝnh: TriÖu ®ång

Trong ®ã

Nguån kinh phÝ

Tæng sè

Chi kh¸c

X©y dùng, söa ch÷a nhá

ThiÕt bÞ, m¸y mãc

Nguyªn, vËt liÖu, n¨ng l−îng

Thuª kho¸n chuyªn m«n

* Kinh phí cuûa ñeà taøi. 23 Kinh phÝ thùc hiÖn ®Ò tµi ph©n theo c¸c kho¶n chi

1

3.200,00 1.643,00

313,940

544,760

498,30

Tæng kinh phÝ

Trong ®ã:

200,000

1 Ng©n s¸ch SNKH

3.000,00

1.643,00

313,940

544,760

498,30

2 C¸c nguån vèn kh¸c

- Tù cã

200,000

- Kh¸c (vèn huy ®éng, ...)

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

Chöông 1. TOÅNG QUAN

1.1 NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CHUNG LIEÂN QUAN TÔÙI ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU

1.1.1 Vò trí vai troø heä thoáng soâng ñoái vôùi ÑBSCL

ÑBSCL ñòa giôùi haønh chính cuûa 12 tænh: Long An, Tieàn Giang, Beán Tre,

Ñoàng Thaùp, Vónh Long, Traø Vinh, Soùc Traêng, An Giang, Kieân Giang, Baïc Lieâu, Caø

Mau vaø thaønh phoá Caàn Thô. Dieän tích toaøn vuøng 3.950.900 ha chieám 12% dieän tích

caû nöôùc, vôùi 19 trieäu daân chieám 21% daân soá caû nöôùc.

ÑBSCL hình thaønh caùch ñaây treân 10.000 naêm nhöng môùi ñöôïc khai thaùc caùch

ñaây 300 naêm, giai ñoaïn khaån hoang baét ñaàu töø naêm 1705.

Hieän nay ÑBSCL naèm giöõa moät khu vöïc kinh teá naêng ñoäng vaø phaùt trieån, lieàn

keà vôùi vuøng kinh teá troïng ñieåm phía Nam, beân caïnh caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ, ÑBSCL

naèm trong khu vöïc coù ñöôøng giao thoâng haøng haûi vaø haøng khoâng quoác teá quan troïng

noái Nam AÙ vaø Ñoâng AÙ, chaâu UÙc vaø caùc quaàn ñaûo khaùc ôû Thaùi Bình Döông.

ÑBSCL laø vuøng saûn xuaát noâng nghieäp, thuûy saûn lôùn nhaát nöôùc ta, saûn löôïng

luùa cuûa vuøng chieám khoaûng 50% cuûa caû nöôùc. Khoái löôïng gaïo xuaát khaåu chieám treân

90%, giaù trò saûn löôïng thuûy saûn chieám treân 60% caû nöôùc. Caây aên traùi chieám vò trí

quan troïng trong vuøng vaø caû nöôùc. GDP cuûa vuøng ÑBSCL töø naêm 1996 ñeán naêm

2000 coù toác ñoä taêng tröôûng khoaûng 8,5%. Döï kieán ñeán naêm 2010, ÑBSCL seõ ñaït

ñöôïc moät soá muïc tieâu chính nhö sau [3]:

- Toác ñoä taêng tröôûng kinh teá ñaït 6 -7%, cô caáu kinh teá coù söï chuyeån dòch ñaùng

keå theo höôùng noâng nghieäp ngaøy caøng giaûm, coâng nghieäp, xaây döïng vaø dòch vuï ngaøy

caøng taêng;

- Ñôøi soáng nhaân daân ngaøy caøng ñöôïc caûi thieän caû veà vaät chaát vaø tinh thaàn;

- Khoái löôïng chuyeân chôû haønh khaùch vaø haøng hoaù taêng 10%/naêm;

- Veà chieán löôïc, phaán ñaáu bieán ÑBSCL thaønh cuïm taêng tröôûng ña ngaønh nhö

caùc vuøng kinh teá troïng ñieåm phía Baéc, vôùi thaønh phoá Caàn Thô laø trung taâm cuûa khu

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

vöïc. Hieän thaønh phoá Caàn Thô ñaõ ñöôïc nhaø nöôùc naâng caáp thaønh thaønh phoá caáp I.

ÑBSCL coù heä thoáng soâng vaø keânh raïch chaèng chòt, vôùi toång chieàu daøi 4952

km, maät ñoä 1,253 km/km2 cao nhaát nöôùc, bao goàm 37 soâng (toång chieàu daøi 1706

km), 137 keânh (toång chieàu daøi 2.780 km) vaø 33 con raïch (toång chieàu daøi 466 km)

[3].

Ñoái vôùi ÑBSCL, soâng raïch laø:

- Nguoàn cung caáp nöôùc sinh hoaït, coâng, noâng nghieäp;

- Tuyeán thoaùt luõ, tieâu uùng;

- Nguoàn cung caáp vaät lieäu xaây döïng cho khu vöïc vaø caùc vuøng laân caän;

- Tuyeán giao thoâng vaän taûi thuûy chuû yeáu;

- Nôi cung caáp nguoàn thuûy saûn nöôùc ngoït, nöôùc lôï, nöôùc maën phong phuù;

- Yeáu toá moâi tröôøng, sinh thaùi, caûnh quan ñaëc thuø;

- Ñieàu kieän quan troïng veà quoác phoøng vaø an ninh quoác gia.

1.1.2 Nhöõng vaán ñeà caàn nghieân cöùu ñoái vôùi heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

Soâng nöôùc laø nguoàn lôïi to lôùn ñoái vôùi ÑBSCL, nhöng soâng nöôùc cuõng ñaõ gaây

neân bieát bao tai hoaï cho nhaân daân trong vuøng. Vì vaäy, beân caïnh nhöõng nghieân cöùu

ñeå khai thaùc nguoàn lôïi soâng nöôùc, chuùng ta cuõng caàn phaûi nghieân cöùu caùc giaûi phaùp

giaûm nheï thieät haïi do chuùng gaây ra. Chæ rieâng veà maët giaûm nheï thieät haïi, ôû ÑBSCL

caàn nghieân cöùu boán vaán ñeà lôùn:

1.1.2.1 Vaán ñeà ngaäp luït trong muøa möa vaø thieáu nöôùc vaøo muøa khoâ

Veà maët khoâng gian, ÑBSCL coù theå chia thaønh ba vuøng thuûy vaên:

* Vuøng thöù nhaát - vuøng chuû yeáu chòu aûnh höôûng cuûa luõ soâng. Vuøng naøy bao

goàm tænh An Giang, moät phaàn tænh Kieân Giang vaø phaàn lôùn Ñoàng Thaùp Möôøi (bao

goàm Ñoàng Thaùp vaø Long An). Vaøo muøa luõ toaøn vuøng bò ngaäp saâu, coù nôi treân 4 m,

ngaäp trong nhieàu thaùng (thöôøng vaøo caùc thaùng 9, 10 vaø 11 haøng naêm). Vaán ñeà thoaùt

luõ hieän laø vaán ñeà böùc xuùc cuûa vuøng naøy.

* Vuøng thöù hai - vuøng vöøa chòu aûnh höôûng cuûa luõ vöøa cuûa trieàu, bao goàm moät

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

phaàn tænh Kieân Giang (khu vöïc Haø Tieân), vuøng truõng taây soâng Haäu vaø moät phaàn tænh

Ñoàng Thaùp. Ranh giôùi giöõa vuøng thöù nhaát vaø vuøng thöù hai (vuøng ngaäp saâu vaø vuøng

ngaäp noâng) coù theå vaïch theo vieàn phía taây khu vöïc Baûy Nuùi ñeán gaàn Raïch Giaù, sau

ñoù quaët theo ñöôøng thaúng vôùi höôùng Ñoâng Baéc ñeán ñoaïn treân Sa Ñeùc, qua tænh Long

An. Vaøo muøa luõ möïc nöôùc trong vuøng dao ñoäng theo cheá ñoä thuûy trieàu, vaøo muøa

caïn, möïc nöôùc soâng coù theå thaáp hôn maët ñaát töï nhieân nhöng nhìn chung vieäc thoaùt

nöôùc vaãn khoù khaên ôû moät chöøng möïc nhaát ñònh.

* Vuøng thöù ba - vuøng chòu aûnh höôûng chính cuûa thuûy trieàu. Vì naèm beân caïnh

bôø bieån, vuøng naøy luoân chòu aûnh höôûng cuûa xaâm nhaäp maën. Khoù khaên lôùn nhaát cuûa

vuøng naøy laø khan hieám nöôùc ngoït nhaát laø vaøo muøa khoâ.

1.1.2.2 Vaán ñeà xaâm nhaäp maën, chua pheøn vaø nhieãm baån

Vôùi cao ñoä maët ñaát töï nhieân thaáp, ñòa hình baèng phaúng, heä thoáng soâng keânh

raïch chaèng chòt, ñaây laø nhöõng ñieåm baát lôïi lôùn, daãn ñeán tình traïng nöôùc ngaäp laâu

ngaøy khoâng coù loái thoùat, phaùt sinh chua pheøn, nhieãm baån vaø nöôùc maën coù cô hoäi

xaâm nhaäp saâu vaøo noäi ñoàng, ñaëc bieät vaøo muøa khoâ, nhöõng ngaøy trieàu cöôøng. Chæ

tính rieâng chi phí xaây döïng caùc coâng trình ngaên maën, caûi taïo chua pheøn ôû ÑBSCL

trong maáy naêm qua ñaõ leân tôùi haøng ngaøn tyû ñoàng.

1.1.2.3 Vaán ñeà caûi taïo maïng löôùi giao thoâng thuyû, taêng khaû naêng thoaùt luõ do

boài laéng ôû cöûa soâng vaø caùc keânh raïch

Theo thoáng keâ cuûa chi cuïc ñöôøng soâng phía Nam, ÑBSCL coù treân 4000 km

soâng, keânh, raïch coù khaû naêng vaän taûi cho caùc loaïi phöông tieän töø 100 taán trôû xuoáng,

trong ñoù soâng chieám 35%, raïch chieám 9% vaø keânh chieám 56%. Nhöng ñeå phaùt trieån

giao thoâng thuûy vôùi caùc phöông tieän lôùn thì ÑBSCL gaëp nhieàu khoù khaên hôn so vôùi

caùc vuøng khaùc ôû nöôùc ta. Nguyeân nhaân chuû yeáu caùc cöûa soâng bò boài laéng nghieâm

troïng, khoâng oån ñònh, luoàng taøu naïo veùt xong chæ duy trì ñöôïc trong moät thôøi gian

ngaén. Ñeå vaøo caûng Caàn Thô - laø moät caûng lôùn nhaát vuøng ÑBSCL, nhöõng taøu 5000

DWT phaûi chôø thuûy trieàu leân môùi qua ñöôïc cöûa Ñònh An, maëc duø haøng naêm vaãn

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

phaûi naïo veùt moät löôïng buøn caùt khaù lôùn.

Boài laéng caùc cöûa soâng coøn laøm giaûm khaû naêng thoaùt luõ, laø moät trong nhöõng

nguyeân nhaân daãn tôùi söï gia taêng cao trình ñænh luõ vaø keùo daøi thôøi gian ngaäp luõ cuûa

nhieàu vuøng, goùp phaàn gaây neân nhöõng thieät haïi lôùn khoù löôøng.

1.1.2.4 Vaán ñeà phoøng choáng xoùi lôû bôø soâng.

Hieän töôïng xoùi lôû bôø heä thoáng soâng ôû ÑBSCL xaûy ra khaù phoå bieán, xaûy ra ôû

haàu heát caùc trieàn soâng, vôùi möùc ñoä khaùc nhau, nguyeân nhaân khaùc nhau. Do ñaëc ñieåm

vuøng ÑBSCL, caùc ñoâ thò, caùc ñieåm daân cö ñeàu taäp trung ven soâng, vì vaäy xoùi lôû bôø

soâng ñaõ, ñang vaø seõ gaây ra nhöõng toån thaát naëng neà veà ngöôøi vaø cuûa caûi vaät chaát. Vôùi

toác ñoä phaùt trieån nhanh veà kinh teá - xaõ hoäi vuøng ÑBSCL, neáu tình traïng xoùi lôû bôø

soâng khoâng ñöôïc ngaên chaën kòp thôøi, thì möùc ñoä thieät haïi seõ ngaøy moät gia taêng.

1.1.3 Nhöõng thuaän lôïi vaø khoù khaên trong quaù trình thöïc hieän ñeà taøi

1.1.3.1 Thuaän lôïi

- Söï quan taâm cuûa nhaø nöôùc vaø caùc ñòa phöông: Vì laø vaán ñeà thieát thöïc, lieân

quan tôùi söï an nguy veà tính maïng vaø taøi saûn cuûa nhaø nöôùc vaø nhaân daân, neân nhaø

nöôùc cuõng nhö caùc ñòa phöông luoân coi troïng, theo doõi vaø taïo ñieàu kieän thuaän lôïi

cho coâng taùc nghieân cöùu.

- Nhöõng nghieân cöùu tröôùc ñaây veà heä thoáng soâng Cöûu Long phaàn lôùn do Vieän

khoa hoïc Thuûy lôïi mieàn Nam chuû trì, vì vaäy vieäc thu thaäp taøi lieäu cô baûn, keá thöøa

keát quaû nghieân cöùu thuaän lôïi hôn.

- Vôùi söï tham gia, giuùp ñôõ cuûa nhieàu nhaø khoa hoïc, nhieàu toå chöùc nghieân cöùu

trong nöôùc vaø quoác teá.

1.1.3.2 Khoù khaên

- Chænh trò soâng laø moät vaán ñeà phöùc taïp ôû taàm theá giôùi. Cho ñeán nay chöa coù

moät phöông phaùp nghieân cöùu naøo coù tính thuyeát phuïc ñeå giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà veà

bieán hình loøng soâng aûnh höôûng trieàu, döï baùo xoùi lôû bôø soâng….

- Xoùi lôû bôø soâng khoâng ñôn thuaàn laø vaán ñeà thuûy löïc hay cô hoïc ñaát, maø laø

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

toång hôïp cuûa nhieàu vaán ñeà veà cô hoïc, lyù hoïc, hoaù hoïc… khoù coù theå tìm ñöôïc moät heä

phöông trình moâ phoûng ñaày ñuû.

- Khoâng ñuû ñieàu kieän vaø phöông tieän nghieân cöùu nhö cô sôû nghieân cöùu treân

moâ hình vaät lyù, nhöõng chöông trình hoøan chænh tính toùan thuûy ñoäng löïc hoïc.

- Cao trình maët ñaát töï nhieân khu vöïc nghieân cöùu thaáp, soâng khoâng coù ñeâ, muøa

luõ nöôùc ngaäp saâu chaûy theo nhieàu höôùng.

- Soâng chaûy treân vuøng ñaát traàm tích treû raát khoâng oån ñònh. Vaät lieäu caáu taïo

loøng soâng, bôø soâng coù tính cô lyù thaáp, khaû naêng choáng xoùi keùm.

- Doøng chaûy treân soâng raát phöùc taïp, chaûy theo nhieàu höôùng, nhaát laø vaøo muøa

möa luõ;

- Loøng soâng roäng vaø saâu, coù ñoaïn saâu tôùi 45-47 m. Soâng noái thoâng vôùi nhieàu

keânh raïch taïo neân doøng chaûy raát phöùc taïp vaø gaây khoù khaên, toán keùm cho vieäc xaây

döïng coâng trình chænh trò.

- Loøng soâng luoân ñaày nöôùc, möïc nöôùc muøa luõ vaø muøa kieät khoâng coù söï khaùc

bieät lôùn.

- Hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi khai thaùc caùc nguoàn lôïi trong loøng soâng, bôø soâng

raát lôùn (giao thoâng, khai thaùc caùt, nuoâi caù beø…).

- Nguoàn vaät lieäu caàn thieát cho xaây döïng coâng trình chænh trò soâng trong khu

vöïc raát khan hieám.

Ngoøai ra moät trôû ngaïi khoâng nhoû khi nghieân cöùu heä thoáng soâng ôû ÑBSCL laø

thôøi gian tieáp caän, kinh nghieäm ñuùc keát ñöôïc coøn quaù ít, nguoàn taøi lieäu cô baûn thieáu

traàm troïng, ñaëc bieät caùc soâng khoâng thuoäc heä thoáng soâng Tieàn, soâng Haäu (haàu nhö

khoâng coù taøi lieäu). Trong khi heä thoáng soâng ngoøi mieàn Baéc ñaõ ñöôïc theo doõi, nghieân

cöùu, ño ñaïc taøi lieäu cô baûn khaù hoøan chænh treân 50 naêm, thì heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

(cheá ñoä doøng chaûy chòu aûnh höôûng lôùn cuûa cheá ñoä thuûy trieàu) môùi chæ thöïc söï ñöôïc

baét ñaàu treân 10 naêm nay, nhöng hieän vaãn chöa coù moät traïm thuûy vaên naøo ño ñaïc

ñoàng boä caùc taøi lieäu cô baûn (Taøi lieäu buøn caùt khoâng ñöôïc ño ñaïc, doøng chaûy haàu nhö

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

chæ ño vaøo muøa luõ).

1.2 NHÖÕNG THAØNH TÖÏU KHOA HOÏC LIEÂN QUAN TRÖÏC TIEÁP TÔÙI NỘI

DUNG NGHIEÂN CÖÙU CUÛA ÑEÀ TAØI

1.2.1 Nhöõng thaønh töïu khoa hoïc ngoøai nöôùc lieân quan tröïc tieáp tôùi noäi dung

nghieân cöùu cuûa ñeà taøi

Nhöõng nghieân cöùu lieân quan tôùi vaán ñeà xoùi lôû bôø soâng, boài laéng loøng daãn nhö:

xaùc ñònh roõ nguyeân nhaân, cô cheá, xaùc ñònh quy luaät dieãn bieán loøng daãn, nghieân cöùu

ñeà xuaát caùc giaûi phaùp phoøng choáng giaûm nheï thieät haïi do xoùi lôû bôø, boài laéng loøng

daãn gaây ra, ñeàu laø caùc lónh vöïc khoa hoïc ñoäng löïc hoïc doøng soâng, chuyeån ñoäng buøn

caùt vaø chænh trò soâng.

Treân theá giôùi khoa hoïc veà ñoäng löïc doøng soâng, ñöôïc phaùt trieån maïnh trong

nöûa theá kyû thöù XIX ôû caùc nöôùc AÂu Myõ. Nhöõng nghieân cöùu cuûa caùc nhaø khoa hoïc

Phaùp nhö Du Boys veà chuyeån ñoäng buøn caùt, Barreù de Saint - Venant veà doøng khoâng

oån ñònh, L. Fargue veà hình thaùi soâng uoán khuùc [22] vaãn giöõ nguyeân giaù trò söû duïng

cho ñeán ngaøy nay.

Vaøo nhöõng naêm ñaàu theá kyû XX, vôùi nhöõng ñoùng goùp lôùn cuûa caùc nhaø khoa

hoïc Xoâ Vieát, nhöõng teân tuoåi gaén lieàn vôùi caùc thaønh töïu khoa hoïc lôùn laø Lotchin V.M.

veà tính oån ñònh cuûa loøng soâng; cuûa Bernadski N.M. veà chuyeån ñoäng hai chieàu; cuûa

Makkaveâep V.M. veà doøng thöù caáp; cuûa Velikanoâp M.A., veà quaù trình dieãn bieán

loøng soâng cuûa Goântraroâp V.N. vaø Leâvi I.I., veà chuyeån ñoäng buøn caùt; cuûa Altunin

S.T., cuûa Grisanin K.B., cuûa Kariukin S.N. veà chænh trò soâng [14] v.v… Chính trong

thôøi gian ñoù ñaõ noå ra nhöõng cuoäc tranh luaän gay gaét giöõa lyù thuyeát khueách taùn vaø lyù

thuyeát troïng löïc, giöõa hai tröôøng phaùi ngöôïc nhau khi ñaùnh giaù toån thaát naêng löôïng

trong doøng chaûy coù vaø khoâng mang buøn caùt, giöõa caùc chæ tieâu khôûi ñoäng cuûa buøn caùt

vaø giöõa caùc chæ tieâu oån ñònh cuûa loøng daãn. Tham gia giaùn tieáp vaøo caùc cuoäc tranh

luaän ñoù, töø nhöõng naêm 50 ñeán giöõa nhöõng naêm 60, coù caùc nhaø khoa hoïc Trung Quoác

nhö Tröông Thuïy Caån, Tieàn Ninh, Taï Giaùm Hoaønh, Ñaäu Quoác Nhaân, Sa Ngoïc

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

Thanh v.v… Trong thôøi gian naøy, ôû Taây AÂu coù nhöõng coâng trình veà chuyeån ñoäng buøn

caùt cuûa E. Meyer Peter vaø Muller; veà hình thaùi loøng soâng oån ñònh coù caùc nhaø khoa

hoïc Anh Kennedy R.G., Lindley E.S. vaø Laccy G. vôùi "Lyù thuyeát cheá ñoä" (Regime

theory) noåi tieáng. Caùc nhaø khoa hoïc Myõ nhö Einstein H.A., Ven-te-Chow, Ning-

chien [16]… coù nhieàu coâng trình nghieân cöùu veà doøng chaûy vaø chuyeån ñoäng buøn caùt.

Töø nhöõng naêm 60 theá kyû XX ñeán nay, do öùng duïng nhöõng tieán boä khoa hoïc

kyõ thuaät vaø ñaëc bieät laø nhöõng tieán boä trong kyõ thuaät tính toaùn, ñoäng löïc hoïc doøng

soâng coù nhöõng böôùc phaùt trieån môùi, saâu saéc trong vieäc hoaøn thieän moâ hình hoaù caùc

hieän töôïng thuûy löïc phöùc taïp. Moät soá moâ hình toùan, moâ phoûng doøng chaûy hai chieàu

2D, ba chieàu 3D, moâ phoûng quaù trình dieãn bieán loøng daãn nhö Mike 11, Mike 21 vaø

Mike 21C cho keát quaû tính toùan doøng chaûy, döï baùo bieán hình loøng daãn khaù chính

xaùc. Veà nghieân cöùu thöïc ñòa ñaõ coù nhöõng thieát bò ño ñaïc hieän ñaïi, nhanh choùng,

chính xaùc. Coù theå nhaâïn ñöôïc tröôøng vaän toác doøng chaûy ôû ñoä saâu khaùc nhau, coù theå

xaùc ñònh ñöôïc ñoä saâu loøng daãn cuøng vôùi toïa ñoä ñòa lyù mong muoán. Ñaõ thu ñöôïc keát

quaû khaû quan trong vieäc öùng duïng kyõ thuaät hieän ñaïi khaûo saùt ñöôøng ñi cuûa haït buøn

caùt baèng chaát ñoàng vò phoùng xaï khi nghieân cöùu boài laéng loøng daãn taïi caùc vuøng cöûa

soâng. Nghieân cöùu bieán hình loøng daãn treân moâ hình vaät lyù ñaõ coù nhöõng tieán boä vöôït

baäc ñaõ thöïc hieän ñöôïc nhöõng tieâu chuaån töông töï khoù, treân cô sôû xaây döïng moâ hình

loøng ñoäng vôùi caùc chaát lieäu moâ phoûng buøn caùt ñaùy, buøn caùt lô löûng baèng vaât lieäu môùi

ñaûm baûo ñoä chính xaùc cao. Ngoøai ra trong maáy thaäp nieân gaàn ñaây caùc nhaø khoa hoïc

ñaõ öùng duïng GIS vaøo vieäc nghieân cöùu döï baùo bieán hình ngang loøng daãn [7]….

Beân caïnh nhöõng teân tuoåi môùi xuaát hieän nhö Cunge J.A (Phaùp), Borgadi J.L.

(Hungari), Haâncu Simion (Rumani), Mamak W. (Ba lan), Grisanihin K.V. (Lieân Xoâ)

v.v… ñaõ xuaát hieän nhöõng coâng trình cuûa taäp theå taùc giaû hoaëc teân cuûa moät cô quan

nghieân cöùu nhö Bureau of Reclamation (Myõ), SOGREAN (Phaùp), VNIIG (Lieân

Xoâ), DELFT (Haø Lan), DHI (Ñan Maïch), Ñ. H. Vuõ Haùn (Trung Quoác).

Veà coâng trình trình chænh trò soâng ñaõ coù böôùc tieán khaù aán töôïng trong nhöõng

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

naêm gaàn ñaây, ñaëc bieät vaøo thôøi kyø coâng ngheä môùi vaät lieäu môùi phaùt trieån, nhöõng

coâng trình chænh trò soâng khoâng coøn naëng neà, phöùc taïp nhö tröôùc ñaây. Veà keát caáu ñaõ

goïn nheï hôn nhöng hieäu quaû hôn nhö heä daøn phao höôùng doøng thay cho keø moû haøn,

thaûm beâ toâng bôm tröïc tieáp trong nöôùc thay cho roàng tre, roï ñaù v.v…

1.2.2 Nhöõng thaønh töïu khoa hoïc vaø caùc coâng trình nghieân cöùu trong nöôùc

lieân quan tôùi noäi dung nghieân cöùu cuûa ñeà taøi

1.2.2.1 Nhöõng thaønh töïu khoa hoïc chung trong nöôùc

ÔÛ Vieät Nam, nghieân cöùu ñoäng löïc hocï doøng soâng ñöôïc baét ñaàu vaøo cuoái

nhöõng naêm 60 theá kyû tröôùc vôùi caùc coâng trình phoøng choáng luõ luït, giao thoâng thuûy vaø

choáng boài laéng cöûa laáy nöôùc töôùi ruoäng treân caùc soâng mieàn Baéc. Caùc nghieân cöùu ban

ñaàu thöôøng ñöôïc tieán haønh trong caùc phoøng thí nghieäm cuûa Vieän Khoa hoïc Thuûy lôïi,

Vieän Thieát keá Giao thoâng Vaän taûi, Tröôøng Ñaïi hoïc Xaây döïng, Tröôøng Ñaïi hoïc Thuûy

lôïi. Caùch ñaây vaøi chuïc naêm, caùc nghieân cöùu treân moâ hình toaùn môùi ñöôïc phaùt trieån,

vôùi söï tham gia cuûa caùc nhaø khoa hoïc thuoäc Vieän Cô hoïc Vieät Nam, Vieän Khí töôïng

Thuûy vaên … Nhöõng vaán ñeà cuûa ñoäng löïc hoïc doøng soâng vaø chænh trò soâng cuõng ñöôïc

ñöa vaøo ñeà taøi trong caùc chöông trình troïng ñieåm caáp nhaø nöôùc.

Nhöõng nghieân cöùu veà doøng chaûy soâng ngoøi, noåi baät coù caùc coâng trình veà

chuyeån ñoäng khoâng oån ñònh cuûa Nguyeãn Vaên Cung, Nguyeãn Caûnh Caàm, Nguyeãn

Nhö Khueâ, Nguyeãn AÂn Nieân, Löông Phöông Haäu vaø sau naøy laø Nguyeãn Vaên Ñieäp,

Trònh Quang Hoaø, Nguyeãn Taát Ñaéc… Nhöõng nghieân cöùu veà chuyeån ñoäng buøn caùt coù

caùc coâng trình cuûa Löu Coâng Ñaøo, Vi Vaên Vò, Hoaøng Höõu Vaên, Voõ Phaùn…

Trong giai ñoaïn 1970 ñeán 2001, xuaát hieän nhieàu coâng trình nghieân cöùu veà

dieãn bieán loøng soâng vaø chænh trò soâng. Caùc vaán ñeà cuûa caùc soâng vuøng ñoàng baèng Baéc

boä xuaát hieän nhieàu trong caùc nghieân cöùu cuûa Vuõ Taát Uyeân, Löông Phöông Haäu,

Nguyeân Vaên Toaùn, Traàn Xuaân Thaùi, Trònh Vieät An, Traàn Ñình Hôïi, Toân Thaát Vónh,

Nguyeãn Vaên Phuùc. Caùc vaán ñeà cuûa caùc soâng vuøng ÑBSCL ñöôïc Leâ Ngoïc Bích,

Löông Phöông Haäu, Nguyeãn Aân Nieân, Nguyeãn Sinh Huy, Hoøang Vaên Huaân, Leâ

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

Xuaân Thuyeân… , nghieân cöùu nhieàu trong möôøi naêm gaàn ñaây, caùc vaán ñeà soâng ngoøi

mieàn Trung coù caùc nghieân cöùu cuûa Ngoâ Ñình Tuaán, Ñoã Taát Tuùc, Nguyeãn Baù Quyø,

Löông Phöông Haäu, Trònh Vieät An, Nguyeãn Vaên Tuaàn….

Hieän nay, nhaø nöôùc ñang ñaàu tö caùc cô sôû nghieân cöùu thí nghieäm chuyeân saâu

nhö phoøng thí nghieäm troïng ñieåm quoác gia veà ñoäng löïc soâng bieån, phoøng thí nghieäm

phoøng choáng thieân tai Hoaø Laïc, phoøng thí nghieäm Ñoäng löïc vaø Chænh trò soâng cuûa

Vieän Khoa hoïc Thuûy lôïi mieàn Nam, taïi Bình Döông v.v… Veà nhaân löïc, moät löïc

löôïng caùn boä khoa hoïc treû ñöôïc ñaøo taïo trong nöôùc vaø ngoaøi nöôùc, ñaõ naém baét ñöôïc

moät soá thaønh töïu khoa hoïc - coâng ngheä tieân tieán treân theá giôùi, chaéc chaén seõ coù nhöõng

ñoùng goùp tích cöïc cho söï phaùt trieån ngaønh khoa hoïc ñoäng löïc hoïc doøng soâng vaø

chænh trò soâng ôû nöôùc ta.

1.2.2.2 Nhöõng coâng trình khoa hoïc trong nöôùc lieân quan tôùi noäi dung nghieân cöùu, ñoái

töôïng nghieân cöùu cuûa ñeà taøi

Nhöõng nghieân cöùu veà dieãn bieán loøng daãn ñoái vôùi heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

khoâng nhieàu. Khoâng coù nhöõng thoâng tin ñaày ñuû veà nhöõng nghieân cöùu ôû thôøi kyø tröôùc

giaûi phoùng 1975, ngoïai tröø caùc coâng trình baûo veä bôø soâng ôû Vónh Long, ôû Sa Ñeùc

ñeàu ñöôïc xaây döïng vaøo thôøi gian ñoù ñaõ hö hoûng theo thôøi gian.

Nhöõng nghieân cöùu chính thöùc veà vaán ñeà naøy môùi baét ñaàu töø ñeà taøi nghieân cöùu

khoa hoïc caùc caáp ñöôïc neâu döôùi ñaây:

- Ñeà taøi “Nghieân cöùu döï baùo bieán hình loøng soâng vaø caùc bieän phaùp coâng trình

phoøng choáng xoùi lôû bôø soâng Cöûu Long ñoaïn Taân Chaâu – Hoàng Ngöï “, Vieän KH

Thuûy Lôïi mieàn Nam, (1995 ÷1996);

- Baùo caùo nghieân cöùu tieàn khaû thi coâng trình baûo veä bôø soâng Cöûu Long khu

vöïc thò traán Taân Chaâu, tænh An Giang, 1996.

- Ñeà taøi caáp Nhaø nöôùc KHCN 07.03 “Nghieân cöùu dieãn bieán loøng soâng töï

nhieân vaø do quy hoaïch kinh teá xaõ hoäi, kieán nghò phöông phaùp giaûi quyeát ôû ÑBSCL,

Vieän KH Thuûy Lôïi mieàn Nam, (1998);

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

- Döï aùn “Ñieàu tra bieán ñoåi loøng daãn heä thoáng soâng Cöûu Long, haï du soâng

Ñoàng Nai Saøi Goøn vaø ñònh höôùng caùc giaûi phaùp kyõ thuaät phoøng choáng saït lôû, giaûm

nheï thieân tai treân soâng Cöûu Long” , Vieän KH Thuûy Lôïi mieàn Nam, (1995 ÷1998);

- Döï aùn KHCN caáp Nhaø nöôùc “Nghieân cöùu döï baùo phoøng choáng xoùi lôû bôø

soâng Cöûu Long”, Vieän KH Thuûy Lôïi mieàn Nam, 1999 ÷ 2000;

- Döï aùn ñieàu tra cô baûn: “Ñieàu tra cô baûn heä thoáng caùc cöûa soâng Cöûu Long”,

Vieän KH Thuûy Lôïi mieàn Nam, (1998 ÷ 2003);

- Ñeà taøi caáp tænh “Khaûo saùt ñaùnh giaù vaø döï baùo tình traïng saït lôû bôø soâng Haäu

– khu vöïc Caàn Thô”, Trung Taâm Nghieân cöùu Phaùt trieån Ñoàng baèng soâng Cöûu Long,

11/2000;

- Ñeà taøi caáp Trung Taâm “Nhöõng dieãn bieán loøng soâng Cöûu Long phuïc vuï vieäc

ñaùnh giaù khaû naêng thoaùt luõ cuûa soâng Tieàn, soâng Haäu, quaù trình xoùi lôû vaø tìm kieám

caùc bieän phaùp khaéc phuïc”, Phaân Vieän Ñòa lyù – Trung taâm Khoa hoïc töï nhieân vaø

Coâng ngheä Quoác gia, 1997 – 1999.

1.2.2.3 Moät soá nhaän xeùt, ñaùnh giaù

Nhìn chung, nhöõng nghieân cöùu veà xoùi lôû bôø treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

trong maáy naêm qua môùi chæ taäp trung vaøo moät vaøi khu vöïc coù toác ñoä xoùi lôû lôùn treân

soâng Tieàn, soâng Haäu. Xoùi lôû bôø caùc soâng khaùc treân heä thoáng gaàn nhö chöa ñöôïc chuù

yù tôùi. Veà boài laéng loøng daãn chöa ñöôïc quan taâm nghieân cöùu ngoïai tröø nhöõng ño ñaïc,

khaûo saùt phuïc vuï coâng taùc naïo veùt luoàng laïch chaïy taøu.

Ñaùnh giaù veà phöông tieän thieát bò nghieân cöùu tröôùc ñaây (theá kyû XX) ôû nöôùc ta

raát laïc haäu, ño ñaïc doøng chaûy, ñòa hình loøng soâng, haøm löôïng buøn caùt vaãn theo

phöông phaùp coå ñieån vôùi ñoä chính xaùc thaáp, nhaát laø trong ñieàu kieän soâng saâu, doøng

chaûy coù vaän toác lôùn. Moâ hình vaät lyù chæ ñöôïc tieán haønh treân ñoïan soâng ngaén coù coâng

trình ñaëc bieät quan troïng, nhöng cuõng môùi döøng laïi ôû nhöõng nghieân cöùu treân moâ hình

loøng cöùng.

Taøi lieäu ño ñaïc tröôùc ñaây veà ñòa hình, ñòa chaát, thuûy vaên, buøn caùt …. khoâng

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

ñöôïc löu giöõ, baûo quaûn caån thaän, ño ñaïc khoâng thöïc hieän treân moät quy ñònh chung

(cao ñoä chuaån) bôûi vaäy khaû naêng söû duïng raát haïn cheá. Caùc soâng khaùc ngoøai heä

thoáng soâng Tieàn vaø soâng Haäu chöa ñöôïc nghieân cöùu, khoâng coù taøi lieäu ñòa hình vaø

doøng chaûy lòch söû.

Nghieân cöùu dieãn bieán loøng soâng, döï baùo xoùi boài bieán hình loøng daãn ôû nöôùc ta

noùi chung vaø treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL noùi rieâng ñaõ coù nhieàu coá gaéng, daàn töøng

böôùc tieáp caän vôùi khoa hoïc hieän ñaïi nhö moâ hình toùan, heä thoáng thoâng tin ñòa lyù

GIS…, tuy vaäy môùi chæ trong giai ñoïan hoïc hoûi, thöû nghieäm, chöa coù keát quaû tính

toùan cuï theå.

Kyõ thuaät xaây döïng coâng trình chænh trò soâng hieän vaãn aùp duïng caùc loïai daïng coå

ñieån, truyeàn thoáng. Nhöõng coâng trình chænh trò öùng duïng coâng ngheä môùi, vaät lieäu môùi

chæ laø nhöõng coâng trình thöû nghieäm, xaây döïng taïi caùc vò trí khoâng phöùc taïp, maët khaùc

giaù thaønh cao do phaûi nhaäp khaåu vaät tö, thieát bò vaø chi phí chuyeân gia höôùng daãn neân

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

chöa ñuû cô sôû khaúng ñònh choã ñöùng.

Chöông 2. THÖÏC TRAÏNG XOÙI BOÀI LOØNG DAÃN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

VAØ AÛNH HÖÔÛNG XOÙI BOÀI TÔÙI MOÂI TRÖÔØNG SINH THAÙI

2.1 THÖÏC TRAÏNG XOÙI LÔÛ BÔØ HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

2.1.1 Böùc tranh toøan caûnh veà xoùi lôû bôø heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

Nghieân cöùu taøi lieäu lòch söû, phaân tích xöû lyù aûnh vieãn thaùm, toång hôïp caùc baùo

caùo ñònh kyø haøng naêm (töø naêm 2001 ñeán 2003) cuûa caùc ñòa phöông, ñoàng thôøi toå

chöùc nhieàu ñôït ñieàu tra, khaûo saùt thöïc teá chuùng toâi ñaõ thoáng keâ ñöôïc caùc vò trí xoùi lôû

bôø vaø boài laéng loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL. Xoùi lôû khoâng chæ xaûy ra treân heä

thoáng soâng maø coøn xaûy ra nhieàu ôû caùc cuïm, tuyeán daân cö vöôït luõ, treân heä thoáng ñeâ

bao, bôø bao, lôû bôø ôû haàu heát caùc keânh ñaøo noái caùc soâng raïch coù cheá ñoä doøng chaûy

khaùc nhau. Thoâng tin ñaày ñuû veà vaán ñeà naøy ñöôïc trình baøy trong chuyeân ñeà II "Ñieàu

tra thöïc traïng xoùi lôû vaø boài laéng loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL", baùo caùo toång

hôïp naøy chæ ñeà caäp ñeán 81 vò trí xoùi lôû bôø soâng vôùi quy moâ, toác ñoä dieãn bieán haøng

naêm khaù lôùn, ñaõ, ñang vaø seõ coøn gaây ra thieät haïi nhieàu veà cuûa caûi vaät chaát, ñoâi khi

gaây thieät haïi caû ñeán sinh maïng con ngöôøi sau moãi ñôït lôû bôø, hieän ñang laø noãi böùc

xuùc cuûa ngöôøi daân soáng ven soâng cuøng caùc caáp chính quyeàn ñòa phöông.

Thoâng tin veà 81 vò trí xoùi lôû bôø ñöôïc ghi trong baûng A.1 vaø ñöôïc theå hieän treân

baûn ñoà hình A.1, phuï luïc A, trong ñoù maøu ñoû bieåu thò caùc vò trí xoùi lôû maïnh (toác ñoä

xoùi lôû hôn 10 m/naêm), maøu cam öùng vôùi caùc ñieåm xoùi lôû trung bình (toác ñoä xoùi lôû

trong khoûang töø 5-10 m/naêm), maøu hoàng laø caùc ñieåm xoùi lôû yeáu (toác ñoä nhoû hôn 5

m/naêm).

Nhaèm taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho caùc ñòa phöông quaûn lyù, theo doõi dieãn bieán

xoùi boài treân caùc soâng thuoäc ñòa phöông mình, chuùng toâi ñaõ xaây döïng baûn ñoà xoùi boài

cho töøng tænh cuøng vôùi baûng caùc thoâng tin caàn thieát veà toác ñoä, quy moâ xoùi lôû cuûa

töøng vò trí. Baûn ñoà, baûng ghi thoâng tin xoùi boài cho töøng tænh ñöôïc theå hieän ôû caùc hình

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

töø A.2 ñeán hình A.11 vaø caùc baûng töø A.2 ñeán A.9 trong phuï luïc A.

2.1.2 Phaân loïai, phaân caáp xoùi lôû bôø heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

2.1.2.1 Phaân loaïi xoùi lôû bôø heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

Theo doõi dieãn bieán xoùi lôû bôø trong nhieàu naêm treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL cho

thaáy, xoùi lôø bôø dieãn ra ôû haàu heát caùc soâng treân heä thoáng, xoùi lôû xaûy ra ôû caû caùc soâng

coù cheá ñoä doøng chaûy aûnh höôûng chuû yeáu cuûa thuûy trieàu laãn caùc soâng aûnh höôûng lôùn

cuûa cheá ñoä doøng chaûy thöôïng nguoàn, xoùi lôû dieãn ra caû vaøo muøa luõ laãn muøa kieät ….,

nhìn chung dieãn bieán xoùi lôû raát ña daïng vaø phöùc taïp. Coù theå noùi raát khoù tìm ñöôïc

nhöõng neùt ñaëc thuø, nhöõng ñieåm gioáng nhau cô baûn ôû caùc vò trí xoùi lôû khaùc nhau. Tuy

vaäy ñeå tieän cho nhöõng nghieân cöùu tieáp chuùng toâi taïm phaân 81 vò trí xoùi lôû bôø heä

thoáng soâng ôû ÑBSCL ra 5 loïai hình töông öùng vôùi 5 vò trí xoùi lôû khaùc nhau:

- Xoùi lôû ôû caùc ñoaïn soâng cong coù hoá xoùi cuïc boä saùt bôø, vôùi 18 ñieåm, ví duï nhö

Taân Chaâu, Sa Ñeùc, Caùi Beø….;

- Xoùi lôû ñaàu caùc cuø lao, baõi boài, coù 19 ñieåm nhö ñaàu cuø lao Long Khaùnh, cuø

lao Taây, cuø lao Phoù Ba….

- Xoùi lôû bôø ôû vuøng phaân löu, nhaäp löu gaàn nhau, vôùi 17 ñieåm nhö Hoàng Ngöï,

Vaøm Nao… ;

- Xoùi lôû bôø ôû caùc ñoaïn soâng phaân laïch khoâng oån ñònh, coù 13 ñieåm, nhö ñoïan

phaân laïch Long Khaùnh, ñoïan phaân laïch cuø lao Oâng Hoå Tp. Long Xuyeân…;

- Xoùi lôû bôø ñoaïn soâng gaàn bieån, ñoïan soâng taäp trung ñoâng daân cö coù maät ñoä

taøu thuyeàn ñi laïi nhieàu, vôùi 14 ñieåm, nhö soâng Cöûa Ñaïi, soâng Caùi Nai khu vöïc thò

traán Naêm Caên… .

2.1.2.2 Phaân loïai xoùi lôû treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL theo khaû naêng uy hieáp tôùi nhaø

cöûa, coâng trình…

Thieät haïi do hieän töôïng xoùi lôû bôø soâng mang tính khoâng gian vaø thôøi gian, coù

nhöõng vò trí xoùi lôû bôø gaây thieät haïi raát lôùn nhöng ngöôïc laïi coù nhöõng vò trí saït lôû gaây

haïi khoâng ñaùng keå. Xeùt taïi moät vò trí xoùi lôû bôø cuõng vaäy, coù thôøi ñieåm xoùi lôû bôø gaây

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

thieät haïi raát nhieàu laøm xoân xao dö luaän nhöng vaøo thôøi ñieåm khaùc lôû bôø laïi gaây haïi

khoâng ñaùng keå vaø haàu nhö khoâng ñöôïc söï quan taâm cuûa xaõ hoäi. Vôùi muïc ñích oån

ñònh cuoäc soáng nhaân daân, ñaûm baûo ñieàu kieän phaùt trieån beàn vöõng, giaûm tôùi möùc thaáp

nhaát nhöõng thieät haïi do xoùi lôû bôø gaây ra, ñieàu naøy ñoàng nghóa vôùi vieäc xaùc ñònh ñuùng

troïng taâm, troïng ñieåm, xaùc ñònh ñöôïc thöù töï öu tieân cho vieäc ñaàu tö xaây döïng caùc

coâng trình chænh trò soâng. Thöïc hieän toát ñieàu naøy tröôùc heát caàn xem xeùt xu theá dieãn

bieán xoùi lôû bôø cho töøng vò trí, cho töøng khu vöïc, töø ñoù nhìn nhaän, ñaùnh giaù khaû naêng

uy hieáp cuûa xoùi lôû tôùi coâng trình, tôùi cô sôû haï taàng, tôùi nhaø cöûa beân soâng, laøm tieàn ñeà

cho vieäc phaân xoùi lôû bôø treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL theo caáp baùo ñoäng.

Keát hôïp giöõa nghieân cöùu dieãn bieán loøng daãn vôùi ñieàu tra thöïc teá cô sôû vaät chaát

hieän coù taïi caùc khu vöïc xoùi lôû bôø, chuùng toâi ñaõ xaùc ñònh ñöôïc khaû naêng uy hieáp cuûa

töøng khu vöïc xoùi lôû treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL tôùi nhaø cöûa, coâng trình treân soâng,

cô sôû haï taàng beân soâng ….., keát quaû ñöôïc theå hieän ôû baûng A.10. Trong soá ñoù coù:

- 24 ñieåm xoùi lôû seõ gaây thieät haïi tôùi cô sôû haï taàng xaây döïng beân soâng, thöôøng

laø ñöôøng xaù, truï ñieän….

- 72 ñieåm xoùi lôû ñang vaø seõ coù khaû naêng nhaán chìm nhieàu nhaø cöûa xaây döïng

ven soâng;

- 5 ñieåm xoùi lôû bôø coù nguy cô phaù vôõ hoaëc laøm maát taùc duïng söû duïng cuûa

coâng trình beán caûng, coâng trình thuûy lôïi hay tuyeán keø baûo veä bôø.

2.1.2.3 Phaân xoùi lôû bôø treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL theo caáp baùo ñoäng

Vôùi tieâu chí xoùi lôû gaây thieät haïi caøng lôùn caáp baùo ñoäng caøng cao. Khu vöïc xoùi

lôû bôø ñöôïc xeáp ôû caáp baùo ñoäng ñaëc bieät laø khu vöïc xoùi lôû bôø gaây thieät haïi raát lôùn sau

moãi ñôït lôû xaûy ra, khoâng chæ gaây thieät haïi tröïc tieáp veà cuûa caûi vaät chaát maø coøn gaây

aûnh höôûng tôùi quyeàn lôïi quoác gia, tôùi theá soâng, ñoâi khi coøn gaây neân toån thaát caû veà

con ngöôøi.

Treân cô sôû caùc soá lieäu coù ñöôïc, chuùng toâi ñaõ phaân caùc vò trí xoùi lôû bôø treân heä

thoáng soâng ôû ÑBSCL theo 4 caáp baùo ñoäng, ghi trong baûng A.10, trong soá ñoù coù:

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

- 3 vò trí xoùi lôû bôø ôû caáp baùo ñoäng ñaëc bieät;

- 11 vò trí xoùi lôû bôø ôû möùc baùo ñoäng caáp III;

- 21 vò trí xoùi lôû bôø ôû möùc baùo ñoäng caáp II;

- 46 vò trí xoùi lôû bôø ôû möùc baùo ñoäng caáp I.

Nhaän xeùt veà xoùi lôû bôø heä thoáng soâng ôû ÑBSCL:

Tình traïng xoùi lôû bôø heä thoáng soâng ôû ÑBSCL ñang xaûy ra khaù phoå bieán vaø coù

chieàu höôùng ngaøy moät gia taêng. Keát quaû toång hôïp soá lieäu saït lôû bôø caùc soâng treân heä

thoáng soâng ôû ÑBSCL ôû baûng 1 döôùi ñaây cho thaáy:

Treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL, saït lôû bôø nhieàu nhaát xaûy ra treân soâng Vaøm

Nao, tieáp ñeán laø soâng Tieàn, soâng Haäu… . Tyû leä giöõa chieàu daøi ñoïan bôø saït lôû vôùi

chieàu daøi bôø soâng cuûa soâng Vaøm Nao laø 45,75%, soâng Tieàn 14,21%, soâng Haäu

Baûng 1. Toång hôïp soá lieäu saït lôû bôø caùc soâng treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

8,11%.

STT

Teân soâng

Tyû leä LS/L

Chieàu daøi bôø soâng (L)

Soá vò trí saït lôû

Chieàu daøi saït lôû (LS)

(m)

(%)

1 Tieàn

87.900

14,21

618.600

2 Coå Chieân

16.300

5,88

277.400

3 Haøm Luoâng

7.300

4,81

151.800

4 Myõ Tho

3.000

3,72

80.600

5 Haäu

48.320

8,11

595.800

6 Vaøm Nao

5.700

45,75

12.460

7 Maêng Thít

2.600

2,89

89.860

8 Caø Mau - Baïc Lieâu

410

0,31

130.400

9 Gaønh Haøo

970

1,41

68.800

10 Baûy Haùp

2.570

2,62

98.000

11 Cöûa Lôùn

2.190

3,37

65.000

12 OÂng Ñoác

6.000

7,69

78.000

13 Ñaàm Dôi

1.200

6,67

18.000

14 Caùi Nai

1.000

4,17

24.000

8,03

Toång

2.308.720

81

185.460

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

- Xoùi lôû bôø soâng Tieàn cuøng caùc cöûa soâng Tieàn nhieàu hôn xoùi lôû bôø soâng Haäu

cuøng caùc cöûa soâng Haäu. Xoùi lôû soâng Tieàn cuøng caùc cöûa soâng coù 38 ñieåm, vôùi chieàu

daøi 114,5 km, trong khi ñoù soá ñieåm xoùi lôû bôø treân soâng Haäu cuøng caùc cöûa soâng coù 23

ñieåm, vôùi chieàu daøi 48,32 km;

- Xoùi lôû bôø caùc soâng coù cöûa ñoå ra bieån Ñoâng (70 vò trí saït lôû) nhieàu hôn caùc

soâng coù cöûa ñoå ra bieån Taây (11 vò trí saït lôû);

- Caùc ñoïan bôø soâng coù toác ñoä vaø quy moâ saït lôû lôùn ñeàu taäp trung ôû soâng Tieàn,

soâng Haäu. Moãi ñôït lôû bôø taïi caùc ñoaïn soâng cong coù hoá xoùi cuïc boä, caùc ñoaïn soâng coù

cöûa hôïp löu, phaân löu gaàn nhau nhö Taân Chaâu, Hoàng Ngöï, Sa Ñeùc, Vaøm Nao…, ñeàu

coù kích thöôùc khoái lôû lôùn, chieàu saâu laán vaøo bôø 20 ÷30 m, chieàu daøi ñoïan bôø lôû lôùn

hôn 100 m;

- Caùc ñoaïn soâng aûnh höôûng chuû yeáu cuûa luõ, xoùi lôû bôø nhieàu hôn, maõnh lieät hôn,

gaây nguy hieåm nhieàu hôn so vôùi caùc soâng aûnh höôûng chuû yeáu cuûa thuûy trieàu. Xoùi

loøng daãn dieãn ra maõnh lieät khi luõ chính vuï nhöng saït lôû bôø laïi thöôøng xaûy ra vaøo thôøi

gian luõ ruùt, trieàu xuoáng;

- Bôø soâng thuoäc ñòa phaän thaønh phoá, thò xaõ, thò traán, taäp trung ñoâng daân cö

sinh soáng, nôi coù nhieàu hoïat ñoäng cuûa con ngöôøi khai thaùc doøng soâng, coù maät ñoä taøu

thuyeàn ñi laïi nhieàu ñeàu bò saït lôû;

- Haàu heát ñaàu caùc cuø lao, coàn, baõi trong loøng soâng ñeàu bò xoùi lôû maïnh vaøo

muøa luõ, vuøng cöûa soâng xoùi lôû xaûy ra ôû caùc ñoaïn bôø soâng khoâng coù caây coái baûo veä;

- Trung taâm xoùi lôû bôø luoân dòch chuyeån xuoáng haï löu theo thôøi gian. Toác ñoä

dòch chuyeån taâm xoùi lôû giaûm daàn töø thöôïng nguoàn ra cöûa bieån.

- Taát caû caùc soâng, keânh, raïch ñaøo ôû vuøng ÑBSCL ñeàu bò xoùi lôû, maïnh nhaát

ñoïan giöõa nôi coù söï tranh chaáp cuûa hai cheá ñoä doøng chaûy leäch pha, maët caét taïi ñoù

thöôøng lôùn hôn raát nhieàu so vôùi maët caét hai ñaàu, ví duï nhö keânh xaùng Taân Chaâu-

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

Chaâu Ñoác, soâng Vaøm Nao, keânh ñaøo noái soâng Tieàn vaø soâng Sa Ñeùc….

2.2 THÖÏC TRAÏNG BOÀI LAÉNG LOØNG DAÃN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

2.2.1 Böùc tranh boài laéng loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

Boài laéng loøng daãn laø moät hieän töôïng töï nhieân luoân ñi keøm vôùi xoùi lôû, ñeå taïo

thaønh theá caân baèng trong quaù trình bieán ñoåi loøng daãn, chính vì theá oâng cha ta thöôøng

noùi “Bôø soâng beân lôû, beân boài, beân lôû lôû maõi beân boài boài theâm”. Nhöng so vôùi xoùi lôû

bôø soâng, boài laéng loøng daãn ít gaây haïi, hay noùi ñuùng hôn khoù nhìn nhaän maët haïi do

boài laéng loøng daãn gaây ra ngoaïi tröø taùc ñoäng caûn trôû giao thoâng thuûy, laøm giaûm hieäu

quaû cuûa caùc coáng laáy nöôùc, thoùat nöôùc.

Nghieân cöùu taøi lieäu lòch söû vaø ñieàu tra thöïc teá cho thaáy treân heä thoáng soâng ôû

ÑBSCL coù tôùi haøng traêm ñieåm boài laéng loøng daãn, trong soá ñoù phaàn lôùn laø caùc ñieåm

boài laéng ñem laïi lôïi ích tröïc tieáp cho nhaân daân trong vuøng nhö: taêng dieän tích, theâm

nguoàn vaät lieäu xaây döïng, vaät lieäu toân neàn…., chæ coù 37 khu vöïc boài laéng loøng daãn gaây

haïi, ñang caûn trôû giao thoâng thuûy, laøm giaûm hieäu quaû cuûa caùc coâng trình laáy nöôùc,

caùc beán caûng hay laøm giaûm khaû naêng thoùat luõ.

Neáu xeáp caùc khu vöïc boài laéng theo caáp ñoä dieãn bieán trung bình haøng naêm

chuùng ta coù:

- 11 khu vöïc boài laéng maïnh, vôùi toác ñoä boài laéng haøng naêm töø 20 m trôû leân.

- 13 khu vöïc boài laéng trung bình, vôùi toác ñoä boài laéng haøng naêm trong khoûang

lôùn hôn 10 nhoû hôn 20 m.

- 13 khu vöïc boài laéng yeáu, vôùi toác ñoä boài laéng haøng naêm nhoû hôn 10 m.

Caùc khu vöïc boài laéng loøng daãn gaây haïi cuøng nhöõng thoâng tin caàn thieát ñöôïc

theå hieän baèng maøu vaøng treân hình A.12 vaø trong baûng A.11 trong phuï luïc A.

2.2.2 Phaân loïai, phaân caáp boài laéng loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

2.2.2.1 Phaân loaïi boài laéng loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

Caùc khu vöïc boài laéng loøng daãn treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL coù theå phaân ra 4

loïai hình chính ñöôïc ghi trong baûng A.12, cuï theå laø:

- Boài laéng taïi caùc nuùt phaân laïch coù 5 khu vöïc;

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

- Boài laéng ñuoâi caùc cuø lao, coàn baõi coù 13 khu vöïc;

- Boài laéng vuøng giao trieàu coù 6 khu vöïc;

- Boài laéng vuøng cöûa soâng coù 13 khu vöïc.

Ngoøai ra hieän töôïng boài laéng coøn dieãn ra tröôùc vaø sau coáng ngaên maën giöõ

ngoït, boài laéng loøng daãn caùc ñoïan soâng coù maät ñoä taøu thuyeàn ñi laïi nhieàu, bôø soâng bò

xoùi lôû maïnh.

2.2.2.2 Phaân boài laéng loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL theo caáp baùo ñoäng

Treân cô sôû phaân tích ñaùnh giaù thöïc teá chuùng toâi thaáy trong soá 37 khu vöïc boài

laéng loøng daãn gaây haïi coù 21 khu vöïc boài laéng aûnh höôûng tôùi khaû naêng thoùat luõ, 23

khu vöïc boài laéng aûnh höôûng tôùi giao thoâng thuûy vaø 3 khu vöïc boài laéng aûnh höôûng tôùi

naêng löïc laøm vieäc cuûa caùc coâng trình laáy nöôùc, beán caûng ..

Vôùi tieâu chí boài laéng loøng daãn gaây thieät haïi caøng lôùn thì caáp baùo ñoäng caøng

cao. Khu vöïc boài laéng ñöôïc xeáp ôû caáp baùo ñoäng ñaëc bieät laø khu vöïc boài laéng gaây

thieät haïi raát lôùn haøng naêm, gaây thieät haïi tröïc tieáp veà cuûa caûi vaät chaát, caûn trôû tieán

trình phaùt trieån cuûa nhieàu ngaønh kinh teá, ñoâi khi aûnh höôûng caû tôùi an ninh quoác gia.

Treân cô sôû caùc soá lieäu coù ñöôïc, chuùng toâi ñaõ phaân caùc vò trí boài laéng loøng daãn

gaây haïi treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL ra 4 caáp baùo ñoäng, ñöôïc ghi cuï theå trong baûng

A.12, trong ñoù coù:

- 1 vò trí boài laéng ôû caáp baùo ñoäng ñaëc bieät;

- 3 vò trí boài laéng ôû möùc baùo ñoäng caáp III;

- 8 vò trí boài laéng ôû möùc baùo ñoäng caáp II;

- 25 vò trí boài laéng ôû möùc baùo ñoäng caáp I.

Nhaän xeùt veà boài laéng loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL:

- Boài laéng chieám öu theá ôû caùc ñoïan soâng aûnh höôûng trieàu gaàn cöûa soâng. Haàu

heát caùc cöûa soâng thuoäc heä thoáng soâng ôû ÑBSCL ñoå ra bieån ñeàu bò boài laéng nhöng

vôùi caùc möùc ñoä khaùc nhau nhö: cöûa Ñònh An, cöûa Ba Lai, cöûa soâng Baûy Haùp, cöûa

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

soâng OÂng Ñoác..., trong ñoù cöûa Basac nay ñaõ bò laáp hoaøn toaøn.

- Trong quaù trình phaùt trieån, thoùai hoùa caùc ñoïan soâng phaân laïch, boài laéng loøng

daãn thöôøng xaûy ra ôû nuùt phaân laïch phía laïch soâng ñang bò thoùai hoùa daàn. Ví duï boài

laéng ñang dieãn ra taïi nuùt phaân laïch (laïch traùi) ñoaïn soâng Taân Chaâu Hoàng Ngöï; nuùt

phaân laïch ñoaïn soâng phaân laïch khu vöïc thaønh phoá Long Xuyeân…;

- Caùc cuø lao, baõi boài treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL haàu heát ñeàu xoùi lôû phía

ñaàu vaø boài laéng phía ñuoâi. Quy luaät dieãn bieán naøy cho chuùng ta caûm giaùc haàu heát

caùc cuø lao, baõi boài ñeàu ñöôïc dòch chuyeån xuoáng haï löu theo thôøi gian;

- Heä thoáng soâng ôû ÑBSCL coù moät ñieåm khaùc bieät lôùn so vôùi heä thoáng soâng ôû

caùc vuøng mieàn khaùc treân laõnh thoå nöôùc ta laø chòu aûnh höôûng raát lôùn cuûa thuûy trieàu.

Do söï tranh chaáp cuûa doøng chaûy thuûy trieàu vaø doøng chaûy thöôïng nguoàn nhieàu ñoïan

soâng vaän toác doøng chaûy baèng khoâng (vuøng giaùp trieàu), ñaây chính laø vuøng buøn caùt

trong doøng chaûy coù ñieàu kieän laéng ñoïng xuoáng ñaùy, taïo thaønh caùc ngöôõng caïn.

- Boài laéng loøng daãn gaây haïi treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL coøn phaûi keå hieän

töôïng boài laéng ôû caùc coáng ngaên maën giöõ ngoït, boài laéng caùc ñoaïn soâng coù maät ñoä

giao thoâng thuûy nhieàu.

2.3 CAÙC KHU VÖÏC XOÙI BOÀI TROÏNG ÑIEÅM TREÂN HEÄ THOÁNG SOÂNG

ÔÛ ÑBSCL

2.3.1 Caùch xaùc ñònh caùc khu vöïc xoùi boài troïng ñieåm treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

2.3.1.1 Tieâu chí xaùc ñònh khu vöïc xoùi boài troïng ñieåm treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

Khu vöïc xoùi boài troïng ñieåm phaûi hoäi ñuû 4 tieâu chí sau:

- Ñang vaø seõ coøn gaây ra thieät haïi lôùn;

- Tính ñaïi bieåu cao, vôùi ñaëc ñieåm töï nhieân cuøng nguyeân nhaân vaø cô cheá gaây

xoùi boài töông ñoàng vôùi nhieàu vò trí khaùc. Keát quaû thu ñöôïc coù khaû naêng öùng duïng

roäng raõi treân ñòa baøn nghieân cöùu;

- Vò trí xoùi boài coù nhöõng neùt ñaëc thuø, coù coâng trình thöû nghieäm ñeå ruùt ra nhöõng

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

kinh nghieäm caàn thieát;

- Coù nguoàn taøi lieäu cô baûn caàn thieát phuïc vuï cho nhöõng nghieân cöùu chuyeân

saâu.

2.3.1.2 Caùc khu vöïc xoùi boài troïng ñieåm treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

Qua ñieàu tra, phaân tích, nghieân cöùu ñaùnh gía caùc vò trí xoùi lôû bôø, boài laéng loøng

daãn treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL, chuùng toâi nhaän thaáy hieän coù 5 vò trí xoùi lôû bôø ñöôïc

xem laø nhöõng khu vöïc xoùi lôû troïng ñieåm ñoù laø:

- Khu vöïc xoùi lôû bôø soâng Tieàn ñoaïn thò traán Taân Chaâu;

- Khu vöïc xoùi lôû bôø soâng Vaøm Nao;

- Khu vöïc xoùi lôû bôø soâng Tieàn ñoaïn chaûy qua thò xaõ Sa Ñeùc;

- Khu vöïc xoùi lôû bôø soâng Haäu vaø raïch Bình Ghi ñoaïn bieân giôùi Vieät Nam –

Campuchia;

- Khu vöïc xoùi lôû soâng Caùi Nai ñoaïn thò traán Naêm Caên.

Vaø 3 khu vöïc boài laéng loøng daãn troïng ñieåm ñoù laø:

- Khu vöïc boài laéng loøng daãn nhaùnh traùi soâng Haäu ñoaïn thaønh phoá Long Xuyeân;

- Khu vöïc boài laéng cöûa Ñònh An;

- Khu vöïc boài laéng tröôùc vaø sau coáng ngaên maën Ba Lai, tænh Beán Tre.

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

Vò trí caùc khu vöïc xoùi boài troïng ñieåm ñöôïc theå hieän treân hình 1.

Hình 1. Vò trí caùc khu vöïc xoùi boài troïng ñieåm treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

2.3.2 Caùc khu vöïc xoùi lôû bôø troïng ñieåm treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

2.3.2.1 Khu vöïc xoùi lôû troïng ñieåm bôø höõu soâng Tieàn ñoaïn thò traán Taân Chaâu

Nhöõng naêm xoùi lôû gaây thieät haïi naëng ñaùng ghi nhaän ôû khu vöïc naøy laø: Naêm

1982, 1984, 1988, 1991, 1994, 1995, 1996 vaø 2000. Ñaõ coù nhöõng laàn khoái ñaát lôû aên

saâu vaøo bôø töø 50 ÷100 m, vôùi chieàu daøi töø 100 ÷200 m. Ñeå nhìn nhaän roõ ñieàu naøy coù

theå quan saùt hình 2, daûi ñaát tröôùc UBND huyeän Taân Chaâu chuïp ngaøy 18/6/2000 vôùi

caùc hình 3, 4 chuïp thaùng 12/2000 sau khi luõ ruùt, daûi ñaát, bôø töôøng vaø gaàn nhö toaøn

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

boä coâng vieân tröôùc UB ñaõ bò doøng nöôùc cuoán ñi.

Ñôït lôû bôø vaøo luùc 16 giôø 25 phuùt ngaøy 31/01/1995 (moàng moät teát Aát Hôïi), vôùi

chieàu daøi khoái lôû 140 m, saâu vaøo bôø 20 m, dieän tích maát ñaát gaàn 3000 m2, nhieàu nhaø

cao taàng, hôn 1 km ñöôøng nhöïa vaø haøng traêm meùt ñöôøng ñieän cao theá bò ñoå xuoáng

soâng. Trong hai naêm 1994 vaø 1995 taïi khu vöïc thò traán Taân Chaâu doøng soâng ñaõ cuoán

troâi 52,6 ha ñaát, 30 phoøng hoïc, moät traïm y teá, 813 hoä phaûi di dôøi, moät beänh vieän

(120 phoøng) vaø moät tröôøng hoïc (26 phoøng). Toång möùc thieät haïi trong 12 naêm (keå töø

naêm 1984 ÷ 1995) taïi khu vöïc xoùi lôû bôø thò traán Taân Chaâu maát gaàn 100 tyû ñoàng,

Hình 2. Daûi ñaát phía tröôùc UBND huyeän Taân Chaâu chuïp thaùng 6/2000.

trong ñoù rieâng chi phí di dôøi trong naêm 1994 laø 4,5 tyû ñoàng.

Thaùng 3/2000 ñoaïn bôø soâng töø UBND huyeän Taân Chaâu veà phía haï löu moät

khoái ñaát lôûù daøi 50 m, roäng 7÷8 m, ñaõ saït xuoáng soâng, laøm hai caên nhaø goã naèm trong

khu vöïc xoùi lôû bò ñöùt ñoâi, 11 caên nhaø trong ñoù coù truï sôû UBMT Toå Quoác huyeän Taân

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

Chaâu naèm trong tình traïng baùo ñoäng.

Hình 3. Ñôït lôû bôø soâng khu vöïc UBND huyeän Taân Chaâu – 6/12/2000

Ngaøy 6/12/2000 taïi coâng vieân tröôùc cöûa UBND huyeän Taân Chaâu ñaõ xaûy ra

moät ñôït lôû lôùn vôùi chieàu daøi cung tröôït gaàn 45 m, saâu vaøo bôø 20 m laøm suïp ñoå vöôøn

hoa tröôùc UBND Huyeän, xem hình 3.

Ngaøy 21/12/2000 ñoaïn bôø soâng töø traïm ño thuûy vaên Taân Chaâu tôùi cöûa keânh

Vónh An moät khoái ñaát coù kích thöôùc lôùn (daøi khoaûng 50 m saâu vaøo bôø 40 m) bò tuït

xuoáng soâng ñem theo nhieàu caên nhaø cao taàng, nhieàu coät ñieän vaø caùc coâng trình kieán

Hình 4. Ñôït lôû bôø ngaøy 21/12/2000 ôû Taân Chaâu

truùc khaùc, hình 4.

Trong caùc naêm 2001-2003 Tænh An Giang ñaõ phaûi ñaàu tö gaàn 100 tyû ñoàng ñeå

xaây döïng keø baûo veä bôø cho khu vöïc thò traán Taân Chaâu, tuy vaäy thò traán Taân Chaâu

vaãn ñang naèm trong tình traïng bò uy hieáp. Hình aûnh thi coâng coâng trình baûo veä bôø

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

soâng Tieàn khu vöïc thò traán Taân Chaâu theå hieän ôû hình 5.

Hình 5. Coâng trình keø baûo veä bôø khu vöïc Taân Chaâu ñang thi coâng

So vôùi nhieàu vò trí khaùc treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL, khu vöïc xoùi lôû bôø thò

traán Taân Chaâu khoâng phaûi laø khu vöïc xoùi lôû coù toác ñoä lôùn, nhöng moãi ñôït lôû bôø ñeàu

gaây ra nhöõng thieät haïi raát lôùn, trong töông lai xoùi lôû bôø nôi ñaây seõ coøn gaây ra nhöõng

thieät haïi voâ cuøng to lôùn, bôûi bôø taû taïi khu vöïc Thöôøng Phöôùc ñang dieãn ra xoùi lôû

maïnh, doøng chaûy soâng ñoåi höôùng taùc duïng tröïc dieän vaøo bôø phía Taân Chaâu nôi trung

taâm thò traán, nhöng chöa coù coâng trình baûo veä.

2.3.2.2 Khu vöïc xoùi lôû troïng ñieåm bôø soâng Vaøm Nao

Ngöôøi ta cho raèng, thôøi xa xöa soâng Vaøm Nao laø ñöôøng ñi cuûa ñaøn voi röøng,

nhöng baây giôø soâng Vaøm Nao ñaõ laø moät con soâng vôùi chieàu roäng treân 600 m, ñoä saâu

trung bình khoaûng 17 m, chuyeån taûi moät löu löôïng nöôùc raát lôùn töø soâng Tieàn sang

soâng Haäu. Maáy thaäp nieân gaàn ñaây döôùi taùc ñoäng cuûa caùc yeáu toá khaùch quan vaø chuû

quan, loøng daãn soâng Vaøm Nao ñaõ coù nhöõng bieán ñoäng ñaùng keå. Xoùi lôû bôø soâng Vaøm

Nao ñang coù xu theá gia taêng moät caùch ñaùng lo ngaïi. Xoùi lôû bôø vôùi toác ñoä trung bình

töø 10 ñeán 15 m/naêm ñaõ khieán beán phaø Haø Giang phaûi di chuyeån nhieàu laàn trong maáy

naêm qua. Hieän töôïng xoùi lôû bôø hieän ñang dieãn ra treân dieän roäng, haàu nhö treân suoát

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

chieàu daøi bôø taû soâng Vaøm Nao, ñöôïc theå hieän treân hình 6:

DIEÃN BIEÁN ÑÖÔØNG BÔØ SOÂNG CÖÛU LONG KHU VÖÏC VAØM NAO

5340 00

5355 00

5370 00

5385 00

5400 00

541500

543000

544500

9 9 2

1171500

1170000

T¡ n HuÖ

1 9 6 5

Phò T¡n

1965

1992

1168500

Phò BØnh

1992

1965

˜ Üa danh

1167000

1992

1 9

1965 1992

1 9 9 2

1 9 6 5

1965 2 2 1 9 1992 9 9 9 9 9 1 21

1965

#Y TÙnh # HuyÖn # Ph§éng # HÁt # Êp

Bé-2002.shp Bé-2001.shp Bé 2000

Bé 66 - 97

Chí Mì i

1965

1992

1165500

9 965 1 9 1992 6 1 5

1966 1977 1985 1987 1992 1994 1997 Vî ng bäi - xâi 2001

Bäi tó ¢Õn 2001 Xâi lê 2001-2002 Xâi lê ¢Õn 2001

Vî ng bäi - xâi

1164000

Xâi lê 1965 - 1987 Xâi lê 1987 - 1992 Xâi lê 1992 - 1994 Xâi lê ¢Õn nŸm 2000 Bäi tó 1965 - 1987 Bäi tó 1987 - 1992 Bäi tó 1992 - 1994 Vî ng Xâi lê xen bäi tó River96.shp

1162500

5340 00

5355 00

5370 00

5385 00

5400 00

541500

543000

544500

Hình 6: Bieán hình ngang soâng Vaøm Nao giai ñoïan 1965-2004

Dieãn bieán ñöôøng bôø soâng Vaøm Nao trong nhieàu naêm, ñaõ cuoán troâi khoâng ít nhaø

cöûa, ruoäng vöôøn vaø caùc cô sôû saûn xuaát cuûa nhaân daân xaây döïng ven soâng. Hình 7 laø

Hình 7. Xoùi lôû bôø soâng Vaøm Nao uy hieáp cô sôû saûn xuaát gaïch

caûnh töôïng xoùi lôû bôø ñoïan soâng Vaøm Nao uy hieáp cô sôû saûn xuaát gaïch.

Xoùi lôû bôø soâng Vaøm Nao xaûy ra khoâng chæ gaây ra nhöõng thieät haïi lôùn taïi ñaây

maø coøn nguy haïi hôn laø gaây neân nhöõng bieán ñoåi loøng daãn raát phöùc taïp, raát khoù kieåm

soaùt cho caû soâng Tieàn vaø soâng Haäu ñoaïn sau Vaøm Nao. Xoùi lôû bôø taû soâng Vaøm Nao

keùo theo söï thay ñoåi löu löôïng treân soâng Tieàn vaø soâng Haäu vaø vì theá loøng daãn soâng

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

Tieàn, soâng Haäu seõ töï ñieàu chænh (xoùi boài) ñeå phuø hôïp vôùi söï thay ñoåi ñoù.

2.3.2.3 Khu vöïc xoùi lôû troïng ñieåm bôø höõu soâng Tieàn ñoaïn thò xaõ Sa Ñeùc

Xoùi lôû bôø höõu soâng Tieàn khu vöïc thò xaõ Sa Ñeùc, tænh Ñoàng Thaùp, laø moät trong

nhöõng khu vöïc coù toác ñoä lôû bôø vaøo loaïi lôùn nhaát vuøng ÑBSCL trong maáy thaäp nieân

qua. Toác ñoä xoùi lôû bôø trung bình haøng naêm khoaûng 20 m, coù naêm ñaït tôùi 30-40 m.

Hieän töôïng xoùi lôû bôø soâng khu vöïc naøy ñaõ keùo daøi trong nhieàu naêm treân chieàu

daøi hôn 10 km vaø tieán saâu vaøo bôø gaàn 3 km. Xoùi lôû bôø soâng Tieàn khu vöïc thò xaõ Sa

Ñeùc trong maáy thaäp nieân qua ñaõ laøm suïp ñoå xuoáng soâng nhieàu nhaø cöûa, hai caàu oâ toâ

daøi 30 m vaø 100 m, haøng chuïc km ñöôøng oâ toâ, moät beänh vieän ña khoa cuûa tænh, moät

tröôøng trung hoïc cuûa thò xaõ, truï sôû moät soá cô quan caáp tænh nhö sôû Thuûy Lôïi cuõ, sôû

Löông Thöïc, Chi cuïc thoáng keâ, Coâng ty ngoaïi thöông. Xoùi lôû coøn laøm hö hoûng gaàn

Hình 8. Ñôït saït lôû bôø soâng Tieàn khu vöïc thò xaõ Sa Ñeùc naêm 2000

nhö toaøn boä tuyeán cöø theùp daøi 500 m vaø laøm xoùi lôû khu phoá chôï Sa Ñeùc.

Trong muøa luõ naêm 1994, xoùi lôû bôø ñaõ gaây thieät haïi cho tænh Ñoàng Thaùp 36,5

tyû ñoàng vaø loâi keùo ñi treân 51 ha ñaát ñai ruoäng vöôøn. Do doøng chaûy töø soâng Tieàn qua

raïch Nhaø Thöông vaøo soâng Sa Ñeùc thöôøng coù vaän toác lôùn, neân ñaõ gaây ra xoùi lôû bôø

soâng Sa Ñeùc (khu vöïc phoá chôï Sa Ñeùc). Thaùng 5/1995 ñaõ xaûy ra vuï saït lôû lôùn ñoïan

bôø soâng Sa Ñeùc gaàn caàu Caùi Sôn, chieàu daøi khoái ñaát lôû treân 40 m, aên saâu vaøo bôø hôn

10 m, ñöa nhieàu daõy nhaø cao taàng vaøo tình traïng nguy hieåm. Hình 8 laø caûnh töôïng

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

taøn phaù nhaø cöûa do saït lôû bôø nhieàu naêm taïi khu vöïc thò xaõ Sa Ñeùc.

Hieän töôïng xoùi lôû bôø soâng Sa Ñeùc, soâng Tieàn khu vöïc thò xaõ Sa Ñeùc laø moät

trong nhöõng lyù do buoäc tænh Ñoàng Thaùp phaûi di dôøi tænh lî leân Cao Laõnh vaø buoäc

chuùng ta phaûi xaây döïng moät heä thoáng coâng trình baûo veä bôø soâng Sa Ñeùc vaøo naêm

1998.

Naêm 1998, 1999 laø nhöõng naêm luõ nhoû vaø laø nhöõng naêm sau khi ñaõ xaây döïng

ñaäp Nhaø Thöông ngaên doøng chaûy töø soâng Tieàn vaøo soâng Sa Ñeùc, hieän töôïng xoùi lôû

bôø soâng Tieàn khu vöïc thò xaõ Sa Ñeùc haàu nhö khoâng xaûy ra. Tuy nhieân, trong vaø sau

traän luõ lòch söû naêm 2000, tình hình xoùi lôû bôø khu vöïc naøy laïi dieãn ra vôùi toác ñoä töông

ñoái lôùn. Ñaäp Nhaø Thöông ñöôïc xaây döïng naêm 1998 ñang naèm trong tình traïng baùo

ñoäng, coù nguy cô maát an toaøn. Tröôøng hôïp ñaäp Nhaø Thöông bò vôõ thì ñöôøng giao

thoâng, daõy phoá chôï thò xaõ Sa Ñeùc, caàu Caùi Sôn ….. seõ naèm trong tình traïng baùo ñoäng

khaån caáp. Vì vaäy, xoùi lôû bôø soâng Tieàn, ñoaïn thò xaõ Sa Ñeùc, ñöôïc xeáp vaøo nhoùm

nhöõng khu vöïc xoùi lôû troïng ñieåm caàn ñöôïc nghieân cöùu.

2.3.2.4 Khu vöïc xoùi lôû troïng ñieåm bôø höõu soâng Haäu vaø raïch Bình Ghi ñoaïn

bieân giôùi Vieät Nam-Campuchia

Xoùi lôû bôø soâng Haäu vaø raïch Bình Ghi ñoaïn bieân giôùi Vieät Nam-Campuchia

hieän ñang dieãn ra vôùi toác ñoä töø 5 ñeán 10 m/naêm, treân chieàu daøi hôn 1000 m. Ñieåm

coù toác ñoä xoùi lôû maïnh nhaát laø vò trí traïm bieân phoøng soá 933, thuoäc xaõ Khaùnh Bình,

huyeän An Phuù, tænh An Giang. Vò trí xoùi lôû bôø laø nôi taäp trung ñoâng daân cö, laø khu

chôï bieân giôùi khaù saàm uaát. Moãi ñôït lôû bôø ñeàu gaây neân nhöõng toån thaát khoâng nhoû veà

cuûa caûi vaät chaát cuûa nhaân daân, laøm maát oån ñònh moät boä phaän daân cö vuøng bieân giôùi,

nhöng quan troïng hôn caû laø tình traïng xoùi lôû bôø soâng khu vöïc naøy phaàn naøo aûnh

höôûng ñeán vaán ñeà bieân giôùi.

Vaán ñeà ñaõ trôû neân caáp thieát caàn ñöôïc nghieân cöùu, xaây döïng phöông aùn coâng

trình baûo veä bôø cho ñoaïn soâng bieân giôùi naøy. Ñeå coù ñuû luaän cöù khoa hoïc ñaûm baûo söï

thaønh coâng cuûa coâng trình, ñoøi hoûi chuùng ta phaûi theo doõi, nghieân cöùu saâu, vì vaäy,

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

xoùi lôû bôø soâng Haäu vaø raïch Bình Ghi ñoaïn bieân giôùi Vieät Nam-Campuchia ñöôïc

choïn laø moät trong nhöõng troïng ñieåm nghieân cöùu cuûa ñeà taøi.

Döôùi ñaây laø hình aûnh xoùi lôû bôø ngaõ ba soâng Haäu vaø raïch Bình Ghi ñoaïn bieân

Hình 9. Xoùi lôû bôø ngaõ ba soâng Haäu vaø raïch Bình Ghi ñoïan bieân giôùi Vieät Nam-Campuchia

giôùi Vieät Nam-Campuchia.

2.3.2.5 Khu vöïc xoùi lôû troïng ñieåm bôø soâng Caùi Nai thò traán Naêm Caên

Xoùi lôû bôø soâng xaûy ra ôû nhöõng nôi taäp trung ñoâng daân cö nhö: khu vöïc phöôøng

7, phöôøng 8, thò xaõ Baïc Lieâu; khu vöïc thò traán Giaù Rai; thò traán Hoä Phoøng, huyeän Giaù

Rai; khu vöïc trung taâm huyeän Phöôùc Long, huyeän Hoàng Daân; khu vöïc thò traán Gaønh

Haøo, huyeän Ñoâng Haûi; khu vöïc chôï Caû Naåy xaõ Haøng Vònh; xoùi lôû bôø soâng Ñaàm

Chim, chôï Taân Tieán, huyeän Ñaàm Dôi; xoùi lôû bôø soâng Caùi Nai ñoaïn thò traán Naêm Caên

v.v... ñang xaûy ra khaù phoå bieán. Caùc khu vöïc xoùi lôû bôø ñeàu coù nhöõng neùt gioáng nhau:

Ñòa chaát caáu taïo loøng soâng, bôø soâng raát meàm yeáu, nhaø cöûa xaây döïng saùt meùp soâng

ñoâi choã laán ra caû loøng soâng… laøm cho bôø soâng chòu taûi quaù möùc, maät ñoä taøu thuyeàn

löu thoâng trong khu vöïc raát lôùn. Ñeå tìm ra giaûi phaùp phuø hôïp nhaèm ngaên chaën thieät

haïi do hieän töôïng xoùi lôû bôø gaây ra cho caùc khu vöïc naøy, caàn thieát phaûi ñaàu tö nghieân

cöùu saâu cho moät vò trí ñaïi bieåu, vò trí ñöôïc choïn ñoù laø khu vöïc xoùi lôû bôø soâng Caùi Nai

ñoaïn thò traán Naêm Caên. Moät soá hình aûnh ôû hình 10 cho thaáy söï saït lôû bôø ñang uy hieáp

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

cuoäc soáng ngöôøi daân.

Hình 10. Saït lôû bôø soâng Caùi Nai khu vöïc chôï Naêm Caên

2.3.3 Caùc khu vöïc boài laéng troïng ñieåm treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

2.3.3.1 Khu vöïc boài laéng loøng daãn laïch traùi soâng Haäu ñoaïn thaønh phoá Long Xuyeân

tænh An Giang

Nhaùnh traùi soâng Haäu ñoaïn chaûy qua ñòa phaän thaønh phoá Long Xuyeân ñang

ñöôïc boài ñaép daàn, cao trình loøng soâng gaàn nhö ñöôïc naâng leân töông ñoái ñeàu theo

thôøi gian. Taïi moät soá vò trí doøng chaûy khoâng thuaän, vaän toác doøng chaûy nhoû ñaõ hình

thaønh nhöõng baõi boài lôùn. Dieãn bieán loøng daãn ñoïan soâng naøy ñaõ laøm cho cheá ñoä doøng

chaûy thay ñoåi cô baûn, löu löôïng laïch beân phaûi taêng leân ñaùng keå, coøn löu löôïng laïch

beân traùi ngaøy moät giaûm daàn. Doïc hai bôø laïch phaûi ñang bò xoùi lôû maïnh, nhaát laø phía

bôø taû thuoäc ñòa phaän cuø lao OÂng Hoå vaø cuø lao Phoù Ba. Xoùi lôû bôø cuø lao Phoù Ba trong

maáy naêm qua ñang coù nguy cô xoaù ñi daáu veát cuûa cuø lao naøy trong töông lai. Ngöôïc

laïi vôùi laïch phaûi laø laïch traùi ñang bò boài laéng khaù nhanh, toác ñoä naâng cao trình ñaùy

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

haøng naêm vaøo khoûang 0,5 m. Boài laéng laïch traùi khoâng chæ gaây neân nhöõng taùc duïng

baát lôïi cho thoaùt luõ, caûn trôû giao thoâng thuûy maø coøn coù nguy cô phaù vôõ söï caân baèng

sinh thaùi khu vöïc.

Döôùi ñaây laø hình aûnh baõi boài loøng daãn laïch traùi soâng Haäu ñoaïn chaûy qua

Hình 11. Baõi boài laïch traùi ñoïan soâng chaûy qua Tp. Long Xuyeân

thaønh phoá Long Xuyeân.

Hieän töôïng boài laéng loøng daãn ñoaïn soâng phaân laïch treân heä thoáng soâng ôû

ÑBSCL khoâng chæ xaûy ra ôû ñoaïn soâng phaân laïch chaûy qua thaønh phoá Long Xuyeân

maø coøn xaûy ra ôû haàu heát caùc ñoïan soâng phaân laïch ñang toàn taïi nhö ñoïan phaân laïch

Taân Chaâu- Hoàng Ngöï; ñoïan cuø lao Taây v.v… bôûi vaäy choïn troïng ñieåm nghieân cöùu

ñoïan soâng phaân laïch thaønh phoá Long Xuyeân seõ raát caàn thieát, keát quaû nghieân cöùu taïi

ñaây seõ laø hình maãu ñeå aùp duïng cho caùc ñoaïn soâng phaân laïch khaùc.

2.3.3.2 Khu vöïc boài laéng troïng ñieåm cöûa Ñònh An

Cöûa Ñònh An laø moät trong nhöõng cöûa soâng quan troïng vöøa coù chöùc naêng thoaùt

luõ cho soâng Haäu, vöøa phaûi ñaûm baûo nhu caàu giao thoâng thuûy cho taøu 10.000 taán vaøo

ra cuïm caûng Caàn Thô.

Boài laéng cöûa Ñònh An trong nhieàu naêm qua ñaõ laøm cho cao trình ñaùy soâng

naâng cao ñaùng keå vaø laøm thay ñoåi luoàng laïch doøng soâng. Xeùt aûnh höôûng boài laéng

cöûa Ñònh An tôùi thoùat luõ chöa roõ raøng bôûi maët ñaát töï nhieân vuøng cöûa soâng raát thaáp,

vaøo muøa luõ nöôùc traøn ngaäp moät vuøng roäng lôùn sau ñoù ñoå ra bieån, nhöng aûnh höôûng

boài laéng cöûa Ñònh An tôùi giao thoâng thuûy thì khoâng theå phuû nhaän. Töø nhöõng naêm

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

1965 ñeán 1967 cöûa Ñònh An chæ coù moät laïch taøu nhöng luoân di chuyeån veà phía Nam,

trung bình moãi naêm khoaûng 80 m. Nhöõng naêm sau ñoù cöûa Ñònh An xuaát hieän hai

luoàng chaïy taøu, nhöng ñeå ñaûm baûo taøu thuyeàn ñi laïi vaøo caùc thaùng muøa khoâ, haøng

naêm vaãn phaûi naïo veùt moät khoái löôïng lôùn buøn caùt boài laéng:

- Naêm 1997, naïo veùt 247.000 m3 vôùi kinh phí 4,14 tyû ñ;

- Naêm 1998, naïo veùt 370.200 m3 vôùi kinh phí 6,4 tyû ñ;

- Naêm 1999, naïo veùt 169.800 m3 vôùi kinh phí 2,2 tyû ñ;

- Naêm 2000, naïo veùt 156.700 m3 vôùi kinh phí 2,98 tyû ñ….

Laïch chaïy taøu naïo veùt chæ toàn taïi ñöôïc khoaûng 2 thaùng sau ñoù laïi bò boài laáp, vì

theá vaãn gaây trôû ngaïi cho caùc taøu lôùn ra vaøo caûng, phaûi ñôïi thuûy trieàu leân hay thaäm

chí phaûi dôõ taûi ngoaøi khôi neân raát toán keùm. Tình traïng boài laéng cöûa Ñònh An ñang laø

Hình 12. Boài laéng cöûa Ñònh An

vaán ñeà lôùn caàn nghieân cöùu giaûi quyeát trong thôøi gian gaàn nhaát.

Khoâng chæ rieâng cöûa Ñònh An, maø haàu nhö caùc cöûa soâng ôû ÑBSCL ñeàu coù

Hình 13. Boài laéng cöûa Cung Haàu

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

nhöõng baõi boài khaù lôùn. Hình 13 theå hieän söï boài laáp cöûa Cung Haàu treân soâng Tieàn.

2.3.3.3 Boài laéng tröôùc vaø sau coáng ngaên maën giöõ ngoït Ba Lai, tænh Beán Tre

Töø nhöõng naêm cuoái thaäp nieân 80 cuûa theá kyû XX ñeán nay, do nhu caàu môû

mang dieän tích, phaùt trieån kinh teá vuøng ñaát nhieãm pheøn, vuøng ñaát nhieãm maën ven

bieån, nhaø nöôùc ñaõ ñaàu tö xaây döïng haøng traêm coáng ngaên maën giöõ ngoït coù khaåu ñoä

khaùc nhau treân caùc soâng, keânh, raïch ven bieån vuøng ÑBSCL. Sau khi coáng ñöôïc xaây

döïng maët caét loøng daãn taïi ñoù giaûm ñi roõ reät, maët khaùc do cheá ñoä laøm vieäc cuûa coáng

thöôøng ñoùng môû theo muøa hoaëc theo chu kyø trieàu, coáng ñoùng khi trieàu leân, môû khi

trieàu ruùt bôûi vaäy cheá ñoä doøng chaûy ñaõ coù söï thay ñoåi roõ reät. Khi ñoùng coáng phía

thöôïng vaø haï löu coáng laøm vieäc gaàn gioáng moät hoà chöùa, buøn caùt noäi ñoàng ñöa veà vaø

töø bieån ñöa vaøo seõ ñöôïc laéng ñoïng taïi ñaây. Quaù trình laéng ñoïng buøn caùt nhieàu naêm

lieàn seõ aûnh höôûng tôùi khaû naêng thoaùt luõ, giaûm naêng löïc, hieäu quaû laøm vieäc cuûa coáng,

nhö cöûa bò keït, cöûa môû khoâng heát v.v…. Hieän nay boài laéng phía thöôïng vaø haï du caùc

coáng chöa nhieàu, chöa aûnh höôûng tôùi thoùat luõ, tôùi hieäu quaû coâng trình song veà laâu

daøi aûnh höôûng cuûa hieän töôïng boài laéng tröôùc vaø sau coáng seõ gaây neân nhöõng trôû ngaïi

khoâng nhoû, do ñoù vieäc nghieân cöùu boài laéng tröôùc vaø sau coáng ngaên maën Ba Lai, tænh

Beán Tre seõ laø moâ hình maãu giuùp giaûi quyeát caùc vaán ñeà lieân qua tôùi boài laéng haøng

loïat coáng ngaên maën giöõ ngoït vuøng ÑBSCL nhö: coáng Vaøm Ñoàn, Caàu Saäp (Beán Tre),

ñaäp Ñaàm Chích, coáng Ba Hoøn, Tuaàn Thaáu, Bình Giang 1, Bình Giang 2 (Kieân

Hình 14. Coáng ngaên maën giöõ ngoït Ba Lai, tænh Beán Tre

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

Giang), coáng Laùng Theù (Traø Cuù, Traø Vinh), Caàn Choâng….

2.4 AÛNH HÖÔÛNG XOÙI BOÀI LOØNG DAÃN TÔÙI MOÂI TRÖÔØNG SINH THAÙI

ÑBSCL

2.4.1 Aûnh höôûng xoùi lôû bôø tôùi moâi tröôøng sinh thaùi ÑBSCL

2.4.1.1 Xoùi lôû bôø soâng cöôùp ñi sinh maïng con ngöôøi

Con ngöôøi laø voán quyù nhaát cuûa baát cöù xaõ hoäi naøo, laø taøi nguyeân khoâng gì coù theå

so saùnh ñöôïc. Theá nhöng trong maáy naêm qua hieän töôïng xoùi lôû bôø soâng ôû ÑBSCL ñaõ

cöôùp ñi bao sinh maïng con ngöôøi. Chæ tính töø naêm 1978 ñeán nay caùc ñôït lôû bôø lieân

tuïc xaûy ra ñaõ laøm hôn 30 ngöôøi cheát vaø maát tích…

ÔÛ Taân Chaâu xoùi lôû bôø baét ñaàu xuaát hieän maïnh vaøo cuoái nhöõng naêm cuûa thaäp kyû

70 nhöng ñeán thaùng 2/1988 thì trôû thaønh thaûm hoïa, ñaõ laøm 15 ngöôøi thieät maïng vaø 7

ngöôøi bò maát tích…,4 naêm sau ñoù vaøo luùc 8 giôø saùng ngaøy 8/2/1992 taïi Hoàng Ngöï laïi

xaûy ra moät söï kieän ñau thöông. Toaøn boä toøa nhaø 2 taàng cuûa Hoäi ñoàng nhaân daân

Huyeän vaø moät kho baïc, moät nhaø khaùch UÛy ban ñaõ suïp ñoå xuoáng soâng laøm 8 ngöôøi bò

thöông vaø keùo theo sinh maïng cuûa 10 con ngöôøi voâ toäi giöõa thanh thieân baïch nhaät,

trong ñoù coù moät Phoù chuû tòch UÛy ban nhaân daân huyeän Hoàng Ngöï.

Döôùi ñaây laø hình aûnh lôû ñaát laøm saït ñoå coâng vieân tröôùc UBND Huyeän vaø soá

phaän nhöõng ngöôøi daân soáng trong caùc caên nhaø naøy ñang coù nguy cô bò doøng nöôùc

Hình 15. Moái nguy hieåm tôùi ngöôøi daân soáng beân bôø soâng coù nguy cô saït lôû

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

cuoán troâi taïi kh u vöïc Taân Chaâu tænh An Giang.

2.4.1.2 Xoùi lôû aûnh höôûng ñeán cô sôû haï taàng phaù vôõ qui hoaïch ñoâ thò

Haàu heát caùc thaønh phoá, thò xaõ, thò traán vuøng ÑBSCL ñeàu naèm beân soâng vôùi cô

sôû haï taàng khaù ñoà soä, nhöng döôùi taùc ñoäng cuûa caùc yeáu toá töï nhieân v aø hoaït ñoäng cuûa

con n göôøi, bôø soâng luoân trong tình traïng maát oån ñònh. Chæ töø 1978 ñeán nay – xoùi lôû

bôø soâng ñaõ laøm:

+ Nhieàu cô quan, tröôøng hoïc, beänh vieän bò saït ñoå xuoáng soâng.

Ví duï nhö:

- Beänh vieän Ña khoa Tænh ôû Sa Ñeùc.

Sôû Thuûy lôïi, Sôû Löông thöïc, Chi cuïc Thoáng keâ, Coâng ty Ngoaïi - Cô quan

thöông taïi Sa Ñeùc laàn löôït ñoå xuoáng soâng…

- Naêm daõy phoá bò doøng nöôùc cuoán ñi.

- Hai caàu oâ toâ ôû thò xaõ Sa Ñeùc bò nhaán chìm.

- 20 km ñöôøng nhöïa khoâng coøn boùng da ùng.

- 25 km ñöôøng caáp phoái maát haún.

- 2 beán phaø khoâng coøn daáu veát.

+ 1 thò xaõ tænh lî phaûi di dôøi.

+ 4 thò xaõ vaø 3 thò traán ñang bò uy hieáp nghieâm troïng…

+ Ngaøy 11 - 5 - 2001 saït vaên ph oøng Coâng ty Thöông nghieäp huyeän Ngoïc Hieån.

+ Ngaøy 24 - 6 - 2001 saït caû cöûa haøng xaêng daàu huyeän Ngo ïc Hieån.

+ Ñeâm 10 - 5 - 2002 xoùi lôû ñaõ laøm saït ñoå böu ñieän huyeän Ñaàm Dôi…..

2.4.1.3 Xoùi lôû gaây nguy cô maát oån ñònh cöûa khaåu soâng Tieàn vaø maát an ninh vuøng

bieân giôùi Vieät Nam – Campuchia

Vöøa qua Thuû töôùng Chính phuû ñaõ quyeát ñònh coâng nhaän khu kinh teá cöûa khaåu

soâng Tieàn vôùi quy moâ 9000 ha bao goàm 5 xaõ vaø thò traán Taân Chaâu...

Nhöng Taân Chaâu laø nôi ñaõ vaø ñang xaûy ra saït lôû nghieâm troïng vaäy laøm sao goùp

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

phaàn cho Taân Chaâu oån ñònh?

Naêm 2002 löu löôïng haøng xuaát khaåu nôi ñaây ñaït xaáp xæ 100 trieäu USD vaø haøng

quaù caûnh cuûa Campuchia taêng gaàn 50 trieäu USD...nguoàn thu nhaäp töø cöûa khaåu naøy

khoân g nhoû ... nhöng vaán ñeà oån ñònh beán baõi vaø caùc coâng trình ven soâng ñang laø vaán

ñeà phöùc taïp...

Cuõng nhö Taân Chaâu con soâng bieân giôùi Vieät Nam – Campuchia (raïch Bình

Ghi, soâng Haäu ) ñang dòch chuyeån veà ñaát Vieät Nam, uy hieáp chôï bieân giôùi vaø cuoäc

soáng yeân bình cuûa ngöôøi daân nôi ñaây...Maát ñaát vaø maát an ninh do xoùi lôû gaây ra, ñaây

laø vaán ñeà böùc xuùc cho vuøng bieân giôùi.

ù 2.4.1.4 Xoùi lôû soâng cöôùp ñi nôi cö truù

Con ngöôøi coù xu höôùng sinh soáng ven soâng, thích soáng gaàn nguoàn nöôùc, gaàn coäi

nguoàn cuûa söï soáng. Soáng gaàn soâng laø s oáng trong caûnh “treân beán döôùi thuyeàn” gaàn soâng

toâm, caù, luùa gaïo ñaày ñuû hôn … giao löu vaên hoùa thuaän tieän hôn. Nhöng doøng soâng thì

khoâng phaûi luoân luoân oån ñònh, luùc thì lôû khi thì boài … Vì vaäy con ngöôøi cuõng töø ñoù

maø tìm cho mình moät choán an cö theo xu theá “Boài ôû lôû ñi”.

Tröôùc ñaây maûnh ñaát ÑBSCL ñi nöûa ngaøy ñöôøng môùi baét gaëp moät ngoâi nhaø taïm

bôï nhöng ngaøy nay “ñaát chaät ngöôøi ñoâng”. Cöù theo qui luaä t boài ôû lôû ñi, vaäy ñi ñaâu

baây g iôø? Maø khoâng ñi thì laøm sao tìm nôi cö truù? Ñaõ khoâng an cö thì khoâng bao giôø

laïc nghieäp ñöôïc. Theo öôùc tính chæ 2 huyeän Taân Chaâu vaø Hoàng Ngöï ñaõ coù haøng

traêm ha ñaát bò nöôùc luõ cuoán troâi vaø hôn moät nghìn hoä phaûi di dôøi ra khoûi taàm khoáng

Hình 16. Nhaân daân ñang phaûi phaù dôõ nhaø ñeå ñi tôùi nôi an toøan hôn

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

cheá cuûa naïn xoùi lôû, hình 16 caûnh nhaân daân phaûi phaù nhaø di dôøi ñi nôi khaùc.

Chæ tính töø 1978 ñeán naêm 2001 xoùi lôû bôø soâng ôû ÑBSCL ñaõ laøm cho:

- 6 laøng bò xoùa soå hoaøn toaøn.

- Maát ñi hôn 3000 caên hoä.

Chæ rieâng tænh Vónh Long theo soá lieäu ñieàu tra vaøo thaùng 7/2002, soá nhaø daân

caàn di dôøi gaáp laø 260 hoä vaø 1200 hoä bò aûnh höôûng, 2 di tích vaên hoùa coù nguy cô saït

lôû. Soá tieàn Nhaø nöôùc ñaàu tö cho vieäc di dôøi leân ñeán haøng nghìn tyû ñoàng.

Xoùi lôû khoâng chæ xaûy ra ôû nhöõng ñoaïn soâng aûnh höôûng luõ soâng maø coøn dieãn ra lieân

vuøng gaàn cöûa soâng vaø bôø bieån. Ví duï nhö hai huyeän Ñaàm D tieáp caû nhöõng ôi vaø Ngoïc

Hieån tænh Caø Mau.

Cöûa Hoá Guøi xaõ Nguyeãn Huaân huyeän Ñaàm Dôi xoùi lôû bôø vôùi toác ñoä 10 m/naêm, treân

øi hôn 1200 m. chieàu da

Cöûa soâng Gaønh Haøo, huyeän Ñoâng Haûi, tænh Baïc Lieâu, toác ñoä xoùi lôû bôø ñaït töø 15

ñeán 30 m/naêm, treân chieàu daøi 970 m.

Haäu quaû xoùi lôû bôø töø naêm 1998 – 2002 ñaõ laøm cho haøng traêm ngoâi nha ø bò suïp ñoå.

Chæ trong ngaøy 16/ 5/ 2002 ôû huyeän Ñaàm Dôi ñaõ xaûy ra nhieàu ñôït lôû bôø soâng laøm

12 caên nhaø bò chìm trong doøng nöôùc.

Ñi ñaâu vaø veà ñ aâu? Khi moät maûnh ñaát nöông thaân khoâng coøn?

.5 Xoùi lôû maát ñaát ñai ruoäng vöôøn 2.4.1

Tröôùc ñaây khi tieán haønh Caùch Maïng daân toäc daân chuû chuùng ta phaán ñaáu ñeå

“Ngö ôøi caøy coù ruoääng caøy”. Coøn giôø ñaây chuùng ta ñang tieán haønh xaây döïng XHCN maø

ngöôøi noâng daân laïi khoâng coù ruoäng ph aûi chaêng ñoù laø moät nghòch lyù? Khoâng coù ruoäng vì

sao? Coù nhieàu nguyeân nhaân nhöng duø nguyeân nhaân naøo ñi nöõa thì noåi khoå cuûa ngöôøi

vuøng xoùi lôû ven soâng) khoâng coù ruoäng vöôøn ñaõ laøm chuùng ta thöïc söï ñau loøng … daân (

Xoùi lôû bôø soâng coù nôi coù luùc d ieãn ra voâ cuøng khoác lieät vôùi toác ñoä kinh hoaøng.

ï: Ví du

- Vuøng Thöôøng Phöôùc beân bôø ta û.

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

- Vuøng Vónh Hoøa beân bôø höõu.

- Thò xaõ Sa Ñeùc khu vöïc phöôøng 3, phöôøng 4.

Ñòa phaän Thöôøng Phöôùc xoùi lôû gaàn nhö lieân tuïc treân moät chieàu daøi khoûang 5

km trong ñoù ñoïan ñaàu mom coû Baït xoùi lôû dieãn ra vôùi toác ñoä töø 20 ñeán 30 m/naêm.

Rieâng taïi aáp 3 Thöôøng Phöôùc 2 töø 1965 ñeán 1987 doøng soâng ñaõ aên saâu vaøo bôø

750 m, vôùiø toác ñoä saït lôû trung bình ñaït 34 m/naêm. Töø naêm 1987 – 1992 toác ñoä xoùi lôû

Hình 17. Ruoäng vöôøn, nhaø cöûa ñang bò doøng nöôùc cuoán daàn ñi.

vaãn d uy trì ôû möùc 35 ÷ 37 m/naêm.

Bôø höõu soâng Tieàn taïi xaõ Vónh Hoøa, huyeän Taân Chaâu, tænh An Giang xoùi lôû

dieãn ra cuõng khoâng keùm Thöôøng Phöôùc, toác ñoä lôùn hôn 30 m/naêm, treân chieàu daøi

6000 m.

Taïi vuøng Sa Ñeùc treân soâng Tieàn xoùi lôû bôø soâng ñaõ xaûy ra lieân tuïc nhieàu naêm,

ñaõ laán saâu vaøo ñaát lieàn haøng km, töø naêm 1996 ñeán nay lôû bôø vaãn dieãn ra khaù maïnh

khoûang 20 m/naêm (taïi xaõ An Hieäp).

Chæ rie âng tænh Vónh Long (theo ñieàu tra thaùng 7/ 2002), dieän tích ñaát bò saït lôû

xuoán g soâng trung bình 25 ha/naêm. Trong naêm 2003 chieàu daøi ñoïan bôø lôû leân ñeán

gaàn traêm km (76.100 meùt), rieâng ñöôøng bôø soâng töø xaõ Taân Quôùi ñeán xaõ Myõ Hoøa,

huyeän Bìn h Minh, tænh Vónh Long vôùi chieàu daøi 22.200 m, hieän töôïng suït lôû ñaát dieãn

ra lieân tuïc.

Moãi naêm tænh Vónh Long thieät haïi treân 140 tyû ñoàng do saït lôû bôø soâng gaây ra.

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

Töø naêm 1998 ñeán nay Vónh Long ñaõ ñaàu tö haøng traêm tyû ñoàng ñeå xaây döïng 1700 m

bôø keø choáng xoùi lôû. Neáu chi phí khoûang 30 trieäu ñoàng cho 1 m daøi keø thì töø nay ñeán

naêm 2010 Vónh Long seõ phaûi ñaàu tö haøng ngaøn tyû ñoàng môùi ñaûm baûo cho vieäc oån

ñònh nhöõng nôi coù nguy cô xoùi lôû bôø soâng.

2.4.2 Aûnh höôûng boài laéng loøng daãn tôùi moâi tröôøng sinh thaùi ÑBSCL

g vaø xoùi lôû laø hai quaù trình vaän ñoäng taát yeáu cuûa doøng soâng ... . Vì vaäy Boài laén

noùi khoâng coù moät doøng soâng naøo laø khoâng boài xoùi, khoâng coù moät doøng soâng coù theå

naøo laø oån ñònh, oån ñònh chæ laø töông ñoái... bieán hình vaø xoùi boài môùi laø tuyeät ñoái ... .

Coù ñieàu haäu quaû cuûa boài laéng vaø xoùi lôû taùc ñoäng ñeán moâi tröôøng töï nhieân vaø moâi

tröôøng xaõ hoäi nhö theá naøo thì moãi nôi moãi luùc moät khaùc. Coù theå noùi:

à xaõ hoäi nhö: + Xoùi lôû seõ aûnh höôûng ñeán caùc vaán ñe

- Maát ñaát saûn xuaát, maát ruoäng vöôøn;

- Uy hieáp hoaëc phaù hoaïi cô sôû haï taàng vaø nhöõng coâng trình xaây döïng ven soâng;

- Maát nôi cö truù...

- Cöôùp ñi sinh maïng con ngöôøi ...

+ Coøn boài laéng thì:

- Theâm ñöôïc ñaát saûn xuaát;

- Caûn trôû giao thoâng thuûy;

âng trình thuûy lôïi. - Giaûm naêng löïc, hieäu quaû cuûa caùc co

Goùp phaàn gaây neân dòch beänh, gaây neân thaûm hoaï raát lôùn neáu nhö boài laéng xaûy

ra taïi caùc cöûa soâng, laøm giaûm khaû naêng thoaùt luõ cho löu vöïc.

laø nhöõng hieän töôïng xaûy ra xen laãn nhau, Xoùi lôû bôø soâng, boài laéng loøng daãn

giöõa chuùng coù moái quan heä nhaân quaû vaø cuøng gaây neân nhöõng dieãn bieán phöùc taïp cho

doøng soâng, taïo ra nhöõng khoù khaên khoâng nhoû trong khaâu quy hoaïch phaùt trieån coâng

trình treân soâng, daûi ñaát beân soâng.

2.4.2 .1 Boài laéng loøng daãn taïo theâm ñaát ñai ruoäng vöôøn

Xoùi lôû bôø heä thoáng soâng ôû ÑBSCL laøm maát ñaát, nhöng ngöôïc laïi boài laéng loøng

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

daãn phía bôø loài ñoaïn soâng cong, phaàn ñuoâi caùc cuø lao, baõi boà i, hai beân bôø vuøng cöûa

soâng laïi laøm taêng theâm dieän tích ñaát ñaùng keå haøng naêm.

Chæ tính rieâng ñoaïn bôø soâng Tieàn ñoái dieän thò traán Sa Ñeùc trong voøng gaàn 40

naêm keå töø naêm 1965 ñeán nay, dieän tích ñaát ñöôïc boài laéng khoaûng 1000 ha. Bôø taû

ieàn, ñoái dieän vôùi thò traán Taân Chaâu cuõng coù toác ñoä soâng Tieàn thuoäc xaõ Thöôøng Thôùi T

ñieàu tra môùi nhaát cho thaáy moãi gia taêng dieïân tích baõi soâng khoâng keùm, theo keát quaû

naêm daûi ñaát bôø laán ra loøng soâng khoûang 40 m. Ñaëc bieät caøng tieán ra gaàn cöûa soâng

hieän töôïng boài laéng caøng dieãn ra phöùc taïp vaø dieän tích ñaát ñöôïc hình thaønh do boài

laéng haøng naêm caøng lôùn.

.4.2. 2 2 Boài laéng loøng daãn gaây caûn trôû giao thoâng thuûy

Vôùi heä thoáng soâng, keânh, raïch chaèng chòt, cao trình maët ñaát töï nhieân töông

ñoái thaáp, tính chaát cô lyù cuûa ñaát thaáp, giao thoâng boä chöa ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu thöïc

teá ñoøi hoûi, bôûi vaäy heä thoáng soâng ôû ÑBSCL trôû thaønh heä thoáng ñöôøng giao thoâng

thuûy ñaëc bieät quan troïng noái lieàn caùc vuøng trong nöôùc vaø quoác teá.

Ñeå thaáy ñöôïc aûnh höôûng cuûa hieän töôïng boài laéng loøng daãn treân heä thoáng soâng

ôû ÑBSCL ñeán giao thoâng thuûy, coù theå xem xeùt maáy khía caïnh sau:

- Tình traïng taøu vaän taûi lôùn bò maéc caïn phaûi chuyeån taûi haøng hoaëc phaûi chôø

ôùc lôùn haàu nhö xaûy ra thöôøng xuyeân vaøo muøa khoâ treân tuyeán giao thoâng thuûy ñôïi nö

quoác teá doïc soâng Cöûu Long.

- Thöôøng xuyeân naïo veùt, thaäm chí phaûi môû môùi luoàng laïch chaïy taøu. Caùc soâng

noäi ñoàng ôû ÑBSCL coù maät ñoä taøu thuyeàn lôùn, ñeå ñaûm baûo giao tho âng thuûy phaûi laäp

ïch naïo veùt luoàng laïch ñònh kyø thöôøng töø 3 tôùi 5 naêm moät laàn, vôùi möùc ñoä phí keá hoa

toån moãi laàn naïo veùt raát lôùn. Tuyeán luoàng giao thoâng thuûy quoác teá ñi qua Campuchia,

haùi Lan… nhaùnh Hoàng Ngöï (tröôùc ñaây) ñaõ bò laáp caïn nay phaûi môû sang nhaùnh Laøo, T

Long Khaùnh, vôùi möùc phí toån cho coâng vieäc naøy cuõng khoâng nhoû. Rieâng cöûa Ñònh

An laø moät trong nhöõng cöûa s oâng quan troïng vöøa ñaûm baûo nhieäm vuï thoaùt luõ cho

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

Haäu, vöøa phaûi ñaûm baûo nhu caàu giao thoâng thuûy cho taøu 10.000 taán vaøo ra cuïm soâng

caûng Caàn Thô. Nhöng hieän töôïng boài laéng vuøng cöûa soâng Ñònh An ñaõ vaø ñang gaây

neân nhöõng trôû ngaïi raát lôùn.

2.4.2.3 Boài laéng loøng daãn laøm giaûm naêng löïc vaø hieäu quaû cuûa caùc coâng trình thuûy lôïi

Trong soá caùc coâng trình thuûy lôïi xaây döïng ôû ÑBSCL thì coâng trình ngaên maën

giöõ ngoït chòu aûnh höôûng maïnh nhaát cuûa tình traïng boài laéng loøng daãn. Do thay ñoåi

cheá ñoä doøng chaûy, ñoùng coáng theo muøa, ñoùng coáng khi trieàu leân ñaõ laøm cho buøn caùt

trong doøng chaûy coù ñieàu kieän laéng ñoïng caû hai phía tröôùc vaø sau coáng. Trong giai

ñoaïn tröôùc maét, löôïng buøn caùt laéng ñoïng chöa nhieàu, coáng vaän haønh gaëp ít khoù khaên

êng nhö: khoù ñoùng môû, ñoä môû cöûa coáng khoâng ñaït yeâu caàu vaø nhö vaäy hieäu quaû, na

löïc cuûa coáng coù giaûm ñi chuùt ít, song trong töông lai löôïng buøn caùt laéng ñoïng nhieàu,

khaû naêng thoaùt luõ cuûa coáng giaûm ñi, möùc ñoä gaây thieät haïi seõ taêng leân gaáp boäi.

Qua ñieàu tra môùi ñaây, haàu nhö toaøn boä coáng ngaên maën ven bieån ôû ÑBSCL

ñeàu xaûy ra tình traïng boài laéng nhöng toác ñoä boài laéng moãi khu vöïc moät khaùc, moãi giai

ñoaïn moät khaùc. Maáy naêm tröôùc ñaây tình traïng boài laéng tröôùc vaø sau coáng ngaên maën

doïc quoác loä 80 töø Raïch Giaù ñi Haø Tieân xaûy ra raát ít nhöng nhöõng naêm gaàn ñaây do luõ

ñoå veà nhieàu neân tình traïng boài laéng ôû caùc coáng khu vöïc naøy ñaõ taêng leân ñaùng keå.

soâng Coáng ngaên maën giöõ ngoït Ba Lai, ngaên moät trong 8 cöûa soâng coøn laïi cuûa

Cöûu Long, ñaây laø moät trong soá ít coáng ngaên maën giöõ ngoït ñaõ xaây döïng ôû ÑBSCL coù

quy moâ lôùn nhö vaäy. Vôùi haøm löôïng buøn caùt khaù lôùn, dieãn bieán boài laéng coáng Ba Lai

seõ dieãn ra khaù nhanh vaø boài laéng seõ aûnh höôûng ñaùng keå tôùi hieäu quaû coâng trình.

2.4.2.4 Boài laéng loøng daãn laøm giaûm khaû naêng thoaùt luõ cho löu vöïc

Boài laéng loøng soâng, caùc cöûa soâng seõ laøm giaûm maët caét loøng daãn, giaûm khaû naêng

thoaùt luõ, vì theá laøm gia taêng cao trình ñænh luõ, keùo daøi thôøi gian ngaäp luõ taïi moät soá

khu vöïc, ñaây chính laø söï ñoùng goùp cuûa boài laéng gaây neân nhöõng toån thaát raát lôùn veà

ngöôøi, veà cuûa caûi vaät chaát, veà caû moâi tröôøng töï nhieân, moâi tröôøng xaõ hoäi khu vöïc sau

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

moãi traän luõ.

Chöông 4. NGUYEÂN NHAÂN, CAÙC NHAÂN TOÁ AÛNH HÖÔÛNG VAØ CÔ CHEÁ

XOÙI BOÀI LOØNG DAÃN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

4.1 NGUYEÂN NHAÂN VAØ CAÙC NHAÂN TOÁ AÛNH HÖÔÛNG TÔÙI XOÙI BOÀI

LOØNG DAÃN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

4.1.1 Nguyeân nhaân, caùc nhaân toá aûnh höôûng tôùi xoùi lôû bôø heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

4.1.1.1 Neùt khaùi quaùt veà nguyeân nhaân, caùc nhaân toá aûnh höôûng tôùi xoùi lôû bôø.

Xoùi lôû bôø soâng raát ña daïng vaø phöùc taïp, xaûy ra do nhieàu nguyeân nhaân vaø aûnh

höôûng cuûa nhieàu yeáu toá taùc ñoäng. Moät soá nhaø chuyeân moân khi phaân tích nguyeân

nhaân vaø caùc nhaân toá aûnh höôûng tôùi xoùi lôû bôø ñaõ theo caùch tieáp caän töø caùc yeáu toá noäi

sinh vaø caùc yeáu toá ngoïai sinh, moät soá khaùc tieáp caän theo nhoùm caùc nguyeân nhaân

khaùch quan vaø nhoùm caùc nguyeân nhaân chuû quan … Moãi caùch tieáp caän ñeàu coù nhöõng

maët maïnh vaø nhöõng ñieåm haïn cheá rieâng, nhöng nhìn chung caùc caùch tieáp caän naøy raát

khoù thaáy roõ baûn chaát cuûa hieän töôïng xoùi lôû vì theá raát khoù tieán tôùi ñaùnh giaù veà löôïng

caùc yeáu toá tham gia vaøo quaù trình xoùi lôû. Ñeå boå sung khieám khuyeát naøy chuùng toâi

ñeà nghò caùch tieáp caän phaân tích nguyeân nhaân, caùc nhaân toá aûnh höôûng tôùi xoùi lôû theo

töøng giai ñoïan cuûa quaù trình dieãn bieán vaø döïa vaøo moái quan heä nhaân quaû.

Xoùi lở bôø laø bieán hình ngang của loøng daãn, xaûy ra do toå hôïp của quaù trình xoùi

loøng daãn vaø lở bôø, trong ñoù xoùi loøng daãn laø tieàn ñeà coøn lở bôø laø keát quả. Xoùi loøng

daãn laø moät quaù trình töông taùc giöõa doøng chảy vaø loøng daãn maø keát quả laø caùc haït buøn

caùt bò taùch ra khoûi loøng daãn vaø vaän chuyeån ñi nôi khaùc maø khoâng ñöôïc buø ñaép laïi,

coøn lở bôø laø do söï maát caân baèng cuûa caùc löïc cô hoïc, maát caân baèng khoái ñaát bôø (löïc

gaây tröôït lôùn hôn löïc choáng tröôït), keát quaû daãn ñeán khoái ñaát maùi bôø soâng bò tröôït

hay suït lở từng mảng xuoáng soâng.

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

Quaù trình xoùi lở bôø coù theå moâ phỏng theo sô ñoà döôùi ñaây:

Baét ñaàu chu kyø tieáp theo

Suït lôû bôø

Ñuùng

Maát caân baèng maùi bôø

Vaän chuyeån buøn caùt bò taùch ñi nôi khaùc

Sai

Taùch buøn caùt

Nhö vaäy neáu xeùt treân moái quan heä nhaân quaû, maø keát quaû laø söï maát caân baèng

khoái ñaát maùi bôø soâng, laø hieän töôïng tröôït hay suït lôû töøng maûnh khoái ñaát maùi bôø, thì

taát caû caùc yeáu toá taùc ñoäng vaøo loøng daãn hay doøng chaûy laøm taêng löïc gaây tröôït hay

laøm giaûm löïc choáng tröôït cuûa khoái ñaát maùi bôø ñeàu laø nhöõng nguyeân nhaân, nhöõng

nhaân toá gaây aûnh höôûng tôùi xoùi lôû bôø.

Xem xeùt ñaày ñuû caùc yeáu toá khaùch quan laãn chủ quan, caùc yeáu toá beân trong laãn

choáng tröôït

Ci.liM

minmin

gaây tröôït

Gi.Cosαi.tgφ MGi.Sinαi

M K = = M

Kminmin - heä soá oån ñònh

Gi - troïng löôïng coät ñaát thöù i

Gi=γ V γ - Dung troïng cuûa ñaát V - Theå tích cuûa khoái ñaát

φ - Goùc noäi ma saùt C - löïc dính cuûa ñaát l - chieàu daøi ñoaïn cung tröôït trong giôùi haïn coät ñaát thöù i αi - Goùc hôïp bôûi phaùp tuyeán cuûa taâm ñoaïn cung tröôït thöù i vôùi phöông thaúng ñöùng.

Taâm tröôït O (X,Y)

beân ngoøai chuùng ta seõ nhaän ñöôïc moät sô ñoà toång quaùt ñöôïc trình baøy döôùi ñaây.

Nguyeân nhaân vaø caùc nhaân toá aûnh höôûng xoùi lôû (söï maát caân baèng maùi bôø)

Möïc nöôùc

Khoái ñaát gaây tröôït

Löïc choáng tröôït giaûm

Löïc gaây tröôït taêng leân

Khoái ñaát choáng tröôït

Soùng voã

Aùp löïc thaám

Troïng löôïng khoái choáng tröôït giaûm

Troïng löôïng baûn thaân khoái ñaát gaây tröôït taêng

Löïc lieân keát giöõa caùc lôùp ñaát

Taùc ñoäng cuûa con ngöôøi

Gia taûi treân meùp bôø soâng

Möa

Phöông tieän vaän taûi thuûy

Hoøa tan muoái, chaát höõu cô

Neo ñaäu thuyeàn beø

- Toác ñoä xoùi - Ñoä saâu xoùi -Vò trí xoùi loøng daãn so vôùi bôø -V > Vkd (taïi vò trí ñang nghieân cöùu)

Ñaát tröông nôû, nöùt neû maùi bôø

Gioù baõo

Luõ ruùt

Trieàu xuoáng

- Xaây döïng coâng trình - Chaát haøng hoaù - Nöôùc thaûi

Doøng chaûy, soùng taïo vaän toác lôùn thôøi gian duy trì daøi, höôùng taùc duïng baát lôïi

Vaän toác khôûi ñoäng buøn caùt loøng daãn nhoû

Doøng chaûy luõ

Doøng chaûy kieät

Doøng trieàu

Ñoä saâu doøng chaûy

Haït mòn

Haït rôøi

Taïi caùc ñoaïn soâng co heïp, bôø loõm soâng cong, ngaõ ba

Taùc ñoäng tröïc tieáp cuûa con ngöôøi tôùi loøng daãn, doøng chaûy: Khai thaùc caùt, xaây döïng coâng trình thuûy lôïi, nuoâi troàng thuyû saûn...

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

Töø sô ñoà treân cho thaáy nguyeân nhaân, caùc nhaân toá ảnh höởng tôùi xoùi lở bôø ñöôïc

phaân thaønh hai nhoùm. Nhoùm thöù nhaát, laø toå hôïp caùc yeáu toá taùc ñoäng laøm taêng löïc

gaây tröôït maùi bôø, nhoùm thöù hai bao goàm caùc nhaân toá tham gia laøm giaûm löïc choáng

tröôït cuûa khoái ñaát bôø soâng. Nhöng neáu xeùt veà chuû theå taùc ñoäng vaø nhaän söï taùc ñoäng

ñoù thì caû hai nhoùm nhaân toá ñeàu lieân quan tôùi söï töông taùc giöõa doøng chảy, soùng vaø

hoïat ñoäng cuûa con ngöôøi tôùi loøng daãn soâng.

X eùt quaù trình xoùi lở bôø cho thaáy, caùc yeáu toá tham gia vaøo quaù trình xoùi lôû bôø

coù theå ôû thôøi gian naøy, vò trí naøy giöõ vai troø chính, ñoùng vai troø chuû ñaïo, laø nguyeân

nhaân g aây ra xoùi lôû nhöng ở vaøo thôøi ñieåm khaùc, vò trí khaùc chæ ñoùng vai troø thöù yeáu,

chæ laø nhaân toá ảnh höôûng tôùi quaù trình xoùi lở, vì theá söï phaân ñònh nguyeân nhaân vaø

caùc nhaân toá aûnh höôûng tôùi xoùi lở bôø chæ mang tính chaát töông ñoái.

Khi nhìn nhaän xoùi lôû bôø döôùi moät goùc ñoä khaùc, laø toå hôïp cuûa quaù trình dieãn

tieán lieân tuïc, coù tính chu kyø, bao goàm caùc coâng ñoïan:

- Taùch buøn caùt ra khoûi loøng daãn;

- Vaän chuyeån buøn caùt bò taùch ñi nôi khaùc;

- Gaây suïp lôû bôø soâng (khoái ñaát maùi bôø ôû trong tình traïng caân baèng giôùi haïn,

khi chòu moät taùc ñoäng nhỏ seõ daãn tôùi suïp lở), nguyeân nhaân vaø caùc nhaân toá ảnh höởng

tôùi xoùi lở bôø phải laø toång hôïp của caùc yeáu toá tham gia vaøo caùc coâng ñoïan của quaù

trình xoùi lở ñoù. Trong ñoù:

* Tham gia vaøo coâng ñoïan taùch buøn caùt ra khỏi loøng daãn bao goàm caùc yeáu toá:

- Doøng chảy, vôùi ñieàu kieän vaän toác lôùn hôn vaän toác khởi ñoäng của buøn caùt caáu

kd hay coù aùp löïc thủy ñoäng lôùn, ñủ khả naêng phaù vôõ keát caáu bôø,

taïo loøn g daãn V [ ]V≥

coù höôùng taùc duïng baát lôïi, ñöôïc duy trì trong thôøi gian daøi;

- AÙp löïc thaám maùi bôø lôùn lôùn hôn aùp löïc thaám cho pheùp, töùc laø Gradient của

[ ]J≥

cp;

doøng thaám lôùn hôn gradient thaám cho pheùp của ñaát caáu taïo maùi bôø J

- Gia tải quaù möùc cho pheùp ôû meùp bôø soâng, vôùi aùp löïc lôùn hôn söùc chòu tải của

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

ñaát maùi bôø;

- Soùng do gioù, do taøu thuyeàn gaây ra coù aùp löïc thủy ñoäng maïnh ñuû phaù vôõ keát

ø, thaéng ñöôïc löïc dính của ñaát caáu taïo loøng daãn; caáu bô

- Caùc taùc nhaân khaùc nhö chaân vòt taøu thuyeàn, doøng chảy qua hang, hoác, toå moái

cuõng coù taùc ñoäng phaù vôõ keát caáu maùi bôø vaø töø ñoù taùch ca ùc haït buøn caùt ra khỏi boä

oøng daãn. phaän l

*Tham gia vaøo coâng ñoïan vaän chuyeån buøn caùt bò taùch ra khỏi loøng daãn ñi nôi

khaùc:

- D oøng chảy nguoàn ñoå veà nhaát laø vaøo muøa luõ vaø doøng chaûy do thủy trieàu taïo

öùc tải caùt lôùn hôn haøm löôïng buøn caùt thöïc teá trong doøng chảy; ra coù s

- Doøng chảy ven bôø do soùng, gioù taïo neân coù kh ả naêng mang theo buøn caùt ñi

aùc; nôi kh

- Yeáu toá con ngöôøi tham gia vaän chuyeån buøn caùt ra khỏi khu vöïc ñang dieãn

bieán xoùi lở.

*Tham gia thuùc ñaåy khoái ñaát bôø ñang trong traïng thaùi caân baèng giôùi haïn ñi

p lở: ñeán suï

- Doøng chảy baøo xoùi khoái ñaát phản aùp chaân maùi bôø;

- Möïc nöôùc soâng haï thaáp do luõ xuoáng, trieàu ruùt laøm khoái ñaát bôø taêng troïng

ñieàu naøy ñoàng nghóa vôùi löïc gaây tröôït gia taêng; löôïng,

- M öa lôùn keùo daøi laøm khoái ñaát bôø baõo hoøa nöôùc, taêng löïc gaây tröôït;

- AÙp löïc soùng taùc duïng vaøo maùi bôø;

- Gia tải leân meùp bôø v.v…

Ngoøai ra coøn moät soá yeáu toá khoâng tham gia tröïc tieáp vaøo caùc coâng ñoïan của

quaù trình xo ùi lở bôø nhöng laïi ảnh höởng raát lôùn tôùi quaù trình hình thaønh, phaùt sinh vaø

ieån xoùi lở thoâng qua söï thay ñoåi vaän toác doøng chảy phaùt tr hay thay ñoåi caùc yeáu toá

aãn nhö: Hình thaùi soâng, tình traïng khai thaùc caùt ôû loøng soâng, nuoâi caù beø, rửa loøng d

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

troâi ñaát maùi bôø v.v...

4.1.1.2 Phaân tích nguyeân nhaân, caùc nhaân toá aûnh hưởng tôùi xoùi lở bôø hệ thoáng soâng

ôû ÑBSCL

a) Töô ng taùc giöõa doøng chảy vaø loøng daãn - nguyeân nhaân gaây xoùi lôû bôø heä thoáng

soâng ôû ÑBSCL

Töông taùc giöõa doøng chảy vaø loøng daãn coù theå laøm cho loøng daãn saâu theâm hay

caïn ñi, coù theå loøng soâng bò môû roäng hay thu heïp laïi, ñieàu naøy hoøan toøan phuï thuoäc

vaøo doøng chaûy vaø ñieà u kieän loøng daãn. Taùc duïng của doøng chảy gaây xoùi lở loøng daãn

vôùi toác ñoä nhanh hay chaäm, maïnh hay yeáu phuï thuoäc vaøo boán yeáu toá:

- Ñoä lôùn của doøng chảy, cuï theå laø vaän toác doøng chảy thöïc teá lôùn hôn vaän toác

[ ]kdVVV −=∆

khởi ñoäng của buøn caùt caáu taïo loøng daãn, . V∆ caøng lôùn khả naêng xoùi

moøn loøng daãn caøng lôùn, toác ñoä xoùi moøn loøng daãn caøng nhanh. V∆ ñöôïc goïi laø khả

naêng gaây xoùi lở của doøng chảy;

- Thôøi gian duy trì khaû naêng của doøng chảy T, laø khoûang thôøi gian vaän toác

0>∆V

doøng chảy thöïc teá taïi ñieåm xem xeùt lôùn hôn vaän toác khôûi ñoäng cuûa buøn caùt caáu taïo

loøng daãn (khoûang thôøi gian coù ). Vaän toác doøng chaûy caøng lôùn xoùi lôû bôø caøng

nhanh, khoûang thôøi gian duy trì khaû naêng cuûa doøng chaûy caøng daøi toác ñoä xoùi lôû bôø

caøng l ôùn. Ñoái vôùi heä thoáng soâng ở ÑBSCL doøng chaûy soâng khoâng chæ thay ñoåi theo

muøa maø coøn thay ñoåi theo cheá ñoä thuûy trieàu (coù doøng chảy th uaän nghòch), vì theá chæ

tieâu thôøi gian duy trì khaû naêng cuûa doøng chaûy raát quan troïng, phaûi laø moät trong

nhöõng thaønh phaàn chính trong co âng thöùc tính toác ñoä xoùi lôû bôø soâng.

- Höôùng taùc ñoäng của doøng chaûy vaøo bôø, yeáu toá naøy aûnh höôûng lôùn tôùi cô cheá

xoùi lôû, hoá xoùi hình thaønh hay khoâng hình thaønh, hình thaønh ôû ñaâu, maùi bôø soâng bò xoùi

maët hay xoùi chaân, chính nhöõng ñieàu naøy seõ daãn tôùi toác ñoä xoùi lôû bôø nhanh hay chaäm.

S =∆

−

- Khả naêng vaän chuyeån buøn caùt của doøng chaûy, ñöôïc ñaùnh giaù qua ñoä thieáu

huït löôïng buøn caùt trong doøng chảy, kyù hieäu laø , hieäu soá giöõa söùc tải caùt

của doøng chảy S0 vaø haøm löôïng buøn caùt thöïc teá trong doøng chảy S. Xoùi lôû bôø soâng taïi

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

moät vò trí naøo ñoù chæ xaûy ra khi bôø soâng bò maát oån ñònh do löôïng buøn caùt mang ñi

nhieàu hôn löôïng buøn caùt ñem ñeán vì theá moät trong soá caùc yeáu toá doøng chaûy thuùc ñaåy

quaù trình xoùi lôû bôø soâng caàn phaûi xeùt ñeán laø khaû naêng mang buøn caùt.

Nhö vaäy, ñeå ñaùnh giaù möùc ñoä xoùi lở bôø soâng, ñaùnh giaù söï töông taùc giöõa doøng

chảy vôùi loøng daãn treân heä thoáng soâng ở ÑBSCL theo khoâng gian vaø thôøi gian, coù theå

ñaùnh giaù thoâng qua caùc chæ tieâu nhö: khả naêng của doøng chảy V∆ , höôùng doøng chảy

taùc ñoä ng vaøo bôø, khả naêng vaän chuyeån buøn caùt S∆ vaø thôøi gian duy trì khả naêng của

doøng chảy T cho töøng thôøi ñieåm xem xeùt, cho töøng khu vöïc soâng treân toøan heä thoáng.

* Ñaùnh giaù khả naêng vaø thôøi gian duy trì khả naêng cuûa doøng chaûy baøo xoùi loøng daãn

taïi moät soá vò trí ñaïi bieåu treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

Heä thoáng soâng ở ÑBSCL chảy treân vuøng ñaát môùi thaønh taïo, loøng daãn soâng

ñöôïc caáu taïo bởi caùc lôùp buøn, buøn seùt, caùt, buøn caùt, coù tính chaát cô lyù raát thaáp, ñieàu

naøy ñöôïc theå hieän qua mặt caét ñòa taàng vaø tính chaát cô lyù của ñaát caáu taïo loøng daãn,

Hình 52. Mặt caét ñòa taàng doïc soâng Tieàn

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

trong ñoù moät soá vò trí ñaïi bieåu ñöôïc theå hieän treân caùc hình döôùi ñaây.

Hìn

h 53. Mặt caét ñòa taàng doïc soâng Hậu

Hình 54. Mặt caét ñòa taàng taïi một soá soâng khaùc

Töø taøi lieäu ñòa c haát, buøn caùt coù ñöôïc, tieán haønh tính vaän toác khôûi ñoäng cuûa

buøn caùt caáu taïo loøng daãn cho caùc ñoïan soâng treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL theo caùc

coâng thöùc kinh nghieäm ñang ñöôïc öùng duïng roäng raõi treân theá giôùi nhö: coâng thöùc cuûa

EÂri, cuûa Goântraroáp, cuûa Stuñônhítnhicoáp vaø tra bieåu ñoà do Hieäp hoäi kyõ sö xaây döïng

Hoa Kyø. Keát quaû cho thaáy vaän toác khôûi ñoäng cuûa buøn caùt caáu taïo loøng daãn treân heä

thoáng soâng ôû ÑBSCL khaù nhoû chæ dao ñoäng trong khoûang töø 0,3 ñeán 0,6 m/s. So

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

saùnh giaù trò vaän toác khôûi ñoäng cuûa buøn caùt caáu taïo loøng daãn vôùi vaän toác doøng chaûy

thöïc teá bieán ñoäng lieân tuïc theo thôøi gian seõ xaùc ñònh ñöôïc khaû naêng vaø thôøi gian duy

trì khaû naêng gaây xoùi lôû cuûa doøng chaûy taïi vò trí xem xeùt, trong khoûang thôøi gian xem

xeùt.

Hình 55 theå hieän ñöôøng quaù trình vaän toác trung bình ngaøy cuûa doøng chaûy thöïc

teá vôùi vaän toác khôûi ñoäng cuûa buøn caùt caáu taïo loøng daãn taïi moät soá vò trí soâng ñaïi bieåu

Taân Chaâu vaø Caàn Thô vaøo muøa luõ vaø muøa kieät naêm 2001. Trong ñoù hai ñöôøng ñaäm

maøu ñoû song song vôùi truïc hoøanh (truïc thôøi gian) bieåu thò vaän toác khôûi ñoäng cuûa buøn

caùt caáu taïo loøng daãn, caùc ñöôøng cong dao ñoäng laø vaän toác trung bình ngaøy cuûa doøng

1,40

1,20

1,00

0,80

0,60

) s / m

0,40

0,20

( c o t n aä V

0,00

1 -0,20

-0,40

-0,60

Thôøi gian

Ukñ

Thaùng 12

Thaùng 6

Thaùng 5

Thaùng 4

Thaùng 3

Thaùng 2

Thaùng 1

Taïi Taân Chaâu muøa kiệt naêm 2001

2,50

2,00

1,50

1,00

) s / m

0,50

( c oá t n aä V

0,00

-0,50

-1,00

Thôøi gian

Thaùng 7

Thaùng 8

Thaùng 9

Thaùng 10

Thaùng 11

Ukñ

Taïi Taân Chaâu muøa luõ naêm 2001

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

chaûy thöïc teá.

1,50

1,00

0,50

) s / m

0,00

( c oá t n aä V

-0,50

-1,00

Thôøi gian

Thaùng 1

Thaùng 2

Thaùng 3

Thaùng 4

Thaùng 5

Thaùng 6

Thaùng 12

Vkd

ệ

Taïi Caàn Thô muøa ki t naêm 2001

1,60

1,40

1,20

1,00

0,80

) s / m

0,60

0,40

( c oá t n aä V

0,20

0,00

1 -0,20

-0,40

-0,60

Thôøi gian

Thaùng 7

Thaùng 8

Thaùng 9

Thaùng 10

Thaùng 11

Vkd

Taïi Caàn Thô muøa luõ naêm 2001

Hình 55. Ñöôøng quaù trình vaän toác

thöïc teá theo giôø vaø ñöôøng v

ận toác khởi ñộng của

buøn caùt caáu taïo loøng daãn

V . Thôøi gian duy trì T, laø toång thôøi gian cuûa töøng muøa, maø trong thôøi gian ñoù

Treân cô sôû caùc bieåu ñoà theå hieän ôû hình treân seõ tính ñöôïc vaän toác trung bình

muøa

vaän toác doøng chaûy thöïc teá lôùn hôn vaän toác khôûi ñoäng cuûa buøn caùt. Khaû naêng baøo xoùi

cuûa loøng daãn ∆V, laø trò soá trung bình cuûa hieäu vaän toác thöïc teá vaø vaän toác khôûi ñoäng

haït buøn caùt, trong khoûang thôøi gian duy trì T.

Keát quaû tính toùan cho moät soá vò trí treân heä thoáng soâng ở ÑBSCL vaøo muøa luõ

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

vaø muøa kieät töø naêm 2000 ñeán 2003 [37], ghi trong baûng 11 vaø 12.

Bảng 11. Khả naêng vaø thôøi gian duy trì khả naêng baøo xoùi loøng daãn muøa luõ töø naêm

2000 ñeán 2003 taïi moät soá vò trí soâng ở ÑBSCL

Soâng

Vò trí soâng

Vaän toác TB V (m/s)

Naêm 2000 Khaû naêng ñaøo xoùi V∆ (m/s)

Thôøi gian duy trì T (giôø)

Naêm 2001 Khaû naêng ñaøo xoùi V∆ (m/s)

Thôøi gian duy trì T (giôø)

Naêm 2002 Khaû naêng ñaøo xoùi V∆ (m/s)

Thôøi gian duy trì T (giôø)

Naêm 2003 Khaû Thôøi naêng gian ñaøo duy xoùi trì V∆ T (m/s) (giôø)

1,097 3672

1,067

3672

1,043

3672

1,518 1,195 1,083

1,490 1,169 1,060

1,466 1,117 1,013

3672 1,183 0,764 0,920 0,834

Tieàn

Taân Chaâu Thanh Bình Cao Laõnh än Myõ Thua (Ñaàu CL Löôùi Mieãu)

1,031

0,651 3287

1,020

0,64

3412

0,98

0,605

3278 0,802 0,422

2731

Vaøm Nao

1,186 1,011

0,781 3672 0,615 3672

1,179 0,991

0,774 0,595

3672 3672

1,230 0,996

0,819 0,598

3672 0,894 0,490 3672 0,702 0,315

6 356 3356

1,131

1,093

1,104

0,771

Haäu

Vaøm N ao Chaâu Ñoác Ñaàu CL OÂng Hoå Cuoái CL Thoát Noát Caàn Thô

1,046 0,825

0,460 3177

1,011 0,805

0,438

3330

1,022 0,814

0,451

0,713 3176 0,603 0,314

2601

Baûng 12. Khả naêng vaø thôøi gian duy trì khả naêng baøo xoùi loøng daãn muøa kiệt töø naêm

2000 ñeán 2003 taïi một soá vò trí soâng ở ÑBSCL

Soâng Vò trí soâng

Vaän toác TB V (m/s)

Naêm 2000 Thôøi Khaû gian naêng duy ñaøo trì xoùi V∆ T (m/s) (giôø) 0,169 3672

0,579 0,355 0,322

Naêm 2001 Khaû Thôøi naêng gian ñaøo duy xoùi trì V∆ T (m/s) (giôø) 3 607

0,204

Vaän toác TB V (m/s) 0,531 0,350 0,317

Naêm 2002 Khaû naêng ñaøo xoùi V∆ (m/s) 0,184

Thôøi gian duy trì T (giôø) 3455 0,439 0,110 0,278 0,252

Naêm 2003 Khaû Thôøi naêng gian ñaøo duy xoùi trì V∆ T (m/s) (giôø) 3210

0,519 0,341 0,309

Tieàn

0,331

0,237 2673

0,288

0,186

2584

0,265

0,172

2487

0,216 0,137

2286

Taân Chaâu Thanh Bình Cao Laõnh Myõ Thuaän (Ñaàu CL Löôùi Mieãu)

Vaøm Nao

0,45 0,33

8 3

0 0,061

,150 3180 3

230

0,43 1 0,296

0,137 0,051

3126 16 56

0,39 3 0,266

0,109 0,03 7

3098 14 99

0,34 0,215

2 0 0

,073 ,009

2684 87 9

0,411

0,294

0,316

0,232

Haäu

0,293 0,258

0,381 0,284

162

548

2416

0,271 0,249

,144

0,215 0,197 0,

,151

416

128

150

Vaøm Nao Chaâu Ñoác Ña àu CL OÂng H oå Cuoái CLThoát Noát Caàn Thô

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

100

* Khả naên g vận chuyển buøn caùt của doøng chảy treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

y, ủ ån bu caùt c a doøn chả möùc oä lôùn hôn c ûa Ñeå x ñònh khả naêng v än chu aùc a ye øn u ñ g

öùc taûi ca vôùi aøm lö ïng b øn ca thöïc á tron doøn chaûy thì vaán ñeà caàn th eát s ùt so ùt ô h u te , g g i

phaûi xaùc ñònh ñöôïc haøm löôïng buøn caùt thöïc teá vaø söùc taûi caùt thöïc teá cuûa doøng chaûy.

ở Ha øm löôïng buøn caùt thöïc teá treân heä thoáng soâng ÑBSCL trong nhieàu naêm qua

ủ. So lieäu c æ thu aäp ñ ôïc tö caùc ñ taøi, d ï aùn t öôùc ñ ây khoâng ñöôïc ño ñaïc ñaày ñ th eà h ö ö a r ø á

g baûng 13 vaø moät soá taøi lieäu cuûa Ủy Ban soâng Meâkoâng löu tröõ [4], theo ghi tron

ảy ặt nguoàn soá lieäu naøy, toång löôïng phuø sa trung bình haøng naêm ch qua hai m caét Taân

g oâng T eàn va Chaâu Ñoác uoäc s âng H äu vaøo khoản 240 rieäu t n, rie g Chaâu thuoäc s i ø th o a t aá ân

trong 3 thaùn muø õ (th g V I, IX aø X) ôïng huø s t caét ặ ua m haâu ác so g g a lu aùn II v lö p a q C Ño ân

t caét g Tie s á Haäu, qua mặ Taân Chaâu soân àn moät o naêm coù taøi lieäu ghi trong baûng döôùi

ûn

rong

T g löô g buøn muøa

a thaù

u maët a g VII

ét Taân IX va

r u taán

Ba g 13. oån b

ïn ng

caùt q a luõ (th ùn

ca I,

âu ø Cha Ñoác t )

ñaây:

Soâng Traïm

Chaâu va ø X) (t ieä Naêm 1982 136,5 10,36

Tieàn Taân Chaâu Chaâu Ñ ác Haäu o 0 198 87,9 8,5 6 98 1 1 169,1 8 1 ,9 96 19 185,3 17 ,7 2000 217,2 1,6 2

Treân c ô sôû ñöô ua øng q ù trìn h luõ se aùc ñ h ñö òn õ x ôïc to g ån löôïn luõ qu g a Taân C haâu

vaø Chaâu Ñoác trong ba thaùng muøa luõ (thaùng VIII, IX vaø X) moät soá naêm ghi trong

baûng 14.

Baûng 14. Toång löôïng luõ qua Taân Chaâu vaø Chaâu Ñoác trong ba thaùng muøa luõ (thaùng VIII, IX vaø X) (trieäu m3)

Soâng Traïm 1980 1981 1996 2000 Naêm 1982

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

101

Tieàn Taân Chaâu 123.026 171.649 162.951 178.411 194.745 51.667 43.718 Haäu Chaâu Ñoác 44.274 44.641 40.921

Treân cô sôû taøi lieäu trong baûng 13 vaø 14 seõ tính ñöôïc haøm löôïng buøn caùt trung

bình 3 thaùng muøa luõ qua Taân Chaâu vaø Chaâu Ñoác caùc naêm coù soá lieäu, keát quaû ghi

trong baûng 15,

Baûng 15. Haøm löôïng buøn caùt qua Taân Chaâu vaø Chaâu Ñoác trong 3 thaùng muøa luõ (thaùng VIII, IX vaø X) (g/m3)

Soâng Traïm

Tieàn Haäu T Cha aân Chaâu âu Ñoác 1980 713 209 1981 985 204 Naêm 1982 838 232 1996 1.039 400 2000 1.115 418

Sö ùc taûi c cuûa doøng c aùt haûy t höôøng öôïc tín baèng c ñ h aùc coâng t hö ùc kinh nghieäm.

Hieän coù raát nhieàu coâng thöùc nhöng coâng thöùc kinh nghieäm của Vieän nghieân cöùu

07,1

77,0

S = 0

Thủy l ôïi Hoøang Haø, Trung Quoác [5]

25,2V 7,0 WR

(1)

T rong ñoù:

ủa doøng chảy; - S0: söùc tải caùt c

- W: ñoä tho â thủy l öïc (t oác ñoä laéng chìm của buøn ca ùt tín h baèn g cm /s);

y - R: baùn kính thủy löïc của mặt caét ngang doøng chả ( m );

- V: vaä n toác trung bì nh mặt ca m/s ). ét (

cho keát quaû tính toùan khaù phuø hôïp vôùi thöïc teá heä thoáng soâng ôû ÑBSCL. Keát quaû tính

söùc taûi caùt trung bình muøa luõ taïi Taân Chaâu vaø Chaâu Ñoác töø naêm 2000 ñeán 2003 theo

coâng thöùc (1) ghi trong baûng 16.

Bảng 16. Söùc taûi caùt doøng chaûy muøa luõ taïi Taân Chaâu, Chaâu Ñoác caùc naêm töø 1980

Söùc taûi caùt trung bình (Muøa luõ)

,34 10

1980 813,73 274,84

1981 ,28 915 62 298,

1982 7 ,14 11 ,16 1 1,82 1 84 ,37 2 53,

2000 18 44

1996 63 404

8,41

2001 133 278,62

2002 92,68 281,79

2003 674,38 144,43

Traïm Taân Chaâu Chaâu Ñ oác

Soâng Tieàn Haäu

ñeán 2003

So saùnh söùc taûi caùt trung bình muøa möa luõ ghi trong baûng 16 taïi Taân Chaâu vaø

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

102

Chaâu Ñoác vôùi haøm löôïng buøn caùt thöïc teá ghi trong baûng 13 vaø 15 cho thaáy khaû naêng

mang buøn caùt trung bình treân toøan maët caét ngang cuûa doøng chaûy taïi Taân Chaâu vaø

Chaâu Ñoác khoâng lôùn, tuy vaäy neáu chæ xem xeùt moät boä phaän doøng chaûy phía bôø loõm

aát nhieàu, vì theá xoùi lôû loøng soâng, bôø soâng phía thì khaû naêng mang buøn caùt lôùn hôn r

bôø loõm laø ñieàu khoâng theå traùnh khoûi.

Keát qủa tính toùan, phaân tích treân ñaây coù theå ñi ñeán một số kết luận sau:

ở ÑBSCL daãn - Söï töông taùc giöõa doøng chaûy vaø loøng daãn treân heä thoáng soâng

bôø soâng laø moät thöïc teá; ñeán xoùi lở

- Xoùi lở bôø chủ yeáu xảy ra vaøo muøa luõ, luõ caøng lôùn loøng daãn caøng bò xoùi moøn

ãn bieán loøng daãn sau luõ naêm 2000 lôùn hôn nhanh, dieãn bieán loøng daãn caøng maïnh (die

naêm 2003 raát nhieàu).

ảy ở ả - Kh naêng gaây xoùi l bôø doøng ch soâng Tieàn lôùn hôn soâng Haäu raát nhieàu, vì

theá dieãn bieán loøng daãn soâng Tieàn cuõng maõnh lieät hôn soâng Haäu. Ñieàu naøy phaàn naøo

ñöôïc minh chöùng qua dieãn bieán thöïc teá trong nhöõng naêm qua;

ảnh - Treân caùc ñoïan soâng hö ởng ủa ả c c luõ laãn trieàu, ñoïan soâng baét ñaàu phaân

ảy raát lôùn xuaát hieän vaøo thôøi ra nhieàu nhaùnh ñoå ra bieån, vaøo muøa luõ vaän toác doøng ch

án toác do chảy ủa lu trieàu) höng i gian y ñieåm trieàu xuo g (vaän øng laø toå hôïp c õ vaø , n thôø du

rì va ác lôùn khoâ aøi, vì t eá bieán ình lo daãn tr caùc ñ n soâng aøy kho g t än to ng d h h øng eân oïa n ân

dieãn ra maõnh lieät.

g - nguyeân nhaân gaây xoùi lôû bôø heä thoáng soâng ôû ÑBSCL b) Soùn

Soùng coù theå do gioù hay do taøu thuyeàn ñi laïi treân soâng gaây ra. Döôùi taùc ñoäng

của soùng (aùp löïc soùng) maùi bôø soâng bò phaù vôõ keát caáu, caùc haït buøn caùt thuoäc boä phaän

của loøng daãn bò taùch rôøi vaø vaän chuyeån ñi nôi khaùc (doøng chảy soâng hay doøng ven bôø

do soùng taïo ra), neáu quaù trình treân dieãn ra laâu daøi, lieân tuïc chaân maùi bôø seõ bò xoùi taïo

thaønh haøm eách daãn ñeán khoái ñaát bôø ma át oån ñònh vaø suïp lở.

Soùng taùc ñoäng gaây xoùi lở bôø soâng phải hoäi ñủ 3 ñieàu kieän:

- Aùp löïc soùng taùc ñoäng vaøo bôø phải lôùn hôn löïc coá keát của ñaát caáu taïo bôø

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

103

soâng;

- Vaän toác doøng chảy ven bôø do soùng taïo ra ñuû khả naêng baøo moøn vaø vaän

chuyeån buøn caùt ñi nôi khaùc;

- Soùng taùc ñoäng lieân tuïc, duy trì trong thôøi gian daøi.

Xem xeùt caùc ñieàu kieän neâu treân cho thaáy, treân heä thoáng soâng ở ÑBSCL, soùng

do gioù coù khả naêng gaây xoùi lở bôø vuøng cửa soâng, coøn soùng do thuyeàn beø coù khả naêng

gaây xoùi lở bôø caùc ñoïan soâng, keânh, raïch coù maät ñoä taøu thuyeàn ñi laïi nhieàu, thöôøng laø

nhöõng ñoïan soâng chảy qua caùc thaønh phoá, thò xaõ, thò traán, nôi taäp trung ñoâng daân cö.

Caùc cửa soâng vuøng ÑBSCL coù mặt nöôùc roäng treân 2 km, gioù coù vaän toác khaù

lôùn (vaän toác trung bình khỏang 20 m/s), duy trì trong thôøi gian daøi töø thaùng IX ñeán

thaùng IV naêm sau (gioù chöôùng), ñaõ taïo neân aùp löïc vaø vaän toác doøng chảy lôùn, laøm buøn

caùt taùch ra khỏi boä p haän của bôø soâng vaø vaän chuyeån ñi nôi khaùc.

Vôùi caùc ñặc tröng của gioù (vaän toác gioù, ñaø gioù) seõ tính ñöôïc chieàu cao soùng

34,0

76,0

426,0

−

trung b ình h = 0,93 m theo coâng thöùc của Stevenxôn [24]:

5,0

.304,0

DV .

=λ

vaø böôùc soùng λ = 8,78m tính theo coâng thöùc:

Trong ñoù: h - chieàu cao soùng (m)

D – ñaø gioù (km)

V- vaän toác gioù (m/s)

λ - böôùc soùng (m)

AÙp löïc soùng lôùn nhaát taùc duïng leân maùi bôø soâng coù theå tính theo coâng thöùc

[10,32]:

Pmax= ks.kf.Pc,rel.ρ.g.h (Kpa)

Trong ñoù: - Pmax, aùp löïc soùng lôùn nhaát leân maùi bôø, (Kpa);

ctg

85,0

8,4

028,0(

15,1

−

- ks, heä soá xaùc ñònh theo coâng thöùc

h λ

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

104

)

h λ

, tra bảng; - kf, heä soá phuï thuoäc vaøo ñoä thoải của soùng

rel

- P , trò soá lôùn nhaát cuûa aùp löïc soùng töông ñoái treân maùi doác, phuï thuoäc

vaøo chieàu cao soùng, ñöôïc xaùc ñònh baèng caùch tra bảng.

Aùp löïc soùng lôùn nhaát taùc duïng leân maùi bôø phuï thuoäc vaøo ñoâï doác maùi bôø, maùi

bôø caøng doác aùp löïc soùng caøng lôùn vaø ngöôïc laïi maùi bôø caøng xoûai aùp löïc soùng leân maùi

bôø caøng nhoû, xem bieåu ñoà döôùi ñaây.

Quan heä giöõa P(t/m2) vaø heä soá maùi doác m

) 2 m

/ t ( P c ö l p A

eä soá maùi doác bôø soâng m

Hình 56. Quan hệ giöõa aùp löïc soùng lôùn nhaát vaø ñoä doác maùi bôø

Va än toác doøng chaûy lôùn nhaát treân maùi bôø sau khi soùng ñoå ñöôïc tính theo coâng

thöùc:

130 (,

β)

2) (

max

h n

40 , β

Trong ñoù: h, chieàu cao soùng (m);

λ, chieàu daøi cuûa soùng (m);

β, heä soá phuï thuoäc vaøo tyû soá

n, heä soá nhaùm maùi bôø;

h λ

Thay giaù trò caùc ñặc tröng soùng, gioù vaø heä soá nhaùm maùi bôø soâng vuøng cửa

soâng, s eõ nhaän ñöôïc Vmax= 2,8 m/s.

Töông töï ñaùnh giaù taùc ñoäng của soùng taøu thuyeàn leân maùi bôø soâng vuøng coù maät

ñoä giao thoâng lôùn, chieàu cao soùng do taøu thuyeàn taïo ra vaøo khỏang h = 0,7 m, böôùc

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

105

soùng λ = 7 m, khi ñoù vaän toác nöôùc ruùt lôùn nhaát treân maët maùi laø 2,3 m/s. Vôùi vaät lieäu

caáu taïo loøng daãn treân heä thoáng soâng ở ÑBSCL coù löïc dính trung bình vaøo khỏang 1

t/m2 , vaän toác khởi ñoäng buøn caùt vaøo khỏang 0,3-0,6 m/s, trong tröôøng hôïp bôø soâng

≥

khoâng ñöôïc bảo veä, heä soá maùi doác oån ñònh bôø soâng, tröôùc taùc ñoäng của soùng phải coù

m 7. Ñieàu naøy hoøan toøan phuø hôïp vôùi nhöõng ño ñaïc thöïc teá.

Nhìn chung xoùi lở bôø soâng do soùng gioù hay soùng taøu gaây ra coù khoái lở beù, ít

nguy hieåm, nhöng thöôøng dieãn ra lieân tuïc vì theá ảnh höởng khoâng nhỏ tôùi ñôøi soáng

nhaân daân soáng ven soâng, ñặc bieät xoùi lở bôø do soùng gaây ra thöôøng boài laáp naâng cao

ñaùy soâng taïi choã vì theá gaây c ản trở khoâng nhoû tôùi giao thoâng thủy.

c) Ảnh höôûng cuûa vieäc gia taûi leân meùp bôø soâng tôùi xoùi lôû bôø.

Gia tải leân meùp bôø soâng coù theå laø:

- Xaây döïng nhaø cửa, cô sở haï taàng , chaát haøng hoùa v.v…;

- Luõ xuoán trieàu ruùt laøm taêng troïng g löôïng khoái ñaát bôø hay giảm aùp löïc ñaåy

n oåi;

- Möa laøm b õo hoøa khoái ñaát bôø vaø phaùt a sinh aùp löïc thaám...

ở Ñaát caáu taïo loøng daãn heä thoáng soâng ÑBSCL coù tính chaát cô lyù thaáp, dung

troïng töï nhieân töø 1,62-1,98 taán/m , dung troïng khoâ töø 1,1 ñeán 1,7 taán/m3, löïc dính

caùc lôùp ñaát trong khoûang 0,5 ñeán 2,0 taán/m2, goùc ma saùt trong của nhieàu lôùp ñaát khaù

nhỏ chæ 2 - 30 vì theá khi tải troïng meùp bôø taêng, trong noäi boä khoái ñaát maùi bôø xuaát

hieän öùng suaát dö lôùn, vuøng coù öùng suaát dö vöôït quaù khả naêng chòu tải của ñaát maùi bôø,

seõ hình thaønh vuøng bieán daïng dẻo.

Keát qủa tính toùan phaân boá öùng suaát ñieåm vaø quaù trình phaùt trieån vuøng bieán

daïng dẻo của khoái ñaát bôø baèng phöông phaùp phaàn tử höõu haïn ñöôïc mieâu tả treân caùc

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

106

hình döôùi ñaây. Vuøng maøu vaøng ñaäm laø vuøng coù öùng suaát lôùn.

0.600

0.560

0.520

0.480

0.440

0.400

0.360

0.320

0.280

0.240

0.200

0.160

0.120

0.080

0.040

0.000

Hình 57. Vuøng xuaát hieän öùng suaát lôùn khi gia taûi meùp bôø soâng

Caøng gia taêng t ải troïng meùp bôø, öùng suaát trong khoái ñaát bôø caøng taêng leân,

vuøng coù öùng suaát lôùn caøng ñöôïc m ở roäng vaø nhö vaäy vuøng bieán daïng dẻo caøng ñöôïc

0.850

0.800

0.750

0.700

0.650

0.600

0.550

0.500

0.450

0.400

0.350

0.300

0.250

0.200

0.150

0.100

0.050

-0.000

phaùt trieån roäng theâm,

0.950

0.900

0.850

0.800

0.750 A

0.700

0.650

0.600

0.550

0.500

0.450

0.400

0.350

0.300

0.250

0.200

0.150

0.100

0.050 -0.000

Hình 58. Söï phaùt trieån vuøng bieán daïng deûo trong khoái ñaát bôø khi gia taûi vöôït quaù khaû naêng chòu löïc cuûa ñaát

Vuøøng bieán daïng dẻo phaùt trieån daàn ñeán maùi doác bôø soâng, nhöõng haït ñaát ñöôïc

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

107

taùch ra khoûi boä phaän của loøng daãn, khoái ñaát bôø bò phaù vôõ keát caáu, doøng chaûy coù vaän

toác nhoû vaãn coù khaû naêng loâi keùo ñaát bôø ñi nôi khaùc. Hình 59 döôùi ñaây moâ taû ñöôøng

Hình 59. Quyõ ñaïo cuûa ñaát khi khoái ñaát bôø bò phaù vôõ keát caáu

di chuyeån cuûa ñaát bôø khi gia taûi vöôït quaù giôùi haïn cho pheùp.

Keát quả tính toùan nhieàu tröôøng hôïp cho thaáy, khi gia taêng tải troïng nhöng

chöa vöôït quaù giôùi haïn, söï di chuyeån ñaát bôø chöa xaûy ra nhöng khoái ñaát bôø vaãn bò

suy giảm oån ñònh. Ñeå ñaùnh giaù mức ñoä suy giảm oån ñònh khoái ñaát bôø khi gia taêng tải

troïng nhöng chöa vöôït quaù giôùi haïn, chuùng toâi ñaõ tieán haønh khảo saùt söï thay ñoåi heä

soá oån ñònh Kminmin của khoái ñaát bôø taïi moät soá vò trí coù ñặc ñieåm ñòa chaát khaùc nhau baèng phaàn meàm GeoSlopew vôùi caùc phöông phaùp Jambu, Ordidary vaø Bishop.

Tröôøng hôïp tính toùan: Ñaát bôø baõo hoøa nöôùc do möa, möïc nöôùc soâng haï thaáp

vaøo thôøi ñieåm luõ xuoáng trieàu ruùt, meùp bôø ñöôïc chaát taûi (nhö xaây döïng nhaø cöûa, chaát

haøng hoùa v.v..) ôû caùc caáp taûi troïng khaùc nhau.

Mặt caét tính toùan ñieån hình, khu vöïc xoùi lở phía bôø höõu soâng Tieàn thuoäc aáp

Long Hoøa, xaõ Long Khaùnh, huyeän Hoàng Ngöï, vôùi 7 lôùp ñaát phaân boá theo chieàu saâu

Hình 60. Mặt caét tính toùan oån ñònh ñieån hình khu vöïc aáp Long Hoøa-Long Khaùnh-Hoàng Ngöï

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

108

ñòa taàng theå hieän treân hình döôùi.

3.00

2.50

Bishop

2.00

)

Jambu

1.50

Ordinary

1.00

0.50

Jambu

m ( c ô ö n c öï M

0.00

Ordinary

-0.50

Bishop

-1.00

-1.50

0.5

0.7

0.9

1.1

1.3

1.5

1.7

1.9

Heä soá an toaøn

nöôùc soâng haï thaáp t¹i Êp Long Hßa, x·

H×nh 61. Suy giảm Kminmin khoái ñaát bôø khi möïc

Long ThuËn, huyÖn Hång Ngù, tØnh §ång Th¸p

Bieåu ñoà quan heä P(t/m)~Kminmin theo phöông phaùp Ordinary

2,000

1,800

MN=+3,5m

1,600

MN=+2,5m

i

1,400

MN=+1,5m

n m n m K

MN=+0,5m

1,200

MN=-0,5m

1,000

0,800

0,5

1,5

2,5

Taûi troïng P (t/m)

H×nh 62. Suy giảm Kminmin khoái ñaát bôø khi möïc nöôùc soâng haï thaáp cuøng chaát tải leân meùp

bôø vôùi caáp ñoä khaùc nhau

t¹i Êp Long Hßa, x· Long ThuËn, huyÖn Hång Ngù, tØnh §ång Th¸p

ình 6

3. Maët caét tính toùan oån ñònh ñieån hình khu vöïc Chôï Gaønh Haøo –Baïc Lieâu

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

109

3.00

2.5

Bishop

2.00

)

Jambu

1.50

Ordinary

1.00

0.50

Jambu

m ( c ôù ö n c öï M

0.00

Ordinary

-0.50

Bishop

-1.00

-1.50

0.5

0.7

0.9

1.1

1.3

1.5

1.7

1.9

Heä soá an toaøn

H×nh 64. Suy giảm Kminmin khối ñaát maùi bôø khi möïc nöôùc soâng haï thaáp t¹i chôï Gaønh Haøo,

tænh Baïc Lieâu

Bieåu ñoà quan heä P(t/m)~Kminmin theo phöông phaùp Ordinary

1,700

1,600

M N= +2,65m

1,500

M N= +2,15m

1,400

i

1,300

M N =+1,20m

i

1,200

n m n m K

M N= +0,20m

1,100

1,000

M N= -1,00m

0,900

0,800

0,5

1,5

2,5

Taûi troïng P (t/m)

Hình 65. Suy giảm Kminmin khoái ñaát bôø khi möïc nöôùc soâng haï thaáp cuøng chaát tải leân meùp

bôø soâng vôùi ñoä lôùn khaùc nhau taïi Chôï Gaønh Haøo, tænh Baïc Lieâu

d) Tính chaát cô lyù, thaønh phaàn haït, söï phaân boá caùc lôùp ñaát caáu taïo loøng daãn aûnh

höôûng lôùn tôùi xoùi lôû bôø soâng

Nhö treân ñaõ neâu xoùi lở bôø laø quaù trình doøng chảy baøo xoùi vaän chuyeån buøn caùt

c aáu taïo loøng daãn ñi nôi khaùc maø khoâng ñöôïc buø ñaép, vì theá yeáu toá loøng daãn coù tính

thuï ñoäng song ảnh höởng khoâng nhỏ ñeán quaù trình xoùi lở bôø, thaäm chí xeùt theo khía

caïnh khaùc, noù coøn coù tính quyeát ñònh ví dụ moät ñoïan soâng naøo ñoù coù vaän toác doøng

y chả raát lôùn nhöng loøng soâng laïi ñöôïc caáu taïo bởi ñaát raát toát coù khi laø ñaù chẳng haïn

thì chaéc chaén doøng chảy khoâng theå gaây xoùi lở bôø ñöôïc.Vôùi ñieàu kieän doøng chảy nhö

nhau, vaät lieäu caáu taïo loøng soâng caøng coù tính dính thaáp, thaønh phaàn haït bao goàm

phaàn lôùn haït mòn, xoùi lở bôø seõ dieãn ra nhanh hôn. Tính toát hay xaáu cuûa ñaát caáu taïo

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

110

loøng soâng chæ laø khaùi nieäm coù tính chaát töông ñoái, phaûi ñöôïc so saùnh treân moái quan

heä v ôùi caùc yeáu toá chuû ñoäng nhö doøng chaûy, soùng, gia taûi meùp bôø soâng v.v… , vaán ñeà

naøy ñaõ ñöôïc ñeà caäp qua vieäc ñaùnh giaù caùc chæ tieâu khaû naêng baøo xoùi cuûa doøng chaûy,

khaû naêng cuûa soùng phaù vôõ keát caáu ñaát bôø.

Ngoøai ra söï phaân boá caùc lôùp ñaát theo chieàu saâu loøng daãn cuõng ảnh höởng

khoâng nhỏ tôùi toác ñoä vaø quy moâ khoái ñaát bò saït lở trong moãi ñôït. Lôùp ñaát coù tính chaát

cô lyù thaáp caøng naèm döôùi saâu, ñieàu kieän phaùt trieån xoùi lở bôø caøng thuaän lôïi hôn vaø

moãi ñôït lở bôø khoái lở coù kích thöôùc lôùn hôn [17].

e) Hình thaùi soâng aûnh höôûng tôùi xoùi lôû bôø

+ Hình daïng maët caét ngang soâng ảnh höởng tôùi xoùi lở bôø.

Xeùt moät mặt caét ngang doøng chảy coù hình daïng baát kyø, vôùi truïc toïa ñoä ch oïn

xΟ

dω

Hình 66. Mặt caét ngang ñoïan soâng töông ñoái thẳng

nhö hình veõ 66, döôùi ñaây.

Trong tröôøng hôïp ñoä nhaùm loøng daãn (n) ñoàng nhaát taïi moïi ñieåm treân mặt caét

ngang vaø ñoä doác thủy löïc taïi moïi thủy tröïc ñeàu baèng nhau, Ibad-Zade Iu.A. vaø

Kiacbeili T.H. [14], ñaõ xaây döïng ñöôïc coâng thöùc tính vaän toác trung bình thủy tröïc

treân mặt caét ngang doøng chảy

=V x

ν 2

2 ¼ )'

+ y

(3)

Trong ñoù:

Vx – vaän toác trung bình của thủy tröïc x;

J – ñoä doác thủy löïc;

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

111

n – ñoä nhaùm loøng daãn;

y – ñoä saâu doøng chảy taïi thủy tröïc x;

1=ν - theo Pavlobski.

y/ - heä soá maùi doác ñaùy soâng taïi thủy tröïc x;

Coâng thöùc (3) cho thaáy vaän toác trung bình thủy tröïc phuï thuoäc vaøo ñoä saâu

doøng chảy vaø hình daïng mặt caét ngang vì theá thoâng qua vaän toác, hình daïng mặt caét

soâng seõ ảnh höởng tôùi xoùi lở bôø soâng.

+ Hình daïng ñoïan soâng ảnh höởng tôùi xoùi lở bôø.

Nhöõng nghieân cöùu ñaõ chæ ra raèng phaân boá vaïân toác treân mặt ñoïan soâng cong,

ñoïan soâng phaân nha ùnh raát khaùc bieät so vôùi söï phaân boá vaän toác treân ñoïan soâng thẳng,

treân ño ïan soâng coù cửa hoäi löu, phaân löu raát nhieàu, chính vì vaäy hieän töôïng xoùi lở bôø

dieãn ra ôû caùc ñoïan soâng naøy cuõng coù söï khaùc bieät roõ neùt.

Theo Ibad-Zade Iu.A. vaø Kiacbeili T.H. [14] phaân boá vaän toác doøng chaûy treân

i .

v = r

3/2 h max

maët caét ngang ñoïan soâng cong tuaân theo bieåu thöùc döôùi ñaây:

1 n

r r 0

(4)

Trong ñoù:

r ;

ác trung bình của thủy tröïc caùch taâm cong moät ñoïan

rv - vaän to maxh

ủa ặt - ñoä saâu lôùn nhaát c m caét ngang ñang xeùt treân ñoïan soâng cong;

i - ñoä doác trung bình loøng daãn ñoïan soâng ñang xeùt;

0, rr

- Khỏang caùch töø taâm con g tôùi thủy tröïc ñang xeùt vaø thủy tröïc coù ñoä saâu

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

112

lôùn nhaát treân mặt caét ngang ñang xem xeùt, xem treâ n hình veõ 67.

Maët caét A-A

dxxΟ

dω

Hình 67. Mặt cắt ngang treân ñoïan soâng cong

Bieåu thöùc (4) cho thaáy, caùc th ủy tröïc caøng xa taâm cong, vaän toác doøng chảy

r nhỏ), vaän toác doøng chảy nhỏ.

caøng lôùn vaø ngöôïc laïi caùc thuûy tröïc gaàn taâm cong (

Ñieàu naøy chæ roõ treân ñoïan soâng cong, doøng chảy taäp trung veà phía bôø loõm vaø vì theá

phía bôø loõm thöôøng xảy ra hieän töôïng xoùi lở bôø, ngöôïc laïi phía bôø loài vaän toác doøng

chảy nh ỏ neân thöôøng ñöôïc boài laéng. Hieän töôïng naøy baét gặ p khaù phoå bieán treân heä

thoáng soâng ở ÑBSCL nhö: Ñoïan soâng Tieàn khu vöïc Taân Chaâu, khu vöïc Hoàng Ngöï,

khu vöïc Sa Ñeùc, khu vöïc thò traán Maêng Thít thuoäc soâng Maêng Thít v.v…

+ Ảnh höởng của ñoïan soâng phaân laïch tôùi xoùi lở bôø.

Töø bieân giôùi Vieät Nam – CPC ra tôùi cửa bieån, soâng Tieàn vaø soâng Haäu trong

quaù trình toàn taïi vaø phaùt trieån ñaõ hình thaønh nhieàu ñoaïn doøng reõ (phaân laïch) nhö

ñoïan: Taân Chaâu - Hoàng Ngöï (cuø lao Long Khaùnh); Phuù Taân - Chôï Môùi (Cuø lao

Taây); Thanh Bình - TX Cao Laõnh (Cuø lao Gieàng); An Hoøa - Bình Ñaïi (cuø lao Taøo,

Baø Nở); Chaâu Phong - aáp Gioàng Troâm, aáp Gioàng Troâm - aáp An Thôùi (Coàn Ñaát); An

Hieäp - aáp Myõ Thôùi (coàn löôùi Mieãu); Bình Hoaø Phöôùc - Chôï Laùch (Coàn Chôï Laùch);

aáp Höng Tín - Raïch Thôm (Cuø lao Giaûi); Coàn Chải –Treân soâng Tieàn. Raïch Caùi Lao

- Vónh Loäc (Coàn Vónh Töôøng); An Phuù - TX Chaâu Ñoác (Cuø lao Ba); TX Chaâu Ñoác -

Chaâu Phuù (Cuø lao Tam Bon); P. Myõ Bình - P. Myõ Long (Cuø lao OÂng Hoå); aáp Long

Chaâu - aáp Thôùi Myõ (Cuø lao Thoát Noát); Nhaø maùy xi maêng 406 - aáp Myõ Chaùnh (coàn

Bình Thuûy); aáp Phuù Nhôn - raïch Ñaïi Ngaõi (Cuø lao Maây) – Treân soâng Haäu.

Söï toàn taïi của nhöõng cuø lao, quaù trình dòch chuyeån cuûa cuø lao xuoáng haï

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

113

du theo thôøi gian ñaõ laøm thay ñoåi tỷ leä phaân löu giöõa caùc nhaùnh. Nhöõng bieán

ñoåi nh oû cuûa ñoïan loøng soâng phía thöôïng löu ñeàu keùo theo söï thay ñoåi lôùn löu

löôïng doøng chaûy chaûy qua caùc nhaùnh soâng theo thôøi gian. Maët khaùc loøng daãn

soâng ñöôïc caáu taïo bôûi ñòa chaát yeáu ñaõ gaây neân hieän töôïng xoùi lôû bôø treân ñoïan

soâng naøy raát khoù kieåm soùat. Caùc nhaùnh soâng phaân laïch thöôøng coù söï tranh chaáp

laãn nhau, chính vì theá chuùng ta luoân quan saùt thaáy hieän töôïng traùi ngöôïc nhau

nhaùnh soâng naøy ñöôïc boài laéng coøn nhaùnh kia laïi bò xoùi lôû.

û bôø soâng f) AÛnh höôûng coâng trình ngaên luõ, thoùat luõ…. vaø nöôùc bieån daâng tôùi xoùi lô

ùi loøng daãn laø nguyeân nhaân Nhö treân ñaõ neâu söï töông taùc giöõa doøng chảy vô

gaây ra xoùi lở bôø, nhö vaäy khi xaây döïng caùc coâng trình thoùat luõ ra bieån Taây, xaây döïng

tuyeán kieåm soùat luõ keânh Vónh Teá – Haø Tieân, xaây döïng tuyeán kieåm soùat luõ Taân

Thaønh - Loø Gaïch, haïn cheá luõ sôùm chaûy vaøo TGLX vaø ÑTM, xaây döïng nhieàu ñeâ bao,

bôø bao, xaây döïng caùc cuïm tuyeán daân cö vöôït luõ v.v… ôû vuøng ÑBSCL trong maáy naêm

qua ñaõ thu heïp ñaùng keå dieän tích tröõ luõ, ñaõ taäp trung luõ vaøo soâng chính, laøm gia taêng

löu löôïng doøng chaûy luõ vaø keùo daøi thôøi gian duy trì möïc nöôùc luõ cao cho soâng Tieàn,

soâng Haäu. Ñoù chính laø aûnh höôûng roõ neùt nhaát cuûa vieäc xaây döïng coâng trình ngaên luõ,

thoùat luõ v.v... tôùi xoùi lôû bôø soâng.

Veà aûnh höôûng cuûa hieän töôïng gia taêng möïc nöôùc bieån tôùi xoùi lôû bôø soâng ñöôïc

xem xeùt treân hai khía caïnh. Neáu xem xeùt aûnh höôûng tröïc tieáp cuûa söï gia taêng möïc

úng ñònh nöôùc bieån do traùi ñaát noùng daàn leân tôùi xoùi lôû bôø soâng thì chuùng ta coù theå kha

ngay ñ öôïc raèng, aûnh höôûng ñoù raát khoâng ñaùng keå, bôûi möïc nöôùc bieån gia taêng raát

nhoû, khoâng ñuû khaû naêng laøm thay ñoåi cheá ñoä doøng chaûy soâng. Tuy vaäy neáu xem xeùt

moät caùch ñaày ñuû, chính xaùc hôn coi hieän töôïng gia taêng möïc nöôùc bieån laø nguyeân

nhaân gaây ra söï thay ñoåi khí haäu toøan caàu, thay ñoåi cheá ñoä möa, cöôøng ñoä möa v.v…

treân löu vöïc thì aûnh höôûng cuûa söï gia taêng möïc nöôùc bieån tôùi xoùi lôû bôø soâng seõ raát

ñaùng keå. Ñaây thöïc söï laø vaán ñeà lôùn, vaán ñeà raát thuù vò nhöng raát khoù tìm ñöôïc lôøi giaûi

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

114

ñaùp chính xaùc, bôûi noù mang tính toøan caàu.

g) Khai thaùc caùt trong loøng daãn soâng aûnh höôûng tôùi xoùi lôû bôø soâng.

Khai thaùc caùt trong loøng soâng laøm vaät lieäu xaây döïng, toân neàn nhaø cửa, coâng

trình, ñöôøng xaù v.v…. laø moät nhu caàu thöïc teá khoâng theå loïai tröø. Vôùi khoái löôïng khai

thaùc nhieàu trieäu m3 caùt moãi naêm (theo baùo caùo töø caùc ñòa phöông haøng naêm Vónh

Long khai thaùc treân 500.000 m3 [9], Traø Vinh treân 400.000 m3 [2], Beán Tre treân

300.000 m3, Tp. Hoà Chí Minh treân 2 trieäu m3) treân caùc ñoïan soâng phía thöôïng nguoàn

(vuøng khoâng bò nhieãm mặn) laø aùp löïc raát lôùn, ảnh höỏng khoâng nhoû tôùi dieãn bieán xoùi

boài bieán hình loøng daãn soâng.

Khai thaùc caùt vôùi khoái löôïng lôùn khoâng chæ laøm thay ñoåi hình daïng maët caét

áu doøng chảy maø coøn thay ñoåi ñoä ñuïc, vì theá ảnh soâng, thay ñoåi ñoä lôùn vaø keát ca

höởng tôùi xoùi boài bieán hình loøng daãn caùc ñoïan soâng laân caän, ñặc bieät laø ñoïan soâng

phía hạ du döôùi khu vöïc khai thaùc caùt. Tröôøng hôïp khai thaùc caùt ở ñaàu caùc cuø lao

nhö ñaàu cuø lao Long Khaùnh, ñaàu cuø lao OÂng Hoå …. seõ laøm thay ñoåi tỷ leä phaân löu

doøng chảy của hai nhaùnh, ñaây chính laø nguyeân nhaân thuùc ñaåy quaù trình xoùi lôû, boài

laéng loøng daãn treân hai nhaùnh soâng.

Ñeå thaáy ñöôïc ảnh höởng của vieäc khai thaùc caùt phía ñaàu cuø lao Long Khaùnh

tôùi xoùi boài loøng daãn, coù theå quan saùt hai bieåu ñoà tính toùan phaân boá vaän toác doøng

chaûy cuûa hai laïch soâng töø Taân Chaâu tôùi Hoàng Ngöï, baèng moâ hình toùan hai chieàu

Ansys, cho hai tröôøng hôïp tröôùc vaø sau khi khai thaùc caùt.

khai thaùc caùt doøng chaûy taïi maët caét Taân Keát quaû tính toùan cho thaáy sau khi

Chaâu thoâng thoùang hôn, doøng chaûy phaân boá ñeàu hôn, vaän toác trung bình maët caét

phaûi aáp Long taêng leân nhöng vaän toác lôùn nhaát giaûm ñi, ñoïan co heïp phía nhaùnh

Thuaän, xaõ Long Hoøa, huyeän Hoàng Ngöï vaän toác doøng chaûy taêng leân ñaùng keå . Ñaây

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

115

chính laø vò trí soâng ñaõ vaø ñang bò xoùi lôû maïnh trong maáy naêm qua.

C: Vmax= 2,22m/s Vtb = 1,66m/s

D : Vmax= 3,33m/s Vtb = 1,66m/s

C

A

cuø lao Long Khaùnh

B

max

A: V = 3,33m/s Vtb = 2,22m/s

B: Vmax= 2,78m/s Vtb = 2,22m/s

Hình 68. Phaân boá vaän toác doøng chaûy tröôùc khi khai thaùc caùt, keát quả tính baèng moâ hình toùan hai chieàu, ñoïan soâng Tieàn töø Taân Chaâu tôùi Hoàng Ngöï

max

D: V =2,70m/s Vtb = 2,16m/s

C: V = 1,62m/s Vtb = 1,08m/s

Vò trí khai thaùc caùt

C

Cuø lao Long Khaùnh

A

B

A: Vmax= 3,24m/s Vtb = 2,7m/s

D

B: Vmax= 3,78m/s Vtb = 2,7m/s

Hình 69. Phaân boá vaän toác doøng chaûy sau khi khai thaùc caùt, keát quả tính baèng moâ hình toùan hai chieàu, ñoïan soâng Tieàn töø Taân Chaâu tôùi Hoàng Ngöï

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

116

h) Nuoâi caù beø goùp phaàn gaây xoùi lôû bôø soâng.

Treân heä thoáng soâng ở ÑBSCL, chủ yeáu taäp trung doïc doøng soâng Tieàn vaø soâng

Haäu, thuoäc ñòa phaän hai tænh An Giang vaø Ñoàng Thaùp, ñaõ coù haøng traêm beø caù ñöôïc

laép ñaët:

- Coù nhöõng beø caù ñaët saùt bôø taïo thaønh “ phoá noåi” nhö ở An Giang;

- Coù nhöõng beø caù ñặt gaàn cửa ra vaøo của soâng nhaùnh ñoå vaøo soâng chính nhö cửa

soâng Vaøm Nao;

- Raát nhieàu beø caù ñaët giöõa doøng soâng nhö ở soâng Tieàn soâng Haäu...

Quy moâ moãi beø caù:

Daøi töø 20 m ÷ 30 m;

töø 15 m ÷ 20 m Beà roäng ;

Beà daøy moãi beø töø 2 m ÷ 3 m.

Roõ raøng nhöõng beø caù coù quy moâ to lôùn ñoù ñaõ laøm thu heïp beà ngang doøng

ùng keå löu toác doøng nöôùc, taêng khả naêng mang ca chảy, laøm taêng ña ùt buøn, taêng nguy

cô xoùi lở.

Coù nhöõng beø caù ñặt ở cửa ra vaøo nhöõng soâng nhaùnh ñoå vaøo soâng chính hoaëc

ngöôïc laïi (ví duï soâng Tieàn ñoå vaøo soâng Vaøm Nao). Nhöõng beø caù to lôùn ñoù nhö

nhöõng “mỏ haøn laùi doøng” laøm cho bôø ñoái dieän deã phaùt sinh xoùi lở.

Vieäc laép ñaët caùc beø caù thieáu quy hoaïch, thieáu khoa hoïc khoâng nhöõng goùp

phaàn laøm suy giảm chaát löôïng nguoàn nöôùc (do thöùc aên của caù bò phaân hủy...) maø coøn

aøng trở n laøm cho tình hình xoùi lở c eân nghieâm troïng hôn.

k) Xoùi lôû bôø soâng coù söï goùp phaàn cuûa löïc Coriolít.

AÛnh höởng ch oän tru uyeån ñ g töï quay quanh ïc của qủa ñaát trong quaù trình chuyeån

ñoäng quanh mặt trôøi ñaõ sản sinh löïc Coriolít. Tuy taùc ñoäng của löïc Coriolít daãn ñeán

hieän töôïng chảy voøng khoâng lôùn baèng löïc li taâm vaø höôùng taâm, nhöng löïc Coriolít ñaõ

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

117

sản sinh ra ñoä doác mặt nöôùc höôùng ngang, vôùi trò soá ñöôïc tính theo coâng thöùc [22]:

sin

2 ϖ d g

⎛ ⎜ ⎜ ⎝

⎞ ⎟ ⎟ ⎠

(5)

yJ ñoä doác höôùng ngang của mặt nöôùc do löïc Coriolít gaây ra;

Trong ñoù: -

- ωd vaän toác quay quanh truïc của quả ñaát;

xeùt; - Ubq vaän toác trung bình của doøng chảy treân thủy tröïc ñang

- θ vó ñoä của doøng chảy ở Baéc baùn caàu.

Heä thoán g soâng ở ÑBSCL ñeàu naèm ở Baéc baùn caàu, coù θ> 10o (Baéc), ωd =

7,27.1 ñoù ñoä doác 0-5 (1/s), vôùi vaän toác trung bình doøng chảy khỏang Ubq= 2 (m/s), khi

ngang maët nöôùc ñoa ïn soâng nghieân cöùu do löïc Coriolit gaây ra tính theo coâng thöùc

yJ =5,05.10-6, nhö va

-5 , ñoïan Chaâu Ñoác – Long Xuyeân J = 3,5.10 -5 [4],

treân la ø äy so vôùi ñoä doác doøng chaûy luõ trung bình haøng naêm ñoïan

Taân C haâu – Chôï Môùi J = 4,3.10

thì ảnh höởng của löïc Coriolít leân doø ng chảy laø raát ñaùng keå vaø vì theá löïc Coriolis goùp

phaàn gaây ra xoùi lở bôø laø ñieàu coù theå nhìn nhaän ñöôïc.

m) Ảnh höôûng cuûa aùp löïc thaám maùi bôø tôùi xoùi lôû bôø soâng.

Aùp l öïc thaám trong tröôøng hôïp coät nöôùc thaám lôùn, Gradient thaám taïi vò trí

doøng thaám thoùat ra lôùn hôn Gradient thaám của ñaát caáu taïo maùi bôø J> [J]cp, khi ñoù

doøng thaám seõ gaây ra xoùi ngaàm, phaù vôõ daàn keát caáu maùi bôø, ñieàu naøy chính laø tieàn ñeà

phaùt sinh vaø thuùc ñaåy quaù trình xoùi lở. Heä thoáng bôø ñeâ, bôø soâng m ieàn Baéc vaø mieàn

Trung thöôøng gaëp tröôøng hôïp naøy. Ñoái vôùi heä thoáng soâng ở ÑBSCL, möïc nöôùc soâng

thay ñoåi lieân tuïc theo thôøi gian, do ảnh höởng của cheá ñoä thủy trieàu bieån Ñoâng, coät

nöôùc sinh ra aùp löïc thaám chæ treân döôùi 3m, heä soá thaám bô ø soâng lôùn nhaát vaøo khỏang

0,33 raát nhieàu. Vì vaäy, taùc duïng K= 6.10-5 cm/s, Gradient thaám nhỏ hôn [J]cp = 0,2-

của d oøng thaám leân maùi bôø soâng khoâng ñaùng keå, khoâng ñủ khả naêng phaù vôõ keát caáu

bôø. Keát quả tính thaám khoâng oån ñònh ñöôïc theå hieän treân hình 70 döôùi ñaây cho thaáy,

aùp löïc thaám nhỏ, ñöôøng baõo hoøa thaám khoâng dao ñoäng theo söï dao ñoäng của möïc

nöôùc soâng. Caùc ñöôøng doøng, caùc ñöôøng theá naêng khaù oån ñònh. Vaán ñeà naøy coù the å

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

118

giải thích thuûy trieàu leân trong 6 giôø, heä soá thaám maùi bôø lôùn nhaát 6.10-5 cm/s, nhö vaäy

aûnh höôûng leân xuoáng cuûa thuûy trieàu chæ coù kha û naêng thaám saâu vaøo bôø ñöôïc khỏang 2

Ñöôøng baõo hoøa cuûa doøng thaám

cm.

6.0

3.0

0.0

Ñöôøng theá naêng cuûa doøng thaám

-20.0

-40.0

-60.0

40.0

20.0

60.0

80.0

100.0

120

140.0

Ñaët vôùi heä soá thaám k = 0.000006 m/s

Hình 70. Sô ñoà vaø keát quả tính thaám khoâng oån ñònh maùi bôø soâng chòu ảnh höởng thủy trieàu

4.1.1.3 Nguyeân nhaân gia taêng xoùi lôû bôø treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL trong nhöõng

naêm qua

Xoùi lở bôø heä thoáng soâng ở ÑBSCL gia taêng veà soá löôïng, veà quy moâ vaø cả veà

toác ñoä trong maáy naêm qua laø moät thöïc teá. Phải chaêng khí haäu toøan caàu ñaõ coù söï thay

ñoåi lôùn: gío lôùn hôn, möa nhieàu hôn, soùng maïnh hôn, luõ mãnh lieät hôn hay do nhöõng

hoạt ñoäng khai thaùc treân soâng, treân löu vöïc ôû nöôùc ta vaø cả caùc nöôùc phía thöôïng

nguoàn ñaõ coù taùc ñoäng baát lôïi keùo theo söï gia taêng xoùi lở, hay chæ laø söï nhìn nhaän

theo cảm tính, chæ vì caùc ñòa phöông muoán trung öông ñaàu tö v.v...? Trả lôøi minh

baïch ñöôïc caâu hỏi naøy quả laø moät vaán ñeà voâ cuøng khoù khaên phöùc taïp. Tuy vaäy moät

thöïc teá khoâng theå phủ nhaän laø: Trong maáy naêm qua döôùi aùp löïc của söï gia taêng daân

soá, aùp löïc phaùt trieån vôùi toác ñoä khaù nhanh caùc lónh vöïc, caùc ngaønh kinh teá, caùc khu

ñoâ thò, khu coâng nghieäp .v.v… doøng soâng ñaõ trở thaønh thöù taøi sản quùy giaù cho taát cả

caùc ngaønh, caùc lónh vöïc thi nhau khai thaùc. Ñeå phaùt trieån thủy sản treân heä thoáng soâng

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

119

ởû ÑBSCL ñaõ xuaát hieän haøng traêm, haøng ngaøn beø nuoâi caù coù kích thöôùc khaù lôùn, ñeå

cung caáp ñủ vaät lieäu caùt cho xaây döïng vaø toân neàn moãi ngaøy coù haøng vaïn m3 caùt ñöôïc

khai thaùc, ñeå thỏa maõn nhu caàu ñi laïi, buoân baùn, vaän chuyeån haøng hoùa ngaøy moät

taêng treân heä thoáng soâng ñaõ gia taêng maät ñoä taøu thuyeàn, ñặc bieät nhieàu taøu cao toác

taïo ra nhöõng ñôït soùng lôùn ñang xuaát hieän ngaøy caøng nhieàu. Ngoøai ra do yeâu caàu

choáng luõ trong nhöõng naêm qua nhieàu ñòa phöông ñaõ xaây döïng ñeâ bao, bôø bao, caùc

cuïm tuyeán daân cö vöôït luõ….. Nhöõng vieäc laøm treân ñaõ daãn ñeán söï thay ñoåi ñaùng keå

doøng chảy treân soâng vaø vì theá keùo theo hieän töôïng xoùi lở bôø dieãn ra nhieàu hôn,

maïnh hôn vaø phöùc taïp hôn laø ñieàu khoâng theå traùnh khoûi.

Mặt khaùc qua phaân tích lieät taøi lieäu luõ taïi Taân Chaâu vaø Chaâu Ñoác [26] töø naêm

1978 ñeán nay cho thaáy, löu löôïng luõ lôùn nhaát vaø thôøi gian duy trì luõ tính theo ngaøy ở

caùc caáp baùo ñoäng taïi Taân Chaâu vaø Chaâu Ñoác ñeàu coù xu theá gia taêng, xem taøi lieäu

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

120

thoáng keâ trong baûng 17 vaø caùc bieåu ñoà hình 71, 72, 73 vaø 74 döôùi ñaây.

Baûng 17. Thôøi gian duy trì luõ (ngaøy) öùng vôùi caùc caáp baùo ñoäng vaø löu löôïng luõ lôùn nhaát taïi Taân Chaâu vaø Chaâu Ñoác giai ñoïan töø 1978 ñeán 2003

Tr¹m thñy v¨n T©n Ch©u Thêi gian duy tr× mùc n−íc ë c¸c cÊp b¸o ®éng

Tr¹m thñy v¨n Ch©u §èc Thêi gian duy tr× mùc n−íc ë c¸c cÊp b¸o ®éng

TT N¨m

B¸o ®éng I B¸o ®éng II B¸o ®éng III

z=3.0 (m) Z = 3.6 (m) Z =4.2 (m)

Z =2,5 (m) Z = 3,0 (m) Z =3,5 (m)

L−u l−îng Lín nhÊt m3/s

Tính theo ngaøy

(1)

(2)

(3)

(4)

(8)

(7)

(5)

(6)

(10)

(9)

25000

1 1978

22200

4160

2 1979

21500

3 1980

7900

4 1981

115

135

22000

6990

5 1982

116

19800

5500

6 1983

22400

7380

7 1984

135

21200

6130

8 1985

135

21900

5960

9 1986

19300

5140

10 1987

16700

4490

11 1988

19000

5330

12 1989

22800

6350

13 1990

100

24300

7660

14 1991

18900

4800

15 1992

19600

5230

16 1993

23200

7100

17 1994

105

106

22200

6931

18 1995

23600

19 1996

116

23100

20 1997

106

17000

4330

21 1998

22 1999

25575

7676

23 2000

125

105

137

23800

7120

24 2001

110

100

125

24400

6828

25 2002

108

110

23100

5730

26 2003

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

121

270

25000 23000

) s / 3 m

(

21000 1 9000

x a m Q

17000 5000 1

1975

980

1985

1990

1995

2 00 0

2005

Thôøi gian

(na

êm)

Linea (Ñöôøng t

rung bì

nh)

H×nh 71. Xu thÕ diÔn biÕn l

hÊt hµn

g n¨

ng lò

lín n

−u l−î t¹i T©n Ch©u giai ®o¹n 1978-2003.

140

120

ø

100

ø

) y a g n ( n a i g i ô h T

1975

1980

1985

1990

1995

2000

2005

Thôøi g

ian (n

aêm)

L ear (Caáp baùo ñoän g I) Linear (Caáp baùo ñoäng II) Linear (Caáp baùo ñoäng III)

H×nh 72. Xu thÕ diÔn biÕn thêi gian duy tr× mùc n−íc lò ë c¸c cÊp b¸o ®éng t¹i T©n Ch©u giai ®o¹n 1978-2003.

9000

8000

7000

) s / 3 m

6000

5000

( x a m Q

4000

3000

1975

1980

1985

1990

1995

200

2005

T

hôøi gia

n (naê

m)

inea

r (Ñöôøng trung bì

nh)

H×nh 73. Xu thÕ diÔn biÕn l−u l−îng lò lín nhÊt hµng n¨m t¹i Ch©u ®èc giai ®o¹n 1978-2003.

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

122

160

140

ø

120

100

ø

) y a g n ( n a i g i ô h T

1975

1980

1985

1990

1995

2000

2005

Thôøi gian (naêm)

Linear (Caáp baùo ñoäng I) Linear (Caáp baùo ñoäng II) Linear (Caáp baùo ñoäng III)

H×nh 74. Xu thÕ diÔn biÕn thêi gian duy tr× mùc n−íc lò ë c¸c cÊp b¸o ®éng t¹i Ch©u ®èc giai ®o¹n 1978-2003.

Maëc duø chöa coù ñủ soá lieäu ñeå laøm roõ nguyeân nhaân daãn tôùi söï gia taêng löu

löôïng luõ lôùn nhaát haøng naêm vaø thôøi gian duy trì luõ öùng vôùi caùc caáp baùo ñoäng taïi Taân

Chaâu vaø Chaâu Ñoác nhöng söï gia taêng löu löôïng luõ lôùn nhaát haøng naêm cuøng vôùi söï

gia taêng thôøi gian duy trì luõ taïi hai cửa vaøo heä thoáng soâng laø Taân Chaâu vaø Chaâu Ñoác

laø moät trong nhöng cô sôû ñeå giải thích söï gia taêng xoùi lở bôø heä thoáng soâng ở ÑBSCL

trong maáy naêm qua.

4.1.1.4 Nguyeân nhaân daãn ñeán xoùi lôû bôø soâng Tieàn maïnh hôn phöùc taïp hôn soâng Haäu

Soâng Ti eàn ñöôïc hình thaønh töø nhieàu ñöùt gaõy daïng voøm, soâng go àm nhieàu ñoïan

cong noái tieáp nhau vôùi nhieàu cuø lao coàn baõi raát phöùc taïp, trong khi ñoù soâng Haäu khaù

thaúng, ñöôïc hình thaønh töø moät ñöôøng ñöùt gaõy thaúng coù höôùng Taây Baéc-Ñoâng Nam,

bôûi vaäy soâng Tieàn keùm oån ñònh hôn soâng Haäu raát nhieàu;

Ñoïan soâng töø bieân giôùi xuoáng tôùi soâng Vaøm Nao, löu löôïng doøng chaûy soâng

Tieàn lôùn hôn soâng Haäu raát nhieàu (löu löôïng soâng Tieàn vaøo khoûang 80% trong khi ñoù

löu löôïng soâng Haäu chæ khoûang 20% cuûa toång löu löôïng treân soâng Cöûu Long);

Ñoïan soâng keå töø Vaøm Nao tôùi vò trí phaân nhaùnh ñoå ra bieån, soâng Tieàn nhaän

löu löôïng luõ töø Ñoàng Thaùp Möôøi (ÑTM) lôùn hôn soâng Haäu nhaän löu löôïng luõ töø Töù

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

123

Giaùc Long Xuye ân (TGLX). Nghieân cöùu thoùat luõ ra soâng T eàn qua mo i ät soá traän luõ cuûa

nhieàu nhaø khoa hoïc cho thaáy treân 65% löôïng nöôùc luõ vaøo ÑTM thoùat ra soâng Tieàn,

phaàn coøn laïi thoùat ra phía soâng Vaøm Coû. Thoùat luõ töø ÑTM ra soâng Tieàn theo tuyeán

quoác loä 30 (QL30) vaø quoác loä 1A (QL1A), trong ñoù treân tuyeán QL30 töø An Long

ñeán Baø Töù daøi 70 km coù 34 cöûa thoùat, toång chieàu daøi cöûa thoùat 1694 m, vôùi dieän tích

thoùat khoûang 5912 m2 , treân tuyeán QL1A daøi 50 km coù 22 cöûa thoùat luõ, toång chieàu

daøi 893 m vôùi dieän tích thoùat khoûang 2748 m2 [6]. Luõ lòch söû naêm 2000 toång löôïng

luõ töø ÑTM thoùat ra soâng Tieàn laø 26,2 tyû m3 vôùi löu löôïng lôùn nhaát ñaït tôùi 9151 m3/s

trong khi ñoù löôïng luõ töø TGLX thoùat ra soâng Haäu vaøo khoûang 30%, phaàn coøn laïi

thoùat ra bieån Taây. Löu löôïng luõ vaøo TGLX qua ñaäp cao su Traø Sö vaø Tha La treân

döôùi 2000 m3/s, nhö vaäy löu löôïng luõ töø TGLX thoùat ra soâng H aäu chæ khoûang 600

m3/s, c hæ baèng 1/15 löu löôïng luõ töø ÑTM thoùat ra soâng Tieàn vì vaäy xoùi lôû soâng Tieàn

nhieàu hôn, maõnh lieät hôn soâng Haäu laø ñieàu deã hieåu.

Soâng Tieàn ñoå ra bieån Ñoâng theo 6 cöûa, khoûang caùch hai cöûa xa nhaát treân 50

km (khoûang caùch töø cöûa Tieåu tôùi cöûa Cung Haàu), söï caùch xa nhau giöõa caùc cöûa keùo

theo cheá ñoä thuûy trieàu, cheá ñoä thuûy vaên doøng chaûy caùc nhaùnh khaùc nhau. Taïi vò trí

oâng hình thaønh nhieàu khu nöôùc vaät, xoùay nöôùc, löu toác maïch nhaäp löu caùc nhaùnh s

ñoäng lôùn, bieán hình loøng soâng cuõng vì theá maø lôùn hôn soâng Haäu;

Maët khaùc nhöõng taùc ñoäng cuûa chuû quan con ngöôøi nhö: khai thaùc caùt, giao

thoâng thuûy, xaây döïng ñeâ bao, bôø bao, xaây döïng caùc cuïm tuyeán daân cö treân löu vöïc

soâng Tieàn cuõng nhieàu hôn treân löu vöïc soâng Haäu, nhö vaäy roõ raøng xoùi lôû bôø soâng

Tieàn nhieàu hôn soâng Haäu laø ñieàu khoâng theå traùnh khoûi.

Nguyeân nhaân daãn ñeán caùc loïai hình xoùi lôû bôø treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL 4.1.1.5

a) Nguyeân nhaân daãn ñeán xoùi lôû bôø ôû ñoaïn soâng cong coù hoá xoùi cuïc boä saùt bôø

ÔÛ nhöõng ñoaïn soâng cong, do doøng chuû löu coù vaän toác lôùn xoâ vaøo bôø loõm vôùi

moät goùc ñoä naøo ñoù, töông töï tröôøng hôïp doøng chaûy gaëp moû haøn, ñoäng naêng bieán

thaønh theá naêng, taïo ra vuøng aùp suaát lôùn taïi vò trí ñieåm xoâ. Caùc phaàn töû chaát loûng bò

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

124

ñaåy xuoáng ñaùy vaø chuyeån ñoäng veà vuøng coù vaän toác lôùn, aùp suaát beù. Doøng aùp löïc naøy

baøo xoùi loøng daãn, taïo ra hoá xoùi cuïc boä, gioáng nhö hoá xoùi vuøng muõi moû haøn. Hoá xoùi

cuïc boä caøng saâu, caøng eùp saùt bôø caøng gaây maát oån ñònh cô hoïc cho ñaát bôø, nhaát laø

tröôøng hôïp lôùp ñaát döôùi yeáu hôn lôùp ñaát treân.

Yeáu toá quan troïng ôû xoùi lôû vuøng naøy laø: Goùc xoâ cuûa doøng chuû löu vaøo bôø loõm,

keát caáu ñaát bôø vaø ñaùy soâng, ñoä saâu vaø vò trí hoá xoùi cuïc boä.

Loaïi xoùi lôû naøy xuaát hieän ôû Taân Chaâu (An Giang), bôø phaûi soâng Tieàn khu vöïc

thò xaõ Sa Ñeùc ...

b) Xoùi lôû bôø vuøng phaân löu, nhaäp löu gaàn nhau

Nhöõng ñoaïn phaân nhaäp löu phöùc taïp, trong muøa luõ keát caáu doøng chaûy phöùc

taïp, maïch ñoäng lôùn, taïo ra hoá xoùi cuïc boä khoâng lôùn nhöng coù vò trí khoâng oån ñònh, deã

gaây xoùi lôû bôø trong khu vöïc nöôùc vaät, thaäm chí ôû bôø loài.

Ñoaïn Hoàng Ngöï treân soâng Tieàn, ñoaïn Sa Ñeùc treân raïch Sa Ñeùc, ñoaïn Vónh

reân soâng Coå Chieân... laø nhöõng ví duï veà loaïi xoùi lôû naøy. Long t

c) Xoùi lôû bôø trong caùc ñoaïn soâng phaân laïch khoâng oån ñònh

Do tæ leä phaân löu thay ñoåi, hoaëc caùc laïch thay ñoåi giai ñoaïn phaùt trieån, suy

vong, laïch coù löu löôïng ñôn vò taêng seõ bò xoùi vaø gaây ra saït lôû. Loaïi xoùi lôû naøy khoâng

keøm theo hoá xoùi cuïc boä.

Hieän töôïng naøy thöôøng gaëp treân soâng Haäu (nhö ôû Long Xuyeân, Caàn Thô),

nhaùnh giöõa cuûa cuø lao Long Khaùnh (soâng Tieàn) v.v...

d) Xoùi lôû ñaàu caùc cuø lao, coàn baõi

a kieät möïc nöôùc soâng xuoáng Caùc cuø lao, coàn baõi naèm trong loøng soâng, vaøo muø

haû thaáp caùc cuø lao, coàn baõi nhoâ khoûi maët nöôùc, vaän toác doøng chaûy nhoû khoâng ñuû k

ác doøng naêng baøo xoùi khoái ñaát vaø coû caây moïc treân cuø lao nhöng vaøo muøa luõ vaän to

chaûy l ôùn xoâ thaúng vaøo ñaàu caùc cuø lao baõi boài gaây ra xoùi lôû. Hieän töôïng naøy haàu nhö

xaûy ra ôû taát caû caùc cuø lao, baõi boài treân soâng Tieàn vaø soâng Haäu vuøng aûnh höôûng lôùn

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

125

cuûa luõ soâng.

e) Xoùi lôû bôø do soùng gioù treân caùc ñoaïn soâng gaàn bieån vaø soùng chaïy taøu ôû caùc ñoïan

soâng coù maät ñoä taøu thuyeàn ñi laïi nhieàu

Caùc ñoaïn soâng gaàn cöûa, coù maët nöôùc roäng, coù vaän toác gioù lôùn laïi duy trì trong

thôøi gian daøi, thöôøng laø caû muøa gioù vaø caùc ñoïan soâng coù hoaït ñoäng vaän taûi thuûy vôùi

eân soâng, thöôøng bò xoùi lôû cöôøng ñoä lôùn, khu taäp trung ñoâng daân cö, thò traán, thò töù b

bôø do soùng. Daïng xoùi lôû naøy hoaøn toaøn xaûy ra ôû vuøng ñænh bôø, saït lôû daïng raêng cöa

vaø maùi doác thoaûi.

4.1.2 Nguyeân nhaân caùc nhaân toá aûnh höôûng tôùi bo ài laéng loøng daãn heä thoáng soâng

ôû ÑBSCL

4.1.2.1 Khaùi quaùt veà nguyeân nhaân, caùc nhaân toá aûnh höôûng tôùi boài laéng loøng daãn

Coù theå noùi boài laéng loøng daãn vaø xoùi lở bôø laø quy luaät taát yeáu trong suoát quaù

trình vaän ñoäng của doøng soâng. Khoâng coù con soâng naøo chæ coù xoùi lở maø khoâng coù boài

laéng hoặc ngöôïc laïi...

Boài laéng vaø xoùi lở laø quaù trình ñieàu chænh naêng löôïng của doøng chảy ñeå doøng

soâng toàn taïi. Khi naøo söï ñieàu chænh naêng löôïng khoâng tieán haønh ñöôïc thì doøng soâng

seõ rôi vaøo xu theá maát caân baèng, seõ trở thaønh con soâng cheát. Vì vaäy chuùng ta khoâng

ngaïc nhieân veà tình hình b oài laéng vaø xoùi lở thöôøng xuyeân xảy ra treân soâng raïch noùi

chung vaø heä thoáng soâng ở ÑBSCL noùi rieâng. Nhöng coù ñieàu chuùng ta phải thöïc söï

oäng maïnh meõ ñeán moâi tröôøng quan taâm laø tình hình boài laéng cuõng nhö xoùi lở ñaõ taùc ñ

töï nhieân laãn moâi tröôøng xaõ hoäi, ño âi khi ñaõ gaây neân nhöõng haäu quả to lôùn, ñeå tìm bieän

phaùp chænh trò phuø hôïp nhaèm haïn cheá nhöõng toån thaát coù theå xảy ra...

Nguyeân nhaân daãn ñeán hieän töôïng boài laéng loøng daãn laø do söùc tải caùt của doøng

chảy nhỏ hôn haøm löôïng buøn caùt thöïc teá cuûa doøng chảy. Coù theå hieåu moät caùch ñôn

giản, doøng chảy ñang mang moät haøm löôïng buøn caùt S, nhöng vì moät lyù do naøo ñoù

vaän toác doøng chaûy giaûm ñi naêng löôïng doøng chảy chỉ coøn ñủ söùc mang theo khoái

löôïng buøn ca ùt S0 nhỏ hôn S, vì vaäy löôïng buøn caùt dö thöøa ∆S = S – S0 seõ ñöôïc laéng

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

126

ñoïng xuoáng loøng daãn. Haøm löôïng buøn caùt thöïc teá trong doøng chảy phuï thuoäc vaøo

n guoàn cung caáp cho noù coøn söùc tải caùt của doøng chảy phuï thuoäc vaøo vaän toác doøng

chảy, ñoä saâu doøng chảy vaø ñoä thoâ thủy löïc, töùc laø phuï thuoäc va øo ñöôøng kính haït buøn

caùt. Vì vaäy, coù theå noùi nguyeân nhaân, caùc nhaân toá gaây boài laéng loøng daãn chính laø toå

hôïp của nhöõng yeáu toá khaùch quan vaø chủ quan laøm taêng nguoàn cung caáp buøn caùt cho

doøng chảy hoaëc giảm vaän toác doøng chảy, giảm ñoä saâu doøng chảy vaø laøm taêng ñoä thoâ

thủy löïc, töùc laø taêng kích thöôùc haït buøn caùt trong doøng chảy (quaù trình trung hoøa veà

ñieän của caùc Ion nö ôùc bieån laøm kích thöôùc haït buøn caùt taêng leân). Ñeå coù caùi nhìn ñaày

ñủ veà vaán ñeà naøy chuùng toâi xin giôùi thieäu moät sô ñoà toång hôïp caùc nhaân toá daãn tôùi b oài

laéng loøng daãn, ñöôïc xaây döïng döïa treân moái quan heä nhaân quả, döôùi ñaây.

Nguyeân nhaân gaây boài laéng loøng daãn S > So

Haøm löôïng buøn caùt cuaû doøng chaûy lôùn

Khaû naêng taûi caùt cuûa doøng chaûy nhoû

Vaän toác doøng chaûy nhoû

Chieàu saâu doøng chaûy nhoû

Haït buøn caùt trong doøng chaûy lôùn

Löôïng buøn caùt töø khu vöïc laân caän ñöa tôùi

Löôïng buøn caùt töø thöôïng nguoàn ñöa veà

Buøn caùt do doøng ven bieån vaøo

Khu vöïc giaùp trieàu

* Cöôøng ñoä möa * Thôøi gian möa

Xoùi lôû loøng daãn khu vöïc laân caän

Buøn caùt töø soâng vaø caùc soâng khaùc chaûy ra bieån

Phiaù bôø loài soâng cong ñuoâi caùc baõi boài cuø lao

Taùc ñoäng do con ngöôøi nhö saûn xuaát, khai thaùc caùt..

- Beà maët löu vöïc deã bò xoùi, doác. -Röøng ñaàu nguoàn bò phaù.

Ñoaïn soâng môû roäng ñoät ngoät, doøng khoâng thuaän.

Quan saùt sô ñoà treân nhaän thaáy nguyeân nhaân, caùc nhaân toá ảnh höởng tôùi boài laéng

loøng daãn ñöôïc phaân thaønh hai nhoùm:

Nhoùm 1, bao goàm caùc yeáu toá laøm taêng haøm löôïng buøn caùt nhö: Phaù röøng trong

löu vöïc, xoùi lở loøng daãn caùc khu vöïc laân caän, hoïat ñoäng của con ngöôøi treân löu vöïc

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

127

v.v... boå sung nguoàn buøn caùt tröïc tieáp cho doøng chảy.

Nhoùm 2, laø nhöõng yeáu toá laøm giảm söùc tải caùt của doøng chảy, töùc laø laøm giảm

nhỏ vaän toác, chieàu saâu doøng chảy, laøm taêng kích thöôùc haït buøn caùt…

4.1.2.2 Phaân tích nguyeân nhaân, caùc nhaân toá aûnh höôûng tôùi boài laéng loøng daãn

heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

a) Phaù röøng treân löu vöïc - nguyeân nhaân gaây ra boài laéng loøng daãn treân heä thoáng

soâng ôû ÑBSCL.

Söï taøn phaù röøng treân löu vöïc, chủ yeáu laø caùc nöôùc thöôïng nguoàn soâng

Meâkoâng, ñaõ taïo thuaän lôïi cho söï xaâm thöïc baøo moøn treân beà mặt löu vöïc, daãn ñeán söï

gia taêng löôïng buøn caùt trong doøng chảy. Ví duï ñaát nöôùc CPC vôùi dieän tích töï nhieân

181.035 km2 ñaõ trải qua caùc giai ñoaïn gaén lieàn vôùi söï taøn phaù röøng nhö sau:

- Cuoäc neùm bom hủy dieät của ñeá quoác Myõ töø naêm 1965 – 1975 (vôùi cöôøng ñoä

3600 taán /ngaøy) ñaõ hủy dieät hôn 2 trieäu ha röøng ở phía ñoâng soâng Meâkoâng.

- Cheá ñoä PolPot töø naêm 1975 – 1979 ñaõ ñuoåi hôn 4 trieäu daân Campuchia ra

khỏi nhöõng ñoâ thò, buoäc hoï ñi vaøo röøng kieám aên. Cöù 6 ngöôøi trong moät gia ñình

ñöôïc chia 2 hecta röøng töï khai phaù ñeå kieám soáng. Töø ñoù ñaõ daãn ñeán 1,33 trieäu hecta

röøng raäm vaø hôn 300.000 hecta röøng ngaäp nöôùc bò khai phaù.

- Giai ñoaïn 1979 – 1980 vì lyù do an ninh vuøng bieân giôùi Campuchia ñaõ chặt

phaù haøng traêm ngaøn hecta röøng.

- i ñoaïn 0 – 90 öï gia g d Gia 198 19 do s taên aân soá vôùi toác ñoä 30% /naêm ñoøi hỏi

ng th phải coù củi ñoát ñeå naáu aên, ñeå laøm noâng nghieäp vì theá trong khoả ôøi gian ñoù moãi

röøn ò taø aù. . 000 h naêm hôn 10 ecta g b n ph

a Töø vieäc taøn phaù röøng ñaõ laøm cho lôùp phủ thöïc vaät maát ñi, döôùi taùc ñoäng củ

gioù mặt ñaát bò xoùi moøn, taùc ñoäng của doøng chảy löôïng buøn caùt bò xoùi troâi mang möa,

ra soâng ngoøi, laøm gia taêng löôïng buøn c aùt treân doøng soâng.

Soá lieäu ño ñaïc toång löôïng buøn caùt qua Taân Chaâu vaø Chaâu Ñoác, do Ủy Ban

soâng Meâkoâng cung caáp: naêm 1980: 96,46 trieäu taán, naêm 1981 - 178,01 trieäu taán,

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

128

naêm 1982 - 146,86 trieäu taán, naêm 1996 – 203,0 trieäu taán vaø naêm 2000 – 238,8 trieäu

taán, phaàn naøo cho chuùng ta thaáy naïn phaù röøng, laøm giảm lôùp phủ beà maët löu vöïc

soâng Meâkoâng của caùc nöôùc thöôïng nguoàn ñaõ gaây neân tình traïng ñaùng baùo ñoäng.

T vaäy neáu xeùt toác ñoä boài laéng loøng daãn soâng thoâng qua chæ soá toác ño uy ä baøo

yû soá giöõa toång löôïng buøn moøn trung bình löu vöïc (t caùt naêm vaø dieän tích toøan löu

vöïc) thì toác ñoä baøo moøn löu vöïc soâng Meâkoâng chæ ñaït 0,21 mm/naêm (tính cho n aêm

luõ lòch sử 2000 vôùi toång löôïng buøn caùt qua Taân Chaâu vaø Chaâu Ñoác 238,8 trieäu taán,

), so vôùi soâng (Hoøang Haø)ø, Trung Quoác chæ soá naøy

dieän tích löu vöïc 0,79 trieäu km2

gaàn 2 mm/naêm; soâng Tröôøng Giang laø 0,87 mm/naêm, thì toác ñoä baøo moøn löu vöïc

soâng Meâkoâng thuoäc loïai nhoû, ñieàu naøy cuõng cho thaáy hieän töôïng boài laéng loøng daãn

ieàu. soâng Meâkoâng xaûy ra chaäm hôn soâng Tröôøng Giang vaø soâng Hoøang Haø raát nh

yeân nhaân gaây boài laéng loøng daãn - haäu quaû töø hieän töôïng xoùi lôû bôø, hoïat ñoäng b) Ngu

cuûa con ngöôøi ôû khu vöïc laân caän

oùi lở laø quaù trình doøng nöôùc baøo moøn, ñaøo xôùi ñaát loøng soâng, bôø soâng roài X

mang ñi nôi khaùc, vì theá xoùi lôû bôø soâng seõ laøm gia taêng haøm löôïng buøn caùt cho doøng

chảy. Ñaây chính laø nguyeân nhaân daãn tôùi söï hình thaønh caùc khu vöïc boài laéng laân caän

khu vöïc bôø soâng bò xoùi lở. Thoâng thöôøng bôø soâng beân naøy bò xoùi thì bôø phía ñoái dieän

oài vaø ngöôïc laïi, ñieàu naøy ñaõ ñöôïc ngöôøi xöa truyeàn laïi qua caâu ca dao “Bôø ñöôïc b

soâng beân lở beân boài, beân lở lở ma õi beân boài boài theâm”

oạt ñoäng của con ngöôøi treân löu vöïc khoâng chæ phaù röøng maø coøn nhieàu hoïat H

ñoäng khaùc của con ngöôøi ñaõ boå sung ñaùng keå nguoàn buøn caùt vaøo doøng chảy thöïc teá,

taïo tieàn ñeà cho quaù trình boài laéng dieãn ra ñoù laø: Canh taùc treân ñoàng ruoäng, khai thaùc

ao thoâng thủy v.v… caùt, gi

c) Nguyeân nhaân gaây boài laéng loøng daãn do vaän toác doøng chaûy giaûm nhoû

Keát quaû nghieân cöùu ñaõ chæ ra raèng, söùc taûi caùt phuï t huoäc raát nhieàu vaøo vaän toác

haûy, vaän toác caøng lôùn, söùc taûi caùt caøng lôùn. Treân doøng soâng taïi moät thôøi ñieåm, doøng c

taïi moät vò trí vaø vì moät lyù do naøo ñoù vaän toác doøng chảy giảm nhỏ, seõ keùo theo söï suy

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

129

giaûm khaû naêng mang caùt buøn cuûa doøng chaûy. Trong tröôøng hôïp vaän toác doøng chaûy

giaûm ñi nhieàu, doøng chaûy taïi ñoù khoâng coøn ñuû khaû naêng vaän chuyeån buøn caùt trong

noäi boä doøng chaûy ñoïan soâng treân ñoù ñöa laïi, khi ñoù boài laéng loøng daãn xảy ra.

T reân heä thoáng soâng ở ÑBSCL, quan saùt thaáy coù nhieàu vò trí doøng chảy bò giaûm

ñi ñoät ngoät, ñoù laø nhöõng vò trí loøng daãn ñöôïc boài laéng nhö: ñuoâi caùc cuø lao, baõi boài,

phía bôø loài cuûa caùc ñoïan soâng cong; vuøng giaùp trieàu…

d) Söï lieân keát giöõa haït buøn caùt vôùi caùc Ion trong nöôùc bieån nguyeân nhaân gaây

boài laéng loøng daãn ñoạn soâng bò nhieãm maën

Quùa trình trung hoøa, dính keát caùc haït buøn caùt töø thöôïng nguoàn ñöa veà vôùi caùc

Ion döông, aâm trong nöôùc bieån (Na+ Cl- ), seõ taïo thaønh caùc haït coù kích thöôùc lôùn hôn,

coù toác ñoä laéng chìm cao hôn vaø vì theá khả naêng laéng ñoïng coù cô hoäi dieãn ra.

Döôùi taùc ñoäng của doøng trieàu, nöôùc bieån tieán vaøo soâng döôùi hình thöùc nhö moät

caùi neâm, thöôøng ñöôïc goïi laø “neâm maën”. Tuøy theo cöôøng ñoä của doøng trieàu vaø doøng

chaûy thöôïng nguoàn maø söï pha troän giöõa hai lôùp nöôùc ngoït vaø maën töøng nôi töøng luùc

khoâng gioáng nhau. Veà cô bản coù theå phaân thaønh 3 hình thöùc nhö hình 75:

Hình 1

Nöôùc ngoït

Nöôùc maën

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

130

- Pha troän yeáu (Negligible mixing)

Nöôùc maën

Nöôùc ngoït

Nöôùc hoãn hôïp

- Pha troän maïnh (Intense mixing).

Nöôùc hoãn hôïp

Nöôùc maën

Nöôùc ngoït

Hình 75. Möùc ñoä pha troän giöõa hai lôùp nöôùc ngoït vaø maën

- Pha troän vöøa (Moderade mixing)

Qua nghieân cöùu của PGS.TS Hoaøng Höng [12] thì caùc cửa bieån Vieät Nam haàu

h eát ñeàu coù daïng pha troän yeáu vaø söï thay ñoåi ñoä maën doïc ñöôøng ñi, tuaân thuû theo quy

−

lu aät döôùi ñaây:

eS 0

(6)

Trong ñoù:

Sx -Ñoä maën taïi maët caét xem xeùt, caùch cöûa bieån moät khoaûng caùch x;

S0 -Ñoä maën taïi cửa bieån;

k -Heä soá khuyeách taùn cuûa nöôùc mặn;

Buøn caùt cuõng gioáng nhö moät loaïi keo, quanh haït keo trong taàng haáp phuï ñöôïc

b ao bởi hai lôùp ñieän tử aâm vaø döông, khi haït buøn caùt ñi vaøo moâi tröôøng nöôùc maën,

tr ong nöôùc maën coù thaønh phaàn Na+cl-, haït buøn caùt seõ trôû thaønh haït nhaân thu huùt caùc

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

131

Io n trong nöôùc maën, keát quaû buøn caùt ñöôïc dính cuïc, gia taêng ñöôøng kính vaø vì theá

maø laéng ñoïng xuoáng ñaùy, vôùi toác ñoä laéng chìm W tỷ leä thuaän vôùi ñöôøng kính haït buøn

caùt (d), ñöôïc theå hieän döôùi daïng:

−

4 3 C

γ s γ

⎛ ⎜⎜ ⎝

⎞ ⎟⎟ ⎠

( 7) gd =

Trong ñoù: Cw - Heä soá trôï löïc của toác ñoä laéng chìm Cw = 0,34;

γs- Tyû troïng rieâng của buøn caùt;

; γ- Tyû troïng rieâng của nöôùc

g- Gia toác troïng tröôøng;

d- Ñöôøng kính haït caùt.

4.1.2.3 Nguyeân nhaân daãn ñeán caùc loïai hình boài laéng loøng daãn treân heä thoáng soâng ôû

ÑBSCL

Treân heä thoáng soâng ở ÑBSCL coù nhieàu daïng thöùc boài laéng, taïo ra caùc khoái

boài laéng thöôøng gặp nhö baõi beân, baõi giöõa, caùc cuø lao, ngöôõng caïn, doi caùt v.v...,

tr ong soá ñoù ñöôïc toång hôïp aønh 4 loaïi hình boài laéng cuøng nguyeân nhaân gaây ra caùc th

loïai h ình boài laéng naøy.

a) Boài laéng taïi caùc nuùt phaân laïch

Boài laéng taïi caùc nuùt phaân laïch laøm thay ñoåi tỷ leä phaân phoái löu löôïng, gaây ra

nhöõng dieãn bieán baát lôïi. Nhö tröôøng hôïp boài laéng ñaàu cuø lao Long Khaùnh (soâng

Tieàn), ñaàu coàn OÂng Hoå (soâng Haäu) v.v...

Nguyeân nhaân của hieän töôïng naøy laø :

- Thay ñoåi theá soâng thöôïng löu, thöôøng laø thöôïng löu bò xoùi lở maïnh, buøn caùt

ñöa veà vôùi khoái löôïng lôùn.

- Gia taêng söùc cản trong caùc laïch soâng.

- Ảnh höởng của caùc coâng trình nhaân taïo, caùc hoaït ñoäng ñaêng ñoù, quai ñeâ

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

132

v.v...

b) Boài laéng ñuoâi cuø lao, baõi boài vaø bôø loài ñoaïn soâng cong

Söï gặp nhau doøng chảy töø nhieàu höôùng ôû ñuoâi caùc cuø lao, baõi noåi laø nguyeân

nhaân hình thaønh vuøn g nöôùc vaät, vuøng giao thoa soùng vaø nhö vaäy vaän toác doøng chảy

taïi ñoù giảm ñi ra c y vò trí ñuoâi cuø lao, baõi nổi khoâng ñủ söùc át n i h eàu, v än t ác do a o øng hả

m ang toøan boä buøn caùt của doøng chảy treân ñoù ñem laïi, vì theá moät phaàn buøn caùt trong

doøng chảy ñöôïc laéng ñoïng laïi ñuoâi cuø lao. Hieän töôïng naøy gặp khaù phoå bieán, gaàn

nhö laø quy luaät chung của haàu heát caùc cuø lao hieän ñang toàn taïi treân soâng Cöûu Long.

Treân caùc ñoïan soâng cong vaän toác do øng chảy phía bôø loõm raát lôùn, thöôøng gaây ra

x öng ngöôïc laïi phía bôø l b oùi lôû ôø nh oài vaän toác doøng chaûy raát nhỏ, vì theá, bôø loài

thöôøng bò boài laéng.

Moät soá vò trí bôø loài ñöôïc boài laéng vôùi toác ñoä khaù lôùn treân heä thoáng soâng ở

ÑBSCL: Phía bôø tả soâng Tieàn ñoái dieän vôùi thò traán Taân Chaâu, bôø taû soâng Tieàn ñoái

ôùi thò traán Sa Ñeùc; Bôø tả soâng Haäu phía Campuchia, ñoïan bieân giôùi v.v… dieän v

c) Boài laéng caùc vuøng giao trieàu cöûa soâng

Ñoaïn cửa soâng, khi coù doøng dò troïng neâm maën, baát keå cheânh leäch trieàu muøa

luõ vaø trieàu muøa kieät ra sao, gaàn ñaùy ñeàu coù doøng chảy ngöôïc, nhöng cöôøng ñoä vaø

phaïm vi doøng öu theá ñi ngöôïc khaùc nhau.

Muøa luõ, löu löôïng soâng lôùn, vò trí bieân choùt doøng ngöôïc bò ñaåy veà xuoâi, muøa

kieät löu löôïng doøng chảy soâng nhỏ, vò trí doøng ngöôïc tieán xa hôn veà phía thöôïng löu.

Treân ñoïan soâng coù vò trí vaän toác doøng c hảy baèng khoâng goïi laø ñieåm nöôùc ñöùng.

Ñieåm nöôùc ñöùng khoâng oån ñònh taïi moät choã maø xeâ dòch trong moät phaïm vi. Trong

phaïm vi ñoù luoân luoân xaûy ra boài tuï buøn caùt, quen goïi laø boài laéng vuøng giao trieàu.

Vuøng boài laéng naøy l uoân gaây trở ngaïi cho luoàng laïch chaïy taøu vaø khả naêng

thoùat luõ cửa soâng.

laéng vuøng cöûa soâng ra bieån d) Boài

Ở baát kyø cửa soâng ra bieån naøo, söï gặp nhau caùc yeáu toá soâng bieån, thöôøng ñeå

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

133

laïi saûn phaåm của caùc cuoäc tranh chaáp ñoù laø caùc coàn caùt, ngöôõng caùt döôùi daïng caùc

bar chaén cửa. Caùc bar chaén cửa ảnh höởng lôùn ñeán thoaùt luõ vaø giao thoâng thủy, cho

uoân laø vaán ñeà gay caán cuûa caùc cửa soâng. neân l

Hieän nay treân 9 cöûa soâng Cöûu Long, thì cửa Ba Lai (soâng Tieàn), cửa Bassac

(soâng Haäu) ñaõ bò bòt, caùc cửa khaùc nhö cửa Tieåu, cửa Ñaïi, cửa Haøm Luoâng, cửa Coå

Chieân, cửa Cung Haàu (soâng Tieàn), cửa Tranh Ñeà (soâng Haäu) ñeàu khoâng coù khả naêng

mở luoàng cho caùc taøu troïng tải lôùn, chæ coù cửa Ñònh An ñang laø ñoái töôïng ñöôïc choïn

laøm cửa cho taøu bieån 10.000 DWT ra vaøo cảng Caàn Thô. Nhöng boài laéng ở vuøng cửa

Ñònh An raát phöùc taïp, naïo veùt xong laïi bò boài laáp ngay, taøu 2000 DWT ra vaøo cuõng

phải ñôïi trieàu.

boài laéng luoàng laïch vuøng cửa soâng ñoàng baèng soâng Cửu Long Nguyeân nhaân

chủ ye áu laø :

- Buøn caùt töø soâng ra, gaëp caùc yeáu toá bieån cản trở maø boài tuï laïi;

ng töø - Buøn caùt doøng ven do soùng vaø trieàu doïc bôø, tuøy theo muøa maø coù höôù

Nam ra Baéc hay ngöôïc laïi.

e) Boài laéng haï löu coáng ngaên maën

Theo yeâu caàu sản xuaát, khai thaùc nhieàu coáng ngaên maën giöõ ngoït ngaên soâng

Tre), Mang Thít v.v... Sau moät thôøi gian vuøng ÑBSCL ra ñôøi nhö coáng Ba Lai (Beán

vaän ha ønh tröôùc vaø sau coáng bò buøn caùt boài laáp. Vò trí coáng ñaët gaàn bieån thì toång

chieàu daøy boài laéng lôùn, coáng ñặt xa bieån thì ngöôïc laïi chieàu daøy boài laéng beù.

Phaân tích cheá ñoä doøng chaûy tröôùc vaø sau khi xaây döïng coáng, coù theå lyù giaûi

nguyeân nhaân boài laéng tröôùc vaø sau coáng nhö sau:

g, Söï giảm nhỏ löu löôïng doøng chaûy tröôùc vaø sau coáng, sau khi xaây döïng coán

neáu ph öông thöùc vaän haønh laø ñoùng coáng khi trieàu daâng, mở coáng khi trieàu ruùt, thì

ua mặt caét naøy khi trieàu daâng seõ khoâng coøn nöõa, khi trieàu ruùt, löu löôïng trieàu vaøo ñi q

ïp buøn caùt nguoàn goác bieån ñöôïc doøng trieàu daâng löôïng giảm nhỏ ñoät ngoät. Tröôøng hô

mang vaøo seõ ñöôïc giöõ laïi sau coáng, khi trieàu ruùt löu löôïng nhoû khoâng theå mang ñi

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

134

heát, vì theá buøn caùt ñöôïc boài tích daàn ở sau coáng. Tröôøng hôïp buøn caùt nguoàn goác soâng

ñöôïc doøng chaûy ñöa veà seõ tích tuï laïi tröôùc coáng, khi trieàu ruùt coáng môû löu löôïng

doøng chaûy nhoû khoâng mang ñi heát vaø vì theá tröôùc coáng cuõng ñöôïc boài laáp daàn. Khi

coáng ñoùng môû theo muøa, tröôùc vaø sau coáng laøm vieäc nhö moät hoà chöùa, buøn caùt

nguoàn goác soâng vaø nguoàn goác bieån seõ tích tuï laïi tröôùc vaø sau coáng.

4.2 CÔ CHEÁ XOÙI BOÀI LOØNG DAÃN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

4.2.1 Cô cheá caùc loïai hình xoùi lôû bôø heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

4.2.1.1 Cô cheá xoùi lôû bôø ñoaïn soâng cong coù hoá xoùi cuïc boä saùt bôø

Doøng chuû löu coù vaän toác lôùn xoâ vaøo bôø loõm vôùi moät goùc ñoä naøo ñoù, töông töï

tröôøng hôïp doøng chaûy gaëp moû haøn. Sau khi xoâ vaøo bôø caùc phaàn töû chaát loûng bò ñaåy

xuoáng ñaùy vaø chuyeån ñoäng veà vuøng coù vaän toác lôùn, aùp suaát beù. Doøng aùp löïc naøy baøo

xoùi loøng daãn, taïo ra hoá xoùi cuïc boä. Theo thôøi gian hoá xoùi ñöôïc phaùt trieån veà chieàu

roäng, c hieàu saâu vaø ngaøy caøng eùp saùt bôø, gaây maát oån ñònh cô hoïc cho ñaát bôø, nhaát laø

tröôøng hôïp lôùp ñaát döôùi yeáu hôn lôùp ñaát treân. Khi khoái ñaát bôø maát oån ñònh, ñaát bôø ñoå

xuoáng, hoá xoùi cuïc boä ñöôïc la áp ñaày, doøng chaûy khoâng laäp töùc mang ñi heát ñöôïc, phaûi

ñôïi moät thôøi gian nhaát ñònh môùi ñöa loøng daãn trôû laïi traïng thaùi maát oån ñònh, vì vaäy

saït lôû bôø ñoïan soâng cong coù hoá xoùi cuïc boä thöôøng dieãn ra giaùn ñoaïn, ngaét quaõng.

Ñaát bôø lôû theo cung tröôït troøn, khoái lôû moãi ñôït raát lôùn, möùc ñoä nguy hieåm, möùc ñoä

thieät haïi moãi ñôït lôû raát cao. Xoùi lôû bôø höõu soâng Tieàn khu vöïc Taân Chaâu, bôø höõu soâng

Hình 76. Xoùi lôû bôø ñoïan soâng cong coù hoá xoùi cuïc boä, bôø höõu soâng Tieàn khu vöïc Taân Chaâu

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

135

Tieàn khu vöïc thò xaõ Sa Ñeùc theo cô cheá xoùi lôû ñoïan soâng cong coù hoá xoùi cuïc b oä.

4.2.1.2 Cô cheá xoùi lôû bôø ôû vuøng phaân löu, nhaäp löu gaàn nhau

Nhöõng ñoaïn phaân nhaäp löu phöùc taïp, trong muøa luõ keát caáu doøng chaûy phöùc

taïp, maïch ñoäng lôùn, doøng chaûy voøng, doøng chaûy xoùay taïo thaønh hoá xoùi cuïc boä khoâng

lôùn nhöng coù vò trí khoâng oån ñònh, khi hoá xoùi tieán saùt phía bôø naøo, maùi bôø ñoù bò maát

oån ñònh vaø ñi ñeán saït lôû. Khoái ñaát saït lôû moãi ñôït khoâng lôùn laém, taïi c aùc khu vöïc bôø

soâng ñöôïc caáu taïo baèng ñaát ít dính, saït lôû bôø thöôøng xaûy ra sau khi hình thaønh nhieàu

khe nöùt song song vôùi meùp bôø vaø taïo ra maùi bôø doác ñöùng. Caùc ñ ôït saït lôû bôø dieãn ra

ngaét q uaõng nhöng vôùi chu kyø ngaén hôn.

Ñoaïn Vaøm Nao, ñoaïn Sa Ñeùc treân raïch Sa Ñeùc, ñoaïn Vónh Long treân soâng

Hình 77. Xoùi lôû bôø soâng Vaøm Nao-Vuøng phaân nhaäp löu gaàn nhau

Coå Chieân... laø nhöõng khu vöïc xoùi lôû bôø theo cô cheá naøy.

4.2.1.3 Cô cheá xoùi lôû bôø ñoaïn soâng phaân laïch khoâng oån ñònh

Do tæ leä phaân löu thay ñoåi, hoaëc caùc laïch thay ñoåi giai ñoaïn phaùt trieån, suy

vong, laïch soâng coù löu löôïng doøng chaûy taêng seõ bò xoùi vaø gaây ra saït lôû. Dieãn bieán

loøng daãn treân ñoïan soâng phaân laïch phaùt trieån maïnh treân maët baèng, ít phaùt trieån theo

chieàu saâu. Xoùi lôû bôø chæ xaûy ra xoùi ngang, khoâng hình thaønh hoá xoùi cuïc boä vì theá

khoái ñaát saït lôû thöôøng khoâng lôùn, thöôøng xaûy ra hieän töôïng suït lôû caùc maûng ñaát nhoû

do vaäy ít gaây nguy hieåm ñeán taøi saûn vaø tính maïng cuûa nhaân daân soáng ven soâng.

Cô cheá xoùi lôû naøy thöôøng gaëp ôû caùc nhaùnh soâng thuoäc cuø lao Oâng Hoå, cuø Lao

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

136

Dung, nhaùnh soâng Hoàng Ngöï, Long Khaùnh v.v...

4.2.1.4 Cô cheá xoùi lôû ñaàu caùc cuø lao, coàn baõi

Xoùi lôû ñaàu cuø lao, coàn baõi dieãn ra vôùi toác ñoä maïnh vaøo muøa luõ, xoùi lôû theo cô

cheá xoùi maët, khoâng coù hoá xoùi cuïc boä. Muøa luõ möïc nöôùc soâng cao hôn baõi boài do ñoù

xoùi lôû ñaàu cuø lao vaøo thôøi kyø naøy chæ laø quaù trình baøo xoùi, vaän chuyeån daàn khoái ñaát

theo doøng nöôùc veà haï du. Thoâng thöôøng ñaát cuø lao coàn baõi ñöôïc caáu taïo bôûi caùc lôùp

phuø sa chöa ñöôïc coá keát chaët, ít dính, coù tính chaát cô lyù thaáp vì theá, vaøo muøa kieät

ñaàu vaø hai beân moät soá cuø lao ( cuø lao Long Khaùnh, cuø lao Taây, cuø lao Gieâng) vaãn bò

xoùi lôû, theo cô cheá baøo xoùi maùi bôø trong phaïm vi möïc nöôùc soâng dao ñoäng, sau ñoù

Hình 78. Hình aûnh xoùi lôû cuø lao Long Khaùnh vaøo muøa kieät

hình thaønh caùc khe nöùt roài lôû töøng maûng nhoû.

4.2.1.5 Xoùi lô û bôø do soùng gioù treân caùc ñoaïn soâng gaàn bieån vaø soùng chaïy ta øu ôû caùc

ñoïan soâng coù maät ñoä taøu thuyeàn ñi laïi nhieàu

Döôùi taùc ñoäng của soùng, ñaát maùi bôø bò phaù vôõ, bò baøo xoùi roài loâi keùo ñi nôi

Hình 79. Hình aûnh xoùi lôû bôø döôùi taùc duïng cuûa soùng

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

137

khaùc taïo thaønh haøm eách, xem hình döôùi ñaây.

Tröôøng hôïp bôø soâng ñöôïc caáu taïo bôûi ñaát caùt, buøn caùt coù tính chaát cô lyù thaáp,

khoâng coù caây, maùi bôø hình thaønh haøm eách, laøm giaûm daàn oån ñònh maùi bôø. Khi gaëp

möa hay moät taùc nhaân naøo ñoù laøm gia taêng taûi troïng khoái ñaát treân haøm eách, khoái ñaát

seõ hình thaønh nhieàu veát nöùt, tröôùc khi suït lôû, tan raõ rôùt töøng maûng nhoû xuoáng loøng

soâng.

Tröôøng hôïp bôø soâng ñöôïc caáu taïo bởi ñaát coù tính chaát cô lyù toát hôn, löïc dính

lôùn hôn hay coù nhieàu reã caây, khoái ñaát phía treân haøm eách ñöôïc giöõ nguyeân khoái, toàn

taïi khaù laâu, khi rôi xuoáng nöôùc coù theå tuït theo chieàu thẳng ñöùng hoaëc cả khoái ñaát lôùn

quay quanh moät ñieåm tröôùc khi rôi xuoáng nöôù c [30].

Hình 80. Hình aûnh xoùi lôû bôø döôùi taùc duïng cuûa soùng

4.2.2 Cô cheá caùc loïai hình boài laéng loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

Boài laéng loøng daãn do nhieàu nguyeân nhaân gaây ra, nhöng cô cheá boài laéng chæ coù

theå tieán trieån theo caùc daïng sau:

Boài laéng taïi caùc vò trí vaän toác doøng chả y bò giaûm nhỏ (maët caét soâng ñöôïc mở

roäng, vò trí ñuoâi caùc cuø lao, vuøng giaùp trieàu…), söùc tải caùt của doøng chảy töông öùng

nhỏ ñi, naêng löôïng của doøng chảy thöïc teá khoâng coøn ñủ söùc vaän chuyeån toøan boä

löôïng buøn caùt coù trong doøng chảy, vì theá phaàn buøn caùt dö thöøa phải laéng ñoïng xuoáng

ñaùy. Caùc haït buøn caùt coù kích thöôùc lôùn, naëng laéng ñoïng tröôùc phía thöôïng du khu

vöïc boài laéng, caùc haït coù kích thöôùc beù hôn, nheï hôn laéng ñoïng sau vì theá, buøn caùt

ñaùy doïc theo chieàu doøng chảy taïi khu vöïc loøng daãn ñöôïc boài laéng bao giôø cuõng coù söï

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

138

saép xeáp töø lôùn ñeán beù.

B oài laéng loøng daãn treân ñoïan soâng coù hoãn hôïp nöôùc soâng vaø nöôùc mặn, cô cheá

boài laéng ñöôïc mieâu tả laø söï lieân keát ñieän hoùa giöõa haït buøn caùt nhö moät chaát keo vôùi

caùc Ion döông aâm trong nöôùc bieån. Quaù trình trung hoøa ñieän laøm haït buøn caùt bò voùn

cuïc, kích thöôùc haït buøn caùt taêng leân, toác ñoä laéng chìm haït buøn caùt vì theá cuõng taêng

hi ñoù doøng chảy thöïc teá khoâng coøn ñủ khả naêng vaän chuyeån caùc cỡ haït coù kích theo, k

thöôùc l ôùn nhö vaäy neân ñaønh phải bỏ laïi.

Buøn caùt coù nguoàn goác bieån ñöôïc doøng chảy ven bôø do soùng vaø thủy trieàu ñöa

vaøo caùc cửa soâng, khi doøng ven gaëp doøng chảy thöôïng nguoàn, vaän toác doøng chaûy taïi

aän chuyeån buøn caùt töø bieån ñöa ñoù giaûm ñi, naêng löôïng doøng chaûy khoâng coøn ñủ söùc v

vaøo vaø töø nguoàn ñöa xuoáng, vì theá phải laéng ñoïng laïi.

4.3 NGUYEÂN NHAÂN, CAÙC NHAÂN TOÁ AÛNH HÖÔÛNG VAØ CÔ CHEÁ XOÙI BOÀI

LOØNG DAÃN CAÙC KHU VÖÏC XOÙI BOÀI TROÏNG ÑIEÅM

TREÂN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

4.3.1 Nguyeân nhaân, caùc nhaân toá aûnh höôûng vaø cô cheá xoùi lôû bôø caùc khu vöïc xoùi lôû

troïng ñieåm treân heä thoáng soâng ÑBSCL

4.3.1.1 Nguyeân nhaân, caùc nhaân toá aûnh höôûng vaø cô cheá xoùi lôû bôø soâng Haäu vaø raïch

Bình Ghi ñoïan bieân giôùi Vieät nam-Campuchia

* Ng uyeân nhaân gaây xoùi lôû.

Bôø soâng Haäu vaø raïch Bình Ghi ñoïan bieân giôùi Vieät Nam-Campuchia, thuoäc

haän hai xaõ Khaùnh An, Khaùnh Bình, huyeän An Phuù, tænh An Giang, bò xoùi lôû vôùi ñòa p

toác ñoä trung bình trong maáy thaäp nieân qua. Vò trí xoùi lở bôø treân ñoïan soâng, raïch naøy

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

139

ñöôïc theå hieän treân sô hoïa döôùi ñaây.

CAMPUCHIA

Doøng chaûy traøn

Soâng

aäu

oâng c

hính

CAMPUCHIA

Doøng chaûy treân s Chôï Bình Khaùnh

HI ÌNH G

VIEÄT NAM

RAÏCH

Khu vöïc saït lôû

Nguyeân nhaân daãn ñeán xoùi lôû bôø khu vöïc naøy laø: Chuû löu doøng chảy luõ treân

soâng chính vôùi vaän toác lôùn, duy trì trong thôøi gian töø 3 tôùi 4 thaùng, bò doøng luõ traøn töø

vuøng ñaát truõng Campuchia ñoå vaøo (phía Campuchia bôø soâng khoâng coù ñeâ) eùp saùt

vaøo bôø höõu soâng Haäu phía Vieät Nam. Doøng chảy chủ löu raát lôùn treân d öôùi 3 m/s, baøo

xoùi lieân tuïc maùi bôø soâng, laøm maùi bôø doác ñöùng, gaây saït lôû bôø sau khi luõ ruùt.

* Caùc nhaân toá ảnh höôûng tôùi xoùi lôû.

Ngoøai yeáu toá do øng chảy coù yù nghóa quyeát ñònh tôùi xoùi lở bôø soâng Haäu vaø raïch

B ình Ghi - ñoïan bieân giôùi Vieät Nam-Campuchia coøn coù nhieàu yeáu toá aûnh höôûng

khoâng nhoû tôùi toác ñ oä xoùi lôû bôø khu vöïc naøy ñoù laø: Soùng do taøu t huyeàn ñi laïi, buoân

baùn treân soâng, tình traïng n uoâi caù beø caûn trôû doøng chaûy, taïo ra keát caáu doøng chaûy

phöùc taïp.

* Cô cheá xoùi lôû.

Quan saùt dieãn bieán xoùi lở bôø nhieàu naêm taïi khu vöïc naøy cho thaáy, cô cheá xoùi

lôû bôø khu vöïc naøy coù theå moâ taû nhö sau: Tröôùc tieân bôø soâng ñöôïc baøo xoùi khaù doác

ñoàng thôøi vôùi vieäc hình thaønh hoá xoùi ngay saùt bôø suïp lở, khi hoá xoùi ñaït ñoä saâu giôùi

haïn khoái ñaát bôø suïp lôû daïng cung tröôït troøn, khoâng hoøan chænh. Xoùi lôû chæ aên saâu vaøo

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

140

bôø haàu nhö khoâng phaùt trieån veà haï löu nhö caùc tröôøng hôïp chung thöôøng gaëp.

4.3.1.2 Nguyeân nhaân, caùc nhaân toá aûnh höôûng vaø cô cheá xoùi lôû bôø höõu soâng Tieàn

khu vöïc Taân Chaâu

Nguyeân nhaân, cô cheá xoùi lôû bôø khu vöïc Taân Chaâu nhö nguyeân nhaân vaø cô cheá

xoùi lôû bôø ñoïan soâng cong coù hoá xoùi cuïc boä, ñaõ trình baøy ôû treân, hoá xoùi cuïc boä ñoïan

loøng daãn khu vöïc naøy ñaït tôùi ñoä saâu treân 45 m. Caùc nhaân toá aûnh höôûng tôùi xoùi lôû bôø

khu vöïc naøy goàm coù soùng do gioù, soùng do taøu thuyeàn ñi laïi ngoøai ra coøn coù vieäc neo

ñaäu taøu thuyeàn beân bôø soâng taïi khu vöïc xoùi lôû vaø ñặc bieät laø tình traïng khai thaùc caùt

vôùi khoái löôïng lôùn gaàn nhö suoát muøa khoâ taïi vò trí ñaàu cuø lao Long Khaùnh.

4 .3.1. 3 Nguyeân nhaân, caùc nhaân toá aûnh höôûng vaø cô cheá xoùi lôû bôø soâng Vaøm Nao noái

soâng Tieàn vaø soâng Haäu

Nguyeân nhaân, cô cheá xoùi lôû bôø soâng Vaøm Nao nhö ñaõ trình baøy trong phaàn

nguyeân nhaân xoùi lôû ñoïan soâng coù cöûa phaân löu, nhaäp löu gaàn nhau. Caùc nhaân toá aûnh

höôûng ñoïan soâng naøy bao goàm: Soùng do taøu beø thoâng thöông töø soâng Tieàn sang soâng

Haäu, vieäc gia tải quaù möùc leân meùp bôø soâng nhö xaây döïng loø gaïch, xaây döïng nhaø cửa

....

4.3.1.4 Nguyeân nhaân, caùc nhaân toá aûnh höôûng vaø cô cheá xoùi lôû bôø höõu soâng Tieàn

khu vöïc thò xaõ Sa Ñeùc

* Nguyeân nhaân gaây xoùi lở.

Doøng chảy vôùi vaän toác lôùn taäp trung veà phía bôø loõm của ñoïan soâng cong ñaõ

taùc ñoäng lieân tuïc vaøo loøng daãn ñöôïc caáu taïo bởi lôùp caùt coù khả naêng choáng xoùi keùm,

ở ñoä saâu caùch mặt ñaát töø 12 m trở xuoáng laø nguyeân nhaân daãn ñeán xoùi lở bôø khu vöïc

naøy.

* Caùc nhaân toá ảnh höởng tôùi xoùi lở.

Ñoïan soâng Tieàn khu vöïc thò xaõ Sa Ñeùc naèm caùch bieån khỏang 140 km, cheá ñoä

doøng chảy treân ñoïan soâng naøy phuï thuoäc khaù nhieàu vaøo cheá ñoä thủy trieàu bieån Ñoâng.

Cheá ñoä doøng chảy thuaän nghòch, möïc nöôùc soâng thay ñoåi lieân tuïc theo cheá ñoä baùn

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

141

nhaät trieàu khoâng ñeàu laø nhöõng nhaân toá ảnh höởng khoâng nhỏ tôùi quaù trình xoùi lở bôø

soâng khu vöïc naøy. Ngoøai ra soùng do taøu thuyeàn ñi laïi doïc tuyeán laïch saâu saùt bôø loõm,

trong ñoù coù caùc taøu vaän tải thủy quoác teá cuõng goùp phaàn khoâng nhỏ thuùc ñaåy quaù trình

phaùt trieån. xoùi lở

* Cô cheá xoùi lở.

Cô cheá xoùi lở bôø höõu soâng Tieàn khu vöïc thò xaõ Sa Ñeùc töông töï nhö cô cheá

xoùi lở bôø loõm ñoïan soâng cong coù hoá xoùi cuïc boä. Böôùc ñaàu doøng chảy baøo xoùi loøng

daãn taïo hoá xoùi saâu, tieáp ñeán hoá xoùi phaùt trieån vaø tieán vaøo bôø soâng laøm khoái ñaát phản

ân baèng aùp maát daàn, löïc choáng tröôït giảm xuoáng, cuoái cuøng khoái ñaát maùi bôø maát ca

d aãn ñeán suïp lở. Nhìn chung lở bôø khu vöïc naøy thöôøng xảy ra vaøo sau thôøi ñieåm möa

lôùn keùo daøi, ñoàng thôøi vôùi möïc nöôùc soâng haï thaáp. Maùi bôø soâng ñöôïc hình thaønh sau

moãi ñôït lở khaù doác, ñoâi khi doác ñöùng.

4.3.1.5 Nguyeân nhaân, caùc nhaân toá aûnh höôûng vaø cô cheá xoùi lôû bôø soâng Caùi Nai

khu vöïc thò traán Naêm Caên, tænh Caø Mau.

* Nguyeân nhaân gaây xoùi lôû.

Xoùi lở bôø soâng Caùi Nai khu vöïc thò traán Naêm Caên, tænh Caø Mau laø ñaïi dieän

cho caùc khu vöïc xoùi lở bôø soâng ñang xảy ra khaù phoå bieán taïi haàu heát caùc thò traán, nôi

taäp trung ñoâng daân cö, chôï buùa àu kieän thoâng thöông giöõa caùc naèm beân soâng, vôùi ñie

vuøng chủ yeáu baèng taøu thu yeàn, giao thoâng boä coøn keùm phaùt trieån, thuoäc ñòa phaän

h Caø Mau, Baïc Lieâu vaø moät phaàn tænh Soùc Traêng. Cheá ñoä doøng chảy soâng caùc tæn

hoøan toøan phuï thuoäc vaøo cheá ñoä leân xuoáng của thủy trieàu, ảnh höởng của luõ khoâng

ñaùng keå, soâng chảy hai chieàu, vôùi vaän toác khoâng lôùn.

Nguyeân nhaân chủ yeáu gaây ra xoùi lở bôø soâng laø:

- Soùng do taøu thuyeàn ñi laïi vô ùi maät ñoä raát cao taùc ñoäng lieân tuïc vaøo maùi bôø

soâng, ñaëc bieät maáy naêm gaàn ñaây taøu cao toác chở toâm caù gioáng xuaát hieän nhieàu;

- Nhaø cửa, haøng hoùa v.v.. gia tải quaù möùc leân meùp bôø soâng, phaù vôõ keát caáu khoái

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

142

ñaát bôø.

* Caùc nhaân toá ảnh hưởng tôùi xoùi lở.

- Söï thay ñoåi möïc nöôùc soâng lieân tuïc theo thôøi gian;

- Vieäc laáy nöôùc, xả nöôùc cuøng moät thôøi ñieåm töø caùc ao toâm phaàn naøo gaây ảnh

höởng tôùi cheá ñoä doøng chảy soâng vaø vì theá maø ảnh höởng tôùi xoùi lở bôø.

cheá xoùi lôû. * Cô

Cô cheá xoùi lôû bôø gioáng nhö quaù trình baøo moøn, suït lôû bôø soâng döôùi taùc ñoäng

cuûa soùng, ngoøai ra khu vöïc xoùi lôû bôø soâng Caùi Nai, khu vöïc thò traán Naêm Caên coøn coù

söï keát hôïp bôûi hieän töôïng suït luùn do khoái ñaát bôø bò gia taûi quaù möùc leân meùp bôø soâng.

Khoái ñaát bôø maát caân baèng thöôøng bò suït luùn, di chuyeån ra maùi bôø. Gaàn nhö haàu heát

caùc nhaø xaây ôû khu vöïc naøy ñeàu bò nöùt neû tröôùc khi ñoå suïp xuoáng loøng soâng.

höôûng tôùi boài laéng loøng daãn taïi caùc khu vöïc 4.3.2 Nguyeân nhaân, caùc nhaân toá aûnh

boài laéng troïng ñieåm treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

, caùc nhaân toá aûnh höôûng tôùi boài laéng loøng 4.3.2.1 Nguyeân nhaân daãn nhaùnh taû ñoïan

soâng phaân laïch khu vöïc thaønh phoá Long Xuyeân.

Boài laéng loøng daãn nhaùnh taû soâng Haäu khu vöïc thaønh phoá Long Xuyeân laø

tröôøng hôïp chung ñaïi dieän cho caùc khu vöïc boài laéng loøng daãn ôû nhöõng ñoïan soâng

phaân laïch thöôøng gaëp treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL.

Nguyeân nhaân, caùc nhaân toá aûnh höôûng tôùi boài laéng nhaùnh soâng naøy laø:

- Theá soâng thöôïng löu ñang coù söï thay ñoåi maïnh, tyû leä phaân löu doøng chaûy

ñang ñöôïc ñieàu chænh theo xu theá löu löôïng nhaùnh höõu taêng leân, löu löôïng nhaùnh taû

ôø taû hieän ñang bò xoùi lôû treân giaûm ñi, phía thöôïng löu tröôùc nuùt phaân laïch, beân b

chieàu daøi hôn 8 km, haït buøn caùt bò xoùi lôû ôû ñoïan soâng naøy ñöôïc doøng chaûy ñöa veà

éng beân nhaùnh traùi. boài la

- Loøng soâng ñoïan ñaàu cöûa vaøo nhaùnh taû khaù roäng vaø noâng, vôùi nhieàu coàn n gaàm

ây coái moïc, vì theá ñaõ caûn trôû doøng chaûy, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho hieän töôïng vaø ca

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

143

boài laéng loøng daãn dieãn ra.

4.3.2.2 Nguyeân nhaân, caùc nhaân toá aûnh höôûng vaø cô cheá boài laéng loøng daãn cöûa

Ñònh An

Buøn caùt boài laéng loøng daãn cöûa Ñònh An cuõng nhö buøn caùt laéng ñoïng caùc cöûa

soâng ven bieån vuøng ÑBSCL, ñeàu coù caû nguoàn goác soâng vaø nguoàn goác öø t bieån ñöa

thöôïng nguoàn ñöôïc doøng chaûy nguoàn ñöa xuoáng, trong quaù trình vaøo. Buøn caùt töø

tranh chaáp vôùi doøng trieàu vaän toác doøng chaûy giaûm nhoû, khaû naêng mang caùt buøn vì

theá giaûm theo do vaäy buøn caùt ñöôïc laéng ñoïng laïi. Maët khaùc caùc haït buøn caùt chuyeån

ñoäng trong moâi tröôøng nöôùc maën ñöôïc voùn cuïc, ñöôøng kính haït gia taêng, toác ñoä laéng

chìm lôùn daàn, taïi khu vöïc cöûa soâng soùng caûn trôû doøng chaûy, loøng daãn môû roäng daàn vì

theá khaû naêng mang caùt buøn cuûa doøng chaûy giaûm ñi ñaùng keå, löôïng buøn caùt doøng

chaûy khoâng mang heát phaûi laéng xuoáng ñaùy. Buøn caùt nguoàn goác bieån ñöôïc d oøng ven

o soùng gioù vaø thuûy trieàu taïo ra vaän chuyeån buøn caùt töø bieån vaøo cöûa soâng laéng ñoïng d

taïi ñoù.

Vò trí boài laéng loøng daãn cöûa Ñònh An khoâng oån ñònh, phuï thuoäc khoâng ch æ

vaøo doøng chaûy thöôïng nguoàn maø coøn phuï thuoäc vaøo doøng ven, doøng trieàu, soùng

trieàu, thoâng thöôøng vò trí boài laéng caùc cöûa soâng ñeàu thay ñoåi theo muøa gioù. Ñaây thöïc

söï laø trôû ngaïi raát lôùn cho vieäc baûo ñaûm oån ñònh tuyeán thoùat luõ, tuyeán luoàng giao

thoâng vaøo ra khoâng chæ cöûa Ñònh An maø cho caû caùc cöûa soâng ôû ÑBSCL ñoå ra bieån

Ñoâng.

vaø cô cheá boài laéng loøng daãn tröôùc vaø 4.3.2.3 Nguyeân nhaân, caùc nhaân toá aûnh höôûng

sau coáng ngaên maën

Nguyeân nhaân vaø caùc nhaân toá aûnh höôûng tôùi boài laéng loøng daãn tröôùc vaø sau

coáng ngaên maën laø:

- Söï giaûm nhoû vaän toác doøng chaûy vì thuûy trieàu vaøo vaø ra ñeàu giaûm nhoû;

- Löôïng buøn caùt thöôïng nguoàn ñöa veà khoâng chaûy ra bieån ñöôïc do coáng ñoùng

neân phaû i ñoïng laïi tröôùc coáng;

- Buøn caùt coù nguoàn goác bieån do doøng ven bôø ñöa vaøo phaûi naèm laïi sau coáng;

Cô cheá boài laéng, phía tröôùc coáng boài la éng dieãn ra nhö boài laéng hoà chöùa, phía

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

144

sau coáng boài laéng ñöôïc hình thaønh nhö boài laéng vuøng cöûa soâng.

Chöông 5. CAÙC GIAÛI PHAÙP GIAÛM NHEÏ THIEÄT HAÏI DO XOÙI BOÀI LOØNG

DAÃN ÑÖÔÏC ÖÙNG DUÏNG PHOÅ BIEÁN TREÂN THEÁ GIÔÙI

5.1 CAÙC GIAÛI PHAÙP GIAÛM NHEÏ THIEÄT HAÏI DO XOÙI LÔÛ BÔØ SOÂNG ÑÖÔÏC

ÖÙNG DUÏNG PHOÅ BIEÁN TREÂN THEÁ GIÔÙI

5.1.1 Toång hôïp caùc giaûi phaùp giaûm nheï thieät haïi do xoùi lôû bôø soâng ñöôïc öùng duïng

phoå bieán treân theá giôùi

Xoùi lôû bôø soâng laø moät hieän töôïng töï nhieân, gaén lieàn vôùi quaù trình vaän ñoäng vaø

phaùt trieån cuûa soâng. Xoùi lôû bôø soâng xaûy ra do nhieàu nguyeân nhaân vôùi nhieàu yeáu toá

aûnh höôûng, nhöng nhìn chung ñeàu thuoäc moät trong hai nhoùm nhaân toá laøm gia taêng

khaû naêng gaây xoùi lôû cuûa doøng nöôùc vaø laøm suy yeáu söùc chòu ñöïng cuûa loøng daãn tröôùc

taùc ñoäng cuûa doøng nöôùc cuøng caùc taùc ñoäng khaùc töø beân ngoøai. Xoùi lôû bôø soâng laø moät

daïng thieân tai, xaûy ra khaù phoå bieán ôû haàu heát caùc nöôùc treân theá giôùi, nhieàu ñôït xoùi lôû

bôø soâng Jamuna-Brahmaputra cuûa Bangladesh, soâng Hoøang Haø cuûa Trung Quoác,

soâng Hoàng, soâng Meâ Koâng ñaõ nhaán chìm nhieàu daõy phoá saàm uaát, nhieàu coâng trình

kieán truùc laâu ñôøi vaø nhieàu ngöôøi daân voâ toäi bò doøng nöôùc cuoán troâi. Ñeå haïn cheá thieät

haïi do xoùi lôû bôø soâng gaây ra, giaûi phaùp coù tính trieät ñeå laø ngaên chaën nhöõng nguyeân

nhaân gaây ra xoùi lôû, nhöõng nhaân toá aûnh höôûng xaáu tôùi quaù trình xoùi lôû, töùc laø tìm giaûi

phaùp giaûm nhoû doøng nöôùc, giaûm khaû naêng gaây xoùi lôû cuûa doøng nöôùc vaø tìm bieän

phaùp taêng cöôøng söùc khaùng cöï cuûa bôø soâng. Beân caïnh ñoù caùc giaûi phaùp mang tính neù

traùnh, giaùo duïc yù thöùc, naâng cao nhaän thöùc cho coäng ñoàng xaõ hoäi veà xoùi lôû bôø soâng

cuõng ñöôïc giôùi chuyeân moân coi troïng.

Ñeå tieän cho coâng taùc nghieân cöùu nhieàu nhaø khoa hoïc ñaõ phaân caùc giaûi phaùp

ngaên chaën thieät haïi do xoùi lôû bôø soâng ra laøm hai nhoùm chính: Nhoùm giaûi phaùp phi

coâng trình vaø nhoùm giaûi phaùp coâng trình. Vôùi caùch phaân loïai naøy hoøan toøan chöa

ñaûm baûo ñöôïc möùc ñoä cuï theå caàn thieát vaø raát khoù trieån khai öùng duïng thöïc teá, vì vaäy

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

145

chuùng toâi xin ñeà xuaát caùch phaân loïai theo sô ñoà ñöôïc theå hieän döôùi ñaây:

CAÙC GIAÛI PHAÙP GIAÛM NHEÏ THIEÄT HAÏI DO XOÙI LÔÛ BÔØ GAÂY RA

CAÙC GIAÛI PHAÙP CHOÁNG XOÙI LÔÛ

CAÙC GIAÛI PHAÙP PHOØNG TRAÙNH XOÙI LÔÛ

GIAÛI PHAÙP TRAÙNH NEÙ

GIAÛI PHAÙP CHUÛ ÑOÄNG

GIAÛI PHAÙP BÒ ÑOÄNG

GIAÛI PHAÙP NGAÊN NGÖØA

Di dôøi ra khoûi khu vöïc coù nguy cô saït lôû.

Naâng cao nhaän thöùc cho nhaân daân veà xoùi lôû.

Quy hoaïch phaùt trieån trong töông lai.

höùa. oïach tuyeán

theá

aù

-Troàng röøng, phuû xanh ñoài troïc. Xaây döïng hoà c - Quy h luoàng chaïy taøu, khoâng chaát taûi qu möùc leân meùp bôø soâng

* Töø xa. - Ngaên doøng - Phaân doøng -Ñieàu chænh soâng. * Tröïc tieáp -Ñieàu chænh höôùng doøng chaûy

(Gia coá bôø) - Thaûm thöïc vaät - Keø laùt maùi - Töôøng chaén - Taêng khaû naêng coá keát khoái ñaát bôø (taêng khaø naêng chòu choáng löïc, xoùi).

5.1.2 Nhöõng neùt khaùi quaùt veà moät soá giaûi phaùp giaûm nheï thieät haïi do xoùi lôû

bôø soâng ñöôïc öùng duïng phoå bieán treân theá giôùi

Ñieàu kieän töï nhieân, xaõ hoäi, moâi tröôøng cuøng nguyeân nhaân, cô cheá xoùi lôû bôø ôû

nhöõng ñoïan soâng khaùc nhau, vaøo caùc thôøi ñieåm khaùc nhau raát khaùc nhau, bôûi vaäy

giaûi phaùp giaûm nheï thieät haïi do hieän töôïng xoùi lôû bôø soâng cho töøng vò trí, töøng khu

vöïc phaûi coù neùt ñaëc thuø rieâng, khoâng theå öùng duïng moät caùch maùy moùc giaûi phaùp ôû vò

trí naøy cho vò trí khaùc, töø con soâng naøy, ñoïan soâng naøy, cho con soâng khaùc ñoïan soâng

khaùc.

Khi xeùt choïn giaûi phaùp, phöông aùn cho töøng vò trí, töøng khu vöïc cuï theå caàn

xem xeùt moät caùch toøan dieän veà ñieàu kieän töï nhieân vaø caùc giaûi phaùp, caùc phöông aùn,

xem xeùt ñaëc tính kyõ thuaät cuøng khaû naêng aùp duïng töø ñoù môùi coù theå choïn ñöôïc giaûi

phaùp phuø hôïp nhaát, ñem laïi hieäu quaû cao nhaát.

5.1.2.1 Giaûi phaùp ngaên ngöøa ñieàu kieän phaùt sinh xoùi lôû bôø soâng

Ñaây laø giaûi phaùp ngaên ngöøa tröôùc khaû naêng gaây ra doøng chaûy coù vaän toác lôùn,

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

146

ngaên ngöøa soùng taøu thuyeàn vaø gia taûi quaù naëng laøm khoái ñaát bôø bò phaù vôõ keát caáu,

laøm tieàn ñeà phaùt sinh xoùi lôû bôø. Giaûi phaùp ngaên ngöøa nhöõng taùc ñoäng baát lôïi cuûa

doøng chaûy do luõ taäp trung nhanh, vaän toác doøng chaûy lôùn taïo khaû naêng phaùt sinh luõ

queùt vaø xoùi boài loøng daãn. Giaûi phaùp ngaên ngöøa taùc ñoäng baát lôïi cuûa doøng chaûy ñöôïc

tieán haønh treân vuøng thöôïng nguoàn löu vöïc thoâng qua vieäc troàng caây phuû xanh ñoài

troïc, xaây döïng hoà chöùa treân thöôïng nguoàn. Phaïm vi öùng duïng ôû nhöõng löu vöïc soâng

coù ñieàu kieän töï nhieân cho pheùp vaø phaûi ñöôïc söï ñoàng yù cuûa caùc quoác gia coù soâng

chaûy qua.

Giaûi phaùp ngaên ngöøa tröôùc taùc ñoäng baát lôïi cuûa soùng taøu thuyeàn, cuûa tình

traïng gia taûi quaù möùc leân meùp bôø soâng phaûi ñöôïc tieán haønh thoâng qua vieäc theå cheá

hoùa vò trí tuyeán luoàng giao thoâng thuûy, hoïach ñònh phaïm vi xaây döïng nhaø cöûa, cô sôû

haï taàng beân meùp bôø soâng. Ñeå caùc giaûi phaùp neâu treân phaùt huy ñöôïc ñaày ñuû khaû naêng

cuûa noù thì ñieàu caàn thieát phaûi tieán haønh song song vôùi vieäc naâng cao nhaän thöùc, naâng

cao trình ñoä daân trí cho coäng ñoàng xaõ hoäi, vaän ñoäng moïi ngöôøi cuøng thöïc hieän, cuøng

baûo veä caùc nguyeân taéc cô baûn ñöôïc ñaët ra.

5.1.2.2 Giaûi phaùp traùnh neù, di dôøi nhaø cöûa, cô sôû vaät chaát …ra khoûi caùc khu vöïc coù

khaû naêng xaûy ra xoùi lôû bôø

Xoùi lôû bôø thöôøng gaây toån thaát raát lôùn veà cuûa caûi vaät chaát laãn sinh maïng con

ngöôøi, tuy nhieân vieäc choáng xoùi lôû cuõng toán keùm khoâng nhoû, nhaát laø ôû ñoïan soâng

saâu, vaän toác lôùn. Bôûi vaäy caùc coâng trình kieán truùc, cô sôû haï taàng …. ñöôïc xaây döïng

trong töông lai, neáu khoâng muoán doøng nöôùc cuoán troâi, khoâng muoán toán kinh phí xaây

döïng coâng trình baûo veä, caàn phaûi xaây döïng ôû vò trí an toøan, caùch xa khu vöïc coù khaû

naêng xaûy ra xoùi lôû bôø.

Vôùi caùc coâng trình kieán truùc hieän höõu, ñang naèm trong khu vöïc, gaàn khu vöïc

xaûy ra hieän töôïng xoùi lôû bôø caàn nghieân cöùu xem xeùt di dôøi ñi nôi khaùc (neáu thöïc teá

cho pheùp) tröôùc khi saït lôû xaûy ra.

Ñaây laø nhöõng giaûi phaùp phi coâng trình an toaøn nhaát, laø giaûi phaùp caàn xem xeùt

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

147

ñaày ñuû treân cô sôû nhöõng döï baùo khoa hoïc veà bieán hình loøng soâng.

5.1.2.3 Giaûi phaùp bò ñoäng choáng xoùi lôû bôø soâng

Giaûi phaùp bò ñoäng choáng xoùi lôû bôø soâng, thöïc chaát laø giaûi phaùp coâng trình gia

coá bôø, nhaèm giöõ oån ñònh bôø khoûi taùc ñoäng xaâm thöïc cuûa doøng chaûy, cuûa soùng, cuûa

nöôùc ngaàm vaø nhöõng taùc nhaân phaù hoïai khaùc, baûo ñaûm an toøan cho muïc tieâu baûo veä.

Coâng trình gia coá bôø taùc ñoäng tröïc tieáp leân loøng daãn, taêng khaû naêng choáng ñôõ cuûa

loøng daãn, khoâng phaù hoïai keát caáu doøng chaûy, chính laø loïai coâng trình phoøng ngöï,

mang tính chaát bò ñoäng.

Coâng trình gia coá bôø thöôøng öùng duïng nhöõng nôi khoâng ñöôïc thu heïp loøng

soâng, caàn giöõ theá soâng hieän coù hoaëc khi chöa naém ñöôïc quy luaät nhöng caàn öùng phoù

kòp thôøi.

Yeâu caàu chung ñoái vôùi giaûi phaùp bò ñoäng choáng xoùi lôû bôø (gia coá bôø), giöõ oån

ñònh tröôùc caùc taùc nhaân taùc ñoäng, phaûi thích hôïp vôùi bieán daïng cuûa bôø vaø loøng soâng.

Coâng trình gia coá bôø goàm ba phaàn:

- Phaàn ngaàm, phaàn coâng trình döôùi möïc nöôùc kieät, nhieäm vuï baûo veä chaân, vôùi

hình thöùc vaø keát caáu phuø hôïp ñieàu kieän thi coâng trong nöôùc, khoâng bò phaù hoïai khi

loøng soâng bieán ñoåi, khoâng bò doøng nöôùc cuoán troâi, vaät lieäu beàn trong moâi tröôøng

- Phaàn naèm trong phaïm vi dao ñoäng cuûa möïc nöôùc, trong phaïm vi naøy coâng

nöôùc, thöôøng laø roï ñaù, bao caùt, thaûm beâ toâng hay roàng ñaù.

trình chòu taùc duïng cuûa doøng chaûy, taùc duïng cuûa soùng, va ñaäp cuûa vaät troâi noåi vaø

hoïat ñoäng cuûa con ngöôøi. Vì coù theå thi coâng treân caïn neân caàn choïn giaûi phaùp coâng

ngheä phuø hôïp ñeå ñaït hieäu quaû kinh teá – kyõ thuaät mong muoán. Thoâng thöôøng phaàn

gia coá bôø trong phaïm vi möïc nöôùc dao ñoäng thường sử dụng giải pháp ñaù xeáp khan,

ñaù xaây, beâ toâng ñoå taïi choã, beâ toâng ñuùc saün, beâ toâng töï cheøn hay thaûm beâ toâng bôm

trực tieáp trong nöôùc.

- Phaàn coâng trình treân möïc nöôùc luõ, vôùi nhieäm vuï choáng söï phaù hoïai cuûa möa,

gioù vaø caùc hoïat ñoäng cuûa con ngöôøi. Thoâng thöôøng phaàn bôø treân möïc nöôùc luõ raát

ngaén, neân daïng keát caáu gioáng phaàn döôùi. Coâng trình gia coá bôø ôû nhöõng khu vöïc

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

148

thaønh phoá, ñoâ thò, phaàn gia coá naøy thöôøng ñöôïc coi troïng veà thaåm myõ vaø phaûi ñaùp

öùng caùc nhu caàu hoïat ñoäng ña daïng cuûa con ngöôøi: baäc leân xuoáng, lan can, beán taøu….

5.1.2.4 Giaûi phaùp chuû ñoäng choáng xoùi lôû bôø soâng

Giaûi phaùp coâng trình choáng xoùi lôû bôø soâng, coù theå xaây döïng caùch xa hay ngay

khu vöïc bôø soâng bò saït lôû nhö keânh phaân doøng, moû haøn, ñaäp thuaän doøng, ñaäp khoùa,

phao laùi doøng …, taùc ñoäng tröïc tieáp vaøo doøng chaûy laøm thay ñoåi höôùng, keát caáu vaø ñoä

lôùn vì theá ñöôïc goïi laø giaûi phaùp coâng trình chuû ñoäng.

Keânh phaân doøng coù taùc duïng phaân bôùt doøng chaûy vaøo keânh, doøng chaûy qua

khu vöïc bôø lôû vì theá giaûm ñi. Keânh thöôøng ñöôïc ñaøo phía bôø loài, cửa vaøo keânh thuaän

doøng, naèm phía thöôïng löu khu vöïc xoùi lôû bôø. Thi coâng keânh chæ caàn khôi doøng sau

ñoù doøng chaûy töï môû roäng maët caét.

Mỏ haøn laø loïai coâng trình ñöôïc söû duïng roäng raõi nhaát trong chænh trò soâng. Moû

haøn coù tính naêng thu heïp loøng soâng, ñieàu chænh doøng chaûy, baûo veä bôø, bao goàm 3 boä

phaän : muõi, thaân vaø goác. Goác moû haøn noái vôùi bôø, muõi nhoâ ra ngoaøi loøng soâng, vò trí

muõi moû haøn laø bieân giôùi haïn tuyeán chænh trò.

Caên cöù vaøo möùc ñoä aûnh höôûng cuûa moû haøn ñoái vôùi doøng chaûy chia ra moû haøn

daøi vaø moû haøn ngaén. Moû haøn daøi coù taùc duïng thu heïp loøng soâng, laøm thay ñoåi vò trí

cuûa truïc ñoäng löïc, coøn moû haøn ngaén chæ ñeå ñoùn ñôõ chuû löu, baûo veä bôø baõi. Söï phaân

chia naøy khoâng coù tieâu chuaån thoáng nhaát. Goïi chieàu daøi moû haøn laø LMH , theo

Altunin S.T [1] vôùi,

LMH > 0,33 By cosα

ñöôïc goïi laø moû haøn daøi,

LMH < 0,33 By cosα

thuoäc loïai moû haøn ngaén, trong ñoù By laø chieàu roäng loøng soâng oån ñònh, α laø goùc giöõa

truïc moû haøn vaø phöông doøng chaûy.

Ngoøai ra coøn coù theå phaân loïai moû haøn theo goùc nghieâng α hay so saùnh cao

trình ñænh moû haøn vôùi möïc nöôùc daâng bình thöôøng ngöôøi ta chia ra moû haøn noåi vaø

moû haøn chìm. Hieän nay vaät lieäu laøm moû haøn thoâng duïng nhaát laø ñaù ñoå, bao taûi caùt

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

149

cuøng lôùp roï ñaù baûo veä hay haøng coïc beâ toâng ñoùng xuoáng loøng daãn.

Ñaäp thuaän doøng laø coâng trình theo phöông doïc coù chöùc naêng thu heïp loøng

soâng, ñieàu chænh höôùng doøng chaûy, ñieàu chænh ñöôøng bôø. Ñaäp thuaän doøng thöôøng boá

trí taïi ñoïan quaù ñoä coù doøng chaûy phaân taùn, vuøng phaân löu vaø hôïp löu cuûa ñoïan soâng

phaân laïch ñuoâi bôø loõm vaø vuøng cöûa soâng.

Phao laùi doøng coù taùc duïng laùi doøng chaûy, ngaên doøng chaûy coù vaän toác lôùn taùc

ñoäng tröïc tieáp vaøo khu vöïc bôø lôû. Phao laùi doøng laø moät loïai coâng ngheä môùi coù nhieàu

öu ñieåm, coù khaû naêng söû duïng nhieàu laàn, ôû nhieàu vò trí vì khaû naêng thaùo laép deã daøng.

5.2 CAÙC GIAÛI PHAÙP GIAÛM NHEÏ THIEÄT HAÏI DO BOÀI LAÉNG LOØNG DAÃN ÑÖÔÏC

ÖÙNG DUÏNG PHOÅ BIEÁN TREÂN THEÁ GIÔÙI

5.2.1 Toång hôïp caùc giaûi phaùp giaûm nheï thieät haïi do boài laéng loøng daãn ñöôïc

öùng duïng phoå bieán treân theá giôùi

Boài laéng loøng daãn laø moät daïng hoaït ñoäng cuûa doøng soâng, moät daïng thöùc dieãn

bieán loøng daãn, ñieàu chænh loøng daãn ñeå höôùng tôùi hình thaùi oån ñònh töï nhieân. Boài laéng

loøng daãn coù theå ñem laïi nguoàn lôïi lôùn veà ñaát ñai, veà kinh teá…nhöng ñoâi khi gaây thieät

haïi khoâng nhoû vì laøm giaûm khaû naêng thoùat luõ, caûn trôû giao thoâng thuûy. Chính vì vaäy

caùc giaûi phaùp phoøng traùnh, phoøng choáng boài laéng gaây haïi ñaõ ñöôïc caùc nhaø khoa hoïc

quan taâm nghieân cöùu vaø trieån khai öùng duïng vaøo thöïc teá.

Caùc giaûi phaùp phoøng traùnh, phoøng choáng boài laéng loøng daãn gaây haïi thöôøng ñöôïc

caùc nöôùc treân theá giôùi öùng duïng raát ña daïng, bao goàm caùc giaûi phaùp ngaên ngöøa söï phaùt

sinh, caûn trôû söï phaùt trieån vaø tìm caùch phuïc hoài, duy trì, baûo veä luoàng laïch, loøng daãn

khoûi tình traïng boài laéng.

Caùc giaûi phaùp giaûm nheï thieät haïi do hieän töôïng boài laéng loøng daãn gaây ra ñöôïc

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

150

öùng duïng khaù phoå bieán treân theá giôùi ñöôïc toång hôïp treân sô ñoà döôùi ñaây.

CAÙC GIAÛI PHAÙP GIAÛM NHEÏ THIEÄT HAÏI DO BOÀI LAÉNG GAÂY RA

GIAÛI PHAÙP CHOÁNG

GIAÛI PHAÙP PHOØNG TRAÙNH BOÀI LAÉNG

BOÀI LAÉNG

GIAÛI P

HAÙP ÄNG

BÒ ÑO

GIAÛI PHAÙP CHUÛ ÑOÄNG

- Troàng röøng, phuû xanh ñoài troïc.

- Choáng saït lôû bôø.

Quy hoaïch phaùt trieån töông lai tuyeán thoùat luõ, boá trí beán caûng,

- Naïo veùt. - Khôi thoâng luoàng laïch.

Giaùo duïc coäng ñoàng. (Naâng cao nhaän thöùc cho nhaân daân veà boài laéng)

beán phaø….

- Coâng trình ngaên caùt. - Ñieàu chænh theá soâng. - Gia tăng vaän toác

doøng chaûy .

5.2.2 Neùt khaùi quaùt moät soá giaûi phaùp giaûm nheï thieät haïi do boài laéng loøng daãn ñöôïc

öùng duïng phoå bieán treân theá giôùi

Cuõng nhö caùc giaûi phaùp phoøng traùnh xoùi lôû bôø soâng, caùc giaûi phaùp phoøng

traùnh boài laéng loøng daãn bao goàm caùc giaûi phaùp mang tính xaõ hoäi, mang tính ñònh

höôùng, quy hoïach phaùt trieån coâng trình, caùc ngaønh, caùc lónh vöïc trong töông lai sao

cho boài laéng gaây haïi ít aûnh höôûng tôùi, ngoøai ra coøn coù caùc giaûi phaùp naïo veùt, khôi

luoàng, xaây döïng coâng trình ngaên chaën nguoàn buøn caùt ñöôïc doøng chaûy ñöa tôùi hay lôïi

duïng doøng chaûy coù vaän toác baøo xoùi ñöa buøn caùt ñi.

5.2.2.1 Giaûi phaùp phoøng traùnh boài laéng loøng daãn

Giaûi phaùp traùnh boài laéng loøng daãn baèng caùch troàng caây phuû xanh ñoài troïc,

choáng xoùi lôû bôø soâng coù taùc duïng ngaên chaën hay noùi ñuùng hôn laø laøm giaûm bôùt

nguoàn cung caáp buøn caùt cho doøng chaûy töø nguoàn, töø thöôïng löu ñöa veà vì theá khaû

naêng boài laéng loøng daãn seõ phaàn naøo giaûm ñi.

Giaûi phaùp naâng cao nhaän thöùc coäng ñoàng xaõ hoäi veà coâng taùc phoøng, choáng boài

laéng coù yù nghóa thöïc tieãn raát lôùn ñem laïi hieäu quaû cao neáu ñöôïc toå chöùc chaêët cheõ,

ñoäng vieân ñöôïc moïi ngöôøi cuøng ñoàng tình uûng hoä, tham gia.

Tieán trình phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi baét buoäc phaûi xaây döïng môùi nhieàu loïai

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

151

daïng coâng trình trong ñoù coù coâng trình thoùat luõ, maïng löôùi giao thoâng thuûy, heä thoáng

beán caûng …, ñeå traùnh tình traïng toån thaát kinh phí vaøo vieäc giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà

lieân quan tôùi boài laéng, chuùng ta caàn phaûi nghieân cöùu choïn phöông aùn, choïn vò trí

ngay töø giai ñoïan quy hoïach, thieát keá.

5.2.2.2 Giaûi phaùp choáng boài laéng mang tính bò ñoäng

Giaûi phaùp choáng boài laéng mang tính bò ñoäng bao goàm caùc giaûi phaùp naïo veùt,

khai thoâng loøng daãn soâng, keânh taïi caùc khu vöïc bò boài laéng ñeå ñaûm baûo yeâu caàu

thoùat luõ, giao thoâng thuûy, laáy nöôùc ….. Caùc giaûi phaùp naøy chæ taùc ñoäng vaøo loøng daãn,

khoâng taùc ñoäng vaøo doøng chaûy, khoâng taùc ñoäng vaøo caên nguyeân gaây phaùt sinh boài

laéng vì theá ñöôïc goïi laø giaûi phaùp bò ñoäng.

Giaûi phaùp bò ñoäng deã thöïc hieän, ñem laïi hieäu quaû ngay, nhöng khoâng giaûi

quyeát ñöôïc baûn chaát cuûa vaán ñeà vì theá khoâng trieät ñeå, phaûi tieán haønh thöôøng xuyeân

theo ñònh kyø.

5.2.2.3 Giaûi phaùp choáng boài laéng mang tính chuû ñoäng

Giaûi phaùp choáng boài laéng mang tính chuû ñoäng laø caùc giaûi phaùp giaûi quyeát vaán

ñeà töø caên nguyeân phaùt sinh boài laéng, coù theå ngaên chaën ñöôøng vaän chuyeån buøn caùt

tôùi, coù theå xaây döïng coâng trình höôùng doøng taïo doøng chaûy coù vaän toác lôùn ñöa buøn caùt

ñi nôùi khaùc vaø cuõng coù theå ñieàu chænh theá soâng, thay ñoåi cheá ñoä vaän haønh ñeå ngaên

chaën, loâi cuoán löôïng buøn caùt bò boài laéng tröôùc ñaây.

Giaûi phaùp choáng boài laéng mang tính chuû ñoäng giaûi quyeát ñöôïc nguoàn goác phaùt

sinh boài laéng vì theá thöôøng chæ laøm moät laàn cho nhieàu naêm, tuy vaäy xaùc ñònh ñuùng

höôùng vaän chuyeån buøn caùt tôùi ñeå ngaên chaën noù laø vaán ñeà khoa hoïc lieân quan tôùi

doøng chaûy ven bôø, doøng di ñaåy, giao thoa thuûy trieàu v.v… heát söùc phöùc taïp nhaát laø ôû

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

152

vuøng cöûa soâng.

Chöông 6. DÖÏ BAÙO XOÙI BOÀI LOØNG DAÃN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

6.1 NGHIEÂN CÖÙU DÖÏ BAÙO XOÙI BOÀI LOØNG DAÃN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

6.1.1 Nhaän thöùc chung

Döï baùo xoùi boài loøng daãn cuõng nhö döï baùo caùc thieân tai khaùc coù yù nghóa khoa

hoïc vaø thöïc tieãn raát lôùn, cung caáp cô sôû khoa hoïc cho vieäc choïn löïa, quyeát ñònh giaûi

phaùp nhaèm ngaên chaën kòp thôøi nhöõng tai hoïa tröôùc khi noù xaûy ra.

Xoùi lôû bôø soâng, boài laéng loøng daãn laø hieän töôïng töï nhieân gaén lieàn vôùi quaù

trình tieán hoùa cuûa doøng soâng, dieãn ra raát ña daïng vaø phöùc taïp, vöøa laø nguyeân nhaân,

vöøa laø keát quaû cuûa quaù trình ñaáu tranh lieân tuïc giöõa doøng chaûy vaø loøng daãn. Neáu

xem xeùt hieän töôïng xoùi boài loøng daãn treân toøan boä heä thoáng soâng, treân caû chieàu daøi

soâng hay thaäm chí chæ taïi moät vò trí naøo ñoù trong moät khoûang thôøi gian ngaén seõ khoù

nhìn nhaän nhöõng ñieåm chung, xu theá chung, nhöng khi theo doõi moät thôøi gian khaù

daøi chuùng ta seõ xaùc ñònh ñöôïc caùc quy luaät chung, caùc moái lieân heä giöõa xoùi boài loøng

daãn vôùi caùc yeáu toá khoâng gian, thôøi gian, caùc yeáu toá thuûy vaên doøng chaûy, caùc hoïat

ñoäng coù quy luaät cuûa con ngöôøi taùc ñoäng leân loøng soâng v.v… . Nhö vaäy caùc quy luaät,

caùc moái quan heä tìm ñöôïc, chính laø tieàn ñeà cho coâng taùc döï baùo cho töông lai.

Ñeå keát quaû döï baùo ñaït ñoä chính xaùc caàn thieát, yeâu caàu lieät soá lieäu ño ñaïc dieãn

bieán loøng daãn vaø caùc yeáu toá thuûy vaên, doøng chaûy, buøn caùt, tính chaát cô lyù cuûa ñaát caáu

taïo loøng soâng bôø soâng phaûi daøi, ñoàng boä, chi tieát vaø phaûi ñöôïc caäp nhaät boå sung

thöôøng xuyeân.

6.1.2 Caùc phöông phaùp döï baùo xoùi boài loøng daãn ñöôïc söû duïng

- Phöông phaùp döï baùo döïa treân xu theá dieãn bieán loøng daãn;

- Phöông phaùp döï baùo baèng coâng thöùc kinh nghieäm;

- Phöông phaùp döï baùo baèng moâ hình toùan;

- ÖÙng duïng coâng ngheä ñòa vaät lyù Georadar, theo doõi söï hình thaønh vaø phaùt

trieån caùc vuøng xung yeáu trong khoái ñaát maùi bôø, töø ñoù döï baùo khaû naêng xaûy ra saït lôû

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

153

bôø.

Phöông phaùp döï baùo baèng moâ hình vaät lyù khoâng ñöôïc thöïc hieän vì hieän nay

vaãn chöa hoäi ñuû nhöõng ñieàu kieän caàn thieát.

6.1.3 Nghieân cöùu döï baùo xoùi boài loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL theo xu theá dieãn

bieán

* Tieàn ñeà cuûa phöông phaùp döï baùo xoùi boài loøng daãn theo xu theá dieãn bieán.

Tieàn ñeà cuûa phöông phaùp döï baùo xoùi boài loøng daãn theo xu theá laø caùc quy luaät

dieãn bieán loøng daãn xaùc ñònh ñöôïc trong quaù khöù vaø kinh nghieäm cuøng söï hieåu bieát

cuûa caùc caùn boä laøm coâng taùc döï baùo.

* Trình töï thöïc hieän.

- Thu thaäp taøi lieäu ñòa hình loøng soâng (maët baèng, maët caét doïc, maët caét ngang),

taøi lieäu thuûy vaên, doøng chaûy, buøn caùt …. taøi lieäu khoâng aûnh, aûnh chuïp töø veä tinh ñònh

vò toøan caàu cho caùc ñoïan soâng nghieân cöùu;

- Xaùc ñònh quy luaät dieãn bieán loøng daãn treân maët baèng, treân maët caét doïc vaø

treân maët caét ngang.

Tröôùc ñaây xaùc ñònh quy luaät dieãn bieán loøng daãn treân maët baèng thöôøng ñöôïc

thöïc hieän baèng caùch chaäp caùc bình ñoà ño ñaïc loøng soâng ñònh kyø trong nhieàu naêm.

Nhöng hieän nay caùch laøm naøy khoâng theå thöïc hieän ñöôïc cho heä thoáng soâng ôû

ÑBSCL bôûi vì taøi lieäu ño veõ ñòa hình tröôùc ñaây raát ít, khoâng ñoàng boä, toïa ñoä ño

khoâng thoáng nhaát. Ñeå khaéc phuïc haïn cheá naøy chuùng toâi ñaõ tieán haønh song song giöõa

vieäc chaäp caùc bình ñoà ño ñaïc loøng soâng hieän coù vôùi vieäc xeáp choàng khoâng aûnh, aûnh

chuïp töø veä tinh ñöôïc ñònh vò toøan caàu GIS nhö hình 81. Ñaây laø phöông phaùp nghieân

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

154

cöùu môùi ñöôïc nhieàu nöôùc treân theá giôùi öùng duïng [7,11].

Hình 81. Chaäp aûnh xaùc ñònh quy luaät dieãn bieán loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

Xaùc ñònh quy luaät bieán ñoåi loøng soâng treân maët caét doïc, treân maët caét ngang

ñöôïc thöïc hieän treân cô sôû xaây döïng bieåu ñoà dieãn bieán tuyeán laïch saâu, dieãn bieán maët

caét ngang cho taát caû caùc naêm coù taøi lieäu vaø cho moät soá naêm coù nhöõng ñaëc ñieåm

chung gaàn nhö nhau;

- Xaây döïng moái quan heä giöõa dieãn bieán loøng daãn treân maët baèng, treân maët caét

doïc, treân maët caét ngang vôùi caùc yeáu toá thuûy vaên doøng chaûy, tính chaát cô lyù cuûa ñaát

caáu taïo loøng soâng, bôø soâng, caùc yeáu toá soùng ….;

- Döï baùo cheá ñoä thuûy vaên doøng chaûy trong khoûang thôøi gian caàn döï baùo xoùi

boài. Tröôøng hôïp gaëp khoù khaên trong vieäc döï baùo cheá ñoä thuûy vaên doøng chaûy coù theå

choïn cheá ñoä thuûy vaên doøng chaûy naêm ñieån hình.

- Döï baùo toác ñoä, quy moâ xoùi boài cho töøng moác thôøi gian yeâu caàu, treân cô sôû

caùc quy luaät dieãn bieán ñaõ xaùc ñònh ñöôïc vaø phaân tích ñaùnh giaù xu theá dieãn bieán thöïc

teá.

* Keát quaû xaùc ñònh quy luaät dieãn bieán loøng daãn.

Sau khi chaäp bình ñoà, aûnh veä tinh 8 naêm taøi lieäu (naêm 1987, 1989, 1990,

1995, 1996, 1999, 2001 vaø 2002), chuùng toâi ñaõ nhaän ñöôïc baûn ñoà dieãn bieán loøng daãn

theå hieän ôû hình A.13, phuï luïc A. Do caùc soâng aûnh höôûng chuû yeáu cuûa thuûy trieàu

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

155

vuøng baùn ñaûo Caø Mau khaù oån ñònh, toác ñoä dieãn bieán treân maët baèng raát nhoû, maët

khaùc aûnh veä tinh thu thaäp ñöôïc coù ñoä phaân giaûi khoâng cao, taøi lieäu ño ñaïc tröôùc ñaây

vôùi ñoä chính xaùc thaáp vì vaäy baûn ñoà dieãn bieán theå hieän treân hình A.13 chæ theå hieän

dieãn bieán loøng daãn doïc soâng Tieàn vaø soâng Haäu.

Döïa treân baûn ñoà dieãn bieán loøng daãn, chuùng toâi tieán haønh ñaùnh giaù, phaân tích

vaø cuoái cuøng laø xaùc ñònh moät soá quy luaät dieãn bieán caàn thieát cho töøng khu vöïc cuï theå

phuïc vuï cho coâng taùc döï baùo nhö: Toác ñoä vaø quy moâ xoùi lôû bôø, toác ñoä boài laéng loøng

daãn, toác ñoä phaùt trieån cuø lao baõi boài, toác ñoä phaùt trieån vaø dòch chuyeån hoá xoùi,

ngöôõng caïn theo khoâng gian vaø thôøi gian…

Quy moâ, toác ñoä saït lôû bôø vaø toác ñoä dòch chuyeån taâm vò trí saït lôû xuoáng haï löu

taïi moät soá khu vöïc ñaïi bieåu treân soâng Tieàn vaø soâng Haäu, trong giai ñoïan töø 1966 ñeán

Baûng 18. Quy moâ, toác ñoä saït lôû taïi moät soá khu vöïc hai beân soâng Cöûu Long giai ñoïan töø naêm 1966 – 2002

Chieàu daøi saït lôû (km)

Toác ñoä saït lôû trung bình (m/naêm)

Teân soâng

Vò trí saït lôû

Toác ñoä dòch chuyeån taâm saït lôû (m/naêm)

34,7

33,3

Chieàu roäng saït lôû saâu vaøo bôø lôùn nhaát (m) 1250

Thöôøng Phöôùc - Thöôøng Thôùi Tieàn

Bôø traùi soâng Tieàn

3,1 11,1 3,3 33,3

3,5 3,2 6,8 38,1

8 4,5 4 10

110 400 120 1200

Hoàng Ngöï Chôï Laùch – Beán Tre Myõ Luoâng – Long Ñieàn Chaâu Thaønh -Sa Ñeùc – Myõ Thuaän

6,5

9,7

23,3

350

Myõ Hoäi Ñoâng

Bôø phaûi soâng Tieàn Soâng Vaøm Nao Bôø phaûi soâng Haäu

8,3 2,8 8,3

2,8 3,1 2,2

Khaùnh An- Khaùnh Bình An Chaâu - Long Xuyeân Bình Thuûy - Caàn Thô

3 2,6 2,8

300 100 300

2002, ñöôïc ghi trong baûng 18.

Quy luaät dieãn bieán boài laéng cuûa moät soá cuø lao, baõi boài trong loøng soâng Tieàn,

soâng Haäu giai ñoïan töø 1966 tôùi 2002 ñöôïc ghi trong baûng 19. Nhìn chung toác ñoä boài

laéng ñuoâi caùc cuø lao khaù maïnh, boài laéng ñuoâi baõi beân laïch traùi cuø lao Oâng Hoå ñaït tôùi

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

156

treân 40 m/naêm.

Baûng 19. Dieãn bieán boài laéng taïi moät soá cuø lao, baõi boài trong loøng soâng Tieàn, soâng

Soâng

Ñòa danh

Vò trí

Chieàu daøi boài(m)

Toác ñoä boài (m/naêm)

Thanh Bình

Ñuoâi cuø lao Taây

298,24

33,14

Haäu, giai ñoïan töø naêm 1966 – 2002.

à

ï

TX.Cao Laõnh

Ñuoâi Coàn Tre

67,97

7,55

â

Chôï Môùi

Ñuoâi cuø lao Gieâng

146,5

16,28

n a o ñ i a i G

1 0 0 2 - 2 9 9 1

n e i T g n o S

Chôï Laùch

36,98

4,11

Ñuoâi cuø lao Caùi Caùc Baõi beân laïch traùi cuø lao OÂng Hoå

218,20

43,64

ä

ï

TP.Long Xuyeân

Ñuoâi cuø lao OÂng Hoå

124,52

24,9

â

Thoát Noát

Cuø lao Thoát Noát

93,93

18,79

u a H g n o S

n a o ñ i a i G

1 0 0 2 - 6 9 9 1

Ñaàu cuø lao Dung

102,08

20,42

TX.Soùc Traêng

Ñuoâi cuø lao Dung

121,96

24,39

Quy luaät dieãn bieán hoá xoùi taïi moät soá khu vöïc ñaïi bieåu treân soâng Tieàn vaø soâng

Baûng 20. Quy luaät dieãn bieán hoá xoùi taïi moät soá khu vöïc treân soâng Cöûu Long giai ñoïan töø naêm 1991 ñeán naêm 2003

Ñoä saâu max (m)

Soâng Vò trí hoá xoùi

1991

2003

Toác ñoä dòch chuyeån xuoáng haï du (m/naêm)

Cheânh leäch ñoä saâu (m)

Khoûang caùch dòch chuyeån veà haï löu (m)

Khoaûng caùch dòch chuyeån vaøo bôø (m)

Taân Chaâu

40,00

39,00

-1,00

495

41,25

150,5

Hoàng Ngöï

35,78

36,31

0,35

362,3

30,19

138,2

Bình Thaïnh

21,12

31,57

10,45

430

35,83

70,5

n e i T

TX.Sa Ñeùc

31,36

32,85

1,49

613,8

51,15

520

Myõ Thuaän

45,21

48,94

3,73

500

41,67

95,5

Caùi Beø

44,40

45,83

1,43

421

35,08

41,70

44,00

2,30

481,3

40,11

130,8

u a H

28,00

29,11

1,11

432,3

36,03

150

Vaøm Nao Caùi Voàn - Vónh Long

Haäu theo khoâng gian vaø thôøi gian ñöôïc ghi trong baûng 20.

Toác ñoä dòch chuyeån taâm saït lôû, toác ñoä dòch chuyeån taâm hoá xoùi xuoáng haï löu

vaø dòch chuyeån vaøo bôø taïi töøng khu vöïc chính laø tieàn ñeà cho coâng taùc döï baùo sau

naøy.

Do lieät taøi lieäu coù ñöôïc chöa cho pheùp phaân tích, xaây döïng quy luaät dieãn bieán

cho caùc naêm coù cheá ñoä doøng chaûy ñaëc thuø bôûi vaäy döï baùo dieãn bieán loøng daãn cho

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

157

khoûang thôøi gian daøi (nhieàu naêm) coù theå laáy caùc giaù trò trung bình ñöôïc ghi trong caùc

baûng treân, ñoä chính xaùc hoøan toøan ñaûm baûo, nhöng döï baùo cho moät vaøi naêm thì caàn

phaûi ñieàu chænh theo khaû naêng xuaát hieän cheá ñoä thuûy vaên, luõ. Nhìn chung luõ caøng

nhoû dieãn bieán loøng daãn caøng nhoû, tuy vaäy cuõng caàn phaûi chuù yù nhöõng vò trí ñaëc bieät

seõ dieãn bieán traùi quy luaät ñeå ñieàu chænh cho phuø hôïp.

6.1.4 Nghieân cöùu döï baùo xoùi lôû bôø baèng coâng thöùc kinh nghieäm

Tieàn ñeà cuûa phöông phaùp laø xaây döïng ñöôïc coâng thöùc kinh nghieäm tính toác

ñoä dieãn bieán loøng daãn, treân cô sôû taøi lieäu ño ñaïc thöïc teá hay tìm ñöôïc coâng thöùc kinh

nghieäm ñaõ coù trong nöôùc hay treân theá giôùi coù khaû naêng ñaùnh giaù chính xaùc quaù trình

dieãn bieán ñeå aùp duïng.

Thöïc teá tìm coâng thöùc phuø hôïp ñeå aùp duïng hoøan toøan khoâng ñôn giaûn bôûi vaäy

trong nghieân cöùu naøy chuùng toâi ñaõ tieán haønh xaây döïng hai coâng thöùc kinh nghieäm

tính toác ñoä xoùi lôû bôø cho töøng maët caét ngang soâng taïi hai khu vöïc coù taøi lieäu –

Thöôøng Phöôùc vaø Sa Ñeùc, ñaây cuõng chính laø hai khu vöïc coù toác ñoä xoùi lôû bôø lôùn nhaát

vuøng ÑBSCL.

Moâ phoûng quaù trình xoùi lôû bôø soâng baèng coâng thöùc toùan hoïc laø moät vaán ñeà

khoù khoâng ñôn giaûn. Xoùi lôû bôø soâng phuï thuoäc raát nhieàu yeáu toá, giöõa chuùng coù moái

lieân heä raøng buoäc laãn nhau, raát khoù ñaùnh giaù, phaân ñònh raïch roøi.

Neáu kyù hieäu Bx laø toác ñoä xoùi lôû ngang bôø soâng theo thôøi gian, khi ñoù coù theå

bieåu dieãn:

Bx = f(Doøng chaûy, doøng thaám, loøng daãn, soùng, taûi troïng meùp bôø…)

Neáu chæ xeùt tôùi hai yeáu toá chính laø doøng chaûy vaø loøng daãn, thì bieåu thöùc tính

toác ñoä xoùi lôû ngang vaãn chöa ñöôïc ñôn giaûn ôû möùc caàn thieát, bôûi vì:

Doøng chaûy chæ ñöôïc ñaùnh giaù ñaày ñuû khi bieát caû trò soá, höôùng, keát caáu vaø thôøi

gian duy trì; Coøn yeáu toá loøng daãn aûnh höôûng tôùi xoùi lôû phuï thuoäc vaøo nhieàu khía

caïnh hình daïng loøng daãn, tính chaát cô lyù, thaønh phaàn haït, söï phaân boá caùc lôùp ñaát caáu

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

158

taïo loøng daãn….

Maëc duø maáy naêm gaàn ñaây khoa hoïc theá giôùi ñaõ phaùt trieån ôû taàm cao môùi,

nhöng tính toác ñoä xoùi lôû bôø vaãn chæ laø nhöõng coâng thöùc kinh nghieäm. Chaúng haïn

nhö: coâng thöùc kinh nghieäm tính toác ñoä xoùi lôû bôø cho ñoïan soâng cong do Ibadzade

[18] ñeà xuaát, ñang ñöôïc öùng duïng khaù roäng raõi:

R B

⎡ ⎢ ⎣

⎤ − α ⎥ ⎦

(8) Bxi = Bxo EXP

Trong ñoù:

- Bxi: Toác ñoä xoùi lôû ngang (m/naêm), taïi maët caét thöù i;

- Bxo: Toác ñoä xoùi lôû ngang lôùn nhaát taïi ñoaïn nghieân cöùu (m/naêm) trong

quaù khöù;

- Ri: Baùn kính cong taïi maët caét thöù i (m);

- Bi: Chieàu roäng soâng taïi maët caét thöù i (m);

- α : Heä soá thöïc nghieäm.

Coâng thöùc kinh nghieäm tính toác ñoä xoùi lôû bôø cuûa Poâpoáp [36], ñöôïc xaây döïng

max

töø nguoàn taøi lieäu ño dieãn bieán xoùi lôû nhieàu naêm treân caùc soâng vuøng Trung AÙ:

F α LT

H H

− −

max

⎡ ⎢ ⎣

⎤ ⎥ ⎦

(9)

Trong ñoù:

- F: Dieän tích khoái ñaát bôø xoùi lôû trong khoaûng thôøi gian T naêm (m2);

- L: Chieàu daøi ñöôøng bôø saït lôû cuûa töøng giai ñoaïn (m);

- T: Thôøi gian xoùi lôû (naêm);

- Hmaxi: Ñoä saâu lôùn nhaát taïi maët caét tính toaùn thöù i (m);

- Hmax : Ñoä saâu lôùn nhaát cuûa ñoaïn xoùi lôû nghieân cöùu (m);

- Ho: Ñoä saâu oån ñònh (taïi maët caét quaù ñoä) (m).

Coâng thöùc kinh nghieäm ñöôïc xaây döïng töø taøi lieäu ño ñaïc bôø taû soâng Tieàn khu

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

159

vöïc Thöôøng Phöôùc, tænh Ñoàng Thaùp [21],

max

F α LT

H H

− −

max

⎤ ⎥ ⎦

⎡ ⎢ ⎣

(10)

Trong ñoù:

Caùc kyù hieäu nhö trong coâng thöùc (9)

β: Heä soá thöïc nghieäm.

Nhìn chung caùc coâng thöùc kinh nghieäm tính toác ñoä xoùi lôû bôø xaây döïng tröôùc

ñaây chæ ñeà caäp tôùi caùc yeáu toá hình hoïc cuûa khoái ñaát lôû vaø yeáu toá hình hoïc cuûa loøng

daãn, caùc yeáu toá doøng chaûy nhö : Trò soá, thôøi gian duy trì, caùc yeáu toá vaät lieäu caáu taïo

loøng daãn chöa ñöôïc ñeà caäp tôùi hay noùi ñuùng hôn ñaõ ñeà caäp tôùi nhöng raát môø nhaït

thoâng qua caùc heä soá thöïc nghieäm. Trong khi ñoù xoùi lôû bôø soâng laø keát quaû cuûa quùa

trình töông taùc giöõa doøng chaûy vaø loøng daãn, trong ñoù yeáu toá doøng chaûy mang tính

chuû ñoäng, nhö vaäy thaønh phaàn coâng thöùc tính toác ñoä xoùi lôû bôø neáu khoâng coù söï tham

gia cuûa yeáu toá doøng chaûy vaø yeáu toá vaät lieäu caáu taïo loøng daãn laø moät thieáu soùt lôùn.

Ñaây chính laø nguyeân nhaân daãn ñeán keát quaû nhaän ñöôïc khoâng chính xaùc vaøo caùc naêm

coù doøng chaûy khaùc thöôøng vaø ôû nhöõng nôi coù ñieàu kieän ñòa chaát ñaëc bieät.

Nhaèm boå sung yeáu toá doøng chaûy, yeáu toá khaùng xoùi cuûa vaät lieäu caáu taïo loøng

daãn vaøo coâng thöùc kinh nghieäm tính toác ñoä xoùi lôû bôø, chuùng toâi ñaõ xem xeùt moái quan

heä giöõa toác ñoä xoùi lôû trung bình F/LT vaø toác ñoä xoùi lôû lôùn nhaát Bxo vôùi tích soá ∆Vi .

∆Ti (bieåu thò ñoä lôùn cuûa vaän toác doøng chaûy, thôøi gian duy trì khaû naêng cuûa doøng chaûy

gaây xoùi moøn loøng daãn vaø khaû naêng choáng ñôõ cuûa vaät lieäu caáu taïo loøng daãn thoâng qua

vaän toác khôûi ñoäng cuûa buøn caùt) taïi caùc khu vöïc xoùi lôû bôø treân caùc ñoïan soâng thaúng

vaø caùc ñoïan soâng cong. Keát quaû nhaän ñöôïc laø moái lieân heä khaù chaët cheõ. Vì vaäy,

chuùng toâi ñeà nghò thay ñaïi löôïng F/LT hay Bxo trong caùc coâng thöùc kinh nghieäm tính

toác ñoä xoùi lôû bôø tröôùc ñaây baèng ñaïi löôïng (∆Vi . ∆Ti). Coâng thöùc kinh nghieäm ñöôïc

max

ñeà xuaát coù daïng [20]:

.( α

. TV ∆∆ i i

H H

− −

max

⎡ γ .) ⎢ ⎣

⎤ ⎥ ⎦

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

160

(11) Bxi =

Trong ñoù:

∆Vi = Vi - [V]kd: Soá gia vaän toác, bieåu thò khaû naêng doøng chaûy gaây xoùi moøn

loøng daãn taïi maët caét thöù i;

: Vaän toác trung bình thuûy tröïc naøo ñoù treân maët caét ngang doøng chaûy Vi

(caàn khaûo saùt ñeå nhaän ñöôïc coâng thöùc kinh nghieäm thích hôïp nhaát) taïi

maët caét thöù i;

[V]kd : Vaän toác khôûi ñoäng cuûa vaät lieäu caáu taïo loøng daãn;

: Thôøi gian duy trì vaän toác doøng chaûy lôùn hôn vaän toác khôûi ñoäng cuûa ∆Ti

vaät lieäu caáu taïo loøng daãn taïi maët caét thöù i, bieåu thò thôøi gian baøo xoùi loøng daãn cuûa

doøng chaûy;

α, γ, β: Caùc heä soá thöïc nghieäm;

Caùc kyù hieäu khaùc nhö trong coâng thöùc 9.

Trong coâng thöùc (11), caùc ñaïi löôïng ∆Vi, ∆Ti, Hmaxi, Hmax vaø Ho laø caùc soá lieäu

thöïc teá ñöôïc ño ñaïc hay xaùc ñònh töông öùng vôùi caùc thôøi ñoïan tính toùan. 3 heä soá thöïc

nghieäm α, γ, β caàn ñöôïc xaùc ñònh töø phöông phaùp sai soá bình phöông trung bình nhoû

nhaát. Veà nguyeân taéc phöông phaùp sai soá bình phöông trung bình nhoû nhaát chæ cho

pheùp xaùc ñònh ñöôïc hai heä soá thöïc nghieäm chöa bieát, do vaäy ñeå xaùc ñònh ñöôïc caû 3

heä soá thöïc nghieäm α, γ, β trong coâng thöùc 11, chuùng ta phaûi vieát bieåu thöùc (11) döôùi

−

daïng:

)

}β

({ TV . ∆∆ α i i

−

max

⎡ Hn max ⎢⎣ H

⎤ ⎥⎦

(12)

max

∆∆=

(

Trong ñoù n =γ/β trò cho tröôùc, nhö vaäy chæ coøn hai heä soá α, β caàn tìm. Trong

TV . i i

H − i H −

(13) quan heä (12) Bxi laø haøm soá coøn ñaïi löôïng Xi xaùc ñònh theo bieåu thöùc sau: ) [ Hn . H

]0

max

laø ñoái soá. Khi cho tröôùc moät giaù trò n seõ tính ñöôïc haøng loïat trò soá Xi ôû caùc maët caét

khaùc nhau, taïi thôøi ñoïan khaùc nhau vaø töông öùng vôùi noù laø caùc giaù trò cuûa Btdi ño

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

161

ñöôïc ôû caùc maët caét ñoù, trong caùc thôøi ñoïan ñoù. Baèng phöông phaùp sai soá bình

phöông trung bình nhoû nhaát seõ xaùc ñònh ñöôïc moái quan heä haøm giöõa hai ñaïi löôïng

Bxi vaø Xi cuøng heä soá töông quan giöõa chuùng vaø tính ñöôïc sai soá bình phöông trung

bình nhoû nhaát giöõa giaù trò thöïc ño Btdi vaø giaù trò tính toùan theo quan heä môùi tìm ñöôïc

2/1

TTi

BTTi theo coâng thöùc :

x 100

∆

−

B B

1 −

tdi

⎛ ⎜⎜ ⎝

⎞ ⎟⎟ ⎠

⎡ ⎢ ⎢ ⎣

⎤ ⎥ ⎥ ⎦

(14)

Vôùi caùch laøm töông töï cho nhieàu giaù trò n cho tröôùc seõ nhaän ñöôïc haøng loïat

coâng thöùc kinh nghieäm. Coâng thöùc kinh nghieäm toát nhaát caàn tìm töø soá lieäu thöïc ño laø

coâng thöùc öùng vôùi heä soá töông quan lôùn nhaát giöõa Btdi vôùi Xi vaø sai soá bình phöông

trung bình nhoû nhaát giöõa Btdi vôùi BTTi (tính töø coâng thöùc môùi nhaän ñöôïc) .

Thöïc teá doøng chaûy muøa luõ lôùn hôn gaáp nhieàu laàn so vôùi doøng chaûy muøa kieät,

taùc ñoäng cuûa doøng chaûy muøa luõ gaây xoùi lôû bôø mang tính quyeát ñònh hôn vì vaäy, ñeå

ñôn giaûn trong tính toùan, maø khoâng aûnh höôûng lôùn tôùi keát quaû, khi xaây döïng caùc

coâng thöùc kinh nghieäm tính toác ñoä xoùi lôû bôø chuùng toâi chæ ñeà caäp tôùi doøng chaûy luõ.

Trong coâng thöùc tính ñaïi löôïng Xi coù söï tham gia cuûa thaønh phaàn vaän toác

doøng chaûy, nhöng thaønh phaàn vaän toác taïi thuûy tröïc naøo aûnh höôûng lôùn nhaát tôùi toác ñoä

xoùi lôû bôø, ñeå traû lôøi caâu hoûi naøy chuùng toâi ñaõ tieán haønh khaûo saùt caû 3 thaønh phaàn vaän

toác treân maët caét ngang ñoù laø:

- Vaän toác trung bình thuûy tröïc taïi meùp hoá xoùi phía bôø lôû;

- Vaän toác trung bình maët caét;

- Vaän toác trung bình thuûy tröïc taïi laïch saâu nhaát treân maët caét ngang.

6.1.4.1 Xaây döïng coâng thöùc tính toác ñoä xoùi lôû bôø cho ñoïan soâng Tieàn khu vöïc

Thöôøng Phöôùc tænh Ñoàng Thaùp

Coâng thöùc kinh nghieäm tính toác ñoä xoùi lôû bôø taû soâng Tieàn khu vöïc Thöôøng

Phöôùc, ñöôïc xaây döïng treân cô sôû taøi lieäu thöïc ño trong ba giai ñoïan: töø 1985 ñeán

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

162

1992; 1993 ñeán 1994 vaø giai ñoïan 2000 ñeán 2003 (laø nhöõng naêm coù ñuû soá lieäu), vôùi

7 maët caét tính toùan, ñöôïc theå hieän treân hình 82. Trò soá Btdi (chieàu roäng xoùi lôû bôø

trong töøng thôøi ñoïan, taïi maët caét tính toùan) ñöôïc ño tröïc tieáp treân baûn ñoà dieãn bieán

xoùi boài loøng daãn töông öùng vôùi töøng thôøi ñoïan, töøng maët caét. Caùc trò soá Hmaxi, Hmax

vaø Ho laø taøi lieäu ño ñaïc thöïc teá caùc thaønh phaàn ñoä saâu ñoïan soâng nghieân cöùu öùng vôùi

töøng thôøi ñoïan. [V]kd - vaän toác khôûi ñoäng cuûa buøn caùt caáu taïo loøng daãn. Vôùi ñieàu

−

) . ∆

[ ] V

kieän ñòa chaát ñoïan soâng Tieàn khu vöïc Thöôøng Phöôùc phaàn lôùn laø boät seùt chuùng toâi

. TV =∆∆ i i

( { V i

ñaõ xaùc ñònh ñöôïc [V]kd = 0,41 m/s. Tích soá }i T

trong coâng thöùc 12 ñöôïc tính töø taøi lieäu ño ñaïc thuûy vaên muøa luõ, ñôn vò (m/s.ngaøy).

H i max H

H H

− −

max

Neáu ñaêët ∆H =[

]0 , khi ñoù caùc soá lieäu tính toùan töông öùng vôùi 3 thôøi ñoaïn,

treân 7 maët caét ñöôïc ghi trong baûng 21, trong ñoù:

- Coät 1 thôøi ñoaïn tính toaùn;

- Coät 2 soá hieäu maët caét tính toaùn;

- Coät 3 chieàu roäng xoùi lôû ngang thöïc ño BTDi ôû töøng maët caét trong caû thôøi ñoaïn

tính toùan;

- Coät 4 tích soá giöõa khaû naêng vaø thôøi gian duy trì khaû naêng gaây xoùi lôû bôø cuûa

doøng chaûy taïi caùc maët caét tính toaùn (giaù trò vaän toác laáy taïi thuûy tröïc meùp hoá xoùi phía

bôø lôû);

- Coät 5 trò soá ∆H cuûa töøng maët caét tính toaùn;

-Töø coät 6 trôû ñi laø giaù trò Xi tính theo coâng thöùc 13 öùng vôùi caùc giaù trò n cho

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

163

tröôùc khaùc nhau.

1 9 9 2

Sadec.shp Theme1.shp

˜ Üa danh

MC1

MC 2

#Y TÙnh HuyÖn # # Ph§éng # HÁt # Êp

1 9 8 5

1 9 6 5

MC 3

Bé-2002.shp Bé-2001.shp Bé 2000

1 9 6 5

Bé 66 - 97

5 6 9 1

S¥n

MC4

1 9 9 2

MC5

1965

5 6 9 1

1 9 9 2

MC6

Th§éng Thì i TiÒn

4 2

9 9

1 1

5 6 9 1 2 9 9 1

1965

MC7

1966 1977 1985 1987 1992 1994 1997 Bé 1996 Bé T¡n Ch¡u 95

Vî ng bäi - xâi

1 99 2

1 1

u 1 9 9 5

1 9 9 2

n C h ¡

B é T ¡

1992

1965 1 9 9 2

1965

1992

1985

5 6 9 1

19921965

19651985

Xâi lê 1965 - 1987 Xâi lê 1987 - 1992 Xâi lê 1992 - 1994 Xâi lê ¢Õn nŸm 2000 Bäi tó 1965 - 1987 Bäi tó 1987 - 1992 Bäi tó 1992 - 1994 Vî ng Xâi lê xen bäi tó River96.shp

19651992

Bé T¡n Ch¡u

1966 1966

1 995

1 9 9 2

1966 1966

T¡ n Ch¡ u

Hình 82. Dieãn bieán treân maët baèng trong caùc giai ñoïan vaø vò trí caùc maët caét tính toùan

xoùi lôû bôø soâng Tieàn khu vöïc Thöôøng Phöôùc

Xaây döïng quan heä giöõa Btdi ôû coät 3 baûng 21 vôùi ñaïi löôïng Xi ôû töøng coät (töø coät

6 tôùi coät 13) theo phöông phaùp sai soá bình phöông trung bình nhoû nhaát seõ nhaän ñöôïc

moät caëp heä soá thöïc nghieäm α, β cuøng heä soá töông quan töông öùng. Hình 83 theå hieän

180

160

)

(

140

120

100

x B ô l ùi o x

g än o r à

e B

2.00

4.00

6.00

45,0

Hx ∆

∆

moái quan heä giöõa Btdi vôùi Xi öùng vôùi giaù trò n = 0,45

X 8.00 10.00 12.00 14.00 16.00 18.00 ( ∆=

)

77,0=Ro

04,1

23,8

Bxi =

Hình 83. Quan heä giöõa Btdi vôùi ñaïi löôïng Xi öùng vôùi n = 0,45

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

164

Baûng 21. Thoâng soá xoùi lôû vaø thoâng soá ñòa hình, doøng chaûy taïi töøng maët caét öùng vôùi caùc giai ñoïan tính toùan .

TV .

[(

]

∆∆=

Giai ñoaïn MC tính

H∆

Btdi (m)

TVx∆∆ (m/s.ngaøy)

n ∆ .) n=0,45 10

85-92

93-94

2000- 2003

2 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7

3 73,00 90,00 96,00 127,00 115,00 146,00 168,00 38,00 70,16 62,00 65,13 92,00 92,50 110,00 70,13 63,5 66,72 67,64 63,24 71,47 130,00

4 486,96 513,62 424,56 445,3 513,62 479,46 477.02 136,64 153,72 179,34 164,7 161,04 156,16 173,24 284,26 309,88 363,56 336,72 358,68 320,86 352,58

n=0,2 6 2,07 2,47 2,92 3,01 2,68 2,92 3,30 1,71 1,97 2.29 2,64 2,24 2,65 2,69 1,95 1,86 1,46 1,47 1,52 1,97 3,07

n=0,3 7 3,81 4,62 5,34 5,55 5,01 5,42 6,11 2,80 3,26 3,84 4,39 3,72 4,40 4,51 3,43 3,30 2,64 2,64 2,74 3,50 5,52

5 0,61 0,71 0,87 0,89 0,77 0,85 0,96 0,64 0,72 0,81 0,95 0,81 0,97 0,96 0,63 0,59 0,45 0,46 0,47 0,62 0,95

n=0,35 8 5,17 6,31 7,23 7,52 6,84 7,37 8,31 3,58 4,19 4,98 5,67 4,80 5,66 5,83 4,55 4,39 3,54 3,53 3,68 4,67 7,40

n=0,4 9 7,02 8,62 9,79 10,21 9,35 10,04 11,32 4,58 5,40 6,46 7,32 6,18 7,29 7,67 6,04 5,85 4,76 4,72 4,94 6,24 9,92

n=0,5 11 12,93 16,09 17,93 18,78 17,45 18,61 20,97 7,48 8,93 10,85 12,19 10,28 12,08 12,64 10,62 10,39 8,58 8,44 8,90 11,11 17,84

9,52 11,78 13,25 13,84 12,77 13,67 15,40 5,85 6,94 8,37 9,45 7,97 9,38 9,76 8,01 7,80 6,39 6,31 6,63 8,32 13,30

n=0,6 12 23,80 30,04 32,83 34,56 32,57 34,50 38,85 12,23 14,77 18,23 20,31 17,09 20,01 21,16 18,69 18,43 15,47 15,10 16,03 19,78 32,07

n=07 13 43,84 56,07 60,13 63,60 60,81 63,97 71,99 20,00 24,44 30,62 33,84 28,40 33,16 35,43 32,88 32,71 27,90 27,03 28,87 35,22 57,65

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

165

Vôùi caùch laøm töông töï khi cho n nhaän caùc giaù trò 0,2 ; 0,3 ….0,7, seõ nhaän ñöôïc

nhieàu caëp heä soá thöïc nghieäm α, β cuøng caùc heä soá töông quan Roi töông öùng ghi trong

Baûng 22. Caùc heä soá thöïc nghieäm, heä soá töông quan xaùc ñònh ñöôïc töông öùng vôùi caùc

giaù trò khaùc nhau cuûa n

0,2

0,3

0,35

0,4

0,45

0,5

0,6

0,7

33,71

17,56

13,16

10,19

8,23

6,87

5,28

10,43

αi

1,12

1,13

1,11

1,08

1,04

0,99

0,89

0,61

βi

0,64

0,72

0,74

0,76

0,77

0,765

0,74

0,66

Roi

∆B%

23,25

19,79

18,63

17,55

17,21

17,54

18,72

21,25

baûng 22.

%xiB∆

ghi trong Veõ ñöôøng quan heä giöõa heä soá töông quan Roi vôùi n vaø n vôùi

Bieåu ñoà quan heä giöõa heä soá töông quan Ro vaø n

0.8

0.78

0.76

0.74

0.72

baûng 22 seõ nhaän ñöôïc caùc bieåu ñoà hình 84 vaø hình 85.

o R

0.7

0.68

0.66

0.64

n

0.62

0.2

0.4

0.6

0.8

Hình 84. Bieåu ñoà quan heä giöõa heä soá töông quan Ro vaø n

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

166

Bieåu ñoà quan heä giöõa sai soá ∆B% vaø n

% Β ∆

n

0.2

0.4

0.6

0.8

Hình 85. Bieåu ñoà quan heä giöõa sai soá bình phöông trung bình nhoû nhaát vôùi caùc giaù trò khaùc nhau cuûa n

Töø caùc bieåu ñoà treân hình 84 vaø 85 cho thaáy vôùi n = 0,45 coâng thöùc kinh

nghieäm tính toác ñoä xoùi lôû bôø soâng Tieàn khu vöïc Thöôøng Phöôùc, seõ coù heä soá töông

quan lôùn nhaát, sai soá nhoû nhaát 17,2%. Coâng thöùc kinh nghieäm tính toác ñoä xoùi lôû bôø

45,0

)

. ∆

soâng cho khu vöïc Thöôøng Phöôùc coù daïng:

Bxi =

[ (.23,8

] 04,1

. TV ∆∆ i i

6.1.4.2 Xaây döïng coâng thöùc tính toác ñoä xoùi lôû bôø ñoïan soâng cong khu vöïc thò xaõ

(15)

Sa Ñeùc tænh Ñoàng Thaùp

Coâng thöùc kinh nghieäm tính toác ñoä xoùi lôû bôø ñoïan soâng Tieàn khu vöïc thò xaõ Sa

Ñeùc, ñöôïc xaây döïng treân cô sôû taøi lieäu thöïc ño caùc giai ñoïan: töø 1987 ñeán 1992;

1993 ñeán 2000 vaø giai ñoïan 2001 ñeán 2003, vôùi 6 maët caét tính toùan, ñöôïc theå hieän

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

167

treân hình 86.

1992

Sadec.shp Theme1.shp

˜ Üa danh

1992

21992 7 8 9 1

1 1

9 9

1992

1 9 6 5

6 8

5 7

1987

TÙnh #Y HuyÖn # # Ph§éng # HÁt # Êp

2 9 9 1

Bé-2002.shp Bé-2001.shp Bé 2000

BØnh ThÁnh

1965

1987

1992

1987

1965 1992

1992

1992 7 198

Bé 66 - 97 1966 1977 1985 1987 1992 1994 1997 Bé 1996 Bé T¡n Ch¡u 95

Vî ng bäi - xâi

2 9 9 1

Sa ˜ Ï c

1 992

1992

MC1

1 9 9 2

1987

MC 2

1992

Xâi lê 1965 - 1987 Xâi lê 1987 - 1992 Xâi lê 1992 - 1994 Xâi lê ¢Õn nŸm 2000 Bäi tó 1965 - 1987 Bäi tó 1987 - 1992 Bäi tó 1992 - 1994 Vî ng Xâi lê xen bäi tó River96.shp

An HiÖp

MC 6

MC 3

MC 5

6 1

MC 4

5 9

1992

1 9 9 2

1965

Hình 86. Dieãn bieán treân maët baèng trong caùc giai ñoïan vaø vò trí caùc maët caét tính toùan xoùi lôû bôø soâng Tieàn khu vöïc thò xaõ Sa Ñeùc

Vôùi caùch laøm töông töï nhö xaây döïng coâng thöùc thöïc nghieäm tính toác ñoä xoùi lôû

bôø cho ñoïan soâng Tieàn khu vöïc Thöôøng Phöôùc, seõ nhaän ñöôïc baûng 24 vaø caùc quan

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

168

heä töông öùng treân hình 87, 88 vaø hình 89.

Baûng 23. Thoâng soá xoùi lôû, thoâng soá ñòa hình vaø doøng chaûy cuûa töøng maët caét öùng vôùi caùc giai ñoïan tính toùan .

TV .

[(

]

∆∆=

n ∆ .)

Giai ñoaïn

H∆

MC tính

Btdi (m)

TVx∆∆ (m/s.ngaøy)

n=0.2

n=0.3

n=0.35

n=0.4

n=0.45

n=0.5

n=0.6

n=0.7

n=0.8

0,61

429,44

123,00

5,09

6,89

9,34

12,64

23,18

42,50

77,92

2,05

3,76

0,76

436,76

168,23

6,40

8,67

11,75

15,92

29,25

53,72

98,66

2,57

4,72

0,78

533,14

320,00

7,05

9,65

13,21

18,08

33,87

63,47 118,91

2,75

5,15

87-92

0,70

453,84

234,61

5,96

8,09

10,98

14,91

27,49

50,69

93,46

2,38

4,39

0,53

348,92

93,00

4,14

5,54

7,43

9,96

17,88

32,11

57,66

1,72

3,09

0,57 0,44

317,20 387,96

90,00 27,07

4,26 3,56

5,68 4,80

7,57 6,46

10,10 8,71

17,96 15,80

31,95 28,68

56,84 52,05

1,79 1,46

3,19 2,64

6 1

0,55

397,72

78,97

4,45

6,01

8,10

10,93

19,89

36,18

65,83

1,81

3,30

93-2000

0,84

505,08

193,12

7,42

10,13

13,83

18,88

39,50

65,56 122,17

2,92

5,44

0,85

523,38

369,63

7,61

10,41

14,24

19,47

36,41

68,09 127,35

2,98

5,57

0,89

686,86

423,39

8,76

12,14

16,83

23,33

44,82

86,14 165,53

3,29

6,32

1,00

519,12

293,9

8,92

12,19

16,67

22,78

42,58

79,56 148,67

3,49

6,52

0,51

239,12

37,92

3,47

4,56

6,00

7,89

13,64

23,58

40,78

1,53

2,64

0,66

242,78

40,86

4,51

5,94

7,81

10,28

17,81

30,85

53,42

1,98

3,43

0,78

346,48

83,88

6,04

8,09

10,84

14,52

26,06

46,76

83,91

2,51

4,51

2001- 2003

0,87

348,92

137,17

6,75

9,05

12,13

16,25

29,18

52,41

94,12

2,81

5,04

0,82

383,08

183,94

6,58

8,85

11,92

16,05

29,09

52,74

95,60

2,69

4,88

1,00

161,82

172,52

5,93

7,65

9,86

12,72

21,16

35,18

58,51

2,77

4,60

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

169

500

)

(

400

300

x B ô l ùi o x

200

g än o r à

100

e B

1.5

6.5

11.5

21.5

45,0

∆

Hx ∆

16.5 ( ∆=

)

815,0=Ro

3,2

6,0 X

Bxi =

Hình 87. Quan heä giöõa BTDi vôùi ñaïi löôïng Xi öùng vôùi n = 0,45

Baûng 24. Caùc heä soá thöïc nghieäm, heä soá töông quan xaùc ñònh ñöôïc töông öùng vôùi caùc

giaù trò khaùc nhau cuûa n

0,2

0,3

0,35

0,4

0,45

0,5

0,6

0,7

0,8

14,07

3,40

1,81

1,02

0,60

0,37

0,21

0,09

0,05

αi

2,62

2,52

2,45

2,38

2,30

2,22

1,99

1,89

1,75

βi

0,763

0,795

0,809

0,810

0,815

0,810

0,801

0,794

0,778

Roi

∆B%

33,11

29,06

27,82

27,00

26,13

26,54

28,03

29,05

31,02

Bieåu ñoà quan heä giöõa heä soá töông quan Ro vaø n

0.82

0.81

0.8

o R n a u q

0.79

0.78

0.77

g n ô ö t oá s eä H

0.76

0.75

0.1 0.15

0.2 0.25 0.3 0.35

0.4 0.45 0.5 0.55

0.6 0.65 0.7 0.75

n 0.8 0.85

Hình 88. Bieåu ñoà quan heä giöõa heä soá töông quan Ro vaø n

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

170

Bieåu ñoà quan heä giöõa sai soá ∆B% vaø n

34 33

32 31

% Β ∆

29 28

27 26

n

0.1

0.15

0.2

0.25

0.3

0.35

0.4

0.45

0.5

0.55

0.6

0.65

0.7

0.75

0.8

0.85

Hình 89. Bieåu ñoà quan heä giöõa sai soá bình phöông trung bình nhoû nhaát vôùi caùc giaù trò khaùc nhau cuûa n taiï Sa Ñeùc

Töø bieåu ñoà treân hình 88 vaø hình 89 cho thaáy vôùi n = 0,45 coâng thöùc kinh

nghieäm tính toác ñoä xoùi lôû bôø soâng Tieàn khu vöïc thò xaõ Sa Ñeùc, seõ cho heä soá töông

quan lôùn nhaát 0,815, ñoàng thôøi cho sai soá nhoû nhaát, vaø nhö vaäy coâng thöùc kinh

3,2

45,0

)

. ∆

(16)

Bxi =

[ (.6,0

]

. TV ∆∆ i i

nghieäm tính toác ñoä xoùi lôû bôø soâng cho khu vöïc naøy laø:

Moät soá nhaän xeùt, ñaùnh giaù caùc coâng thöùc kinh nghieäm nhaän ñöôïc:

- Coâng thöùc kinh nghieäm nhaän ñöôïc coù söï tham gia cuûa caû caùc yeáu toá loøng

daãn vaø doøng chaûy (ñoä saâu doøng chaûy, vaän toác khoâng xoùi, vaän toác doøng chaûy taïi thuûy

tröïc meùp hoá xoùi phía bôø lôû, thôøi gian duy trì vaän toác doøng chaûy gaây xoùi loøng daãn) vì

theá ñaõ ñaùnh giaù khaù saùt baûn chaát vaät lyù cuûa hieän töôïng xoùi lôû bôø.

- Xoùi lôû loøng soâng, bôø soâng chæ xaûy ra khi vaän toác doøng chaûy lôùn hôn vaän toác

khoâng xoùi cho pheùp cuûa ñaát caáu taïo loøng daãn vì theá khaû naêng doøng chaûy gaây xoùi lôû

bôø laø giaù trò . 0>∆V

- Khi xaây döïng hai coâng thöùc kinh nghieäm chæ laáy taøi lieäu thöïc ño taïi hai vò trí

Thöôøng Phöôùc vaø Sa Ñeùc, vieäc kieåm nghieäm keát quaû taïi caùc khu vöïc khaùc coù ñieàu

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

171

kieän töông ñoàng chöa thöïc hieän ñöôïc vì theá hai coâng thöùc treân chæ mang tính ñòa

phöông. Muoán môû roäng phaïm vi söû duïng caàn phaûi ñieàu chænh caùc heä soá thöïc nghieäm

treân côû sôû nguoàn taøi lieäu thöïc ño boå sung ôû caùc vò trí khaùc.

- Hai coâng thöùc kinh nghieäm nhaän ñöôïc vôùi heä soá töông quan lôùn hôn 0,7 , sai

soá bình phöông trung bình khaù nhoû 17,2 % vaø 26,2 %, coù theå söû duïng cho coâng taùc

döï baùo trong töông lai.

6.1.5 Nghieân cöùu döï baùo xoùi boài loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL baèng moâ hình

toùan

6.1.5.1 Yeâu caàu cuûa phöông phaùp döï baùo xoùi boài loøng daãn baèng moâ hình toùan

Döï baùo xoùi boài loøng daãn baèng moâ hình toùan laø moâ phoûng quaù trình baøo moøn,

vaän chuyeån buøn caùt, boài laéng loøng daãn döôùi taùc duïng cuûa doøng chaûy theo thôøi gian

baèng coâng cuï toùan hoïc vôùi söï trôï giuùp cuûa maùy tính ñieän töû.

Yeâu caàu chung cuûa phöông phaùp nghieân cöùu döï baùo dieãn bieán loøng daãn baèng

moâ hình toaùn:

- Maùy tính coù boä nhôù lôùn, toác ñoä xöû lyù, tính toùan cao;

- Ñieàu kieän bieân, ñieàu kieän ban ñaàu, taøi lieäu kieåm chöùng moâ hình phaûi ñaûm

baûo ñoä chính xaùc;

- Moâ hình toùan maïnh, moâ phoûng chính xaùc caùc ñieàu kieän vaø quaù trình dieãn

bieán thöïc teá ;

- Coù taøi lieäu döï baùo doøng chaûy, bao goàm caû ñoä lôùn vaø quaù trình dieãn bieán (luõ

vaø kieät). Tröôøng hôïp khoâng coù taøi lieäu döï baùo doøng chaûy coù theå choïn cheá ñoä doøng

chaûy naêm ñieån hình.

6.1.5.2 Nghieân cöùu döï baùo xoùi boài loøng daãn baèng moâ hình toùan cho moät soá ñoïan soâng

ñieån hình treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

Sô ñoà vò trí caùc ñoïan soâng nghieân cöùu döï baùo xoùi boài loøng daãn baèng moâ hình

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

172

toùan, ñöôïc theå hieän treân hình döôùi ñaây.

Khu vöïc Taân Chaâu

Khu vöïc Vaøm Nao

Khu vöïc Long Xuyeân

Hình 90. Vò trí caùc ñoïan soâng tính toùan döï baùo baèng moâ hình toùan

*Nghieân cöùu döï baùo xoùi boài bieán hình loøng daãn ñoïan soâng Haäu chaûy qua thaønh phoá

Long Xuyeân baèng moâ hình toùan Mike 21 C.

- Phaïm vi tính toùan, töø ñaàu cuø lao Oâng Hoå tôùi ñuoâi cuø lao Phoù Ba.

- Muïc ñích döï baùo dieãn bieán xoùi boài loøng daãn ñeán ñaàu muøa khoâ naêm 2005,

cho ñoïan soâng nghieân cöùu.

- Taøi lieäu ñòa hình xuaát phaùt, söû duïng taøi lieäu do Trung Taâm Nghieân cöùu

Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai thuoäc Vieän Khoa hoïc Thuûy lôïi mieàn Nam ño

thaùng 8/2003.

- Taøi lieäu thuûy vaên laáy töø caùc traïm Chaâu Ñoác, Vaøm Nao vaø Caàn Thô sau ñoù

tính truyeàn veà bieân tính toùan baèng moâ hình toùan Mike 11.

- Kieåm ñònh keát quaû tính toùan möïc nöôùc baèng moâ hình toùan Mike 11 vôùi taøi

lieäu möïc nöôùc giôø taïi traïm Long Xuyeân (Traïm Long Xuyeân chæ ño möïc nöôùc), cho

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

173

thaáy ñoä chính xaùc khaù cao, xem hình 91.

Kieåm ñònh möïc nöôùc taïi Long Xuyeân töø ngaøy 01/10/2003 ñeán 15/10/2003

2.800

2.600

2.400

2.200

)

2.000

1.800

1.600

( ùc ô ö n ïc ö M

1.400

1.200

Möïc nöôùc tính toaùn Möïc nöôùc thöïc ño

1.000

0.800

01/10/03 00:00

03/10/03 00:00

05/10/03 00:00

07/10/03 00:00

09/10/03 00:00

11/10/03 00:00

13/10/03 00:00

15/10/03 00:00

Ngaøy, giôø

Kieåm ñònh möïc nöôùc Long Xuyeân töø ngaøy 01/12/2003 ñeán 15/12/2003

2.000

1.800

Möïc nöôùc tính toaùn

1.600

Möïc nöôùc thöïc ño

1.400

1.200

)

m

ù

1.000

0.800

( c ô ö n c öï M

0.600

0.400

0.200

0.000

-0.200 01/12/03 00:00

03/12/03 00:00

05/12/03 00:00

07/12/03 00:00

09/12/03 00:00

11/12/03 00:00

13/12/03 00:00

15/12/03 00:00

ngaøy giôø

Hình 91. So saùnh möïc nöôùc tính toùan baèng Mike 11 vôùi möïc nöôùc thöïc ño taïi Long Xuyeân

- Kieåm ñònh keát quaû tính löu löôïng baèng Mike 11 vôùi taøi lieäu thöïc ño baèng

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

174

maùy ADCP ngaøy 10/8/2003, taïi moät soá maët caét theå hieän treân hình 92.

MC6

MC5

MC7

MC2

MC3

MC1

MC4

Hình 92. Caùc maët caét coù taøi lieäu thöïc ño löu löôïng ngaøy 10/8/2003 duøng kieåm ñònh keát quaû tính toùan baèng moâ hình toùan Mike 11

So saùnh keát quaû ño taïi töøng maét caét vôùi keát quaû tính baèng moâ hình toùan Mike

Baûng 25. So saùnh keát quaû tính toùan vaø thöïc ño löu löôïng taïi Long Xuyeân

Thôøi gian ño

Sai soá (%)

Teân Maët caét Qthöïc ño (m3/s) Qtính toaùn (m3/s)

9h30’ -10/08/03

MC1

9109

9799.89

6,91

9h10’- 10/08/03

MC2

2409

2170.71

2,38

9h00’- 10/08/03

MC3

738

914.18

1,76

8h50’ – 10/08/03

MC4

5813

6385.56

5,73

14h40’ -10/08/03

MC5

8207

8157,17

0,50

15h00’–10/08/03

MC6

1771

1627.52

1,43

14h50’-10/08/03

MC7

6641

6394.86

2,46

11 ñöôïc theå hieän trong baûng 25.

Keát quaû kieåm ñònh taøi lieäu thuûy vaên cho thaáy :

- Sai soá lôùn nhaát veà cheânh leäch möïc nöôùc giöõa keát quaû tính toùan vaø trò thöïc ño

khoâng quaù 0,25 m;

- Sai leäch veà thôøi gian (söï leäch pha) giöõa keát quaû tính toùan vôùi thöïc ño khoâng

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

175

quaù 50 phuùt;

- Khaùc bieät veà ñoä lôùn löu löôïng doøng chaûy taïi 7 maët caét kieåm tra khoâng quaù

7%. Sai khaùc giöõa keát quaû tính toùan vôùi soá lieäu thöïc ño khoâng nhieàu vì theá coù theå söû

duïng keát quaû tính toùan thuûy vaên doøng chaûy ñaàu vaøo vaø ñaàu ra soâng Haäu ñoïan chaûy

qua thaønh phoá Long Xuyeân laøm taøi lieäu ñaàu vaøo cho moâ hình toùan Mike 21C.

Kieåm ñònh moâ hình toùan Mike 21C ñöôïc tieán haønh khi so saùnh bình ñoà loøng

daãn soâng Haäu ñoïan chaûy qua thaønh phoá Long Xuyeân ño ngaøy 9/7/2004 vôùi keát quaû

tính toùan baèng moâ hình toùan Mike 21 C vaøo cuøng thôøi gian ñoù.

Hình 93 theå hieän ñòa hình ñaùy soâng tính baèng moâ hình toùan Mike 21C vaø ñòa

hình ño ñaïc baèng maùy ño saâu ñònh vò veä tinh GPX –SERIES vaøo cuøng ngaøy

BÌNH ÑOÀ KHU VÖÏC THAØNH PHOÁ LONG XUYEÂN

Tyû leä 1/10.000

Hình 93. Ñòa hình loøng daãn soâng Haäu ñoïan Long Xuyeân theo keát quaû tính toùan vaø thöïc ño ngaøy 9/ 7/2004

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

176

9/7/2004.

So saùnh ñòa hình loøng daãn treân hình 93 cho thaáy:

- Vò trí caùc laïch saâu, baõi caïn theo keát quûa tính vaø keát quaû ño ñaïc gaàn nhö

2,1=∆

truøng nhau ;

- Ñoä saâu taïi caùc hoá xoùi coù söï sai khaùc khoâng nhieàu, lôùn nhaát , khoâng

quaù 4% ;

Keát quaû kieåm ñònh cho pheùp söû duïng moâ hình toùan Mike 21C vaøo vieäc tính

toùan döï baùo bieán hình loøng daãn cho töông lai.

Keát quaû döï baùo bieán hình loøng daãn ñeán ñaàu muøa khoâ naêm 2005 cho ñoïan

soâng naøy ñöôïc trình baøy ôû phaàn sau.

*Nghieân cöùu öùng duïng moâ hình toùan Mike 21C ñeå döï baùo xoùi boài bieán hình loøng daãn

ñoïan soâng Tieàn töø Taân Chaâu tôùi Hoàng Ngöï

Töông töï nhö ñoïan soâng Haäu ñoïan chaûy qua thaønh phoá Long Xuyeân, vieäc tính

döï baùo bieán hình loøng daãn cho soâng Tieàn ñoïan töø Thöôøng Phöôùc II ñeán haï löu ñoïan

nhaäp löu hai nhaùnh Hoàng Ngöï vaø Long Khaùnh, ñöôïc tieán haønh ñaàu tieân baèng moâ

hình toùan Mike 11, vôùi bieân taïi Taân Chaâu, Vaøm Nao vaø Myõ Thuaän. Taøi lieäu kieåm

ñònh keát quûa tính ñöôïc laáy taïi traïm thuûy vaên Taân Chaâu veà möïc nöôùc vaø taïi keát quaû

ño löu löôïng, vaän toác baèng maùy ADCP taïi moät soá maët caét ngang treân ñoïan soâng Taân

Chaâu - Hoàng Ngöï.

Taøi lieäu xuaát phaùt veà ñòa hình loøng daãn laáy taøi lieäu thöïc ño thaùng 8/2003.

Kieåm ñònh ñoä chính xaùc giöõa keát quaû tính toùan dieãn bieán loøng daãn baèng moâ hình

toùan Mike 21 C vôùi ñòa hình loøng daãn thöïc teá ño baèng maùy hoài aâm ñònh vò veä tinh

ngaøy 5/7/2004.

Hình 94 theå hieän ñòa hình loøng daãn tính toùan vaø thöïc ño soâng Tieàn ñoïan töø

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

177

Taân Chaâu tôùi Hoàng Ngöï

Hình 94. Ñòa hình loøng daãn soâng Tieàn ñoïan Taân Chaâu – Hoàng Ngöï keát quaû tính toùan vaø thöïc ño ngaøy 5/ 7/2004

35,1=∆h

So saùnh ñòa hình loøng daãn nhaän ñöôïc töø tính toùan vôùi thöïc ño cho thaáy, söï sai

5,21=∆

khaùc veà ñoä saâu, vò trí hoá xoùi, vò trí tuyeán laïch saâu khoâng nhieàu ( ,

), sai soá khoâng quaù 3,4%, vì theá söû duïng Mike 21 C ñeå döï baùo dieãn bieán

loøng daãn soâng Tieàn ñoïan Taân Chaâu-Hoàng Ngöï laø coù theå chaáp nhaän ñöôïc.

Keát quaû döï baùo bieán hình loøng daãn baèng Mike 21C ñeán ñaàu muøa kieät naêm

2005 ñöôïc trình baøy ôû phaàn sau.

* Nghieân cöùu uùng duïng moâ hình toùan ba chieàu loøng ñoäng döï baùo xoùi boài bieán hình

loøng daãn soâng Vaøm Nao

Nhöõng tính toùan chi tieát cuûa phaàn naøy ñöôïc trình baøy trong chuyeân ñeà "Cô sôû

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

178

lyù thuyeát moâ hình toùan ba chieàu loøng ñoäng vaø keát quaû döï baùo xoùi boài loøng daãn soâng

Vaøm Nao trong quaù trình dieãn bieán luõ naêm 2004". Trong baùo caùo naøy chæ giôùi thieäu

moät soá keát quaû ñaït ñöôïc.

- Bieân tính toaùn moâ hình loøng ñoäng ba chieàu taïi cöûa vaøo, cöûa ra soâng Vaøm

Nao ñöôïc laáy töø keát quaû tính moâ hình toaùn moät chieàu MK4. Ñaùnh giaù ñoä chính xaùc

bieân tính toaùn chuùng toâi ñaõ tieán haønh kieåm ñònh keát quaû tính möïc nöôùc, löu löôïng

theo moâ hình toaùn moät chieàu MK4 vôùi taøi lieäu ño möïc nöôùc taïi traïm thuûy vaên Vaøm

Nao, taøi lieäu ño löu löôïng baèng maùy ADCP taïi moät soá maët caét doïc soâng Vaøm Nao ;

- Kieåm ñònh keát quaû tính toaùn phaân boá vaän toác treân caùc thuûy tröïc, taïi caùc vò trí

khaùc nhau treân moät soá maët caét ngang soâng baèng moâ hình toùan ba chieàu loøng ñoäng

ñöôïc tieán haønh so saùnh vôùi keát quaû ño baèng maùy ADCP vaøo cuøng thôøi gian.

- So saùnh bình ñoà loøng daãn tính baèng moâ hình toùan ba chieàu loøng ñoäng thaùng

7/2004 vôùi bình ñoà loøng soâng ño baèng maùy hoài aâm ñònh vò veä tinh cuøng vaøo thaùng

7/2004 ñöôïc theå hieän treân hình 95. Keát quaû so saùnh cho thaáy cao trình loøng soâng taïi

vò trí saâu nhaát phía soâng Haäu (cöûa nhaäp löu) laø -40 m theo tính toaùn trong khi ñoù

thöïc teá ño ñöôïc -42,5 m, sai soá treân 5%, vò trí saâu nhaát theo keát quaû tính toùan caùch

ñieåm ño thöïc teá khoûang 50 m veà phía haï löu;

Maëc duø coøn coù söï sai khaùc giöõa keát quaû tính vaø soá lieäu ño ñaïc thöïc teá taïi moät

soá vò trí ñaëc bieät song nhìn chung xu theá dieãn bieán cuûa caû ñoïan soâng ñeàu khaù phuø

hôïp.

Keát quaû döï baùo bieán hình loøng daãn soâng Vaøm Nao baèng moâ hình toaùn loøng

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

179

ñoäng ba chieàu trong quaù trình dieãn bieán luõ naêm 2004 ñöôïc trình baøy ôû phaàn sau.

Tính t

oaùn.

8.99

-5.56

-12.12

-1.69

-12.36

-12.27

-10.92

-10.02

-8.92

-7.89

-7.36

-7.12

-7.23

-0.17

-10.76

-7.06 -6.04

-11.30

-0.24

-11.63

-5.71

-11.55

-7.46

-10.39

-7.12

-8.90

-8.03

-12.67

-7.28

-7.13

-7.08

-7.24

-11.65

-11.80

-11.29

-11.04

-10.19

-9.09

-8.10

-7.35

-7.20

-0.22

-6.55

-9.89

-0.21

-11.06

-6.33

-10.97

-10.62

-0.22

-5.64

-8.28-9.08-10.08

-7.61

-6.70

-7.11

-5.55

-6.79

-8.03

-5.93-6.36

-8.55

-10.25

-10.45

-9.41

-8.79

-10.78

-8.59

-0.22

-12.22

-8.21

-4.32

-2.00

-6.28

-10.82

-1.65

-7.14

-7.91

-7.23

-3.62

-2.35

-9.63

-7.52

-7.67

-8.47

-7.85

-5.41

-2.32

-7.49

-8.16

-7.76

-7.61

-4.56

-7.45

-6.51

-7.74

-7.23

-7.38

-6.68

-7.62

-7.51

-7.78

-8.04

-0.39

-7.74

-3.55

-0.32

-7.41

-8.51

-7.88

-3.00

-0.69

-4.26

-5.98

-7.51

-0.58

-9.31

-6.68

-1.93

-5.53

-7.46

-7.03

-3.89 -7.50 -3.90

-7.46

-1.76

-4.01

-0.55

-7.65

-0.53

-6.07

-0.31-0.28-0.64-0.39-1.79

-9.15

-0.74

-8.69

-0.49

-6.18

-3.09

-4.27

-4.44

-3.94

-18.22

-0.43

-4.23

-3.28

-4.63

-5.72

-6.63

-4.04

-3.62

-6.10

-6.80

-8.71 0

-6.08

-11.44

-6.68

- 1

-5.23

-0.71-0.36

-21.01

-3.67

-3.03-4.05-1.66-3.40-4.38-0

-0.33-2.25-3.01-4.20

-6.65

-2.77-2.38 -4.30 -2.94-2.64

-7.71

-20.34

-7.84

-10.60

-9.64

-15.68

-20

-6.50

-19.97

-0.15

-14.37

-0.43-3.41

-5.73

-0.45

-19.05 -10 -1.50

-6.75

-0.44

-11.07

-0.57

-15.24

-4.05

-17.19

-0.43

-12.06

-20.18

-1.01

-9.48

-18.27

-3.75

-6.35

-7.40

-9.90

-11.82

-0.64

-13.84

-5.47

-16.11

-0.43

-6.56

-20.01

-18.21 -2 0

-0.41

-10 -8.67 -10.96

-10.59

-0.43

-1.18

-13.12

-5.60

-1.44

-15.91

-6.59

-1.00

-7.93

-7.81

-17.88 -20

-10.11

-0.42

-12.65

-6.61

-15.44

-0.48

-10

-7.80

-19.93

-9.47

-0.40

-11.58

-6.12

-12.10 -2.06

-13.74

-6.49

-0.42

-15.69

-6.33

-7.85

-16.57

-10.18

-6.83

-17.05

-0.45

-12.28

-7.46

-0.40

-14.26

-0.43

-8.60

-1.49

-15.94

-10.96

-16.35

-4.97

-13.61

-6.41

-10.90

-10

-0.46

-7.02

-13.95

-3.09

-8.57

-14.46

-0.41

-1.24

-5.82

-10.32

-1.34

-15.24

-5.63

-6.61

-11.69

-0.47

-9.52

-7.85

-12.84

-4.02

-13.37

-10.25

-5.61

-14.18

-12.09

-6.91

-0.40

-12.82

-0.39

-3.92

-8.89

-0.37

-0.39

-13.35

-5.55

-10.92

-14.94 -10 -11.44 -0.61

-0.37

-1.14

-2.33

11.98

-14.49

-7.11

-0.54

13.04

-14.95

-3.92

-4.53

-9.64

-9.11

-5.51

-1

-0.39

-10.64

-0.37

4.05 -14.92

-7.07

-0.46

-0.42

-12.07

-16.16

-4.75

-7.73

- 1

-13.17

-3.07

-9.22

-6.71

-14.14

-3.22

-2.18

-9.39 -11.08

-8.41

-15.67

-3.97

-0.51-0.96

-12.19

-16.78

-10.08

-5.53

-11.88-1.57

-0.35

-13.13

-3.75

-1.81

-11.07

-7.49

-0.35

-5.32

-15.25

-9.10

-0.34

-12.97

-7.58

-0.36

-10.57

-13.67

-2.80

-9.97

-11.27

-14.85 -1 0 -3.14

-14.12

-4.92

-12.00

-2.09

-11.27

Ño ñaïc

-0.44

-14.17

-7.36

-0.44

-12.24

-13.24-5.43

-12.32

-10.59

-13.20

-13.10

-11.13

-11.93

-13.69

-15.10-0.33

-8.60

-12.48

-6.61

-3.26

-0.47

-12.92

-12.74

-14.37

-13.01

-9.35-5.59

-0.35

-13.67

-11.01

-5.68

-0.32

-13.25

-13.06

-3.80

-12.02

-4.86

-3.80

-12.44

-3.74

-0.30

-2.68

-12.29

-9.09

-4.20

-12.76

-2.05

-7.45

-4.09

-12.23

-1 -9.08 0 -3.66

-15.96

-19.30

-3.67

-17.45

-11.22-6.36

-18.67

-3.05

-6.22-11.17

-14.39

-2.20

-4.81

-4.25

-13.16

-3.69

-0.33

-12.48

-14.91

-22.40

-2.99

-11.39

-17.85

-2.94

-3.41

-9.29

-22.50

-4.31

-7.52

-15.06

-3.87

-22.25

-3.06

-4.78

-9.54

-3.41

-23.06

-7.19

-7.12

-3.43

-7.75

-21.33

-6.24

-7.92

-3.89

-15.35

-19.66-23.88

-23.92

-4.94

-20.19

-3.98

-7.89

0 1

-4.04

-24.16

-7.01

-4.67

-8.55

-7.36

-9.14-15.29

-18.47

-23.02

-31.08

-30 -25.54-38.70

-23.82

-13.31

-7.31

0 1 -

-2.57

-16.89

-34.48-31.90

-43.21

-3.48

-7.62

- 4 0

-37.17-42.73

0 3 - -8.29-23.11

-13.30

-17.04

-24.92

-37.16-30.33

-10.83-22.29-25.13-36.29 -2.70

- 1 0

-18.26-8.32

-10.42

-26.18-22.88

-18.45-23.37-24.92-26.09

-3.44

-6.62

-11.78

-18.68-16.02

-25.56-22.24

-16.11-20.87-23.53-25.03

-7.07

-4.24

-6.18

-7.49

-9.46

-3.00

-1.84

-1.95

-22.30-20.64-19.36-17.29-14.36-11.99

-13.65

-16.60-19.47-22.14

-5.21

-5.62

-7.10

-4.15

0 1 -

-8.82

-10.43

-2.67

-18.92-17.83-18.71-17.11-14.82-12.56

-14.47-16.09-18.05

Hình 95. Ñòa hình ñaùy soâng Vaøm Nao thaùng 7/2004 theo tính toùan vaø thöïc ño

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

180

6.1.6 Nghieân cöùu döï baùo xoùi lôû bôø soâng baèng ñòa vaät lyù coâng ngheä khoâng phaù huûy

Georadar

Ñaây laø moät phöông phaùp môùi coù khaû naêng döï baùo saït lôû bôø soâng, suït luùn coâng

trình do phaùt hieän tröôùc khuyeát taät trong ñaát nhö : Caùt chaûy, toå moái, vò trí ñaát caáu taïo

khoâng ñoàng chaát, vò trí tuùi buøn, lôùp ñaát xaáu, vuøng bieán daïng deûo v.v...

Nhaèm töøng böôùc öùng duïng caùc coâng ngheä tieân tieán vaøo thöïc teá saûn xuaát ôû

nöôùc ta, trong nghieân cöùu naøy chuùng toâi ñaõ öùng duïng coâng ngheä khoâng phaù huûy

Georadar vaøo vieäc döï baùo khaû naêng xaûy ra saït lôû bôø ñoïan keø baûo veä maùi soâng Tieàn

khu vöïc thaønh phoá Vónh Long vaø döï baùo saït lôû bôø soâng Tieàn khu vöïc thò traán Taân

Chaâu, trong khoûang thôøi gian thi coâng naêm 2002 vaø 2003. Nguyeân lyù laøm vieäc,

phöông phaùp ño, noäi dung thöïc hieän, keát quaû ño, vò trí caùc khuyeát taät döôùi loøng ñaát

tuyeán ñöôøng tröôùc UBND huyeän Taân Chaâu vaø doïc tuyeán keø gia coá bôø khu vöïc thò xaõ

Vónh Long ñöôïc trình baøy chi tieát trong hai chuyeân ñeà " Keát quaû khaûo saùt caáu truùc

ñòa chaát bôø soâng Tieàn khu vöïc thò traán Taân Chaâu, tænh An Giang" vaø " Keát quaû khaûo

saùt caáu truùc bôø keø Vónh Long baèng phöông phaùp ñòa vaät lyù Georadar vaø thaêm doø

ñieän".

ÖÙng duïng phöông phaùp ñòa vaät lyù Georadar xaùc ñònh khuyeát taät trong ñaát vaø

ñaùnh giaù khaû naêng xaûy ra söï coá saït lôû, luùn suït cho hai ñoïan bôø soâng Tieàn khu vöïc thò

traán Taân Chaâu vaø thò xaõ Vónh Long cho thaáy: Vieäc xaùc ñònh chính xaùc vò trí vaø kích

thöôùc caùc vuøng khuyeát taät trong ñaát döôùi ñoä saâu ñeán 30 m laø hoøan toøan coù khaû naêng,

song ñeå ñaùnh giaù möùc ñoä oån ñònh, khaû naêng xaûy ra saït lôû, suït luùn … coøn gaëp nhieàu

khoù khaên, noùi chung phaûi theo doõi laâu daøi hay phaûi keát hôïp vôùi moät soá phöông phaùp

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

181

nghieân cöùu boå sung khaùc.

6.2 QUY TRÌNH COÂNG NGHEÄ VAØ KEÁT QUAÛ DÖÏ BAÙO XOÙI BOÀI LOØNG DAÃN

CHO MOÄT SOÁ KHU VÖÏC ÑAÏI BIEÅU TREÂN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

6.2.1 Quy trình coâng ngheä döï baùo xoùi boài loøng daãn

Hieän nay döï baùo xoùi boài loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL vaãn ñöôïc söû duïng

nhieàu phöông phaùp, laø söï keát hôïp giöõa nhöõng tính toùan cuï theå vôùi kinh nghieäm phaùn

ñoùan, ñaùnh giaù xu theá dieãn bieán loøng daãn trong töông lai.

Quy trình coâng ngheä döï baùo xoùi boài loøng daãn laø moät quy trình hoøan thieän daàn,

Toång hôïp taøi lieäu ñòa hình, thuûy vaên doøng chaûy, aûnh vieãn thaùm, taøi lieäu ño Georadar (neáu coù)

Xaùc ñònh quy luaät dieãn bieán loøng daãn

- Choïn moâ hình toaùn - Kieåm ñònh moâ hình

Xaây döïng coâng thöùc kinh nghieäm

Tính toaùn döï baùo toång hôïp Phaân tích keát quaû

Döï baùo (luõ), thuûy vaên doøng chaûy hay choïn taøi lieäu thuûy vaên naêm ñieån hình

Kieåm ñònh keát quaû naêm sau, caäp nhaät theâm soá lieäu

töøng böôùc naâng cao ñoä chính xaùc, ñöôïc theå hieän cuï theå treân sô ñoà döôùi ñaây.

Thoâng baùo keát quaû döï baùo ñeán ñòa phöông

6.2.2 Keát quaû döï baùo xoùi boài loøng daãn taïi moät soá khu vöïc ñaïi bieåu treân heä thoáng

soâng ôû ÑBSCL tôùi ñaàu muøa khoâ naêm 2005

6.2.2.1 Nhaän ñònh chung

Döï baùo xoùi lôû bôø vaø thoâng baùo keát quaû döï baùo tôùi töøng ñòa phöông vuøng

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

182

ÑBSCL laø vieäc laøm thöôøng xuyeân haøng naêm cuûa ñeà taøi KC08-15. Maëc duø keát quaû

döï baùo chöa ñaït ñoä chính xaùc cao nhö mong muoán, song keát quaû döï baùo ñaõ ñem laïi

hieäu quaû khaù roõ, giuùp caùc ñòa phöông cô sôû khoa hoïc cho vieäc toå chöùc di dôøi, giaûi toûa

nhaø cöûa, cô sôû vaät chaát ra khoûi khu vöïc nguy hieåm tröôùc khi saït lôû xaûy ra, giuùp caùc

ñòa phöông ñaàu tö ñuùng troïng taâm, troïng ñieåm, ñem laïi hieäu quaû cao ñoái vôùi caùc

coâng trình baûo veä bôø. Keát quaû döï baùo ñaõ goùp phaàn khoâng nhoû vaøo vieäc ngaên chaën

tình traïng thieät haïi veà ngöôøi, goùp phaàn raát ñaùng keå cho vieäc giaûm bôùt thieät haïi veà

cuûa caûi vaät chaát cuûa nhaø nöôùc vaø nhaân daân soáng beân soâng treân heä thoáng soâng ôû

ÑBSCL trong nhöõng naêm gaàn ñaây, maëc duø hieän töôïng xoùi boài loøng daãn coù xu theá

phaùt trieån ngaøy moät gia taêng.

Veà coâng taùc döï baùo cuõng ñaõ ñöôïc hoøan thieän daàn, keå caû veà soá löôïng vaø chaát

löôïng, ñang töøng böôùc naâng cao ñoä chính xaùc. So saùnh keát quaû döï baùo xoùi lôû bôø soâng

ñaõ thoâng baùo cho caùc ñòa phöông vuøng ÑBSCL vaøo naêm 2003, naêm 2004 vôùi keát

quaû ño ñaïc thöïc teá cho thaáy sai soá khoâng vöôït quaù 20%.

6.2.2.2 Keát quaû döï baùo xoùi boài cho moät soá khu vöïc ñaïi bieåu treân heä thoáng soâng ôû

ÑBSCL tôùi ñaàu muøa khoâ naêm 2005.

*Keát quaû döï baùo xoùi boài loøng daãn theo xu theá

Treân cô sôû ñaùnh giaù khaû naêng xaûy ra luõ naêm 2004 gaàn vôùi luõ trung bình nhieàu

naêm cuûa Trung taâm Khí töôïng Thuûy vaên phía Nam, keát hôïp vôùi quy luaät dieãn bieán

loøng daãn ñaõ tìm ñöôïc trong quaù khöù, chuùng toâi ñaõ tieán haønh döï baùo quy moâ xoùi boài

loøng daãn cho moät soá khu vöïc ñaïi bieåu treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL trong giai ñoïan

ñeán ñaàu muøa khoâ naêm 2005. Keát quaû döï baùo xoùi lôû vaø boài laéng ñöôïc ghi trong baûng

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

183

26, baûng 27 vaø theå hieän treân hình A.15, phuï luïc A.

Baûng 26. Keát quaû döï baùo saït lôû bôø cho moät soá vò trí ñieån hình trong giai ñoïan tôùi ñaàu muøa khoâ naêm 2005 cho heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

I. Tænh Ñoàng Thaùp

TT

Soâng

Huyeän

Vò trí xoùi lôû

Chieàu saâu laán vaøo bôø (m) 20÷30

Hoàng Ngöï

Chieàu daøi ñoaïn bôø lôû (m) 4900 2200 3600 4000 2400

Bôø taû xaõ Thöôøng Phöôùc 1,2 Ñaàu cuø lao Long Khaùnh xaõ Long Khaùnh A Ñaàu cuø lao Caùi Vöøng vaø bôø taû xaõ Long Thuaän Bôø höõu cuø lao Caùi Vöøng xaõ Phuù Thuaän A Bôø taû xaõ Thöôøng laïc

1 2 3 4 5

Bôø taû khu vöïc Thò traán Hoàng Ngöï ø Ñaàu cuø lao Taây xaõ Phuù Thuaän B

1500 4000

Tam Noâng

Tieàn

Thanh Bình

Bôø taû xaõ Phuù Ninh Bôø taû cuø lao Taây xaõ Taân Quôùi Bôø taû xaõ Taân Thaïnh Bôø taû TT Thanh Bình

Tx Cao Laõnh Bôø taû Phöôøng 6 Laáp Voø

Cao Laõnh

Bôø höõu xaõ Myõ An Höng A, B Bôø taû xaõ Myõ Xöông Bôø taû xaõ Bình Haøng Taây, Bình Haøng Trung Tx Sa Ñeùc Bôø höõu Phöôøng 3, 4 Chaâu Thaønh Bôø höõu xaõ An Hieäp

6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17

3500 4000 2700 600 2000 7000 1500 3700 3600 6000

15÷20 10÷15 5÷7 5÷8 5÷8 20÷30 5÷8 5÷8 5÷6 5÷6 5÷8 5÷7 8÷10 8÷10 5÷8 20

II. Tænh An Giang

Taân Chaâu

Tieàn

Chôï Môùi

1 2 3

30÷35 5÷10 10 25÷30

6000 2000 4000 3200

Vaøm Nao Chôï Môùi

Bôø höõu xaõ Vónh Hoøa Bôø höõu TT Taân Chaâu Ñaàu cuø lao Gieàng xaõõ Taân Myõ Bôø taû aáp Long Thöôïng, Hoøa thöôïng xaõ Kieán An Bôø taû xaõ Myõ Hoäi Ñoâng Bôø taû xaõ Khaùnh An, Khaùnh Bình

2500 1000

An Phuù

5÷7 5÷10 5÷10 10÷12

Phuù Taân

5÷10 5÷10 1÷2

Chaâu Phuù

Haäu

Bôø taû xaõ Phuù Höõu Ñaàu vaø bôø höõu cuø lao Ba xaõ Vónh Tröôøng Bôø höõu xaõ Phuù Hieäp Bôø höõu xaõ Hoøa Laïc Bôø höõu khu vöïc TT Caùi Daâu Ñaàu vaø bôø höõu cuø lao Baø Hoøa xaõ Bình Thuûy Baû taû xaõ Nhôn Myõ

1000 2000 3000 2000 1000 2000 3000

2÷3 8÷10

4 5 6 Bình Ghi 7 8 9 10 11 12 13

Chôï Môùi

4000

15¸20

Tp. Long Xuyeân

3500

10÷15

Ñaàu vaø bôø höõu cuø lao Phoù Ba thuoäc aáp Myõ Thanh xaõ Myõ Hoøa Höng Ñaàu vaø bôø taû cuø lao OÂng Hoå thuoäc aáp Myõ Thuaän, Myù Khaùnh xaõ Myõ Hoøa Höng Bôø höõu P. Bình Ñöùc

1000

5÷10

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

184

III. Tænh Vónh Long

TT

Soâng

Huyeän

Vò trí xoùi lôû

Chieàu daøi ñoaïn bôø lôû (m)

Chieàu saâu laán vaøo bôø (m)

Bôø höõu xaõ Ñoàng Phuù

1500

Bôø taû xaõ Myõ Hoaø

9000

Tieàn Long Hoà Haäu Bình Minh

Bôø taû xaõ Bình Hoøa Phöôùc

3500

3÷5 4÷5 6÷10 5÷10

800

Coå Chieân

3000

500

3÷5 2÷5 2÷3

Khu vöïc caàu soá 9 chôï Caùi Nhum

600

Long Hoà Tx Vónh Long Bôø höõu thuoäc khoùm 1-Phöôøng 5 Vuõng Lieâm Ñaàu cuø lao Giaûi xaõ Qöôùi Thieän Vuõng Lieâm Bôø höõu xaõ Quôùi An Maêng Thít

Maêng Thít

Bôø taû xaõ Hoøa Hieäp

200

Tam Bình

Khu vöïc chôï Thò Traán Tam Bình

1300

3÷4 2÷3

IV. Tænh Beán Tre

Bôø höõu xaõ Long Thôùi, Phuù Sôn

4000

Chôï Laùch

Bôø höõu xaõ Phöôùc Hieäp

2500

Moû Caøy

Haøm Luoâng

2÷3 3÷5 7÷10

Ñaàu cuø lao Ñaát xaõ An Hieäp

800

Ba Tri

Ñaàu cuø lao Taáu xaõ Tam Hieäp

1500

Myõ Tho Bình Ñaïi

1500

1000

Bôø höõu xaõ Bình Thaéng Beán tre Tx beán Tre Bôø taû thuoäc phöôøng 2,3

V. Tænh Caø Mau

Ñaàm Dôi

Khu vöïc cöûa raïch Caùi Keøo xaõ Quaùch Phaåm

1000

0.5÷1

Baûy Haùp

Ngoïc Hieån Ngaõ ba raïch Naêm Caên xaõ Ñaát Môùi

500

0.5÷1

Caùi Nöôùc

Ngaõ ba soâng Gaønh Haøo xaõ Löông Theá Traân

100

Khu vöïc chôï Caùi Naåy xaõ Haøng Vònh

2000

3÷5

Ngaõ ba s. Boà Ñeà vaø s. Ñaàm Dôi xaõ Tam Giang

150

0,5÷1

Cöûa Lôùn Ngoïc Hieån

Bôø höõu xaõ Vieân An Ñoâng

Bôø höõu khu vöïc TT Traàn Vaên Thôøi

1000

1÷2

OÂng Ñoác

Traàn Vaên Thôøi

Cöûa soâng OÂng Ñoác xaõ Phong laïc

5000

1÷2

Cöûa Hoá Guøi xaõ Nguyeãn Huaân

1200

10 3÷5

8 9 Ñaàm Dôi Ñaàm Dôi 10 Caùi Nai Ngoïc Hieån

Bôø höõu thuoäc Khu vöïc chôï TT Naêm Caên

1000

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

185

Baûng 27:Keát quaû döï baùo boài laéng ñeán ñaàu muøa kieät naêm 2005 taïi moät soá khu vöïc treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

TT

Soâng

Tænh

Huyeän

Vò trí boài laéng

Chieàu daøi ñoïan boài (m)

Chieàu roäng boài (m)

Hoàng Ngöï Bôø taû xaõ Thöôøng Thôùi Tieàn

2200

Ñoàng Thaùp

Cao Laõnh

Bôø höõu xaõ Bình Thaïnh

1000

Bôø höõu coàn Lieät Só

1200

Taân Chaâu

1100

Bôø taû haï löu keø Taân Chaâu 2km xaõ Long Phuù

Tieàn

An Giang

Bôø höõu xaõ Myõ Luoâng

1500

Chôï Môùi

3200

Ñuoâi cuø lao Gieàng xaõ Bình Phöôùc Xuaân

Beán Tre

3800

Chaâu Thaønh

Coàn caùt, coàn Taân Vinh xaõ Taân Thaïnh

Chôï Môùi

Laïch traùi cuø lao Oâng Hoå

5000

2200

An Giang Long Xuyeân

Ñuoâi cuø lao OÂng Hoå xaõ Myõ Hoøa Höng

Thoát Noát

Cuø lao Thoát Noát xaõ Taân Loäc

4500

300

Ñuoâi cuø lao Linh Phöôøng Bình Thuûy

Caàn Thô

Bôø taû phöôøng Caùi Kheá

800

Tp. Caàn Thô

Haäu

800

Ñuoâi cuø lao Laùt Phöôøng Höng Phuù

4000

Ñaàu cuø lao Dung xaõ An Thaïnh 1

Long Phuù

Bôø höõu xaõ Ñaïi AÂn 1

3200

Soùc Traêng

4500

Cöûa Traàn Ñeà ñoaïn töø keânh Ba ñeán xaõ trung Bình

Traø Vinh Duyeân Haûi Cöûa Ñònh An xaõ Long Vónh

4500

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

186

Chieàu daøi

ñoïan boài

Soâng

Tænh

Huyeän

Vò trí boài laéng

TT

Chieàu roäng boài (m)

(m)

5800

Goø Coâng Taây

Bôø taû xaõ Bình Taân ñeán xaõ Phöôùc Trung

Cöûa Tieåu

Tieàn Giang

3200

Goø Coâng Ñoâng

Bôø höõu khu vöïc cöûa Tieåu xaõ Phuù Taân

Thaïnh Phuù Bôø höõu xaõ An Ñieàn

9000

Haøm Luoâng

Baõi boài ñuoâi cuø lao Ñaát

1100

Ba Tri

Beán Tre

Ba lai

900

Thöôïng, haï löu ñaäp Ba Lai xaõ Taân Myõ, Baûo Thanh

Thaïnh Phuù Cöûa Coå Chieân xaõ Giao Thanh

6500

Coå Chieân

Caàu Ngang

5000

Cung Haàu

Traø Vinh

Cöûa Cung Haàu ñoaïn thuoäc xaõ Hieäp Thaønh

Myõ Xuyeân Cöûa soâng thuoäc xaõ Vónh Haûi

3500

Myõ Thanh

Soùc Traèng

26 Caùi Lôùn

An Bieân

2500

Kieân Giang

Ñoaïn aáp Kinh Xaùng xaõ Taân Uyeân

3000

OÂng Ñoác

Traàn Vaên Thôøi

Cöûa soâng thuoäc Xaõ Phong Laïc

Caø Mau

Caùi Nöôùc

2800

Baåy Haùp

Cöûa soâng thuoäc xaõ Nguyeãn Vieät Khaùi

*Keát quaû döï baùo xoùi lôû bôø taû soâng Tieàn khu vöïc Thöôøng Phöôùc vaø bôø höõu soâng Tieàn

khu vöïc thò xaõ Sa Ñeùc baèng coâng thöùc kinh nghieäm.

Keát quaû döï baùo chieàu saâu saït lôû laán saâu vaøo bôø cho töøng maët caét ngang soâng

theå hieän treân hình 82 vaø 86 taïi caùc khu vöïc xoùi lôû bôø Thöôøng Phöôùc vaø Sa Ñeùc treân

soâng Tieàn baèng coâng thöùc kinh nghieäm 15 vaø 16 ñöôïc ghi trong baûng 28. Trong ñoù

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

187

taøi lieäu ño ñoä saâu doøng chaûy laáy töø bình ñoà loøng soâng ño thaùng 7/2004. Vaän toác doøng

chaûy vaø thôøi gian duy trì khaû naêng cuûa doøng chaûy ñöôïc tính toùan theo ñöôøng quaù

Baûng 28. Keát quûa döï baùo chieàu saâu khoái lôû laán vaøo bôø tôùi ñaàu muøa khoâ 2005 ôû moät soá

maët caét taïi khu vöïc saït lôû bôø Thöôøng Phöôùc vaø Sa ñeùc

trình luõ naêm 1985, gaàn vôùi luõ trung bình nhieàu naêm.

MC MC1 MC2 MC3 MC4 MC5 MC6 MC7

33,18

33,16

26,75

26,28

26,41

35,23

57,27

Thöôøng Phöôùc (m)

16,85

26,84

35,79

36,70

23,75

28,39

Sa Ñeùc (m)

*Keát quaû döï baùo xoùi boài loøng daãn baèng moâ hình toùan

Xoùi boài loøng daãn laø keát quaû cuûa quaù trình taùc ñoäng qua laïi giöõa doøng chaûy vaø

loøng daãn vì theá ñeå döï baùo xoùi boài loøng daãn cho moät thôøi ñoïan naøo ñoù tröôùc heát phaûi

döï baùo ñöôïc quaù trình doøng chaûy cuûa thôøi ñoïan ñoù. Ñaây thöïc söï laø moät vaán ñeà raát

khoù vì cheá ñoä doøng chaûy haï löu soâng Meâ Koâng phuï thuoäc raát nhieàu vaøo cheá ñoä khí

haäu, thôøi tieát vaø nhöõng hoïat ñoäng treân löu vöïc cuûa caùc quoác gia phía thöôïng nguoàn.

Coâng taùc döï baùo quaù trình doøng chaûy luõ ñeán naøy vaãn chöa thöïc hieän ñöôïc. Ñeå phuïc

vuï coâng taùc döï baùo bieán ñoåi loøng daãn tôùi ñaàu muøa luõ naêm 2005 baèng moâ hình toùan

cho moät soá khu vöïc treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL, chuùng toâi ñaõ choïn naêm luõ ñieån

hình, naêm 1985, gaàn vôùi luõ trung bình nhieàu naêm nhö ñaùnh giaù cuûa Trung taâm döï

baùo Thuûy vaên caùc tænh phía Nam.

Keát quaû tính toùan dieãn bieán loøng daãn ñoïan soâng Haäu khu vöïc Tp. Long Xuyeân

töø thaùng 7/2004 ñeán ñaàu muøa khoâ naêm 2005, baèng moâ hình toùan Mike 21 C, ñöôïc

theå hieän treân hình 96, vôùi moät soá keát luaän ruùt ra töø keát quaû tính toùan naøy:

- Taïi vò trí nhaùnh traùi ñaàu cuø lao oâng Hoå (khu vöïc 1) seõ hình thaønh baõi boài;

- Laïch soâng hieän höõu giöõa cuø lao Phoù Ba vaø cuø lao oâng Hoå seõ bò boài, khaû naêng

laïch naøy bò thoùai hoùa (bòt haún) vaøo muøa khoâ laø khoâng theå traùnh khoûi, vò trí khu vöïc 2

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

188

treân hình 96;

- Baõi boài bôø phaûi, khu vöïc 3 ñang phaùt trieån daàn veà haï löu, coù nguy cô gaây baát

lôïi cho beán phaø An Hoøa;

- Laïch saâu taïi khu vöïc 2 vaø khu vöïc 5 ñang eùp saùt vaøo bôø, vì theá khaû naêng xaûy

Khu vöc 1

Khu vöc 4 Khu vöc 5

Khu vöc 2

Khu vöc 3

Hình 96. Dieãn bieán loøng daãn soâng Haäu ñoïan Long Xuyeân ñaàu muøa khoâ 2005 keát

quaû tính moâ hình toùan Mike 21C öùng vôùi luõ naêm 1985

ra nhieàu ñôït saït lôû bôø vaøo ñaàu muøa khoâ naêm 2005 laø raát lôùn.

Keát quaû döï baùo dieãn bieán loøng daãn ñoïan soâng Tieàn khu vöïc Taân Chaâu - Hoàng

Ngöï töø thaùng 7/2004 ñeán ñaàu muøa khoâ naêm 2005, baèng moâ hình toùan Mike 21 C,

ñöôïc theå hieän treân hình 97, vôùi moät soá keát luaän sau :

- Khu vöïc 1, bôø taû soâng Tieàn thuoäc Thöôøng Phöôùc II seõ tieáp tuïc xoùi lôû vôùi toác

ñoä lôùn;

- Khu vöïc 2, hieän töôïng boài laéng dieãn ra maïnh, khaû naêng moät phaàn laïch Hoàng

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

189

Ngöï seõ bò laáp;

-Bôø höõu soâng Tieàn khu vöïc thò traán Taân Chaâu chòu taùc ñoäng cuûa doøng chaûy

vôùi vaän toác lôùn eùp saùt bôø, vì theá caàn chuù yù dieãn bieán xaáu coù theå xaûy ra vôùi ñoïan keø

baûo veä bôø môùi hoøan thaønh naêm 2003;

- Khu vöïc 3, bôø soâng thuoäc Aáp Long Hoaø xaõ Long Thuaän, Hoàng Ngöï, Ñoàng

Thaùp tieáp tuïc bò xoùi lôû maïnh;

- Khu vöïc 4, ñaàu laïch phuï phía raïch Long Khaùnh coù khaû naêng ñöôïc bòt laïi.

- Ñoïan bôø soâng Tieàn khu vöïc thò traán Hoàng Ngöï seõ xaûy ra xoùi lôû bôø nhöng toác

ñoä xoùi lôû nhoû hôn so vôùi nhöõng naêm tröôùc ñaây.

Khu vöïc 1

Khu vöïc 2

Khu vöïc 4

Khu vöïc 3

Hình 97. Dieãn bieán loøng daãn soâng Tieàn ñoïan Taân Chaâu-Hoàng Ngöï ñaàu muøa khoâ 2005 keát quaû tính moâ hình toùan Mike 21C öùng vôùi luõ naêm 1985

Keát quaû döï baùo dieãn bieán loøng daãn ñoïan soâng Vaøm Nao baèng moâ hình toùan

ba chieàu loøng ñoäng trong suoát quaù trình dieãn bieán luõ naêm 2004 cho thaáy, haàu nhö

trong suoát muøa luõ doøng chaûy vôùi vaän toác lôùn luoân eùp saùt phía bôø taû vaø vò trí hoá xoùi

ngaøy moät tieán vaøo gaàn bôø hôn vì vaäy vaøo thôøi kyø luõ ruùt chaéc chaén doïc bôø taû soâng

Vaøm Nao seõ xaûy ra nhieàu ñôït lôû bôø. Vò trí hoá xoùi saâu taïi cöûa nhaäp löu soâng Vaøm

Nao vaø soâng Haäu luoân dòch chuyeån töø phía bôø traùi sang phía bôø phaûi soâng Haäu vaø

ngöôïc laïi nhöng khoûang caùch coøn raát xa bôø vì vaäy khaû naêng saït lôû bôø soâng khu vöïc

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

190

naøy ít xaûy ra.

Bình ñoà loøng daãn ñoïan soâng Vaøm Nao ñeán cuoái luõ naêm 2004 ñöôïc theå hieän

15/11/2004

Hình 98. Bình ñoà loøng daãn soâng Vaøm Nao ñeán cuoái muøa luõ naêm 2004

treân hình 98.

6.2.3 Boá trí heä thoáng moác coát theo doõi dieãn bieán loøng daãn vaø phoå bieán keát quaû döï

baùo caùc khu vöïc nguy hieåm cho caùc ñòa phöông

Theo doõi dieãn bieán loøng soâng, bôø soâng ñaõ trôû neân thuaän lôïi hôn bôûi söï xuaát

hieän cuûa caùc maùy moùc ño ñaïc bình ñoà coù gaén caùc thieát bò ñònh vò toøan caàu. Tuy vaäy

ñeå ñaûm baûo ñoä chính xaùc cao hôn, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho caùc ñòa phöông theo

doõi vaø tieáp nhaän keát quaû döï baùo xoùi boài loøng daãn moät caùch deã daøng hôn, ñôn giaûn

hôn, chuùng toâi ñaõ tieán haønh xaây döïng moät heä thoáng coát moác taïi moät soá khu vöïc xoùi

boài troïng ñieåm treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL. Vò trí, toïa ñoä moác coát cuøng moät soá

thoâng tin chi tieát ñöôïc trình baøy roõ trong chuyeân ñeà ‘Boá trí heä thoáng moác quan traéc

quaù trình saït lôû bôø, boài laéng loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL’

Veà vieäc baøn giao caùc ranh giôùi xoùi boài loøng daãn, keát quaû döï baùo dieãn bieán

cho caùc khu vöïc coù khaû naêng gaây nguy hieåm ñeán tính maïng vaø taøi saûn cuûa nhaø nöôùc

vaø nhaân daân tôùi caùc ñòa phöông, ñaõ ñöôïc tieán haønh theo phöông caùch vaïch ranh giôùi

ñöôøng bôø soâng coù khaû naêng phaùt trieån leân baûn ñoà boá trí moác coát theo doõi dieãn bieán

xoùi boài cho töøng khu vöïc rieâng, sau ñoù baøn giao taøi lieäu cho ñòa phöông roài cuøng caùc

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

191

caùn boä kyõ thuaät ñòa phöông caém caùc moác ranh giôùi ngoøai thöïc ñòa. Hình A.16, A.17

ôû phuï luïc A theå hieän hai trong soá caùc khu vöïc ñaõ boá trí coát moác theo doõi dieãn bieán

xoùi boài vaø vaïch ñöôøng bôø döï kieán phaùt trieån ñeán ñaàu muøa khoâ naêm 2005, treân heä

thoáng soâng ôû ÑBSCL - khu vöïc Taân Chaâu Hoàng Ngöï vaø khu vöïc soâng Vaøm Nao.

6.3 XAÙC ÑÒNH HAØNH LANG OÅN ÑÒNH BEÂN SOÂNG

6.3.1 Muïc ñích xaùc ñònh haønh lang oån ñònh beân soâng

- Phuïc vuï coâng taùc quy hoïach, phaùt trieån, boá trí cô sôû haï taàng, caùc khu daân cö,

ñoâ thò môùi, khu coâng nghieäp, dòch vuï ….;

- Caûnh baùo, döï baùo khaû naêng xaáu seõ xaûy ra ñoái vôùi caùc coâng trình, nhaø cöûa

hieän naèm trong khu vöïc khoâng an toøan ñeå chuaån bò caùc ñieàu kieän kyõ thuaät caàn thieát,

saép xeáp thôøi gian, laäp keá hoïach di dôøi giaûi toûa hoaêëc xaây döïng coâng trình baûo veä

nhaèm giaûm nheï thieät haïi;

- Laøm cô sôû cho vieäc xaây döïng caùc vaên baûn phaùp quy quy ñònh haønh lang oån

ñònh beân soâng.

6.3.2 Xaùc ñònh haønh lang oån ñònh beân soâng

6.3.2.1 Xaùc ñònh phaïm vi hoïat ñoäng loøng soâng treân maët baèng trong ñieàu kieän

töï nhieân

*Phaïm vi hoïat ñoäng loøng soâng treân maët baèng trong ñieàu kieän töï nhieân laø

khoûang caùch giöõa meùp bôø soâng hieän höõu tôùi ñöôøng bôø soâng xa nhaát ñaõ töøng xuaát

hieän trong quaù khöù, laø phaïm vi hoïat ñoäng töï do cuûa loøng soâng treân maët baèng tröôùc

nhöõng thay ñoåi cuûa caùc yeáu toá töï nhieân nhö möa, tuyeát tan, khí haäu v.v…. trong nhieàu

naêm, trong ñieàu kieän bôø soâng, loøng soâng chöa coù söï taùc ñoäng, khoáng cheá cuûa con

ngöôøi. Ñaây laø khoûang khoâng gian beân soâng coù khaû naêng xaûy ra hieän töôïng saït lôû bôø,

coù khaû naêng dieãn bieán nhö ñaõ töøng xaûy ra tröôùc ñaây.

*Caùc phöông phaùp xaùc ñònh phaïm vi hoïat ñoäng loøng soâng treân maët baèng trong

ñieàu kieän soâng phaùt trieån töï nhieân.

- Döïa vaøo ñòa hình ñòa maïo: Beà maët ñòa hình, ñòa maïo, hình thaùi, maïng thoùat

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

192

thuûy v.v.., laø nhöõng caên cöù quan troïng ñeå phaân bieät phaïm vi dieãn bieán loøng soâng vaø

ñoàng ruoäng. Ñòa hình, ñòa maïo trong phaïm vi dieãn bieán loøng soâng thöôøng loài loõm

khoâng ñeàu, thöôøng phaân thaønh nhieàu baäc tuøy theo quaù trình phaùt trieån cuûa doi soâng,

coàn soâng. Ngöôïc laïi ñòa hình ñòa maïo ñoàng ruoäng thöôøng baèng phaúng, ít thay ñoåi

treân phaïm vi roäng lôùn;

- Döïa vaøo thöïc vaät, trong phaïm vi hoïat ñoäng cuûa loøng soâng thöôøng caây coái coù

thaân caây nhoû moïc raäm raïp, khoâng coù hay noùi chính xaùc hôn laø ít coù caây coå thuï, caây

laâu naêm;

- Döïa vaøo ñòa chaát traàm tích, trong phaïm vi loøng soâng hoïat ñoäng, ñòa chaát

traàm tích chuû yeáu laø caùt, caùt pha (thöôøng coù laãn voû soø, voû oác, heán, xaùc cheát thuûy haûi

saûn), traàm tích ñoàng ruoäng khoâng thuoäc traàm tích soâng goàm seùt vaø seùt höõu cô.

*Xaùc ñònh phaïm vi hoïat ñoäng loøng soâng treân maët baèng trong ñieàu kieän soâng phaùt

trieån töï nhieân cho heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

+Phaïm vi hoïat ñoäng treân maët baèng soâng Tieàn vaø soâng Haäu

Qua khaûo saùt, ñaùnh giaù caùc veát tích lòch söû, quan saùt ñòa hình, ñòa maïo vaø caây

coái moïc ven soâng, beân bôø soâng hieän höõu, qua phaân tích ñòa chaát traàm tích cuûa 10

maêët caét ngang doïc soâng Tieàn vaø 9 maêët caét ngang doïc soâng Haäu, chuùng toâi ñaõ xaùc

ñònh ñöôïc phaïm vi dieãn bieán treân maët baèng doïc soâng Tieàn vaø soâng Haäu, theå hieän

treân hình A.14, phuï luïc A.

Phaân tích ñòa chaát traàm tích treân töøng maët caét ngang soâng ñeå xaùc ñònh ranh

giôùi giöõa soâng vaø ñoàng ruoäng ñöôïc tieán haønh qua vieäc ño saâu ñieän, ño Georadar vaø

phaân tích thaønh phaàn cô lyù maãu ñaát laáy töø caùc hoá khoan.

Nhöõng thoâng tin ñaày ñuû veà noäi dung vaø keát quaû ño ñaïc, phaân tích ñòa chaát

traàm tích taïi 10 maêët caét ngang doïc soâng Tieàn vaø 9 maêët caét ngang doïc soâng Haäu ñöôïc

trình baøy trong caùc chuyeân ñeà “Ñaêëc ñieåm kieán taïo ÑBSCL vaø caáu truùc traàm tích hai

bôø soâng Tieàn”; chuyeân ñeà “Keát quaû khaûo saùt caáu truùc bôø keø Vónh Long baèng phöông

phaùp ñòa vaät lyù Georada vaø thaêm do ñieän” vaø chuyeân ñeà “Keát quaû khaûo saùt caáu truùc

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

193

ñòa chaát bôø soâng Tieàn khu vöïc thò traán Taân Chaâu tænh An Giang”. Döôùi ñaây chæ giôùi

thieäu sô ñoà moät tuyeán ño, maêët caét ñòa ñieän vaø maêët caét caáu truùc traàm tích treân maët caét

Hình 99. Sô ñoà tuyeán ño xaùc ñònh phaïm vi hoïat ñoäng cuûa soâng taïi maët caét ngang taïi Taân Chaâu

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

194

ngang soâng taïi khu vöïc thò traán Taân Chaâu.

Hình 100. Maët caét ñòa ñieän vaø maët caét caáu truùc traàm tích treân tuyeán ño khu vöïc thò traán Taân Chaâu

Quan saùt phaïm vi hoïa t ñoäng treân maët baèng doï c soâng Tieàn, soâng Haäu hình

A.14 c ho thaáy:

Phaïm vi dieãn bieán treân maët baèng trong ñieàu kieän töï nhieân doïc soâng Tieàn,

soâng H aäu coù ñoïan roäng, coù ñoïan heïp tuøy theo möùc ñoä hoïat ñoäng cuûa ñoïan soâng

trong quaù khöù;

Phaïm vi dieãn bieán treân maët baèng cuûa soâng Tieàn (coù ñoïan roäng tôùi 8 km), lôùn

hôn nh ieàu so vôùi soâng Haäu (ñoïan roäng nhaát chæ gaàn 5 km), ñieàu naøy coù theå nhaän xeùt

sô boä soâng Tieàn hoïat ñoäng maïnh hôn, bieán ñoåi nhieàu hôn soâng Haäu;

Ñöôøng bao phaïm vi dieãn bieán treân maët baèng coù tính chaát töô ng ñoái, seõ thay

ñoåi kh i ñieàu kieän khaùch quan hay chuû quan taùc ñoäng vaøo doøng soâng vöôït quaù quy

luaät chung laâu ñôøi.

+Phaïm vi ho ïat ñoäng treân maët baèng moät soá soâng khaùc thuoäc heä thoáng soâng ôû

ÑBSCL

Maëc duø chöa hoäi ñuû caùc taøi li eäu caàn th ieát cho vieäc xaùc ñònh phaïm vi hoïat

ñoäng h ai beân soâng, cho caùc soâng aûnh höôûng chuû yeáu cuûa thuûy trieàu ôû ÑBSCL, song

qua moät soá taøi lieäu thu thaäp ñöôïc cho thaáy, phaïm vi dieãn bieán loøng soâng treân maët

baèng caùc soâng aûnh höôûng lôùn cuûa thuûy trieàu haàu nhö khoâng vöôït quaù ñöôøng bôø soâng

hieän höõu. Ñieàu naøy coù theå lyù giaûi ñöôïc qua söï hình thaønh muoän hôn, khoâng chòu aûnh

höôûng cuûa quaù trình bieån tieán, bieån thoùai vaø cheá ñoä doøng chaûy soâng thay ñoåi trong

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

195

phaïm vi nhoû.

6.3.2.2 Haønh lang oån ñònh beân soâng

Haønh lang oån ñònh beân soâng laø khoûang löu khoâng, keå töø meùp bôø soâng hieän

höõu tôùi vò trí, maø keå töø vò trí ñoù coâng trình xaây döïng hoøan toøan ñaûm baûo ñöôïc ñieàu

kieän an toøan tröôùc bieán ñoäng cuûa doøng soâng trong töông lai.

Coâng trình coù taàm quan troïng khaùc nhau, coù thôøi gian söû duïng khaùc nhau (laâu

daøi hay taïm thôøi) ñieàu kieän an toøan seõ khaùc nhau vaø vì theá ch ieàu roäng haønh lang oån

eân soâng cuõng yeâu caàu khaùc nhau. Maët khaùc doïc chieàu daøi soâng coù ñoïan bôø raát ñònh b

oån ñònh, coù ñoïan bôø ñöôïc giöõ oån ñònh bôûi coâng trình chænh trò vaø cuõng coù nhieàu ñoïan

bôø soâng ñaõ, ñang vaø seõ xaûy ra xoùi lôû, vì theá chuùng ta caàn phaûi xaùc ñònh haønh lang oån

ñònh cho töøng ñoïan soâng, cho moät soá loïai coâng trình.

* Haønh lang oån ñònh cho ñoïan bôø soâng ñaõ, ñang vaø seõ xaûy ra xoùi lôû.

Ñoïan bôø soâng ñaõ, ñang vaø seõ xaûy ra xoùi lôû, xe ùt veà nguyeân taéc chung ñöôøng

g coù khaû naêng phaùt trieån tôùi ñöôøng bao ngoøai phaïm vi hoïat ñoäng bôø soân loøng soâng

treân maët baèng. Nhö vaäy, chieàu roäng haønh lang oån ñònh ôû ñoïan soâng ñöôïc xaùc ñònh

nhö sau:

+ Ñoái vôùi caùc coâng trình ñaëc bieät quan troïng coù thôøi gian söû duïng laâu daøi

(vónh cöûu ), chieàu roäng haønh lang oån ñònh hay khoûang caùch xaây döïng coâng trình caùch

âng hieän höõu ñöôïc tính theo coâng thöùc, meùp so

L = A+B

Trong ñoù:

L - Chieàu roäng haønh lang oån ñònh cho caùc coâng trình ñaëc bieät quan

troïng ôû ñoïan soâng ñaõ, ñang vaø seõ xaûy ra xoùi lôû;

A – Khoûang caùch dòch chuyeån lôùn nhaát meùp bôø soâng treân maët baèng;

B – Chieàu roäng caàn thieát ñeå ñaûm b aûo oån ñònh coâng trình xaây döïng beân

meùp soâng.

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

196

Caùc thoâng soá L, A vaø B trong coâng thöùc treân ñöôïc theå hieän treân hình 101.

Phaïm vi dieãn bieán loøng soâng

Ranh giôùi an toaøn beân soâng

Meùp bôø soâng hieän höõu

Hình 101. Sô hoïa chieàu roäng haønh lang oån ñònh beân soâng

K hoûang caùch dòch chuyeån lôùn nhaát meùp bôø soâng treân maët baèng A, laø khoûang

caùch tö ø meùp soâng hieän höõu ñeán vò trí bôø soâng coù theå phaùt trieån tôùi do xoùi lôû gaây ra,

laø khoûang caùch töø meùp bôø soâng hieän höõu tôùi ñöôøng bôø xa nhaát ñaõ xuaát hieän trong

quaù khöù.

Chi eàu roäng caàn thieát ñaûm baûo oån ñònh coâng trình xaây döïng beân meùp soâng B,

laø khoû ang caùch caàn thieát töø meùp bôø soâng tôùi vò trí xaây döïng coâng trình sao cho khoâng

xaûy ra tröôït, eùp troài. Ñeå ruùt ngaén thôøi gian tính toùan coù theå söû duïng phaàn meàm

Slope/w hay chöông trình tính oån ñònh maùi doác saûn phaåm cuûa ñeà taøi ñöôïc trình baøy

trong chuyeân ñeà 13 ‘Tính toùan phaân tích oån ñònh maùi soâng, keânh & maùi ta-luy trong

moâi tröôøng MS. EXCEL” ñeå tính B xong keát quaû cuoái cuøng phaûi ñöôïc so saùnh kieåm

tra theo ñuùng quy trình, quy phaïm.

+ Ñoái vôùi caùc coâng trình coù th ôøi haïn söû duïng nhaát ñònh, chieàu roäng haønh lang

oån ñòn h beân soâng ñöôïc tính theo coâng thöùc,

L1 = A1 +B

Trong ñoù:

Chieàu roäng haønh lang oån ñònh cho caùc coâng trình coù thôøi haïn söû L1 -

û c duïng ô aùc vò trí soâng ñaõ, ñang vaø seõ xaûy ra xoùi lôû;

trong khoûang thôøi gian töø khi A1 – Chieàu roäng xoùi lôû laán saâu vaøo bôø

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

197

xaây döïng tôùi heát thôøi haïn söû duïng. A1 ñöôïc xaùc ñònh theo keát quaû döï baùo xoùi lôû;

B – Chieàu roäng caàn thieát ñeå ñaûm baûo oån ñònh coâng trình xaây döïng beân

meùp soâng.

aønh lang oån ñònh cho ñoïan bôø soâng oån ñònh hay ñaõ xaây döïng coâng trình * H

chænh trò

Vôùi caùc ñoïan soâng oån ñònh hay ïng coâng trình chænh trò, meùp bôø soâng ñaõ xaây dö

ñöôïc b aûo veä vöõng chaéc tröôùc nhöõng taùc ñoäng beân ngoøai. Trong caùc tröôøng hôïp naøy

A vaø A1 ñeàu baèng khoâng. Khi ñoù haønh lang oån ñònh cho caùc coâng trình ñaëc bieät quan

troïng hay caùc coâng trình coù thôøi haïn söû duïng nhaát ñònh ñeàu baèng B.

L 6.3.2.3 Khuyeán nghò quy hoïach xaây döïng coâng trình beân soâng ôû ÑBSC

Xaây döïng coâng trình, cô sôû haï taàng beân soâng khoâng chæ ñaûm ba ûo veà maët an

ån ñònh laâu daøi, maø coøn phaûi theå hieän ñöôïc veû myõ quan, vì vaäy caàn coù söï thoáng toøan, o

nhaát, ñoàng boä trong quy hoïach phaùt trieån cho töøng khu vöïc. Nhöng haønh lang oån

ñònh beân soâng laïi phuï thuoäc vaøo caùc yeáu toá: Phaïm vi hoïat ñoäng cuûa soâng treân maët

baèng A, chieàu roäng caàn thieát ñeå coâng trình xaây döïng beân meùp soâng oån ñònh B. Neáu

chæ xeùt cho caùc ñoïan soâng oån ñònh hay ñaõ xaây döïng coâng trình chænh trò, thì haønh

lang oån ñònh beân soâng chæ phuï thuoäc vaøo B, nhöng thöïc teá B phuï thuoäc raát nhieàu yeáu

toá: Tính cô lyù ñaát caáu taïo bôø, maùi doác bôø, ñoä saâu loøng soâng, taàm quan troïng, quy moâ

coâng trình xaây döïng v.v…, vì theá khoûang caùch töø meùp bôø soâng tôùi vò trí xaây döïng

coâng trình seõ raát khaùc nhau doïc chieàu daøi soâng. Ñieàu naøy khoâng chæ laøm maát veõ myõ

quan, maø coøn raát khoù kieåm soùat, ngaên chaën tình traïng laán chieám, xaây caát nhaø cöûa voâ

nguyeân taéc treân daûi ñaát ven soâng.

à neâu treân, sau khi nghieân cöùu ñaëc ñieåm töï nhieân, Ñeå khaéc phuïc nhöõng vaán ñe

xem x eùt tieàm naêng phaùt trieån cuøng nhöõng phong tuïïc taäp quaùn cuûa nhaân daân vuøng

ÑBSCL, chuùng toâi xin kieán nghò, trong tröôøng hôïp khoâng coù gì ñaëc bieät, beân bôø caùc

ñoïan soâng oån ñònh, caùc ñoïan soâng ñaõ coù coâng trình chænh trò treân heä thoáng soâng ôû

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

198

ÑBSCL neân xaây döïng caùc coâng trình luøi vaøo trong meùp bôø moät khoûang caùch ñuû roäng

ñeå boá trí coâng vieân nôi vui chôi giaûi trí vaø ñöôøng giao thoâng cho caùc loïai xe thoâ sô ñi

Hình 102. Moâ hình boá trí daûi ñaát ven soâng kieán nghò aùp duïng cho heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

laïi, nhö hình veõ ñöôïc theå hieän döôùi ñaây.

Theo kieán nghò cuûa chuùng toâi, vò trí xaây döïng coâng trình beân soâng treân heä

thoáng soâng ôû ÑBSCL trong töông lai phaûi caùch meùp soâng moät khoûang caùch:

Lôùn hôn 20 m ñoái vôùi soâng saâu h ≤ 10 m, heä soá maùi doác bôø soâng khoâng nhoû

hôn 2;

Lôùn hôn hoaëc baèng 25 m ñoái vôùi soâng saâu 10 m ≤ h ≤ 15 m, heä soá maùi doác

bôø soâng khoâng nhoû hôn 2;

Lôùn hôn 30 m ñoái vôùi soâng saâu h ≥ 15 m, heä soá maùi doác bôø soâng khoâng nhoû

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

199

hôn 2.

Chöông 7. NGHIEÂN CÖÙU GIAÛI PHAÙP COÂNG TRÌNH CHOÁNG XOÙI BOÀI

LOØNG DAÃN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

7.1 ÑAÙNH GÍA CAÙC COÂNG TRÌNH CHÆNH TRÒ ÑAÕ XAÂY DÖÏNG TREÂN HEÄ

THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

7.1.1 Caùc coâng trình choáng xoùi lôû bôø ñaõ xaây döïng treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

Coâng trình choáng xoùi lôû bôø ñaõ xaây döïng treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL coù theå

toång hôïp ra boán loïai sau:

- Coâng trình daân gian, thoâ sô (coù quy moâ nhoû);

- Coâng trình baùn kieân coá (quy moâ vöøa);

- Coâng trình kieân coá (quy moâ lôùn);

- Coâng trình öùng duïng coâng ngheä môùi, vaät lieäu môùi.

7.1.1.1 Loïai coâng trình daân gian, thoâ sô

Coâng trình daân gian, thoâ sô thöôøng coù quy moâ nhoû ñöôïc xaây döïng taïi caùc vò trí

soâng, keânh, raïch bò xoùi lôû bôø, coù ñoä saâu khoâng lôùn. Kinh phí xaây döïng coâng trình

thöôøng raát thaáp, chuû ñaàu tö laø töøng hoä daân soáng ven soâng. Coâng trình coù nhieäm vuï

ngaên chaën bôùt toác ñoä xoùi lôû bôø tröôùc taùc ñoäng cuûa soùng taøu thuyeàn hay soùng gioù.

Treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL chuùng ta coù theå baét gaëp loïai coâng trình choáng xoùi lôû

bôø coù quy moâ nhoû ôû nhieàu nôi, nhöng nhieàu nhaát vaãn laø vuøng baùn ñaûo Caø Mau, ôû hai

beân bôø soâng Oâng Ñoác, soâng Cöûa Lôùn, soâng Caùi Nai, soâng Baûy Haùp…., nôi coù daân cö

sinh soáng.

Coâng trình thoâ sô coù quy moâ nhoû choáng xoùi lôû bôø ñaõ xaây döïng treân heä thoáng

soâng ôû ÑBSCL cuõng coù hai daïng chuû ñoäng vaø bò ñoäng.

- Coâng trình chuû ñoäng, taùc ñoäng tröïc tieáp vaøo soùng laøm giaûm naêng löôïng soùng

tröôùc khi soùng tieán vaøo bôø. Ñaïi dieän cho loïai naøy laø caùc haøng caây döøa nöôùc, baàn,

ñöôùc, bình baùt… troàng ôû maùi soâng khu vöïc bò xoùi lôû bôø hay ñoùng caùc coïc nhoû quaây xa

bôø, phía trong haøng coïc thaû luïc bình (xem hình 103), ñoâi choã coøn thaáy neo coät caùc

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

200

thaân caây naëng song song vôùi meùp bôø soâng, ñeå phaù soùng tröôùc khi tieán vaøo bôø.

Hình 103. Loïai coâng trình chuû ñoäng ñoùng ken coïc traøm nhoû xa bôø phía trong nuoâi luïc bình ñeå phaù soùng

- Coâng trình bò ñoäng, coù taùc duïng baûo veä bôø, taïo cho bôø moät taám che chaén khaù

vöõng chaéc, vôùi nhieäm vuï giaûm toác ñoä xoùi lôû bôø. Thoâng thöôøng caùc coâng trình thuoäc

loïai naøy ñaõ ñöôïc xaây döïng treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL coù keát caáu ñieån hình goàm

caây traøm hay caây döøa nöôùc ñoùng saùt bôø, giöõa chuùng ñöôïc lieân keát vôùi nhau roài neo

vaøo bôø. Giöõa caùc coïc laø caùc taám pheân lieáp hay laù caây, caønh caây, phía trong bôø ñoå

Hình 104. Loïai coâng trình quy moâ nhoû daïng bò ñoäng

ñaát, voû döøa hay caùc loïai caây coái khaùc, xem hình 104.

Trong tröôøng hôïp nhaø daân coù khaû naêng kinh teá, coâng trình choáng xoùi lôû baûo

veä nhaø cöûa cuûa hoï ñöôïc xaây döïng kieân coá hôn, vôùi keát caáu goàm moät hay nhieàu haøng

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

201

coïc phía trong xeáp bao taûi caùt hoaëc ñaát, xem hình 105

Hình 105. Haøng coïc traøm bao caùt ôû Soùc Traêng – Soâng Haäu

7.1.1.2 Coâng trình baùn kieân coá choáng xoùi lôû bôø treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

Caùc coâng trình baùn kieân coá choáng xoùi lôû bôø treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL laø

caùc coâng trình chöa giaûi quyeát trieät ñeå tình traïng xoùi lôû bôø, phaàn lôùn hoá xoùi saâu saùt

bôø, laø moái nguy cô daãn ñeán tình traïng maát an toøan coâng trình chöa ñöôïc giaûi quyeát

thaáu ñaùo. Coâng trình thöôøng ñöôïc xaây döïng ñeå baûo veä xoùi lôû bôø soâng döôùi taùc ñoäng

cuûa doøng chaûy vaø soùng, taïi caùc vò trí soâng coù ñoä saâu vöøa phaûi, vaän toác doøng chaûy

khoâng quaù lôùn. Voán xaây döïng coâng trình do caùc ñòa phöông hay ban quaûn lyù caùc khu

coâng nghieäp, caùc cô sôû saûn xuaát ñaàu tö xaây döïng ñeå baûo veä cô sôû vaät chaát, cô sôû haï

taàng thuoäc khu vöïc mình quaûn lyù. Caùc coâng trình baùn kieân coá ñaõ xaây döïng ñeå choáng

xoùi lôû bôø treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL ñeàu thuoäc daïng bò ñoäng, chæ gia coá bôø. Daïng

thöôøng gaëp laø phuû maùi töø chaân leân ñænh baèng thaûm ñaù hay taám beâ toâng coát theùp xem

Hình 21. Keø laùt maùi baèng taám beâ toâng thò traán Long Toøan, tænh Traø Vinh

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

202

hình 106,

hoaëc phaàn chaân vaø thaân keø ñöôïc baûo veä baèng bao taûi caùt hoaëc roï ñaù coøn phaàn ñænh

xaây töôøng ñöùng baèng coïc, baûn coïc beâ toâng coát theùp hay töôøng beâ toâng troïng löïc,

Hình 107. Keø laùt maùi keát hôïp töôøng beâ toâng baûo veä bôø soâng Haäu, ñòa phaän TP. Caàn Thô

töôøng ñaù xaây, phía trong ñaép ñaát, xem hình 107.

7.1.1.3 Coâng trình kieân coá choáng xoùi lôû bôø treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

Coâng trình kieân coá, coù quy moâ lôùn ñöôïc xaây döïng ñeå baûo veä nhaø cöûa, cô sôû haï

taàng thuoäc ñòa phaän caùc thaønh phoá, thò xaõ naèm ven soâng ñang bò uy hieáp bôûi doøng

chaûy coù vaän toác lôùn trong ñieàu kieän soâng saâu. Kinh phí xaây döïng coâng trình thöôøng

raát lôùn, trung bình chi phí xaây laép cho moät meùt daøi keø töø 8-15 trieäu ñoàng, coù coâng

trình phaûi chi tôùi 30 trieäu, ñaëc bieät keø Taân Chaâu ñaõ chi 100 trieäu ñoàng/m [27], vì theá

nguoàn voán thöôøng laáy töø ngaân saùch nhaø nöôùc. Trong soá caùc coâng trình kieân coá choáng

xoùi lôû bôø ñaõ xaây döïng treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL coù leõ coâng trình choáng xoùi lôû bôø

soâng Coå Chieân khu vöïc thò xaõ Vónh Long, laø coâng trình kieân coá coù quy moâ lôùn ñaàu

tieân, daøi gaàn 700 m, ñöôïc xaây döïng vaøo naêm 1996. Keát caáu coâng trình goàm ba boä

phaän chaân keø ñöôïc ñaép baèng bao caùt phía treân phuû roï ñaù baûo veä, thaân keø laø lôùp roï ñaù

taïo maùi 1:3, phaàn ñænh keø laø töôøng chaén ñaát daïng coïc baûn beâ toâng coát theùp coù neo,

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

203

theå hieän treân hình 108.

Hình 108. Keø baûo veä bôø soâng Coå Chieân khu vöïc thò xaõ Vónh Long xaây döïng 1996

Tieáp ñeán laø heä thoáng coâng trình choáng xoùi lôû bôø soâng Sa Ñeùc khu vöïc thò xaõ

Sa Ñeùc ñöôïc xaây döïng vaøo naêm 1998, ñaây laø moät heä thoáng coâng trình keát hôïp hai

giaûi phaùp chuû ñoäng vaø bò ñoäng, vôùi ñoái töôïng taùc ñoäng leân caû loøng daãn vaø doøng chaûy.

Trong ñoù, ñaäp khoaù raïch Nhaø Thöông ñoùng vai troø coâng trình chuû ñoäng taùc duïng

ngaên doøng chaûy coù vaän toác lôùn töø soâng Tieàn taùc ñoäng tröïc tieáp vaøo bôø höõu soâng Sa

Ñeùc gaây xoùi lôû nhieàu naêm, ñoïan keø gia coá bôø soâng Sa Ñeùc laø coâng trình bò ñoäng, coù

taùc duïng bao ñoïan bôø ñang bò xoùi lôû vaø moät keânh daãn nöôùc töø soâng Tieàn vaøo raïch Sa

Ñeùc phía haï löu vôùi muïc ñích ñaûm baûo giao thoâng thuûy vaø khoâng laøm thay ñoåi lôùn

Hình 109. Sô ñoà boá trí coâng trình baûo veä bôø soâng Sa Ñeùc khu vöïc thò xaõ Sa Ñeùc

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

204

moâi tröôøng sinh thaùi khu vöïc. Xem hình 109 vaø 110.

Hình 110. Hình aûnh moät ñoïan keø baûo veä bôø soâng Sa Ñeùc

Ñeå choáng xoùi lôû bôø vaø moá caàu phía baéc caàu Myõ Thuaän, heä thoáng moû haøn

ngaàm baèng nhieàu haøng coïc ñoùng caùch nhau beân phía bôø taû soâng Tieàn, thöôïng du

Hình 111. Mặt bằng hệ thống mỏ haøn mềm, coâng trình bảo vệ bờ soâng Tiền, đọan thượng lưu

cầu Mỹ Thuận – Tiền Giang

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

205

caàu Myõ Thuaän ñaõ ñöôïc xaây döïng kieân coá vaøo naêm 2000, xem hình 111 vaø 112.

Hình 112. Cắt dọc mỏ haøn mềm, coâng trình bảo vệ bờ soâng Tiền, đọan thượng lưu cầu Mỹ Thuận Tiền Giang

Cuoái naêm 2003 coâng trình baûo veä bôø soâng vôùi quy moâ lôùn nhaát treân heä thoáng

soâng ôû ÑBSCL (tính ñeán nay) ñöôïc hoøan thaønh – coâng trình keø baûo veä bôø höõu soâng

Tieàn khu vöïc Taân Chaâu. Tuyeán coâng trình ñöôïc chia laøm hai ñoïan, ñoïan 1 daøi 600

meùt, ñöôïc boá trí 4 thaûm caây gaây boài theo hình thöùc moû haøn roäng 20 meùt, ñoïan 2 daøi

612 meùt, laø ñoïan keø hoãn hôïp, goàm bao taûi caùt vaø roï ñaù laáp hoá xoùi saâu treân 45 meùt

naèm saùt bôø, thaân keø laø lôùp roï ñaù vaø hai haøng coïc ñoùng saâu xuoáng 36 meùt, ñænh keø töø

ñænh coïc trôû leân laùt caùc taám beâ toâng treân maùi doác. Ngoøai ra coøn boá trí 6 moû haøn

ngaàm ñænh ôû cao trình – 8 phía trong bôø, –10 phía muõi moû haøn, khoûang caùch giöõa

caùc moû haøn laø 120 meùt. Chi phí cho moät meùt daøi keø khoûang 100 trieäu ñoàng. Hình

Hình 113. Hình aûnh keø khu vöïc thò traán Taân Chaâu ñang trong giai ñoïan thi coâng

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

206

113 vaø 114 theå hieän keø Taân Chaâu ñang thi coâng vaø ñaõ hoøan thaønh.

Hình 114. Hình aûnh keø khu vöïc thò traán Taân Chaâu ñaõ hoøan thaønh

Vaø môùi ñaây, vaøo cuoái muøa khoâ naêm 2004, coâng trình gia coá bôø ñoïan soâng

Tieàn khu vöïc Sa Ñeùc ñaõ hoøan thaønh, toång chieàu daøi keø gaàn 1000 m chi phí xaây laép

treân 40 tyû ñoàng.

7.1.1.4 Coâng trình choáng xoùi lôû bôø soâng öùng duïng coâng ngheä môùi, vaät lieäu môùi

Coâng trình baûo veä bôø soâng khu vöïc thò xaõ Raïch Giaù tænh Kieân Giang, moät

trong nhöõng coâng trình chænh trò soâng ñöôïc xaây döïng vôùi coâng ngheä môùi, vaät lieäu

Hình 115. Thaûm beâ toâng bôm tröïc tieáp trong nöôùc baûo veä bôø soâng khu vöïc

thò xaõ Raïch Giaù tænh Kieân Giang

môùi, söû duïng thaûm beâ toâng bôm tröïc tieáp trong nöôùc, xem hình 115.

Coâng trình baûo veä bôø soâng Gaønh Haøo, tænh Baïc Lieâu; coâng trình baûo veä bôø

soâng Caùi Lôùn, tænh Kieân Giang, öùng duïng loïai cöø baûn beâ toâng öùng suaát tröôùc. Cöøø baûn

beâ toâng öùng suaát tröôùc ñöôïc moùc vaøo nhau, ñoùng tôùi ñoä saâu caàn thieát. Ñænh caùc cöø

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

207

ñöôïc bòt ñaàu vaø giaèng chaët laïi vôùi nhau.

Hình 116. Coâng trình baûo veä bôø baèng baûn coïc beâ toâng öùng suaát tröôùc taïi Kieân Giang

Keø baûo veä bôø soâng Haäu khu vöïc thaønh phoá Long Xuyeân, vôùi coâng ngheä môùi

ñöôïc öùng duïng laø khoái beâ toâng töï cheøn cuûa TS. Phan Ñöùc Taùc. Hình 117, theå hieän

moät ñoaïn bôø soâng Haäu khu vöïc thaønh phoá Long Xuyeân ñöôïc baûo veä baèng khoái beâ

Hình 117. Coâng trình baûo veä bôø soâng Haäu khu vöïc thaønh phoá Long Xuyeân

baèng khoái beâ toâng töï cheøn

toâng töï cheøn.

7.1.2 Coâng trình choáng boài laéng treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

Boài laéng loøng daãn treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL trong maáy naêm qua ñaõ phaàn

naøo gaây khoù khaên cho vieäc thoâng thöông taøu beø vaän chuyeån haøng hoùa töø Tp. Hoà Chí

Minh ñi Raïch Giaù, töø Soùc Traêng ñi Caø Mau, taøu coù troïng taûi lôùn ñi laïi treân tuyeán

giao thoâng thuûy quoác teá, nhaát laø vaøo muøa khoâ. Boài laéng cuõng ñaõ gaây neân trôû ngaïi

khoâng nhoû cho vieäc ñaûm baûo oån ñònh luoàng laïch chaïy taøu vaøo caûng Caàn Thô qua cöûa

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

208

Ñònh An. Ngoøai ra tình traïng boài laéng vuøng giaùp trieàu, boài laéng caùc cöûa soâng ñaõ goùp

phaàn gia taêng cao trình ñænh luõ vaø keùo daøi thôøi gian ngaäp luõ nhieàu vuøng truõng thaáp ôû

ÑBSCL, gaây neân nhöõng toån thaát raát lôùn maø ñeán nay chöa theå phaân ñònh roõ. Maëc duø

gaây toån thaát lôùn nhöng coâng trình choáng boài laéng loøng daãn treân heä thoáng soâng ôû

ÑBSCL vaãn chöa ñöôïc quan taâm ñuùng möùc. Cho ñeán nay treân heä thoáng soâng ôû

ÑBSCL chöa coù moät coâng trình naøo ñöôïc xaây döïng vôùi muïc ñích choáng boài laéng,

ngoaïi tröø vieäc aùp duïng giaûi phaùp bò ñoäng naïo veùt, thoâng thaûi loøng soâng ñònh kyø haøng

naêm.

Nhaän xeùt ñaùnh giaù caùc coâng trình choáng xoùi lôû bôø soâng ñaõ xaây döïng treân heä thoáng

soâng ôû ÑBSCL

+ Ñoái vôùi caùc coâng trình daân gian coù quy moâ nhoû.

- Kinh phí xaây döïng thaáp, kyõ thuaät ñôn giaûn;

- Ñem laïi hieäu quaû nhaát ñònh trong ñieàu kieän baûo veä bôø tröôùc taùc ñoäng cuûa

soùng taïi caùc vò trí soâng khoâng saâu;

- Coâng trình vôùi quy moâ nhoû choáng xoùi lôû bôø ñaõ xaây döïng treân heä thoáng soâng

ôû ÑBSCL trong nhöõng naêm qua ñeàu raát taïm bôï, raát manh muùn, hoøan toøan töï phaùt,

khoâng ñöôïc theo doõi, höôùng daãn veà chuyeân moân, kyõ thuaät. Nhieàu tröôøng hôïp coâng

trình xaây döïng laán chieám loøng soâng, caûn trôû doøng chaûy, caûn trôû giao thoâng. Vaät lieäu

söû duïng cho coâng trình toøan laø caây coái chöa ñöôïc söû lyù kyõ thuaät neân choùng hö hoûng

döôùi taùc ñoäng cuûa moâi tröôøng, nhaát laø trong ñieàu kieän nöôùc trieàu leân xuoáng nhieàu

laàn trong ngaøy;

- Coâng trình thöôøng khoâng ñaûm baûo oån ñònh laâu daøi do coïc ñoùng chöa tôùi ñoä

saâu caàn thieát, phía ngoøai haøng coïc khoâng ñöôïc baûo veä choáng soùng.

+ Ñoái vôùi coâng trình baùn kieân coá

- Coâng trình kieân coá choáng xoùi lôû bôø heä thoáng soâng ôû ÑBSCL hieän nay khaù

nhieàu, kyõ thuaät xaây döïng coâng trình khaù ñôn giaûn, giaù thaønh khoâng quaù cao. Haàu heát

caùc coâng trình baùn kieân coá xaây döïng treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL trong nhöõng naêm

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

209

qua ñaõ phaùt huy taùc duïng toát, goùp phaàn ñaùng keå trong vieäc haïn cheá thieät haïi do xoùi

lôû bôø gaây ra, song cuõng coù khoâng ít coâng trình bò hö hoûng hay thaäm chí coøn phaûn taùc

duïng, vì caûn trôû giao thoâng, gaây dieãn bieán baát lôïi cho caùc khu vöïc laân caän;

- Khaâu thieát keá vaø thi coâng coâng trình coøn nhieàu khieám khuyeát nhö: Khoâng

boá trí hay boá trí khe luùn quaù daøi, thieáu thieát bò thoùat nöôùc töø bôø ra soâng vaø ñaëc bieät

khoâng chuù yù giaûi quyeát toát hoá xoùi saùt bôø vì theá coù nhieàu coâng trình bò ñoå vôõ chæ sau

Hình 118. Tường cừ beâ toâng baûo veä kho beân soâng Tiền, tænh Tieàn Giang bò phaù vôõ

Hình 119. Keø treân soâng Tieàn – Khu vöïc chôï Gaïo tænh Tieàn Giang

Hình 120. Tường keø bò nöôùc baøo xoùi phaàn chaân

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

210

moät thôøi gian ngaén laøm vieäc, xem caùc hình 118, 119 vaø 120 döôùi ñaây.

- Moät trong soá nhöõng nguyeân nhaân gaây ra hö hoûng coâng trình baûo veä bôø baùn

kieân coá xaây döïng tre ân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL trong nhöõng naêm tröôùc ñaây laø khoâng

xeùt ñeán daïng hoûng do taùc ñoäng aên moøn beâ toâng cuûa nöôùc chua, pheøn, maën gaây ra,

Hình 121: Khung beâ toâng coát theùp – keø Vónh Long cuõ – Soâng Tieàn bò phaù vôõ

xem hình 121.

+ Ñoái vôùi coâng trình kieân coá

- Ñieàu kieän töï nhieân, ñieàu kieän xaõ hoäi khu vöïc xaây döïng caùc coâng trìn h kieân

coá coù quy moâ lôùn treân heä thoá ng soâng ôû ÑBSCL thöôøng raát khoù khaên, phöùc taïp, soâng

saâu, v aän toác doøng chaûy lôùn, ñaát loøng soâng coù tính chaát cô lyù thaáp, hieän tröôøng thi

coâng chaät heïp, vaät lieäu xaây döïng coâng trình khan hieám….

- Söï hieåu bieát, kinh nghieäm thu ñöôïc töø vieäc xaây döïng caùc coâng trình thöïc teá

treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL chöa nhieàu, vì theá trong qua ù trình xaây döïng coâng trình

coù quy moâ lôùn kieân coá thöôøng gaëp khoâng ít khoù khaên keå töø khaâu löïa choïn phöông

aùn, xaùc ñònh caùc tham soá thieát keá, ñeán coâng taùc toå chöùc thi coâng taïi hieän tröôøng.

- Ba coâng trình chænh trò soâng coù quy moâ lôùn ñöôïc xaây döïng treân heä thoáng

soâng ôû ÑBSCL ñaõ ñem laïi hieäu quaû toát nhöng caû ba coâng trình ñeàu coù vaán ñeà. Keø

Vónh L ong bò xoùi chaân gaây luùn suït phaûi söûa chöõa, keânh ñaøo môùi noái soâng Tieàn vaø

raïch Sa Ñeùc sau 5 naêm laøm vieäc ñaõ môû roäng hôn gaáp ba maët caét thieát keá ban ñaàu, keø

Taân Chaâu ñang thi coâng thì xaûy ra söï coá tröôït maùi vì theá phaûi boå sung hai haøng coïc

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

211

ñoùng saâu tôùi 36 meùt.

Noùi toùm laïi sau khi thi coâng ba coâng trình coù quy moâ lôùn ôû ÑBSCL cho thaáy

caû veà maët kyõ thuaät laãn toå chöùc thi coâng chuùng ta coøn nhieàu yeáu keùm keå caû khaâu thieát

coâng vaø toå chöùc kieåm tra chaát löôïng coâng trình phaàn naèm saâu döôùi nöôùc. keá, thi

+ Ñoái vôùi coâng trình öùng duïng coâng ngheä môùi, vaät lieäu môùi

aûnh - Thaûm beâ toâng bôm tröïc tieáp trong nöôùc vôùi öu ñieåm thi coâng nhanh, ít

höôûng tôùi moâi tröôøng, maùi bôø soâng taïi khu vöïc ñöôïc baûo veä coù theå khoâng caàn san

, nhöng coù moät soá maët haïn cheá sau: yeâu caàu thieát bò maùy bôm coâng suaát lôùn phaúng

nhaát laø khi bôm vöõa beâ toâng xuoáng ñoïan soâng saâu; Giaù thaønh cao so vôùi caùc giaûi

phaùp truyeàn thoáng vì vaät tö thieát bò nhaäp khaåu; Deã bò hö hoûng cuïc boä khi maùi bôø

soâng luùn khoâng ñeàu.

- Coïc beâ toâng öùng suaát tröôùc, kyõ thuaät thi coâng ñôn giaûn, ít caûn trôû tôùi giao

h lieàn khoái cuûa khoái ñaát bôø bò phaù vôõ, giaù thaønh cao hôn so vôùi thoâng thuûy, nhöng tín

g aùn truyeàn thoáng khaùc vì vaãn phaûi toán roï ñaù bao taûi caùt baûo veä phaàn chaân vaø phöôn

thaân keø.

- Khoái beâ toâng töï cheøn duøng ñeå baûo veä bôø chæ thay theá cho thaûm ñaù, lôùp beâ

toâng laùt . .. phaàn ñænh keø vaø cuõng chæ neân söû duïng ôû nhöõng khu vöïc bôø soâng coù ñòa

haù toát môùi ñem laïi hieäu quaû toát vaø ñaûm baûo oån ñònh. Theo chuùng toâi phaïm vi chaát k

söû duïng khoái beâ toâng töï cheøn chæ cho khu vöïc xoùi lôû tröôùc taùc duïng cuûa soùng, bôø

soâng khaù xoûai, ñòa chaát töông ñoái toát.

7.2 NHÖÕNG NEÙT CÔ BAÛN CUÛA COÂNG TRÌNH CHÆNH TRÒ SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

7.2.1 Chæ daãn chung

Nhö ñaõ neâu, xoùi lôû, boài laéng loøng daãn soâng thieân nhieân laø hieän töôïng töï nhie ân,

taát yeáu. Thoâng qua v ieäc taïo ra caùc hoá xoùi saâu, caùc coàn baõi, doøng soâng uoán cong

bôø loõm, bôø loài, loøng daãn soâng ngoøi tieán tôùi moät daïng thöùc oån ñònh töï nhieân. Vì thaønh

vaäy, xoùi lôû, boài laéng loøng daãn laø hieän töôïng töï nhieân khoâng theå loaïi tröø ñöôïc, maø chæ

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

212

coù theå ñieàu chænh ñeå noù dieãn ra ôû vò trí khaùc, ôû thôøi ñieåm khaùc, ôû möùc ñoä khaùc,

khoâng "gaây haïi" maø "höng lôïi" cho con ngöôøi. Chuùng ta ñaõ bieát raèng, lôïi hay haïi cuûa

doøng soâng ñoái vôùi con ngöôøi, coù tính thôøi gian, tính khoâng gian vaø tính phöông dieän.

-Tính thôøi gian: Dieãn bieán loøng soâng luùc naøy ñang gaây haïi, luùc khaùc laïi coù theå

höng lôïi, vì vaäy caàn phaûi naém vöõng thôøi cô, chôø ñôïi ñeå lôïi duïng thôøi cô hoaëc chuû

ñoäng taïo ra thôøi cô.

-Tính khoâng gian: Dieãn bieán loøng soâng coù theå gaây haïi cho choã naøy nhöng laïi

ôïi cho choã khaùc, vì vaäy caàn phaûi bieát döïa vaøo theá soâng vaø moái lieân quan giöõa höng l

caùc ñoaïn ñeå tìm ra caùc nuùt khoáng cheá, xaùc ñònh "töû thuû" taïi choã hay ñieàu khieån töø

xa.

-Tính phöông dieän: Dieãn bieán loøng soâng coù theå coù lôïi cho maët naøy, nhöng laïi

gaây haïi cho maët khaùc hoaëc ngöôïc laïi, vì vaäy caàn phaân tích toång hôïp caùc yeâu coù theå

caàu chính yeáu vaø thöù yeáu ñoái vôùi loøng soâng, töø ñoù phaân bieät thöù töï öu tieân, chaáp

nhaän möùc ñoä ñaït ñöôïc.

Do ñoù, ñoái vôùi tö øng ñoaïn soâng cuï theå, caàn döïa vaøo yeâu caàu cuûa caùc ngaønh

á - xaõ hoäi - moâi tröôøng ñoái vôùi noù ñeå ñeà ra phöông höôùng chænh trò, muïc tieâu kinh te

chænh trò, möùc ñoä chænh trò khaû thi veà kyõ thuaät, hôïp lyù veà kinh teá, khoâng theå coù moät

coâng thöùc chung hoaëc moät tieâu chí chung. Nhöng cuõng khoâng vì theá maø khoâng chuù yù

ñeán tính toaøn cuïc cuûa nguyeân taéc chænh trò, caàn xem xeùt moái lieân quan höõu cô giöõa

thöôïng - haï löu, giöõa bôø traùi - bôø phaûi, giöõa soâng chính vôùi phuï löu, chi löu, giöõa

tröôùc maét vaø laâu daøi v.v...

aø con ngöôøi khoâng ñaët ra yeâu caàu gì, thì xoùi lôû, boài laéng Nhöõng ñoaïn soâng m

ù lôùn, nhieàu ñeán ñaâu cuõng khoâng taùc ñoäng vaøo. daãu co

Vieäc xoùi lôû hay boài tuï laø keát quaû cuûa söï taùc ño äng qua laïi giöõa doøng chaûy vaø

aãn, vì vaäy caàn phaân tích ñöôïc yeáu toá naøo trong hai yeáu toá ñoù chieám vai troø chuû loøng d

ñaïo ñeå laøm ñoái töôïng taùc ñoäng. Thoâng thöôøng, yeáu toá doøng chaûy laø yeáu toá chuû ñoäng,

tích cöïc hôn so vôùi loøng daãn, do ñoù vieäc phoøng choáng xoùi lôû, boài laéng loøng daãn tröôùc

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

213

heát phaûi xeùt ñeán caùc bieän phaùp taùc ñoäng vaøo doøng chaûy. Nhöng taùc ñoäng vaøo doøng

chaûy thöôøng xaûy ra moät trong hai tröôøng hôïp, noù coù theå cho hieäu quaû nhanh, nhöng

cuõng coù theå gaây ra nhöõng haäu quaû khoù söûa chöõa, vì vaäy caàn raát thaän troïng. Trong luùc

chöa naém vöõng thaät chaéc chaén caùc quy luaät doøng chaûy, thì bieän phaùp an toaøn laø taùc

ñoäng vaøo loøng daãn, nhö gia coá bôø ñeå choáng xoùi lôû, naïo veùt loøng daãn ñeå choáng boài

laéng.

Moät vaán ñeà quan troïng nöõa laø caàn xaùc ñònh ñuùng ñoái töôïng chænh trò. Ñoái

chænh trò coù theå laø ñaùy, laø maùi bôø hay ñænh bôø. Tuøy theo tình hình cuï theå, nhaát töôïng

laø nguyeân nhaân, cô cheá xoùi boài cuûa ñoaïn soâng maø coù theå chæ xöû lyù ñaùy soâng, chaân

bôø, chæ baït söûa maùi bôø hay ñieàu chænh tuyeán ñænh bôø, caûi thieän taûi troïng ñænh bôø v.v...

Cuøng vôùi tuyeán chænh trò laø caùc phöơng aùn boá trí coâng trình sao cho ñaït tôùi

hieäu q uaû kyõ thuaät - kinh teá toái öu. Coâng trình neân söû duïng toång hôïp nhieàu loaïi hình

khaùc nhau, boá trí sao cho hôïp lyù ñeå khoáng cheá ñöôïc theá soâng maø khoâng phaûi söû duïng

coâng trình treân toaøn boä chieàu daøi soâng. Sau nöõa, khoâng theå cuøng moät luùc chænh trò

toaøn boä caùc soâng treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL maø caàn coù soâng troïng ñieåm, ñoaïn

troïng ñieåm, caùc vò trí noùng, böùc xuùc nhaát... ñeå phaân kyø, phaân ñoaïn tieán haønh chænh

trò.

Yeâu caàu ñoái vôùi coâng trình chænh trò soâng ôû ÑBSCL 7.2.2

7.2.2.1 Ñaëc ñieåm chung cuûa heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

- Loøng soâng, bôø soâng ñöôïc caáu taïo bôûi ñaát yeáu, phuø sa treû chöa hoøan toøan coá

keát, coù tính chaát cô lyù thaáp;

, luoân ñaày nöôùc, khoâng coù söï khaùc bieät giöõa möïc nöôùc - Loøng soâng roäng, saâu

uøa luõ vaø muøa kieät; soâng m

- Cheá ñoä doøng chaûy trong soâng theo hai chieàu, khi trieàu leân doøng chaûy töø bieån

àng, khi trieàu xuoáng doøng chaûy theo chieàu ngöôïc laïi töø ñoàng ra bieån; vaøo ño

- Soâng khoâng coù ñeâ, cao trình maët ñaát töï nhieân ngang baèng cao trình bôø soâng,

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

214

uøa luõ nöôùc coù khaû naêng chaûy theo moïi höôùng; vaøo m

- Caùc soâng, keânh, raïch noái lieân thoâng nhau taïo thaønh moät maïng löôùi soâng,

keânh, raïch khaù daøy ñaëc;

- Hoïat ñoäng khai thaùc doøng soâng lôùn hôn raát nhieàu so vôùi soâng ngoøi mieàn Baéc

vaø mieàn Trung nöôùc ta;

- Vaät lieäu truyeàn thoáng ôû vuøng ÑBSCL nhö: goã, tre, ñaù hoäc… raát khan hieám.

7.2.2.2 Yeâu caàu cuûa coâng trình chænh trò soâng ôû ÑBSCL

Ñeå phuø hôïp vôùi ñieàu kieän töï nhieân khu vöïc caùc coâng trình chænh trò soâng xaây

döïng treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL caàn ñaûm baûo moät soá yeâu caàu sau:

- Ñaûm baûo oån ñònh tröôùc taùc ñoäng cuûa doøng chaûy hai chieàu. Ñoái vôùi caùc coâng

trình höôùng doøng phaûi coù taùc duïng laùi doøng hai chieàu, nhö vaäy neân söû duïng loïai daøn

phao coù khaû naêng thay ñoåi goùc truïc phao vaø goùc phao khi caàn thieát;

- Coù keát caáu nheï;

- Keát caáu coâng trình coù khaû naêng thi coâng trong nöôùc, trong ñieàu kieän soâng

saâu, vaän toác lôùn;

- Öu tieân öùng duïng coâng ngheä môùi, vaät lieäu môùi nhaèm tieát kieäm vaät lieäu

truyeàn thoáng vaø ít caûn trôû tôùi caùc hoïat ñoäng treân soâng trong thôøi gian thi coâng;

- Ñoái vôùi coâng trình gia coá bôø, cao trình ñænh keø khoâng neân cao hôn cao trình

bôø soâng, phaûi boá trí raõnh thoùat nöôùc, khe luùn theo yeâu caàu. Coâng trình gia coá bôø cho

caùc ñoïan soâng chaûy qua thaønh phoá, thò xaõ, thò traán nôi taäp trung daân cö neân xaây döïng

daïng töôøng ñöùng vôùi ñaày ñuû caùc coâng trình phuï trôï nhö beán taøu thuyeàn, beán boác xeáp

haøng hoùa, truï neo taøu thuyeàn….

7.2.3 Hình thöùc keát caáu moät soá loïai daïng coâng trình chænh trò soâng ôû ÑBSCL

7.2.3.1 Hình thöùc keát caáu coâng trình gia coá bôø

*Coâng trình gia coá bôø choáng soùng

+ Tröôøng hôïp maùi bôø thoûai toát nhaát laø troàng coû, troàng caây döøa nöôùc, baàn ….,

taïi caùc vò trí taäp trung ñoâng daân cö coù theå phuû maùi bôø soâng baèng thaûm beâ toâng, thaûm

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

215

ñaù vôùi beà maët goà gheà coù taùc duïng giaûm soùng. Phaïm vi caàn baûo veä, chieàu daøy lôùp baûo

veä, kích thöôùc vaät lieäu söû duïng phaûi tuaân thuû theo tieâu chuaån ngaønh [32] vaø nhöõng

chæ daãn trong giaùo trình “Coâng trình chænh trò soâng” cuûa Tröôøng Ñaïi hoïc Thuûy lôïi

[35]. Ñoái vôùi ÑBSCL ñaát caáu taïo bôø soâng khoâng toát, ñeå traùnh tình traïng luùn khoâng

ñeàu, gaây hö hoûng cuïc boä, lôùp phuû maùi bôø neân söû duïng loïai keát caáu meàm, coù khaû

naêng töï ñieàu chænh khi maùi doác bôø thay ñoåi. Noùi chung thaûm ñaù vaãn laø söï löïa choïn

toái öu nhaát vì coù khaû naêng töï ñieàu chænh, tuoåi thoï cao, ít bò aûnh höôûng döôùi taùc ñoäng

khaéc nghieät cuûa moâi tröôøng chua, pheøn, maën vaø söï thay ñoåi möïc nöôùc theo thuûy

trieàu. Tuy vaäy caàn chuù yù choïn loïai löôùi theùp boïc nhöïa PVC coù ñoä baùm dính toát.

+ Tröôøng hôïp baûo veä maùi bôø soâng maùi doác ñöùng coù theå aùp duïng caùc loïai daïng

coâng trình baûo veä bôø maø nhaân daân vuøng ÑBSCL thöôøng laøm, ñoùng moät hay nhieàu

haøng coïc tuøy theo taùc ñoäng cuûa soùng lôùn hay beù, caùc coïc ñöôïc lieân keát laïi, giöõa caùc

coïc laø pheân lieáp, beân trong ñoå vaät lieäu giaûm taûi. Ñeå coâng trình laøm vieäc laâu daøi caàn

chuù yù moät soá ñieåm sau:

- Söû duïng coïc döøa nöôùc, coïc traøm giaø, thaân caây caøng lôùn caøng toát, trong ñieàu

kieän coù khaû naêng veà kinh teá toát nhaát laø söû duïng baûn cöø nhöïa PVC, do Coâng ty

TECAPRO thuoäc Boä Quoác Phoøng saûn xuaát;

- Khoûang caùch giöõa caùc coïc khoâng quaù 1 meùt;

- Chieàu saâu ñoùng coïc, cöø khoâng ñöôïc nhoû hôn 2/3 chieàu daøi coïc, cöø;

- Phía ngoøai haøng coïc phaûi ñöôïc baûo veä trong phaïm vi töø chaân haøng coïc tôùi

cao trình thaáp hôn möïc nöôùc Min 0,7 m;

- Phía trong haøng coïc neân ñoå vaät lieäu giaûm aùp hay quaán vaûi ñòa kyõ thuaät vôùi

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

216

ñaát, xem hình 122.

MN MAX

10m

MN MIN

Maøng ñòa kyõ thuaät

Khoái xoáp PVC

1 - Cao trình maët ñaát töï nhieân 2 - Ñaát 3 - Vaûi ñòa kyõ thuaät 4 - Roï ñaù 5 - Coïc ( goã, beâtoâng,cöø nhöïa PVC)

Hình 122. Daïng keát caáu coâng trình gia coá bôø choáng soùng

*Coâng trình gia coá bôø choáng xoùi lôû cho nhöõng ñoïan soâng khoâng saâu

Daïng keát caáu ñöôïc ñeà xuaát laø:

- Chaân keø boá trí chaân khay roäng 2-3 m;

- Thaân keø phuû bao taûi caùt treân laø lôùp vaûi ñòa chaát, lôùp roï ñaù taïo maùi 1:3;

- Ñænh keø laùt maùi baèng roï ñaù, phuû taám beâ toâng hay xaây töôøng troïng löïc hoaëc

boá trí heä thoáng baûn coïc beâ toâng coát theùp, cho caùc khu vöïc caàn khoâng gian beân soâng,

khu vöïc thaønh phoá, thò xaõ, thò traán….

- Doïc chieàu daøi keø phaûi boá trí khe luùn, loã thoùat nöôùc, laøm chaân khay ôû ñaàu vaø

cuoái ñoïan keø.

*Coâng trình gia coá bôø cho caùc ñoïan soâng saâu coù hoá xoùi cuïc boä saùt bôø

Coâng trình gia coá bôø ñoïan soâng saâu coù hoá xoùi cuïc boä, quan troïng nhaát laø phaàn

chaân, phaàn phaûn aùp giöõ oån ñònh cho thaân keø vaø ñænh keø. Vaán ñeà caàn thieát phaûi naâng

cao trình hoá xoùi saùt bôø, phaûi taïo ñöôïc maùi doác bôø soâng töø chaân keø tôùi möïc nöôùc Min

lôùn hôn hoaëc baèng 3, vì vaäy khoái löôïng vaät lieäu thöôøng söû duïng raát lôùn, ñeå taän duïng

nguoàn vaät lieäu doài daøo, neân öu tieân söû duïng bao taûi caùt hay bao taûi ñaát. Treân lôùp bao

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

217

taûi laø lôùp vaûi ñòa kyõ thuaät coù ñoä beàn cao, sau ñoù phuû lôùp roï ñaù baûo veä. Phaàn coâng

trình töø möïc nöôùc Min trôû leân coù theå laùt taám beâ toâng, cuïc beâ toâng töï cheøn, thaûm ñaù

keát hôïp vôùi töôøng ñaù xaây, töôøng beâ toâng troïng löïc, coïc beâ toâng vaø taám baûn chaén.

Hình thöùc keát caáu coâng trình gia coá bôø ñieån hình cho ñoïan soâng coù hoá xoùi saùt

bôø ñöôïc theå hieän treân hình 123, daïng coâng trình ñaõ aùp duïng cho soâng Tieàn khu vöïc

MAËT CAÉT NG ANG 47

G HI C HUÙ:

Hình 123. Coâng trình gia coá bôø ñieån hình aùp duïng cho soâng Tieàn khu vöïc thò xaõ Sa Ñeùc

thò xaõ Sa Ñeùc ñaït keát quaû toát [13].

7.2.3.2 Hình thöùc keát caáu coâng trình höôùng doøng

Heä thoáng soâng ôû ÑBSCL vôùi ñaëc ñieåm soâng saâu, vaän toác doøng chaûy lôùn, ñòa

chaát meàm yeáu, neáu aùp duïng caùc loïai coâng trình höôùng doøng coù khoái löôïng lôùn nhö

moû haøn baèng ñaù xaây, ñaù ñoå, moû haøn caây keát hôïp vôùi ñaù hoäc raát khoù thi coâng, seõ raát

toán keùm vaø cuõng raát khoù baûo ñaûm oån ñònh laâu daøi. Giaûi phaùp keát caáu coâng trình

höôùng doøng phuø hôïp nhaát aùp duïng cho heä thoáng soâng ôû ÑBSCL laø heä thoáng moû haøn

coïc hay daøn phao höôùng doøng.

Moû haøn coïc coù theå goàm nhieàu coïc ñoùng kín khít nhau hay ñeå hôû moät khoûang

caùch, coù theå chæ moät hay nhieàu haøng coïc ñöôïc lieân keát laïi tuøy theo yeâu caàu kyõ thuaät,

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

218

ñòa chaát loøng soâng, yeâu caàu höôùng doøng hay chæ giaûm nhoû vaän toác. Vaät lieäu coïc coù

theå laø thaân caây döøa nöôùc, coïc traøm, cöø nhöïa PVC cho caùc vò trí soâng khoâng saâu hay

duøng loïai cöø theùp, coïc beâ toâng, coïc beâ toâng öùng suaát tröôùc cho caùc vò trí soâng saâu.

Phao höôùng doøng laø moät loïai coâng trình söû duïng raát hieäu quaû trong ñieàu kieän

Thoâng thöôøng ñænh moû haøn doác töø bôø ra loøng soâng.

ñieàu chænh doøng chaûy theo hai chieàu (ôû caùc ñoïan soâng vuøng trieàu) vì khaû naêng linh

hoïat, coù theå ñieàu chænh phao höôùng doøng theo höôùng mong muoán. Phao höôùng doøng

hieän ñang ñöôïc nhieàu nöôùc treân theá giôùi öùng duïng, vôùi phöông phaùp tính toùan thieát

keá ñöôïc trình baøy khaù roõ trong cuoán chænh trò soâng do Altunin S.T. [1] bieân soïan.

Vôùi keát caáu thaùo laép ñöôïc, nguyeân lyù vaän haønh ñôn giaûn, chaéc chaén öùng duïng phao

höôùng doøng vaøo heä thoáng soâng ôû ÑBSCL seõ môû ra moät trieån voïng môùi trong töông

DAØN PHAO HÖÔÙNG DOØNG (HOAØN LÖU)

Hình 124. Hình thöùc keát caáu phao höôùng doøng

lai. Döôùi ñaây laø hình thöùc keát caáu cuûa moät loïai phao höôùng doøng.

7.2.3.3 Hình thöùc keát caáu coâng trình phaân löu

Coâng trình phaân löu doøng chaûy ôû ÑBSCL laø caùc soâng, keânh ñaøo, vôùi maët caét

thieát keá ñöôïc xaùc ñònh töø baøi toùan thuûy löïc doøng khoâng oån ñònh. Thi coâng soâng, keânh

thöôøng chæ ñaøo moài môû luoàng sau ñoù doøng chaûy seõ töï môû roäng maët caét. Nhìn chung

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

219

khaâu thieát keá vaø thi coâng soâng, keânh ñaøo vuøng ÑBSCL khaù ñôn giaûn, nhöng moät vaán

ñeà thöïc teá ñang xaûy ra ñoøi hoûi phaûi coù nhìn nhaän vaø chuaån bò tröôùc. Haàu heát caùc

soâng keânh ñaøo ôû vuøng ÑBSCL ñeàu bò saït lôû, nhöng ñoïan giöõa bò saït lôû maïnh nhaát,

maët caét taïi ñoù thöôøng ñöôïc môû roäng gaáp 2-3 laàn maët caét thieát keá cuõ nhö: Keânh xaùng

Taân Chaâu-Chaâu Ñoác, keânh noái soâng Tieàn vaø soâng Sa Ñeùc, soâng Vaøm Nao …. Hieän

töôïng naøy xaûy ra coù theå laø do nguyeân nhaân ñoïan giöõa soâng, keânh ñaøo coù cheá ñoä

doøng chaûy roái phöùc taïp, laø vuøng tranh chaáp maõnh lieät cuûa hai cheá ñoä doøng chaûy leäch

pha nhau töø hai ñaàu doàn ñeán. Ñeå coù ñöôïc nhöõng keát luaän chính xaùc hôn caàn phaûi coù

thôøi gian ño ñaïc, nghieân cöùu chi tieát, nhöng thöïc teá khi caàn ñaøo soâng, keânh khoâng

ñöôïc ñaøo gaàn khu vöïc thaønh phoá, thò xaõ, nôi taäp trung daân cö.

7.2.3.4 Hình thöùc keát caáu ñeâ vaây, ñeâ giaûm soùng

Ñeâ vaây, ñeâ giaûm soùng thöôøng ñöôïc xaây döïng ôû vuøng cöûa soâng ñeå ngaên caùt

gaây boài laéng, giaûm soùng ñaûm baûo ñieàu kieän luoàng laïch chaïy taøu. Ñeâ vaây xaây döïng

ngaên soùng lôùn, laøm vieäc trong ñieàu kieän möïc nöôùc thay ñoåi thöôøng xuyeân, neàn moùng

chuû yeáu laø caùt, keát caáu ñeâ vaây toát nhaát bao goàm loõi giöõa laø ñaù ñoå vôùi kích thöôùc

khaùc nhau, coù khaû naêng che chaén söï di chuyeån cuûa caùt, maët ngoøai ñöôïc bao bôûi khoái

beâ toâng lôùn coù khaû naêng phaù soùng.

Hình thöùc keát caáu ñeâ vaây, ñeâ giaûm soùng, ngaên soùng vuøng cöûa soâng coù khaû

naêng öùng duïng ôû vuøng cöûa soâng vuøng ÑBSCL ñöôïc theå hieän ôû hình döôùi ñaây.

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

220

Hình 125. Hình thöùc keát caáu ñeâ chaén caùt, giaûm soùng vuøng cöûa soâng

7.2.4 Moät soá löu yù khi thi coâng coâng trình chænh trò soâng ôû ÑBSCL

*Traûi vaûi ñòa kyõ thuaät leân maùi soâng

Traûi vaûi ñòa kyõ thuaät leân maùi soâng, leân maët tieáp xuùc giöõa lôùp bao taûi caùt, bao

taûi ñaát vôùi lôùp roï ñaù laø moät coâng vieäc khoù khaên khi xaây döïng keø gia coá bôø treân heä

thoáng soâng ôû ÑBSCL. Thöïc teá thi coâng traûi vaûi ñòa kyõ thuaät keø gia coá bôø khu vöïc thò

traán Taân Chaâu, keø gia coá bôø khu vöïc thò xaõ Sa Ñeùc ..., caùc ñôn vò thi coâng ñaõ maát raát

nhieàu thôøi gian vaø coâng söùc, nhöng hieäu quaû ñaït ñöôïc vaãn khoâng nhö mong muoán.

Ñeå giaûm bôùt khoù khaên trong khi thi coâng haïng muïc coâng vieäc naøy chuùng toâi khuyeán

nghò:

- Coâng taùc chuaån bò thieát bò xe maùy, quaán vaûi phaûi ñöôïc hoøan taát tröôùc khi thi

coâng;

- Traûi vaûi ñòa kyõ thuaät phaûi choïn thôøi ñieåm vaän toác doøng chaûy nhoû, toát nhaát laø

vaøo cuoái thôøi ñoïan trieàu leân, baét ñaàu nhaùnh trieàu coù bieân ñoä nhoû;

- Thi coâng traûi vaûi neân theo moät trong hai bieän phaùp ñaõ ñöôïc öùng duïng nhieàu

Hình 126. Hình thöùc traûi vaûi töø chaân maùi leân meùp bôø soâng

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

221

ôû Lieân bang Nga [31], theå hieän ôû hình 126, 127.

Hình127. Hình thöùc traûi vaûi töø meùp bôø soâng xuoáng

*Thi coâng coïc

Coïc traøm, coïc laøm baèng caây döøa nöôùc, coïc nhöïa PVC, coïc beâ toâng coát theùp

ñöôïc söû duïng raát roäng raõi ôû ÑBSCL, ñaëc bieät ôû caùc coâng trình gia coá bôø, caùc coâng

trình höôùng doøng, caùc caàu caûng …. Nhöng thieát bò, bieän phaùp thi coâng trong ñieàu

kieän soâng saâu, vaän toác doøng chaûy lôùn ñoái vôùi chuùng ta coøn nhieàu haïn cheá. Nhaèm caûi

thieän bieän phaùp thi coâng ñoùng coïc treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL, chuùng toâi xin giôùi

thieäu moät bieän phaùp thi coâng coïc baèng maùy buùa coù khung daãn höôùng ñaët treân xaø lan

Hình 128. Loïai thieát bò thi coâng coïc söû duïng raát tieän lôïi cho

heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

theå hieän treân hình 128.

Moät ñieåm caàn löu yù khi ñoùng coïc beâ toâng ôû ÑBSCL, sau moät hai nhaùt buùa

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

222

ñaàu tieân coïc coù theå töï tuït xuoáng döôùi taùc ñoäng cuûa troïng löôïng baûn thaân coïc. Nhieàu

tröôøng hôïp coïc tuït quaù ñoä saâu thieát keá, taïi thôøi ñieåm ñoù coïc gaàn nhö khoâng coù khaû

naêng chòu löïc, nhöng chæ sau 2-3 ngaøy ñaát xung quanh coïc coá keát laïi, coïc trôû neân

vöõng chaéc vì theá ñeå quyeát ñònh nhöõng thoâng soá thieát keá coïc, thi coâng coïc caàn phaûi

ñoùng coïc thöû nghieäm, kieåm tra khaû naêng chòu löïc cuûa coïc thaät nghieâm tuùc.

7.3 ÑÒNH HÖÔÙNG GIAÛI PHAÙP CHOÁNG XOÙI LÔÛ BÔØ HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

7.3.1 Ñònh höôùng giaûi phaùp choáng xoùi lôû bôø cho ñoaïn soâng cong gaáp coù hoá xoùi

cuïc boä saùt bôø

7.3.1.1 Giaûi phaùp cô baûn

Ñieàu chænh laïi theá soâng baèng caùch ñieàu chænh doøng chaûy töø xa, phía thöôïng

löu, thoâng qua heä thoáng moû haøn keát hôïp naïo veùt keânh moài qua baõi beân [29].

Ví duï ñoaïn Taân Chaâu: Töø bôø traùi xaõ Thöôøng Phöôùc I, xaây döïng coâng trình

ñaåy doøng chuû löu sang phía xaõ Long An. Duøng taøu huùt buøn khoûi luoàng phía coàn

Mang Caù, phun buøn caùt sang phía bôø lôû xaõ Thöôøng Phöôùc II. Coù nhö vaäy, doøng chaûy

chuû löu môùi ñi vaøo Taân Chaâu theo phöông gaàn song song vôùi bôø, haïn cheá hoá xoùi cuïc

boä vaø ñi tôùi oån ñònh bôø phía thò traán Taân Chaâu.

Giaûi phaùp naøy phaûi söû duïng khoái löôïng coâng trình lôùn ñeå chaën doøng chuû löu ôû

bôø traùi, môû laïch sang bôø phaûi, ñaàu tö kinh phí vaø kyõ thuaät cao, nhöng raát cô baûn vaø

hieäu quaû oån ñònh laâu daøi.

7.3.1.2 Giaûi phaùp ñoái phoù

Gia coá bôø toaøn ñoaïn bôø loõm, chuû yeáu chuù troïng phaàn coâng trình chaân bôø. Do

bôø cao, soâng saâu, nhaø cöûa saùt meùp nöôùc neân raát khoù choïn giaûi phaùp keát caáu phuø hôïp

vôùi thi coâng döôùi nöôùc, trong doøng chaûy coù vaän toác cao, ñoä saâu lôùn. Coù theå phaûi di

dôøi coâng trình vaø daân cö ôû daûi saùt bôø ñeå baït maùi thoaûi hôn, öùng duïng caùc loaïi thaûm

meàm bôm vöõa beâ toâng trong nöôùc hoaëc thaûm gheùp taám beâ toâng.

Giaûi phaùp naøy khoâng loaïi tröø ñöôïc nguyeân nhaân cô baûn vaø caàn thi coâng taäp

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

223

trung vôùi trình ñoä cô giôùi hoùa cao môùi ñaït hieäu quaû mong muoán.

7.3.1.3 Giaûi phaùp coù tính nghieân cöùu

Chôø thôøi cô doøng chuû löu seõ chuyeån ñeán vò trí thuaän lôïi. Laép ñaët heä thoáng

thieát bò laùi doøng maët theo kieåu Poâtapoâp phía bôø lôû, ñeå ñoùn doøng chaûy maïnh töø bôø ñoái

dieän vaø ñaåy ra ngoaøi, ñöa buøn caùt vaøo bôø. Keát hôïp boá trí moät soá ngöôõng ngaàm theo

phöông ngang hoá xoùi cuïc boä.

Giaûi phaùp naøy hieäu quaû chaäm, nhöng taùc ñoäng khoâng quaù lôùn vaøo theá soâng.

7.3.2 Ñònh höôùng caùc giaûi phaùp choáng saït lôû bôø cho ñoaïn soâng phaân löu, nhaäp löu

gaàn nhau

7.3.2.1 Giaûi phaùp thoâng thöôøng

Baït thoaûi maùi bôø vaø gia coá bôø treân suoát chieàu daøi töø cöûa nhaäp löu ñeán cöûa

phaân löu, chuù troïng gaàn cöûa nhaäp löu. Thaûm ñaù gia coá ñaùy caàn ñuû roäng, quaù phaïm vi

voøng cung tröôït saâu (nhö ñaõ laøm ôû Vónh Long). Neáu phaïm vi hoá xoùi cuïc boä khoâng

lôùn thì neân laáp hoá xoùi vaø phuû thaûm choáng xoùi (nhö ñaõ laøm ôû raïch Sa Ñeùc).

7.3.2.2 Giaûi phaùp nghieân cöùu

Ôû nhöõng ñoaïn soâng naøy chuû löu thöôøng eùp saùt bôø cuøng phía vôùi cöûa phaân löu,

nhaäp löu, neân duøng moät ñaäp höôùng doøng ñeå ñöa doøng nhaäp löu ra xa bôø, coù theå coù

hieäu quaû toát. Trong tröôøng hôïp coù ñieàu kieän neân thay ñoåi vò trí cöûa nhaäp löu (nhö ñaõ

laøm ôû raïch Nhaø Thöông – Sa Ñeùc), ñieàu chænh goùc nhaäp löu, taïo vôùi höôùng doøng

chaûy moät goùc caøng nhoû caøng toát.

7.3.3 Ñònh höôùng giaûi phaùp choáng xoùi lôû bôø cho caùc ñoaïn soâng phaân laïch khoâng

oån ñònh

7.3.3.1 Giaûi phaùp toaøn dieän

Boá trí coâng trình ôû nuùt phaân laïch ñeå ñieàu chænh vaø oån ñònh tyû leä phaân phoái löu

löôïng hôïp lyù, theo höôùng giaûm bôùt löu löôïng cho laïch ñang bò saït lôû.

Tröôøng hôïp ñoaïn soâng phaân laïch ñaõ bò boài laáp haún moät laïch, löu löôïng doøng

chaûy ñaõ doàn caû sang laïch coøn laïi gaây xoùi lôû maïnh nhö ñoaïn soâng phaân laïch Sa Ñeùc

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

224

treân soâng Tieàn, thì phaûi khôi thoâng, môû roäng laïch bò laáp ñeå duy trì traïng thaùi phaân

laïch voán coù, giaûm löu löôïng cho laïch chính, ñoàng thôøi boá trí caùc loaïi coâng trình thích

hôïp ñeå baûo veä bôø cho caùc ñoaïn bò xoùi lôû.

7.3.3.2 Giaûi phaùp cuïc boä

Gia coá bôø cho ñoaïn bôø ñang saït vaø ñoaïn seõ saït lôû theo döï baùo, theo doõi tình

hình phaùt trieån cuûa caùc laïch ñeå coù giaûi phaùp tieáp theo.

Boá trí heä thoáng moû haøn ñaåy chuû löu ra xa ñoaïn bôø bò xoùi lôû.

7.3.4 Ñònh höôùng giaûi phaùp choáng xoùi lôû ñaàu caùc cuø lao, baõi boài

7.3.4.1 Giaûi phaùp bò ñoäng

Gia coá tröïc tieáp laøm taêng söùc chòu ñöïng cuûa ñaát bôø ñaàu cuø lao tröôùc taùc ñoäng

maïnh cuûa doøng chaûy vaøo muøa möa luõ, baèng daïng keø moõm caù.

7.3.4.2 Giaûi phaùp chuû ñoäng

Boá trí heä thoáng daøn phao höôùng doøng, ñeå doøng chaûy khoâng ñaâm thaúng vaøo bôø.

7.3.5 Ñònh höôùng giaûi phaùp choáng saït lôû caùc ñoaïn soâng chòu taùc ñoäng cuûa soùng do

gioù, do taøu thuyeàn gaây ra

Ñoái vôùi caùc ñoïan bôø doác neân gia coá bôø baèng heä thoáng daøn coïc saùt bôø, phía

trong daøn coïc ñoå vaät lieäu giaûm aùp, phía ngoøai daøn coïc thaû roï ñaù hay bao taûi caùt baûo

veä chaân coïc.

Tröôøng hôïp maùi bôø khoâng doác laém coù theå gia coá maùi baèng caùc loaïi keát caáu phuû

maùi thoâng thöôøng, coù beà maët goà gheà vaø coù theàm giaûm soùng.

Khi maùi bôø khaù thoûai coù theå troàng caây chaén soùng, giaûi phaùp naøy ít toán keùm

nhöng ñaït hieäu quaû cao.

7.4 ÑÒNH HÖÔÙNG GIAÛI PHAÙP CHOÁNG BOÀI LAÉNG LOØNG DAÃN GAÂY HAÏI ÔÛ

ÑBSCL

7.4.1 Ñònh höôùng chung choáng boài laéng gaây haïi

Ñeå phoøng choáng boài laéng gaây haïi, tröôùc heát phaûi laøm saùng toû nguyeân nhaân

gaây ra boài laéng ñeå coù ñoái saùch thích hôïp, sau ñoù tuøy theo yeâu caàu veà möùc ñoä thanh

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

225

thaûi boài laéng ñeå xaùc ñònh giaûi phaùp. Caùc giaûi phaùp thöôøng duøng coù caùc loaïi sau:

- Naïo veùt, thanh thaûi khoái boài laéng, ñaây laø giaûi phaùp coù trieát lyù ñôn giaûn,

khoâng trieät ñeå song cho hieäu quaû nhanh, töùc thì, nhöng sau ñoù laïi phaûi naïo veùt duy

tu coù tính chu kyø.

- Giaûi phaùp coâng trình xoùi röûa thuûy löïc, laø boá trí caùc coâng trình chænh trò ñeå

thu heïp doøng chaûy hay höôùng doøng chuû löu vôùi vaän toác lôùn ñeán xoùi khoái boài laéng roài

vaän chuyeån ñi nôi khaùc.

- Giaûi phaùp coâng trình ngaên chaën ñöôøng ñi cuûa buøn caùt tôùi khu vöïc khoâng cho

pheùp boài laéng. Ñeå giaûi phaùp ñaït keát quaû caàn xaùc ñònh ñöôïc nguoàn goác vaø phöông

höôùng chuyeån ñoäng cuûa buøn caùt, sau ñoù boá trí coâng trình chaêën doøng buøn caùt laïi

khoâng cho buøn caùt ñi vaøo vuøng caàn duy trì ñoä saâu. Ñaây laø bieän phaùp thöôøng duøng

nhaát cho vuøng cöûa soâng.

- Giaûi phaùp coâng trình khôi thoâng, taïo môùi moät tuyeán luoàng nhaân taïo ñaûm baûo

ñöôïc yeâu caàu thoùat luõ hay giao thoâng thuûy taïi vò trí oån ñònh hôn khoâng ñi qua vuøng

bò boài laéng hieän höõu.

7.4.2 Ñònh höôùng giaûi phaùp choáng boài laéng cho moät soá loaïi hình boài laéng loøng daãn

gaây haïi ôû ÑBSCL

7.4.2.1 Giaûi phaùp choáng vaø giaûm thieåu boài laéng sau coáng

- Phöông phaùp xaû thuûy löïc, lôïi duïng thuûy trieàu, choïn thôøi ñieåm môû coáng coù

cheânh leäch möïc nöôùc tröôùc vaø sau coáng lôùn, khi ñoù vaän toác doøng qua coáng lôùn, doøng

chaûy seõ baøo xoùi khoái ñaát boài vaø mang ñi nôi khaùc.

- Phöông phaùp khuaáy cô giôùi, duøng thuyeàn maùy keùo giaù böøa khuaáy ñaùy vuøng

bò boài, laøm buøn caùt loøng soâng noåi leân, keát hôïp môû coáng thaùo nöôùc seõ mang ñöôïc buøn

caùt ñi, hieäu quaû töông ñoái roõ. Phöông phaùp naøy söû duïng khi nguoàn nöôùc thöôïng löu

coáng töông ñoái thieáu, buøn caùt boài tích ôû haï löu coáng töông ñoái chaët. Loaïi raêng böøa coù

theå löïa choïn tuøy theo chaát ñaát, moãi loaïi raêng böøa ñeàu coù moät toác ñoä keùo toái öu. Thôøi

gian böøa quaù daøi khoâng nhaát ñònh laø toát, ôû vuøng coù ñoä saâu lôùn hôn 4 m, duøng loaïi

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

226

böøa thoåi khí seõ thu ñöôïc hieäu quaû toát.

7.4.2.2 Giaûi phaùp coâng trình choáng boài laáp luoàng taøu

Giaûi phaùp chung:

- Neáu luoàng taøu bò boài laáp chuû yeáu do buøn caùt doøng ven, thì bieän phaùp hieäu

quaû nhaát laø xaây döïng ñeâ ngaên caùt. Chöùc naêng cuûa ñeâ ngaên caùt laø chaën ngang doøng

buøn caùt do doøng ven mang ñi doïc bôø, khoâng cho chuùng ñi vaøo luoàng, maø boài laéng

tröôùc ñeâ hoaëc daãn chuùng ñi ra phía ngoaøi bieån khoâng gaây aûnh höôûng ñeán luoàng taøu.

- Neáu luoàng taøu bò boài laáp chuû yeáu laø do bar chaén cöûa, thì bieän phaùp hieäu quaû

nhaát laø xaây döïng ñeâ höôùng doøng cöûa soâng. Chöùc naêng cuûa ñeâ höôùng doøng cöûa soâng

laø: Ñöa doøng chaûy soâng tieáp tuïc chaûy theo ñeâ, mang buøn caùt ñaåy ra vuøng ngoaøi bieån

xa hôn ñeå bar chaén cöûa khoâng aûnh höôûng ñeán luoàng laïch; Ngaên chaën doøng buøn caùt

doïc bôø, khoâng cho chuùng ñi vaøo luoàng taøu, ñuùng nhö chöùc naêng cuûa ñeâ ngaên caùt;

Baûo ñaûm söï oån ñònh loøng daãn, khoâng cho luoàng laïch dao ñoäng treân maët baèng. Vôùi

ñieàu kieän töï nhieân nöôùc ta, soùng quanh naêm, doøng ven doïc bôø khaù maïnh do gioù keát

hôïp vôùi doøng trieàu. Nôi coù bar chaén cöûa phaùt trieån thöôøng laø caùc cöûa soâng daïng delta

ít ñöôïc söû duïng cho chaïy taøu, cho neân caùc cöûa soâng coù luoàng taøu bò boài laáp thöôøng coù

doøng buøn caùt doïc bôø noåi troäi hôn vaán ñeà bar chaén cöûa. Trong ñieàu kieän ñoù, coâng

trình choáng boài laáp luoàng taøu ôû caùc cöûa soâng Vieät Nam neân coù chöùc naêng toång hôïp,

ngaên caùt doïc bôø, giaûm soùng, xoùi bar chaén cöûa treân luoàng.

Nguyeân taéc boá trí coâng trình choáng boài laáp luoàng taøu cöûa soâng:

- Tröôøng hôïp cöûa soâng coù baõi caùt ngaàm (bar) chaén cöûa neáu chæ xaây döïng ñeâ

moät phía luoàng, khoù ñaït ñöôïc hieäu quaû oån ñònh cöûa soâng, khoâng phaùt huy ñöôïc taùc

duïng höôùng doøng, xoùi bar chaén cöûa. Vì vaäy, ñoái vôùi tröôøng hôïp cöûa soâng daïng delta,

caàn thieát phaûi xaây döïng ñeâ caû hai phía luoàng. Chieàu daøi hai ñeâ coù theå khoâng baèng

nhau tuøy theo ñieàu kieän cuï theå nhöng caàn vöôn ra ngoaøi bar chaén cöûa, nôi coù ñoä saâu

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

227

töï nhieân baèng hoaëc lôùn hôn ñoä saâu luoàng taøu thieát keá.

- Ñeå coù theå söû duïng doøng chaûy ñaåy buøn caùt ven bôø ñi ra xa phía ngoaøi cöûa ñeâ,

neân boá trí tuyeán ñeâ xieân goùc vôùi phöông doøng chaûy ven bôø. Neáu tuyeán ñeâ coù daïng

ñöôøng cong xuoâi theo chieàu doøng chaûy thì hieäu quaû ñaåy buøn caùt caøng toát hôn.

- Tröôøng hôïp cöûa soâng coù doøng buøn caùt doïc bôø nhieàu, doøng chaûy soâng yeáu,

tröôøng hôïp naøy nguoàn buøn caùt boài laáp tuyeán luoàng chuû yeáu do soùng, vì theá ñeâ ngaên

caùt thöôøng keát hôïp chöùc naêng giaûm soùng. Boá trí tuyeán ñeâ cho tröôøng hôïp naøy khoâng

coù nhöõng nguyeân taéc chung, tuøy theo ñieàu kieän cuï theå ñeå vaän duïng hoaëc thoâng qua

thí nghieäm treân moâ hình vaät lyù hoaëc nghieân cöùu treân moâ hình toaùn veà tröôøng ñoäng

löïc vuøng nghieân cöùu.

Moät ñieàu khoù khaên cho vieäc boá trí ñeâ laø: hieäu quaû chaén caùt yeâu caàu tuyeán ñeâ

truøng vôùi phöông truyeàn soùng, nhöng hieäu quaû chaén soùng laïi yeâu caàu tuyeán ñeâ

vuoâng goùc vôùi phöông truyeàn soùng.

7.5 TUYEÁN CHÆNH TRÒ VAØ BOÁ TRÍ COÂNG TRÌNH CHOÁNG XOÙI BOÀI CAÙC KHU

VÖÏC XOÙI BOÀI TROÏNG ÑIEÅM TREÂN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

7.5.1 Tuyeán chænh trò vaø sô ñoà boá trí coâng trình choáng xoùi boài soâng Tieàn ñoïan Taân

Chaâu-Hoàng Ngöï

Ñaây laø moät ñoïan soâng coù nhieàu loïai hình xoùi lôû, trong ñoù taïi Taân Chaâu soâng

cong gaáp, coù hoá xoùi cuïc boä saùt bôø, khu vöïc Hoàng Ngöï vöøa coù yeáu toá phaân löu, nhaäp

löu gaàn nhau, vöøa coù yeáu toá phaân laïch khoâng oån ñònh. Vì vaäy, muoán chænh trò ñöôïc

ñoïan soâng naøy caàn keát hôïp nhieàu giaûi phaùp coâng trình khaùc nhau.

Vaïch tuyeán chænh trò ñoïan soâng naøy phaûi döïa vaøo theá soâng hieän taïi, chuù yù caùc

ñieåm khoáng cheá, coá gaéng khoâng maâu thuaãn vôùi caùc coâng trình chænh trò ñaõ xaây döïng

tröôùc ñaây. Muïc ñích caàn ñaït ñöôïc taïo doøng chaûy thoâng thuaän treân toøan tuyeán chænh

trò, caûi taïo ñoïan soâng cong gaáp Taân Chaâu, giöõ tyû leä phaân löu hôïp lyù giöõa caùc nhaùnh

Hoàng Ngöï, Long Khaùnh vaø Caùi Vöøng. Tuyeán chænh trò vaø sô ñoà boá trí coâng trình

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

228

chænh trò ñoïan soâng Tieàn khu vöïc Taân Chaâu-Hoàng Ngöï ñöôïc theå hieän treân hình 129.

Trong ñoù:

- Ñoïan soâng thöôïng löu Taân Chaâu, caàn taïo ra hai khuùc cong nhoû ñeå duy trì söï

oån ñònh vò trí cuûa baõi beân nhôø vaøo hoøan löu khuùc cong, ngaên chaën söï dòch chuyeån

cuûa baõi beân.

- Lôïi duïng theá soâng hieän taïi, coá ñònh baõi beân Töù Thöôøng baèng heä thoáng moû

haøn coïc N1, N2, N3….

- Baõi beân Vónh Xöông – Long An, ñöôïc lieân keát vaø coá ñònh baèng heä thoáng

moû haøn coïc M1, M2, M3, .. .Chuû löu hieän taïi phía Thöôøng Phöôùc ñöôïc giöõ oån ñònh baèng

caùch gia coá bôø G1. Caùc coàn baõi nhoâ ra tuyeán chænh trò caàn naïo veùt hoã trôï ñeå khôi

luoàng, baûo ñaûm chieàu roäng chænh trò 1200m.

- Ñoïan Taân Chaâu: phía bôø phaûi, khu vöïc thò traán Taân Chaâu caàn baït maùi, gia

coá bôø (G2), phía bôø traùi khu vöïc Thöôøng Phöôùc 2 caàn caét goït bôø ñeå môû roäng, baûo

ñaûm Bmin = 750m.

- Ñoïan phaân laïch töø Taân Chaâu ñeán Hoàng Ngöï, caàn ñieàu chænh laïi phaân boá löu

löôïng giöõa caùc laïch, theo höôùng taêng löu löôïng cho raïch Long Khaùnh, giaûm löu

löôïng cho laïch Hoàng Ngöï, baûo ñaûm tyû leä Hoàng Ngöï: 0,45Q, Long Khaùnh 0,4Q, Caùi

Vöøng 0,15Q. Ñaàu cuø lao Caùi Vöøng caàn gia coá keø moõm caù V1. Ñaàu cuø lao Long

Khaùnh laøm ñeâ vaây LK1 vaø phun caùt taïo baõi ñeå haïn cheá löu löôïng vaøo laïch Hoàng

Ngöï, doàn moät phaàn löu löôïng sang laïch Long Khaùnh. Caùc ñoïan xoùi lôû trong laïch

Hoàng Ngöï aùp duïng coâng trình gia coá bôø G3, G4, G5, ñoaïn saït lôû trong laïch Long

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

229

Khaùnh gia coá bôø (G6) ….

SÔ ÑOÀ BOÁ TRÍ COÂNG TRÌNH CHÆNH TRÒ

ÑOÏAN TAÂN CHAÂU - HOÀNG NGÖÏ

Töù Thöôøng

1200 m

M2 Vónh Xöông

Xaõ Thöôøng Phöôùc 1

Thöôøng Phöôùc

Xaõ Thöôøng Thôùi Tieàn

Xaõ Long An

Thöôøng Laïc

Xaõ Thöôøng Phöôùc 2

TT. Hoàng Ngöï

LK1

Cuø lao Long Khaùnh

TT. Taân Chaâu

AÁp Long Hoøa

Cuø lao Caùi Vöøng

GHI CHUÙ

TP1, TP2, TP3 - Moû haøn khoái ñaëc taïo bôø môùi N1, N2, N3 - Coâng trình soùng boài, oån ñònh baõi beân

M1, M2, M3, M4, M5, - Coâng trình oån ñònh baõi beân V1 - Keø moõm caù

LK1 - Ñeâ quaây vaø phun caùt taïo baõi

G1,G2,G3, G4 - Gia coá bôø

Coâng trình gia coá bôø tröïc tieáp

Ñaøo ñaát môû roäng loøng soâng

Moû haøn cöùng laùi doøng

Tuyeán chænh trò

Hình 129. Tuyeán chænh trò vaø sô ñoà boá trí coâng trình choáng xoùi boài soâng Tieàn ñoïan Taân Chaâu- Hoàng Ngöï

7.5.2 Tuyeán chænh trò vaø sô ñoà boá trí coâng trình choáng xoùi boài soâng Tieàn ñoïan

Sa Ñeùc - Myõ Thuaän

Ñaây laø ñoïan soâng voán xöa laø phaân laïch, nay haàu nhö toøan boä löu löôïng ñaõ

doàn haún sang laïch chính, caùc laïch phuï chæ coøn raát nhoû. Vì vaäy, phaûi tìm caùch phaân

chia bôùt löu löôïng sang caùc laïch phuï ñoàng thôøi xaây döïng coâng trình gia coá bôø ñoïan

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

230

soâng xoùi lôû khu vöïc thò xaõ Sa Ñeùc vaø caûi taïo tuyeán soâng thoâng thuaän hôn.

Tuyeán chænh trò vaø sô ñoà boá trí coâng trình chænh trò ñoïan soâng Sa Ñeùc tôùi Myõ

thuaän ñöôïc theå hieän treân hình 130, treân cô sôû lôïi duïng theá soâng, khoâng maâu thuaãn

vôùi coâng trình gia coá bôø soâng Tieàn khu vöïc thò xaõ Sa Ñeùc ñöôïc hoøan thaønh vaøo ñaàu

naêm 2004.

- Tuyeán chænh trò ñöôïc vaïch treân cô sôû theá soâng hieän coù, chieàu roäng 1000 m,

caùc ñoïan soâng chöa ñuû chieàu roäng maët caét chænh trò caàn naïo veùt thanh thaûi. Ñoïan

soâng ñöôïc taïo thaønh bôûi 3 ñoïan cong, coù bôø loõm laàn löôït laø Myõ Hoøa, Sa Ñeùc vaø An

Myõ, An Nghóa.

- Ñeå phaân chia bôùt löu löôïng cho ñoïan Sa Ñeùc, caàn môû roäng raïch hieän coù töø

aáp Myõ Lôïi ñeán aáp Höng Nhöôïng, ñuû khaû naêng taûi khoûang 30% löu löôïng cho laïch

chính.

- Caùc bôø loõm ñöôïc xaây döïng coâng trình gia coá bôø. Hoá xoùi gaàn bôø caàn ñöôïc boài

Cao Laõnh

AÁp Taân Hoøa Ñoâng

SÔ ÑOÀ BOÁ TRÍ COÂNG TRÌNH CHÆNH TRÒ SOÂNG TIEÀN

AÁp Myõ Hoøa

ÑOÏAN SA ÑEÙC - MYÕ THUAÄN

AÁp Khaùnh Hoøa

AÁp Bình Long

AÁp Khaùnh An

AÁp Bình Höng

AÁp Höng Myõ Ñoâng

AÁp Myõ Lôïi

ÔÛ

AÁp Ñoâng Quôùi

OÄN

AÏC

AÁp Ñoâng Quy

AÂN L

Bình Thaïnh

Thaïnh Höng

AÁp Taân Bình

AÁp Höng Nhöôïng

AÁp An Myõ

AÁp An Nghóa

AÁp Myõ Thuaän

TX. Sa Ñeùc

Taân Hieäp

AÁp Phuïng Hieäp

AÁp Taân Thaïnh

Raïch Sa Ñeùc

GHI CHUÙ

Coàn Gaïo

TuyÕn chØnh trÞ

Myõ Thuaän

Coâng trình gia baûo veä bôø ñaõ coù

Coâng trình gia coá bôø

Ñaøo ñaát môû roäng loøng soâng

Hình 130. Tuyeán chænh trò vaø sô ñoà boá trí coâng trình choáng xoùi boài soâng Tieàn ñoïan Sa Ñeùc- Myõ Thuaän

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

231

laáp ñeå ñaûm baûo oån ñònh laâu daøi cho maùi bôø, coâng trình gia coá bôø.

7.5.3 Tuyeán chænh trò vaø sô ñoà boá trí coâng trình choáng xoùi boài cho soâng Haäu

khu vöïc thaønh phoá Long Xuyeân

Ñaây laø ñoïan soâng phaân laïch vôùi cuø lao OÂng Hoå, laïch chính laïch traùi ñang bò

suy thoùai, laïch phaûi laïch phuï ñang phaùt trieån, nhöng laïi laø laïch ñi qua thaønh phoá

Long Xuyeân. Cuoái laïch phaûi laïi laø ñoïan phaân laïch vôùi baõi giöõa laø cuø lao Phoù Ba.

Muïc tieâu chænh trò laø baûo veä bôø soâng nhaùnh phaûi khu vöïc thaønh phoá Long

Xuyeân ñeå choáng saït lôû, caûi taïo caûnh quan ñoâ thò vaø choáng boài laéng laïch traùi, ñaëc bieät

laø choáng boài laéng taïi nuùt phaân laïch.

Tö töôûng chung laø ñieàu chænh tyû leä phaân löu hieän coù theo höôùng giaûm löu

löôïng laïch phaûi, taêng löu löôïng cho nhaùnh traùi.

Tuyeán chænh trò vaø sô ñoà boá trí heä thoáng coâng trình chænh trò cho ñoïan soâng

naøy ñöôïc theå hieän treân hình 131, trong ñoù bao goàm heä thoáng moû haøn coïc C1, C2, C3

khoáng cheá löu löôïng doøng chaûy vaøo laïch phaûi, keø gia coá bôø ñaàu cuø lao oâng Hoå G1

vaø cuïm coâng trình baûo veä bôø khu vöïc thaønh phoá Long Xuyeân goàm keø gia coá bôø G2,

SÔ ÑOÀ BOÁ TRÍ COÂNG TRÌNH CHÆNH TRÒ SOÂNG HAÄU

KHU VÖÏC THÒ XAÕ LONG XUYEÂN - TÆNH AN GIANG

G 3

A OÙ B H O P A UØ L C

P B 1

THÒ XAÕ LONG XUYEÂN

COÀN OÂNG HOÅ

G 2

S OÂN G H AÄU

ÄU A H G N O S

G 1

D 1

S OÂN G H AÄU

C 3

C 2

C 1

Hình 131. Tuyeán chænh trò vaø sô ñoà boá trí coâng trình choáng xoùi boài soâng Haäu ñoïan thaønh phoá Long Xuyeân

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

232

G3 vaø keø moõm caù ñaàu cuø lao Phoù Ba.

7.5.4 Tuyeán chænh trò vaø sô ñoà boá trí coâng trình choáng xoùi lôû cho soâng Haäu ñoïan

bieân giôùi Vieät Nam - Campuchia

Ñaây laø ñoïan soâng bieân giôùi giöõa Vieät Nam – Campuchia, coù cheá ñoä doøng

chaûy raát baát lôïi cho bôø soâng phía Vieät Nam, sau moãi traän luõ caùc hoá xoùi cuïc boä eùp saùt

bôø traùi raïch Bình Ghi vaø bôø phaûi soâng Haäu laøm bôø soâng phía Vieät Nam gaây saït lôû

maïnh. Vì ñoïan soâng Haäu vaø raïch Bình Ghi khu vöïc naøy laø ñöôøng bieân giôùi giöõa hai

nöôùc, chuùng ta khoâng theå can thieäp nhieàu vaøo ñöôïc, khoâng theå laán soâng, khoâng theå

thay ñoåi tuyeán soâng ñeå taïo doøng chaûy thoâng thuaän, bôûi vaäy, giaûi phaùp duy nhaát

chænh trò ñoïan soâng naøy laø gia coá bôø, cuûng coá taïi choã.

Phöông aùn ñeà nghò, laáp ñaày bao taûi caùt vaøo hoá xoùi cuïc boä ôû khu vöïc ngaõ ba

raïch Bình Ghi vaø soâng Haäu, xaây döïng coâng trình gia coá bôø coù keát caáu vöõng chaéc

CAMPUCHIA

Doøng chaûy traøn

Soâng Haäu

CAMPUCHIA

Doøng chaûy treân soâng chính Chôï Bình Khaùnh

VIEÄT NAM

RAÏCH BÌNH GHI

Coâng trình gia coá bôø

Hình 132. Sô ñoà boá trí coâng trình ñoaïn soâng bieân giôùi Vieät Nam-Campuchia

baèng BT, BTCT treân suoát chieàu daøi ñoïan bôø bò xoùi lôû.

7.5.5 Tuyeán chænh trò vaø sô ñoà boá trí coâng trình choáng xoùi lôû cho soâng Vaøm Nao

Ñoïan soâng ñang bò xoùi lôû maïnh doïc bôø taû, taïi cöûa nhaäp löu phía soâng Tieàn vaø

cöûa phaân löu phía soâng Haäu ñang toàn taïi hai hoá xoùi saâu eùp saùt bôø. Muïc ñích chænh trò

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

233

ñoïan soâng naøy laø giöõ oån ñònh tyû leä phaân löu giöõa soâng Tieàn vaø soâng Haäu, ñoàng thôøi

ngaên chaën vaø baûo veä tình traïng xoùi lôû bôø taû ñang dieãn ra raát traàm troïng hieäân nay. Heä

thoáng coâng trình chænh trò bao goàm:

Keø moõm caù ñieàu chænh tyû leä phaân löu taïi cöûa vaøo soâng Vaøm Nao phía soâng

Tieàn, V1 vaø V2, laáp hai hoá xoùi baèng bao taûi caùt treân phuû lôùp roï ñaù choáng troâi, gia coá

bôø suoát chieàu daøi phía bôø taû soâng Vaøm Nao. Sô ñoà boá trí coâng trình chænh trò soâng

Hình 133. Sô ñoà boá trí tuyeán coâng trình chænh trò soâng Vaøm Nao

Vaøm Nao theå hieän treân hình 133.

7.5.6 Tuyeán chænh trò vaø sô ñoà boá trí coâng trình choáng xoùi lôû cho khu vöïc thò traán

Naêm Caên soâng Caùi Nai

Bôø soâng Caùi Nai khu vöïc thò traán Naêm Caên bò xoùi lôû do nguyeân nhaân soùng taøu

beø vaø gia taûi quaù möùc meùp bôø soâng gaây ra. Bieän phaùp coâng trình mang laïi hieäu quaû

cao laø taêng khaû naêng chòu taûi vaø khaû naêng choáng xoùi cuûa ñaát maùi bôø soâng vaø loøng

soâng baèng caùch phun xi maêng, voâi boät hay caùc chaát keo khaùc ñoàng thôøi gia coá bôø ñeå

chaén soùng, daïng töôøng ñöùng taïo ñieàu kieän cho taøu thuyeàn caâëp beán ñöôïc deã daøng,

maùi bôø neân phuû lôùp roï ñaù ñeå traùnh taùc ñoäng cuûa chaân vòt taøu thuyeàn.

7.5.7 Chænh trò oån ñònh tuyeán giao thoâng thuûy quoác teá qua cöûa Ñònh An

Maáy naêm gaàn ñaây tình traïng boài laéng loøng daãn treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

234

ñaõ phaàn naøo gaây aûnh höôûng tôùi khaû naêng thoùat luõ cho löu vöïc, aûnh höôûng tôùi naêng

löïc laøm vieäc cuûa caùc coâng trình thuûy lôïi vaø aûnh höôûng tôùi giao thoâng thuûy. Nhöng

trong soá ñoù boài laéng loøng daãn caûn trôû giao thoâng thuûy ñang laø vaán ñeà caàn ñöôïc quan

taâm nhaát. Tuyeán giao thoâng thuûy quoác teá noái bieån Ñoâng vôùi Vieät Nam, Laøo,

Campuchia, Thaùi lan… doïc soâng Meâ Koâng hieän coù theå ñi theo hai höôùng qua Cöûa

Tieåu vaøo soâng Tieàn roài ñi leân bieân giôùi vaø höôùng vaøo töø cöûa Ñònh An, chaïy doïc soâng

Haäu sau ñoù qua soâng Vaøm Nao, soâng Tieàn roài leân bieân giôùi ñang ngaøy moät xuoáng

caáp. Hieän nay taøu qua laïi cöûa Tieåu, cöûa Ñònh An vaø ñoïan soâng phaân laïch khu vöïc

Taân Chaâu vaøo muøa khoâ gaëp khoâng ít khoù khaên. Ñeå ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu phaùt trieån

giao thoâng thuûy trong töông lai nhö hieäp ñònh quoác teá veà hôïp taùc phaùt trieån beàn

vöõng löu vöïc soâng Meâ Koâng ñaõ ñöôïc kyù keát vaøo naêm 1995 giöõa Vieät Nam,

Campuchia, Laøo, vaø Thailand, thì vieäc caûi taïo, chænh trò oån ñònh tuyeán luoàng giao

thoâng thuûy cho taøu bieån tôùi 10.000 taán qua laïi an toøan laø coâng vieäc caàn phaûi tieán

haønh sôùm.

Yeâu caàu kyõ thuaät ñoái vôùi tuyeán luoàng chaïy taøu 10.000 taán, hai laøn, môùn nöôùc

ñaày taûi 8,2 m, chieàu daøi taøu 142 m, chieàu roäng taøu toái ña 20 m ñöôïc xaùc ñònh nhö

+ Chieàu roäng luoàng ñöôïc tính theo coâng thöùc:

Bl2 = 2Bt + 3d

Trong ñoù:

- Bt – Chieàu roäng lôùn nhaát cuûa con taøu thieát keá hoaëc ñoaøn taøu thöïc teá,

vôùi taàu 10.000 DWT, Bt = 20 m.

- d- Khoaûng caùch an toaøn giöõa hai taøu, giöõa taøu vaø bôø, tuøy theo ñieàu

kieän cuï theå ñeå laáy trong khoaûng d = (2÷5)m.

Maët khaùc treân ñoïan soâng thaúng luoàng hai laøn chieàu roäng luoàng phaûi thoûa maõn

ñieàu kieän Bl2 ≥ 3Bt, töùc chieàu roäng luoàng phaûi lôn hôn hoaëc baèng 60 m. Treân ñoaïn

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

235

cong, chieàu roäng luoàng caàn môû roäng theâm veà phía bôø loài moät khoûang caùch:

2 −

Lt T

) Bc’ = Kc’ (Rc -

Trong ñoù: Bc’ – Ñoä môû roäng luoàng ( m);

Rc – Baùn kính ñoïan soâng cong (m), treân tuyeán giao thoâng thuûy quoác teá

treân soâng Meâ Koâng, trong laõnh thoå Vieät Nam, Rc nhoû nhaát taïi Caùi Beø – Tieàn

Giang, Rc MIN =950 m;

Lt – Chieàu daøi ñoaïn taøu tính toaùn (m);

T – Môùn nöôùc ñaày taûi cuûa taøu (m);

Kc’ – Heä soá. Kc’ = 3,85 khi Rc = 3 Lt ; Kc’ = 3,89 khi Rc = 6Lt.

Vôùi taøu 10.000 DWT, Rc = 950 m ta tính ñöôïc Bc’ = 5 m.

+ Ñoä saâu ñaûm baûo chaïy taøu:

Hl = T+∆T

Trong ñoù: Hl – ñoä saâu toái thieåu chaïy taøu (m);

T – môùn nöôùc ñaày taûi cuûa taøu thieát keá (m);

∆T – ñoä taêng saâu cuûa luoàng laïch (m).

ÔÛ caùc vuøng cöûa soâng ra bieån, coù gioù to soùng lôùn, ñoä taêng saâu ∆T coù theå tính

nhö sau:

∆T = Z0 + Z1 + Z2 + Z3+ Z4

Z0: Ñoä taêng saâu do chaát haøng khoâng ñeàu hoaëc beû laùi ñoät ngoät gaây ra nghieâng

leäch taøu, laáy khoaûng (3÷4)% môùn nöôùc cuûa taøu;

Z1: Ñoä taêng saâu baûo ñaûm laùi taøu an toaøn, thöôøng laáy ( 4÷6)% môùn nöôùc cuûa

taøu;

Z2: Chieàu saâu taêng theâm khi xeùt ñeán aûnh höôûng cuûa soùng, coù theå laáy baèng 0,3

chieàu cao cuûa soùng hoaëc tính toaùn theo quy trình thieát keá keânh bieån;

Z3: Ñoä taêng saâu khi taøu chaïy (laáy theo baûng 2/12 saùch Ñöôøng thuûy noäi ñòa –

NXB Xaây döïng -1995);

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

236

Z4 : Ñoä taêng saâu boài laéng.

Vôùi taøu 10.000 DWT vaø ñieàu kieän soùng gioù vuøng cöûa Tieåu vaø cöûa Ñònh An

tính ñöôïc ∆T= 2,04m. Nhö vaäy ñoä saâu luoàng laïch chaïy taøu phaûi ñaûm baûo:

Hl = 8,2+2,04 = 10,24 m

+ Baùn kính cong luoàng taøu:

Thöôøng baùn kính cong luoàng taøu tính theo coâng thöùc Rl = 6Lt , khuyeán khích

laáy Rl = 10Lt. Ñoái vôùi taøu 10.000 DWT Rl = 6x142 = 852 m.

Ñoái chieáu caùc thoâng soá kyõ thuaät cuûa tuyeán luoàng ñöôïc tính ôû treân vôùi cao

trình tuyeán laïch saâu, chieàu roäng loøng daãn doïc soâng Tieàn vaø soâng Haäu theå hieän treân

hình 40 vaø hình 41 cho thaáy, caùc tuyeán luoàng taøu quoác teá hieän höõu doïc soâng Tieàn vaø

soâng Haäu ñeàu ñaûm baûo nhöõng yeâu caàu cô baûn veà maët kyõ thuaät ngoïai tröø hai ñoïan

luoàng chaïy taøu cöûa Tieåu vaø cöûa Ñònh An. Neáu xeùt veà maët kyõ thuaät chaïy taøu, cöûa

Tieåu coù nhieàu öu ñieåm hôn cöûa Ñònh An, nhöng maät ñoä chaïy taøu qua cöûa Ñònh An

laïi lôùn hôn raát nhieàu laàn so vôùi cöûa Tieåu, bôûi ngoøai caùc taøu thuyeàn qua laïi caùc nöôùc

Laøo, Campuchia, Thaùi Lan cöûa Ñònh An coøn coù nhieàu taøu thuyeàn ñeán nhaän vaø xuaát

haøng ôû caûng Caàn Thô, caûng Myõ Thôùi vaø caùc caûng phía thöôïng nguoàn ñi gaàn nhö taát

caû caùc nöôùc treân theá giôùi. Vì vaäy vieäc caûi taïo, chænh trò oån ñònh tuyeán luoàng giao

thoâng thuûy qua cöûa Ñònh An laø caàn thieát hôn, mang laïi hieäu quaû cao hôn.

Do tuyeán chaïy taøu qua cöûa Ñònh An raát khoâng oån ñònh theo khoâng gian vaø

thôøi gian. Vò trí tuyeán luoàng, cao trình ñaùy tuyeán luoàng thay ñoåi raát lôùn trong naêm,

xem caùc hình 37 söï dòch chuyeån vò trí tuyeán laïch saâu cöûa Ñònh An caùc naêm töø

4/1990 ñeán 8/2003 vaø hình 38 dieãn bieán cao trình tuyeán laïch saâu cöûa Ñònh An muøa

luõ vaø muøa kieät töø 1991 ñeán 2003 chuùng ta seõ thaáy roõ ñieàu ñoù.

Ñeå ñaûm baûo oån ñònh tuyeán luoàng cho cöûa Ñònh An laø moät vaán ñeà lôùn. Ñeå tìm

ra phöông aùn toái öu coøn nhieàu coâng vieäc phaûi laøm, ôû ñaây chuùng toâi chæ giôùi thieäu hai

phöông aùn coù tính khaû thi cao ñeå caùc nhaø chuyeân moân baøn baïc thaûo luaän.

*Phöông aùn I: Söû duïng tuyeán luoàng taøu höôùng Ñoâng (hieän nay ñang söû

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

237

duïng), theå hieän treân hình 134.

Ñeå oån ñònh luoàng taøu caàn boá trí heä thoáng ñeâ ngaên caùt, giaûm soùng DA1 daøi

9000 m (goàm 2 ñoïan 4500m + 4500m) ôû beân phaûi luoàng vaø ñeâ DA2 daøi toång coäng

A 2

AÁP P H Ö ÔÙC T HIEÄN AÁP H OÄ T AØU

-2

DELTA TRIEÀU RUÙT - N

A 1

-3

COÀN RÌA C1 -N

-4

3 - N

-5

-3

-4

-3

-1

KM SOÁ 0

-5

G N OÂ Ñ N EÅ B

A D OÀN R Ì A C

2 - S

-4

-4 -3 -2 -1 0

-3

COÀN RÌA C2 -N

OÀN R Ì A C

-2

-4

-1

COÀN RÌA C1 -S

-4

-3

-4

-3

-2

-1

-3

-4

-5

-6

DELTA TRIEÀU RUÙT - S

Kyù hieäu

Ñeâ S5

Ñeâ S1

Ñeâ S4

Ñeâ S2

Ñeâ S3

COÀN VAÊN

Coâng trình

Ngaên caùt Giaûm soùng

+ 7,4

Ngaên caùt Giaûm soùng + 7,4

CT Ñænh

+ 7,4

-6

-5

-6 2500 m

5200 m

4400m

4500 m

CT Chaân Chieàu daøi

4500 m

Ghi chuù

Hình 134. Sô ñoà boá trí tuyeán coâng trình chænh trò cöûa Ñònh An, PA.I

12100m (goàm 3 ñoïan 2500m + 5200m + 4400m).

*Phöông aùn II: Söû duïng keânh Quan Chaùnh Boá laøm tuyeán voøng traùnh nhö

hình 135. Phaàn lôùn chieàu daøi tuyeán keânh Quan Chaùnh Boá hieän khaù saâu, thoûa maõn

ñieàu kieän chuaån taéc luoàng taøu, nhöng caàn môû thoâng cöûa ra bieån vaø boá trí ñeâ ngaên caùt

Hình 135. Sô ñoà boá trí tuyeán coâng trình chænh trò cöûa Ñònh An, PA.II

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

238

giaûm soùng cho tuyeán luoàng môùi.

7.6 PHAÂN KYØ ÑAÀU TÖ COÂNG TRÌNH CHÆNH TRÒ CHO CAÙC ÑIEÅM XOÙI BOÀI

GAÂY THIEÄT HAÏI LÔÙN TREÂN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

Hieän nay treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL coù tôùi 81 ñieåm xoùi lôû bôø vaø coù tôùi 37

ñieåm boài laéng loøng daãn gaây haïi, trong ñoù coù 5 khu vöïc saït lôû vaø 3 khu vöïc boài laéng

troïng ñieåm. Vieäc ñaàu tö nhaân taøi vaät löïc daøn traûi cho taát caû caùc ñieåm xoùi boài treân heä

thoáng soâng hay thaäm chí cho taát caû caùc khu vöïc xoùi boài troïng ñieåm cuõng khoâng hôïp

lyù, khoâng ñem laïi hieäu quaû kinh teá cao.

Treân cô sôû xem xeùt khaû naêng ngaên chaën thieät haïi, tính hieäu quaû trong vieäc

ñaàu tö xaây döïng coâng trình chænh trò, ñoàng thôøi chuù yù tôùi söï ñoàng boä, khoâng maâu

thuaãn vôùi caùc giai ñoïan sau chuùng toâi xin kieán nghò quy moâ coâng trình cuøng thöù töï

öu tieân ñaàu tö cho moät soá coâng trình choáng xoùi lôû bôø treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

vaøo nhöõng naêm tôùi ñöôïc ghi trong baûng döôùi ñaây.

Trong ñoù, taát caû caùc coâng trình chænh trò soâng ñöôïc ñeà nghò ñaàu tö giai ñoïan

naøy ñeàu thuoäc daïng coâng trình bò ñoäng, chæ coù taùc duïng gia coá bôø, chieàu daøi ñoaïn gia

coá ñöôïc ghi trong coät 9, thöù töï öu tieân ñöôïc ghi trong coät 10.

Rieâng coâng trình chænh trò soâng choáng boài laéng chæ ñaàu tö lôùn cho vieäc baûo veä

tuyeán luoàng cöûa Ñònh An, sau khi döï aùn caáp nhaø nöôùc giai ñoïan 2002-2005, tìm ra

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

239

giaûi phaùp toái öu. Caùc tuyeán soâng keânh raïch noäi vuøng chæ neân naïo veùt ñònh kyø.

Baûng 29. Chieàu daøi caàn baûo veä theo thöù töï öu tieân ñoái vôùi caùc vò trí saït lôû troïng ñieåm treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

Soâng

Tænh

Huyeän

Vò trí xoùi lôû

Caáp baùo ñoäng

Chieàu daøi saït lôû (m)

Coâng trình baûo veä bôø ñaõ coù (m)

Thöù töï öu tieân

Chieàu daøi coâng trình caàn xaây döïng (m)

2

3

4

10

6

7

8

9

1

ΙΙΙ

Ñaàu cuø lao Caùi Vöøng vaø bôø taû xaõ Long Thuaän

3600

600

ΙΙΙ

Bôø taû xaõ Thöôøng laïc

2400

1000

Hoàng Ngöï

Ñoàng Thaùp

ΙΙΙ

Bôø ta khu vöïc Thò traán Hoàng Ngöï

1500

Soâng Tieàn

ΙΙΙ

Tx Sa Ñeùc

Bôø höõu Phöôøng 3, 4

920

3600

2000

ΙΙΙ

Bôø höõu xaõ Vónh Hoøa

6000

1200

Taân Chaâu

An Giang

Bôø höõu TT Taân Chaâu

Ñaëc bieät

2000

1000

Coå Chieân

Bôø höõu thuoäc khoùm 1-Phöôøng 5

III

800

Vónh Long

Tx Vónh Long

An Phuù

Ñaëc bieät

1000

Ñoïan soâng raïch bieân giôùi Vieät Nam – Campuchia xaõ Khaùnh An, Khaùnh Bình

Soâng Haäu

Bôø höõu P. Bình Ñöùc

III

4000

2000

1000

Tp. Long Xuyeân

An Giang

Ñaëc bieät

4500

1000

Bôø taû aáp Long Thöôïng, Hoøa thöôïng xaõ Kieán An

Vaøm Nao

Chôï Môùi

Bôø taû xaõ Myõ Hoäi Ñoâng

III

3000

1200

Baïc lieâu

Bôø taû thuoäc Phöôøng 7 & 8

III

160

Tx. Baïc Lieâu

Baïc Lieâu

III

1500

500

Gaønh Haøo

Ñoâng Haûi

Khu vöïc cöûa soâng Thò traán Gaønh Haøo

850

III

1000

600

Caùi Nai

Caø Mau Ngoïc Hieån

Bôø höõu Khu vöïc chôï TT Naêm Caên

240

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng – Vieän Khoa hoïc Thuûy lôïi mieàn Nam

Chương 8. CHÖÔNG TRÌNH QUAÛN LYÙ DÖÕ LIEÄU CÔ BAÛN VAØ KEÁT QUAÛ

NGHIEÂN CÖÙU XOÙI BOÀI HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

8.1 GIÔÙI THIEÄU CHUNG

Hieän töôïng xoùi lôû vaø boài laéng loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL hieän ñang laø

moät trong nhöõng vaán ñeà böùc xuùc ñöôïc xaõ hoäi quan taâm. Ñeå goùp phaàn cho coâng taùc

nghieân cöùu veà lónh vöïc naøy ñaït keát quaû toát, tröôùc heát phaûi thu thaäp, toång hôïp caùc

nguoàn taøi lieäu cô baûn cuøng nhöõng keát quaû nghieân cöùu tröôùc, treân cô sôû ñoù xaây döïng

phaàn meàm toå chöùc, quaûn lyù moät caùch khoa hoïc, coù khaû naêng khai thaùc vaø caäp nhaät

moät caùch ñôn giaûn, thuaän tieän. Vôùi muïc ñích naøy, Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò

Soâng vaø Phoøng choáng Thieân tai ñaõ phoái hôïp vôùi caùc chuyeân gia trong lónh vöïc GIS

thieát laäp phaàn meàm quaûn lyù döõ lieäu cô baûn vaø keát quaû nghieân cöùu xoùi boài heä thoáng

soâng ôû ÑBSCL, chöông trình ñöôïc xaây döïng treân cô sôû döõ lieäu heä thoâng tin ñòa lyù vaø

heä thoáng quaûn lyù thoâng tin döôùi daïng ATLAS ñieän töû treân neàn phaàn meàm Microsoft

Access.

Chöông trình quaûn lyù caùc taøi lieäu cô baûn lieân quan ñeán vaán ñeà xoùi lôû vaø boài

laéng loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL bao goàm: taøi lieäu ñòa hình, thuûy vaên, buøn caùt,

ñòa chaát, caùc thoâng tin veà thöïc traïng saït lôû, boài laéng vv… . Caùc keát quaû nghieân cöùu veà

hình thaùi soâng, caùc keát quûa nghieân cöùu veà coâng trình chænh trò soâng… cuõng ñöôïc

chöông trình caäp nhaät, quaûn lyù.

Chöông trình ñöôïc thieát laäp vôùi caùc giao dieän gaàn guõi vôùi ngöôøi duøng, caùc

thoâng tin taøi lieäu cô baûn ñöôïc löu tröõ saép xeáp khoa hoïc giuùp cho ngöôøi söû duïng coù

theå truy xuaát, caäp nhaät döõ lieäu moät caùch deã daøng vaø nhanh choùng.

8.2 XAÂY DÖÏNG CÔ SÔÛ DÖÕ LIEÄU

8.2.1 Döõ lieäu khoâng gian

- Baûn ñoà neàn cuûa chöông trình ñöôïc soá hoùa töø baûn ñoà heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

tyû leä 1:250.000, heä thoáng thoâng tin ñòa danh, ñöôøng giao thoâng, ranh giôùi caùc tænh

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

241

ñöôïc laáy töø baûn ñoà haønh chính xuaát baûn naêm 2001.

- Döõ lieäu dieãn bieán ñöôøng bôø caùc naêm ñöôïc xaây döïng döïa treân cô sôû chaäp caùc

baûn ñoà thu thaäp ñöôïc sau khi ñaõ naén chuyeån toaï ñoä.

- Döõ lieäu, thoâng tin caùc vuøng xoùi lôû, boài laéng ñöôïc laáy töø ñieàu tra khaûo saùt

thöïc ñòa, töø phöông phaùp chaäp caùc lôùp ñöôøng bôø, phöông phaùp giaûi ñoaùn aûnh vieãn

thaùm.

8.2.2 Döõ lieäu phi khoâng gian

8.2.2.1 Boä taøi lieäu cô baûn

Boä taøi lieäu cô baûn ñöôïc thu thaäp, xaây döïng töø nhieàu nguoàn, nhieàu phöông

phaùp khaùc nhau, vì theá caàn chænh bieân, ñieàu chænh ñeå ñöa veà cuøng moät heä quy chieáu

chuaån.

* Taøi lieäu ñòa hình:

Taøi lieäu ñòa hình ñöôïc thu thaäp töø caùc ñeà taøi, döï aùn tröôùc ñaây vaø taøi lieäu khaûo

saùt ño ñaïc boå sung saûn phaåm cuûa ñeà taøi taïi haàu heát caùc ñoïan soâng coù dieãn bieán hình

thaùi phöùc taïp:

- Treân soâng Tieàn goàm caùc khu vöïc: Taân Chaâu, Hoàng Ngöï, Sa Ñeùc, Vónh

Long, Myõ Thuaän…

- Treân soâng Haäu goàm caùc khu vöïc: Bình Ghi, Chaâu Ñoác, Long Xuyeân…

- Treân caùc soâng vuøng trieàu, cöûa bieån: khu vöïc Naêm Caên, Cöûa Tieåu, Cöûa Ñaïi,

Gaønh Haøo…

Haàu nhö caùc taøi lieäu ñòa hình thu thaäp ñöôïc töø caùc thôøi kyø tröôùc ñeàu phaûi tieán

haønh soá hoùa vaø chuyeån ñoåi veà heä quy chieáu hieän haønh, trong vaøi naêm gaàn ñaây taøi

lieäu ñòa hình ñöôïc khaûo saùt ño ñaïc baèng maùy ño saâu hoài aâm keát hôïp ñònh vò GPS coù

ñoä chính xaùc ñaùng tin caäy vaø khoâng phaûi chuyeån ñoåi heä toaï ñoä.

* Taøi lieäu thuyû vaên:

Taøi lieäu möïc nöôùc vaø löu löôïng chuû yeáu ñöôïc thu thaäp töø caùc traïm ño thuûy

vaên ôû caùc soâng thuoäc ÑBSCL: Taân Chaâu, Vaøm Nao, Myõ Thuaän, Chaâu Ñoác, Long

Xuyeân, Caàn Thô, Taân An. Tính ñeán thôøi ñieåm naøy taøi lieäu thuûy vaên ñaõ thu thaäp ñöôïc

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

242

goàm coù 2 naêm soá lieäu möïc nöôùc, löu löôïng giôø vaø 22 naêm soá lieäu möïc nöôùc, löu

löôïng trung bình ngaøy. Ngoøai ra coøn coù caùc taøi lieäu veà löu löôïng vaø löu toác doøng

chaûy taïi caùc khu vöïc xoùi boài troïng ñieåm ñöôïc khaûo saùt ño ñaïc töø maùy ño toång hôïp

doøng chaûy ADCP. Caùc thoâng tin taøi lieäu thuûy vaên cuûa töøng khu vöïc ñöôïc caäp nhaät,

quaûn lyù theo trình töï thôøi gian ño ñaïc.

* Taøi lieäu ñòa chaát:

Boä taøi lieäu ñòa chaát ñöôïc xaây döïng treân cô sôû taøi lieäu khaûo saùt ño ñaïc caùc hoá

khoan ñöôïc boá trí ven bôø soâng taïi caùc khu vöïc coù xoùi boài troïng ñieåm: Thöôøng Phöôùc,

Taân Chaâu, Vaøm Nao, Myõ Thuaän, Vónh Long, Caùi Beø, Bình Ghi, Long Xuyeân, Gaønh

Haøo vv…

8.2.2.2 Caùc thoâng tin veà keát quaû nghieân cöùu hình thaùi soâng, ñònh höôùng giaûi phaùp

coâng trình chænh trò soâng

- Quaù trình dieãn bieán ñöôøng bôø treân maët caét doïc, maët caét ngang vaø treân maët

baèng taïi caùc khu vöïc xoùi boài troïng ñieåm.

- Baûn ñoà phaïm vi hoïat ñoäng hai beân soâng doïc soâng Tieàn vaø soâng Haäu.

- Baûn ñoà vò trí caùc ñieåm xoùi boài treân toøan heä thoáng soâng ôû ÑBSCL, goàm 81

ñieåm saït lôû bôø, 37 ñieåm boài laéng loøng daãn. Caùc thoâng tin veà chieàu daøi, toác ñoä xoùi boài

vaø hình aûnh xoùi lôû bôø töøng thôøi kyø, cuûa töøng khu vöïc cuõng ñöôïc caäp nhaät.

- Caùc giaûi phaùp coâng trình baûo veä bôø ñaõ ñöôïc xaây döïng treân heä thoáng soâng ôû

ÑBSCL.

- Ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp coâng trình choáng xoùi boài loøng daãn cho heä thoáng

soâng ôû ÑBSCL, taïi caùc khu vöïc xoùi boài troïng ñieåm.

8.3 CHÖÔNG TRÌNH QUAÛN LYÙ CÔ SÔÛ DÖÕ LIEÄU VAØ KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU

XOÙI BOÀI LOØNG DAÃN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL.

Chöông trình ñöôïc xaây döïng nhaèm lieân keát caùc döõ lieäu khoâng gian (baûn ñoà

neàn) vôùi caùc döõ lieäu phi khoâng gian (caùc taøi lieäu ñòa hình, thuûy vaên, ñòa chaát…) giuùp

cho vieäc quaûn lyù, caäp nhaät vaø truy xuaát döõ lieäu thuaän tieän, nhanh choùng.

Noäi dung chöông trình: Thoâng tin ñöôïc quaûn lyù theo caáp baäc, ñi töø thoâng tin

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

243

toång theå, bao quaùt ñeán thoâng tin chi tieát cho töøng lónh vöïc.

Noäi dung quaûn lyù cuûa chöông trình nhö sau:

8.3.1 Quản lyù danh mục người sử dụng hệ thoáng

- Tạo maõ soá cho pheùp người môùi tieáp caän vôùi chöông trình ñöôïc sử dụng;

- Cập nhật, thay ñổi thoâng tin người sử dụng;

- Loại bỏ quyeàn sử dụng chöông trình cuûa ngöôøi naøo ñoù khỏi danh saùch;

- Phaân quyền theo loại truy xuất (Khai thaùc hay cập nhật).

8.3.2 Quản lyù dữ liệu cơ bản, bao gồm caùc nhoùm thoâng tin

− Thủy văn;

− Địa hình;

− Địa chất;

− Đứt gaõy, trầm tích, dị thường;

− Sạt lở, bồi lắng;

− Biến hình loøng dẫn;

− Coâng trình bảo vệ bờ.

8.3.3 Quản lyù bản ñồ thoâng tin caùc dữ liệu cơ bản, gồm caùc chöùc năng

- Xem bản ñồ;

- Theâm mới ñối tượng treân bản ñồ;

- Hiệu chỉnh ñối tượng treân bản ñồ;

- Lieân kết ñối tượng hình học với cơ sở dữ liệu;

- Lưu lại những thay ñổi treân bản ñồ.

(Caùc chöùc naêng chi tieát xem phaàn 8.4.4)

* Nh ận xeùt:

So với caùc chương trình quản lyù dữ liệu ñược xaây dựng trước ñaây, chương

trình quản lyù cơ sở dữ liệu vaø keát quả nghieân cứu xoùi bồi loøng dẫn hệ thống soâng

ĐBSCL saûn phaåm ñeà taøi KC08-15 coù một số ưu ñieåm sau:

- Giao diện chương trình (bằng tiếng Việt) dễ sử dụng.

- Việc truy xuất dữ liệu dễ daøng, nhanh choùng vaø tiện lợi; Đơn cử như khi cần

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

244

xem dữ liệu mực nước trong phần thủy văn chỉ việc nhập thời ñoạn cần truy xuất số

liệu. Chương trình sẽ hiển thị caùc gía trò mực nước trong thời ñoạn ñoù, ñồng thời caùc

gía trị max, min vaø trung bình ngaøy, thời ñoạn cũng ñược hiển thị, ngoaøi ra chương

trình coøn cho pheùp xem biểu ñồ của caùc ñường quaù trình mực nước, lưu lượng…

- Chương trình cho pheùp cập nhật, thay ñổi caùc dữ liệu thoâng tin một caùch linh

hoạt. Dữ liệu khoâng gian (bản ñồ nền) coù thể thay ñổi, cập nhật bằng caùc coâng cụ do

chương trình cung cấp. Dữ liệu phi khoâng gian ñược cập nhật trực tiếp vaøo chương

trình hoặc coù thể chuyển ñổi từ caùc phần mềm khaùc.

8.4 HƯỚNG DẪN SỬ DỤNG

8.4.1 Khởi ñoäng chöông trình

Để khởi ñộng chương trình:

- Nhaáp ñuùp chuoät vaøo bieåu töôïng chöông trình treân maøn hình (desktop).

- Hoaëc vaøo Start ->Run ->c:\phanmemQLDLCB\DLCB_Rrg xuaát hieän hoäp

thoaïi yeâu caàu nhaäp teân ngöôøi söû duïng vaø maät khaåu. Choïn nuùt <Ñaêng nhaäp> ñeå ñaêng

nhaäp vaøo heä thoáng.

- Ñeå thoaùt khoûi chöông trình, choïn nuùt .

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

245

Sau khi khởi ñộng, maøn hình sẽ xuất hiện cửa soå chương trình như sau:

Chöông trình ñöôïc thieát keá coù hai caáp ñoä söû duïng:

- Caáp ñoä khai thaùc: khi choïn cheá ñoä naøy ngöôøi duøng chæ coù theå xuaát hay xem

caùc thoâng tin, caùc döõ lieäu, khoâng theå chænh söûa caäp nhaät döõ lieäu.

- Caáp ñoä caäp nhaät: ñeå choïn cheá ñoä naøy ngöôøi duøng phaûi bieát maät khaåu

(password) cuûa chöông trình, khi cheá ñoä caäp nhaät ñöôïc choïn ngöôøi duøng coù quyeàn

xem, chænh söûa caäp nhaät thoâng tin khi caàn thieát.

Sau khi ñăng nhập, cửa soå chính chương trình sẽ xuất hiện như sau:

8.4.2 Quản lyù khai thaùc, caäp nhật dữ liệu

Ñeå khai thaùc caäp nhaät thoâng tin chæ caàn click (baám) chuoät vaøo lónh vöïc caàn

truy caäp ñöôïc lieät keâ beân phaûi cöûa soå chính chöông trình.

8.4.2.1 Thuûy vaên

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

246

Choïn nuùt maøn hình maùy seõ xuaát hieän cuûa soå sau:

Bấm vào đây để xem chi tiết thông tin

Chọn nhóm thông tin cần xem

Liên kết dữ liệu không gian và phi không gian

Loại bỏ liên kết dữ liệu không gian và phi không gian

a. Khai thaùc döõ lieäu

- Choïn trạm thủy văn caàn xem thoâng tin:

Nhaáp chuoät vaøo teân traïm thuûy vaên caàn xem vò trí trong danh saùch teân caùc

traïm thuûy vaên ñöôïc lieät keâ beân phaûi

- Choïn thoâng tin caàn xem:

Nhaáp chuoät vaøo , , hoaëc , sau ñoù

ñeå xem thoâng tin chi tieát. Ví duï xem thoâng tin möïc nöôùc: baám vaøo nuùt

- Xem thoâng tin mực nước:

vaøo möïc nước, maøn hình seõ xuaát Sau khi baám nuùt xem thoâng tin chi tieát

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

247

hieän:

Chọn khoảng thời gian cần xem dữ liệu

Mở biểu đồ

Xuất dữ liệu sang Excel

Nhaäp khoaûng thôøi gian vaøo 2 oâ < töø ngaøy> vaø <ñeán ngaøy>, chöông trình seõ hieån

thò caùc giaù trò möïc nöôùc giôø cuûa töøng ngaøy, giaù trò möïc nöôùc min, max, trung bình

cuûa ngaøy. Ngoaøi ra chöông trình seõ töï ñoäng tính giaù trò möïc nöôùc min, max, trung

bình cuûa thôøi ñoaïn ñang löïa choïn xem vaø ngaøy xuaát hieän caùc cöïc trò ñoù.

- Xem bieåu ñoà möïc nöôùc:

Ñeå xem bieåu ñoà ñöôøng quùa trình möïc nöôùc trong thôøi ñoaïn ñang löïa choïn, click

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

248

chuoät vaøo nuùt . Chöông trình seõ môû cöûa soå sau:

Ñeå xuaát döõ lieäu sang kieåu ñònh daïng cuûa excel, choïn nuùt .

b) Caäp nhaät vaø thay ñoåi döõ lieäu

Choïn chöông trình ôû cheá ñoä caäp nhaät môùi coù theå thöïc hieän ñöôïc caùc chöùc naêng

caäp nhaät döõ lieäu.

- Caäp nhaät döõ lieäu khoâng gian:

Muoán caäp nhaät vaø thay ñoåi döõ lieäu khoâng gian söû duïng caùc coâng cuï (xem chi

tieát ôû phaàn 8.4.3) ñeå thöïc hieän, ví duï theâm môùi moät traïm thuûy vaên:

B1: Nhaáp chuoät vaøo oâ ôû doøng cuoái cuøng trong danh saùch teân traïm

(doøng coù daáu * ôû ñaàu doøng);

B2: Nhaäp ñaày ñuû caùc thoâng tin vaøo caùc coät töông öùng;

B3: Hiển thị bản ñồ neàn chọn vị trí caàn theâm traïm thuûy vaên;

B4: Theâm nhöõng thoâng tin caàn thieát vaøo trạm thủy văn vừa tạo;

B5: Chọn nuùt ở goùc traùi dưới cửa sổ bản ñồ ñeå lieân keát caùc thoâng

tin cuûa traïm vöøa choïn.

- Caäp nhaät döõ lieäu phi khoâng gian

Coù theå nhaäp soá lieäu tröïc tieáp töø baøn phím hoaëc chuyeån ñoåi döõ lieäu töø caùc

phaàn meàm khaùc, ví duï ñeå caäp nhaät thoâng tin möïc nöôùc:

B1: Môû baûng thoâng tin möïc nöôùc;

B2: Nhấp chuột vaøo doøng cuoái cuøng cuûa danh saùch (duøng thanh cuoän beân phaûi

danh saùch hoặc duøng phím PageDown treân bàn phím ñeå di chuyeån ñeán doøng cuoái

cuøng);

B3: Nhaáp chuoät vaøo coät töông öùng vaø tieán haønh nhaäp soá lieäu;

Thay ñoåi caùc thoâng tin cuõng ñöôïc tieán haønh töông töï, goïi thoâng tin caàn thay

ñoåi, thay ñoåi thoâng tin theo yeâu caàu, cuoái cuøng ñoùng thoâng tin ñeå löu caùc thoâng tin

caàn söûa.

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

249

- Khai thaùc caäp nhaät thoâng tin löu löôïng:

Caùc böôùc tieán haønh hoaøn toaøn töông töï nhö phaàn truy xuaát, caäp nhaät dữ liệu

mực nước.

- Khai thaùc caäp nhaät thoâng tin veà vaän toác:

Xem thoâng tin vaän toác:

B1: Chọn daïng thoâng tin trạm thủy văn cần xem dữ liệu vận tốc (Nhấp chuột

vaøo doøng thoâng tin tương ứng);

B3: Nhaäp khoaûng thôøi gian caàn xem döõ lieäu vaøo hai oâ vaø <ñeán

B2: Chọn nuùt xem thoâng tin maøn hình maùy tính xuaát hieän hình dưới:

ngaøy>. Nhaán Enter treân baøn phím, danh saùch caùc maët caét vaän toác trong khoaûng thôøi

gian choïn löïa seõ hieån thò.

B4: Nhaáp ñuùp chuoät vaøo oâ cuûa maët caét caàn xem seõ xuaát hieän

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

250

tröôøng phaân boá vaän toác treân maët caét ngang, nhö hình döôùi ñaây.

Bôø traùi

Bôø phaûi

-10

)

( u a s

-20

-30

100

200

300

400

500

600

Khoaûng caùch (m)

Maët caét soá 4 ño luùc 09h05'ngaøy 06/08/2003

B5: Sau khi xem xong, nhaáp chuoät vào daáu chéo phía treân góc phải ñeå

ñoùng vaø quay laïi maøn hình tröôùc ñoù.

Cập nhật theâm soá lieäu mới:

B1: Nhấp chuột vaøo dòng cuoái cuøng cuûa danh saùch (doøng coù daáu * ôû ñaàu doøng,

duøng thanh cuoän beân phaûi danh saùch hoaëc duøng phím PageDown treân baøn phím ñeå

di chuyeån ñeán doøng cuoái cuøng);

B2: Nhaáp chuoät vaøo coät töông öùng vaø tieán haønh nhaäp lieäu;

hoặc di chuyển vuøng hiển thị bản ñồ

B3: Duøng chöùc naêng phoùng to baûn ñoà

ñể chọn vị trí cần theâm mặt cắt vận tốc;

B4: Chọn chức năng theâm ñoái töôïng ñöôøng treân thanh coâng cuï beân traùi cuûa

cửa sổ bản ñồ ñể tạo mặt cắt vận tốc taïi vò trí coù soá lieäu;

B5: Chọn daïng thoâng tin mặt cắt vận tốc ñeå nhaäp caùc thoâng tin caàn thieát;

B6: Lieân kết caùc thoâng tin khoâng gian vaø phi khoâng gian baèng caùch nhaán chuoät

vaøo bieåu töôïng lieân keát ở goùc traùi dưới cửa sổ bản ñồ.

8.4.2.2 Địa hình

Chọn <Địa hình> trong cửa sổ chính của chương trình, maøn hình maùy tính seõ xuaát

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

251

hieän döôùi ñaây:

- Xem thoâng tin ñòa hình:

B1: Nhấp chuột vaøo teân khu vực cần xem thoâng tin, ñöôïc ghi trong danh saùch

liệt keâ beân goùc phải;

B2: Chọn nút Xem thoâng tin maøn hình seõ xuaát hieän cöûa soå beân döôùi;

B3: Nhaáp chuoät choïn xem naêm khaûo saùt taøi lieäu;

B4: Nhaáp ñuùp chuoät vaøo oâ soá hieäu maët caét ñeå xem caùc maët caét ngang loøng soâng

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

252

töông öùng;

B5: Nhaáp chuoät vaøo oâ Môû file Acad bình ñoà hoaëc Môû file Acad maët caét ñeå xem

bình ñoà, maët caét ñòa hình cuûa khu vöïc ñaõ choïn.

- Cập nhật theâm môùi thoâng tin taøi lieäu ñòa hình:

Khai baùo gắn kết với dữ liệu ACAD về mặt cắt vaø bình ñồ:

B1: Chọn năm cần gắn kết với dữ liệu (dạng AutoCad);

B2: Nhấp ñuùp chuột lần lượt vaøo caùc oâ hoặc

(Acad)>;

B3: Chỉ ra vị trí lưu trữ của file dữ liệu Acad tương ứng treân ñóa cứng.

Khai baùo gắn kết daïng dữ liệu mặt cắt với file sơ ñồ dạng ảnh:

B1: Chọn năm gaén keát dữ liệu;

B2: Trong danh saùch caùc maët caét beân döôùi, nhấp ñuùp chuoät vaøo oâ ;

B3: Chỉ ra vị trí lưu trữ của file sơ ñồ dạng ảnh tương ứng treân ñóa cứng.

8.4.2.3 Sạt lở, bồi lắng

Chọn nuùt trong cửa sổ chính của chương trình, maøn hình seõ

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

253

xuaát hieän cöûa soå nhö beân dưới.

- Xem thoâng tin sạt lở:

B1: Chọn lựa phía treân cửa sổ;

B2: Chọn tỉnh cần xem thoâng tin;

B3: Nhấp chuột vaøo khu vực sạt lở cần xem ôû danh saùch beân dưới maøn hình.

Khu vực sạt lở ñöôïc choïn sẽ hiển thị (neùt gaïch ñỏ) ở giữa maøn hình vaø danh saùch

hình aûnh minh hoïa seõ ñöôïc hieån thò;

B4: Nhấp ñuùp chuột vaøo beân phải, hình ảnh minh họa

sẽ xuất hiện.

Xem thoâng tin khu vực sạt lở trọng ñiểm:

Ñeå xem thoâng tin caùc khu vöïc saït lôû troïng ñieåm, click chuoät vaøo bieåu töôïng

<Ñaëc bieät>.

- Xem thoâng tin bồi lắng:

B1: Chọn lựa phía treân cửa sổ;

B2: Nhấp chuột vaøo khu vực bồi lắng cần xem trong danh saùch beân dưới cửa

sổ (coù thể phối hợp sử dụng caùc chức năng xem bản ñồ). Khu vực bồi lắng tương ứng

sẽ ñược hiển thị (neùt gaïch vaøng) ở giữa maøn hình;

B3: Danh saùch caùc hình ảnh minh họa sẽ ñược hiển thị tương ứng với khu vực

bồi lắng ñược chọn.

- Theâm mới, cập nhật, loại bỏ thoâng tin saït lôû vaø bồi lắng:

Ñöôïc tieán haønh töông töï nhö caùch laøm trong phần bieân tập taøi lieäu thuyû vaên.

* Ñeå truy xuaát caäp nhaät thoâng tin cho caùc döõ lieäu cô baûn khaùc cuûa chöông trình

cuõng hoaøn toaøn töông töï nhö caùc thao taùc ñaõ neâu treân.

8.4.3 Chức năng của caùc coâng cụ

8.4.3.1 Xem bản ñồ

- Phoùng to, thu nhỏ bản ñồ:

; B1: Treân thanh coâng cuï beân traùi cöûa soå baûn ñoà, choïn bieåu töôïng

B2: Nhaáp chuoät traùi treân maøn hình ñeå phoùng to baûn ñoà, nhaáp chuoät phaûi ñeå

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

254

thu nhoû baûn ñoà.

- Di chuyeån vuøng hieån thò baûn ñoà:

; B1: Treân thanh coâng cuï beân traùi cöûa soå baûn ñoà, choïn bieåu töôïng

B2: Nhaáp giöõ chuoät traùi treân cöûa soå baûn ñoà, keùo chuoät ñeán vò trí môùi vaø thaû

nuùt chuoät ra.

- Chọn ñoái töôïng treân baûn ñoà xem thoâng tin:

B1: Treân thanh coâng cuï beân traùi cöûa soå baûn ñoà, choïn bieåu töôïng ;

B2: Nhaáp chuoät vaøo ñoái töôïng caàn xem thoâng tin treân baûn ñoà, doøng thoâng tin

töông öùng seõ hieån thò ôû danh saùch beân phaûi hoaëc beân döôùi cöûa soå baûn ñoà. (Löu yù: chæ

choïn ñöôïc nhöõng ñoái töôïng thuoäc lôùp döõ lieäu ñang truy caäp).

- Xem toaøn thể khu vực bản ñồ:

Chọn bieåu töôïng , maøn hình maùy sẽ tự ñoäng hieån thò toaøn boä baûn ñoà.

- Xem bản ñồ theo một tỷ lệ xaùc ñịnh:

, maøn hình xuaát hieän cöûa soå yeâu caàu nhaäp tyû leä caàn B1: Chọn bieåu tượng

xem vaøo.

B2: Nhaäp phaàn maãu soá cuûa tyû leä caàn xem vaøo oâ vaø choïn nuùt .

- In bản ñồ:

B1: Chọn bieåu tượng , maøn hình xuaát hieän cửa soå yeâu caàu khai báo trang

in;

B2: Khai baùo trang caàn in, khổ giấy, hướng in, lề in;

B3: Chọn nút ñeå khai báo tyû leä in vaø khu vöïc caàn in.

- Bật tắt hiển thị caùc lớp bản ñồ:

B1: Chọn bieåu tượng , seõ xuaát hieän cửa soå như hình beân dưới;

B2: Ñaùnh daáu vaøo oâ nếu muốn hiển thị lớp ñaùnh dấu, hoặc bỏ dấu

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

255

chọn vaøo oâ nếu muốn tắt hiển thị lớp ñoù;

B3: Chọn nuùt ñể cập nhật hiển thị treân cửa sổ (coù thể bỏ qua bước

naøy vaø chọn thẳng nuùt );

B4: Chọn nuùt ñể ghi nhận những thay ñổi vaø quay về cửa sổ bản ñồ,

hoặc chọn nuùt ñể bỏ qua những thay ñổi vaø trở về cửa sổ bản ñồ.

8.4.3.2 Theâm môùi ñoái töôïng treân baûn ñoà

- Theâm môùi ñoái töôïng daïng ñieåm (Point):

B1: Chọn bieåu tượng ;

B2: Nhaáp chuoät trái tại vị trí cần tạo ñiểm treân cöûa sổ bản ñoà.

- Theâm môùi ñoái töôïng daïng ñöôøng (Line):

B1: Chọn bieåu tượng ;

B2: Nhaáp chuoät trái lần lượt tại vị trí caùc ñænh caàn taïo treân cửa sổ bản ñoà

(phối hợp giữ phím CTRL treân baøn phím nếu muốn vị trí tạo bắt dính vaøo caùc ñối

tượng ñaõ coù treân baûn ñoà hoặc giữ phím SHIFT nếu muốn vẽ caùc ñöôøng thẳng goùc);

B3: Nhấp chuột phải ñể kết thuùc vaø chấp nhận ñối tượng vừa tạo.

- Theâm môùi ñoái töôïng daïng vuøng(Region):

B1: Chọn bieåu tượng ;

B2: Nhaáp chuột trái lần lượt tại vị trí caùc ñænh cần tạo treân cửa sổ bản ñoà (phối

hợp giữ phím CTRL treân baøn phím nếu muốn vị trí tạo bắt dính vaøo caùc ñoái töôïng ñaõ

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

256

coù treân baûn ñoà hoặc giữ phím SHIFT nếu muốn vẽ caùc ñöôøng thaúng goùc);

B3: Nhấp chuột phải ñể kết thuùc vaø chấp nhận ñối tượng vừa tạo.

- Theâm môùi ñoái töôïng daïng nhaõn Label (doøng chuù thích treân baûn ñoà):

; B1: Chọn bieåu töôïng

B2: Nhaáp chuoật trái tại vị trí cần tạo nhaõn treân cửa sổ bản ñoà (duøng phím

Enter treân baøn phím ñể xuống haøng nhập tiếp);

B3: Nhấp chuột phải ñể kết thuùc vaø chấp nhận caùc ñối tượng nhaõn vừa tạo.

8.4.3.3 Hiệu chỉnh ñối tượng treân baûn ñoà

- Thay ñổi vị trí ñối tượng:

B1: Chọn caùc ñối tượng cần thay ñổi vị trí treân bản ñồ;

B2: Chọn bieåu tượng hay ñeå di chuyeån hoaëc xoay ñoái töôïng caàn thay

ñoåi;

B3: Nhaáp chuoật traùi tại vị trí mới treân bản ñồ hoặc nhấp giữ chuột traùi vaøo ñoái

tượng vaø keùo chuoät ñến vị trí mới rồi thả chuột ra.

- Xoaù ñoái tượng:

B1: Chọn ñối tượng cần xoaù treân bản ñồ (giữ phím SHIFT treân baøn phím ñể

chọn ñược nhiều ñối tượng);

B2: Treân thanh coâng cụ beân trái cửa soå bản ñoà, chọn bieåu tượng xoùa;

B3: Chọn nếu ñồng yù xoaù caùc ñối tượng ñược chọn, chọn nếu

khoâng ñồng yù xoaù.

- Thay ñổi thuộc tính ñối tượng:

B1: Chọn ñối tượng cần thay ñổi thuộc tính treân bản ñồ;

B2: Chọn bieåu tượng thay ñoåi thuoäc tính, seõ xuất hiện caùc cửa sổ tương

ứng với ñối tượng ñược chọn;

B3: Thay ñoåi caùc thuoäc tính theo yeâu caàu maøu, kích côõ, kieåu chöõ….;

B4: Chọn nếu chấp nhận những thay ñổi, hoặc chọn ñể bỏ

qua những thay ñổi vừa thực hieän.

8.4.3.4 Lieân keát ñoái tượng hình học với cơ sở dữ liệu

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

257

- Tạo lieân kết:

B1: Chọn daïng dữ liệu trong danh saùch beân traùi hoặc beân dưới của cửa sổ bản

ñồ;

B2: Chọn ñối tượng treân bản ñồ cần lieân kết với daïng dữ liệu vừa chọn;

B3: Nhấp chuột vaøo nuùt beân dưới cửa sổ bản ñồ ñeå lieân keát caùc

ñoái töôïng vöøa choïn.

- Gôõ boû lieân keát:

B1: Chọn daïng dữ liệu cần loïai bỏ lieân keát;

B2: Nhấp chuột vaøo nuùt beân dưới cửa sổ bản ñồ.

8.4.3.5 Lưu lại những thay ñổi treân bản ñồ:

B1: Chọn bieåu töôïng ;

B2: Chọn nếu muốn lưu lại tất cả caùc thay ñổi treân bản ñồ, hoặc chọn

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

258

nếu muốn bỏ qua tất cả caùc thay ñổi.

Chương 9. KEÁT LUAÄN VAØ KIEÁN NGHÒ

9.1 KEÁT LUAÄN

Soâng ngoøi, keânh, raïch vuøng ÑBSCL laø nguoàn lôïi to lôùn ñoái vôùi khu vöïc vaø caû

nöôùc, nhöng beân caïnh ñoù laø nhöõng thaûm hoaï maø chuùng ta phaûi ñoái maët nhö: luõ luït,

haïn haùn, xaâm nhaäp maën, oâ nhieãm moâi tröôøng vaø hieän töôïng xoùi boài bieán hình loøng

daãn. Vì vaäy, song song vôùi vieäc nghieân cöùu khai thaùc nguoàn lôïi soâng nöôùc, coøn phaûi

nghieân cöùu tìm caùc giaûi phaùp giaûm nheï thieät haïi do chuùng gaây ra.

Theo keát quaû toång hôïp chöa ñaày ñuû cuõng ñaõ cho thaáy möùc ñoä thieät haïi do

hieän töôïng xoùi lôû bôø soâng, boài laéng loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL trong nhöõng

thaäp nieân qua laøm chuùng ta ñau loøng:

- 30 ngöôøi daân voâ toäi bò cöôùp ñi maïng soáng;

- 5 daõy phoá bò doøng nöôùc cuoán ñi;

- Nhieàu laøng maïc nhaø cöûa bò nhaán chìm;

- 1 thò xaõ tænh lî phaûi di dôøi;

- 4 thò xaõ vaø 3 thò traán ñang bò uy hieáp nghieâm troïng;

- Phí toån cho vieäc naïo veùt luoàng laïch chaïy taøu, thuyeàn haøng naêm hôn chuïc tyû

ñoàng…..

Nhaèm muïc ñích phaùt huy maët tích cöïc, haïn cheá nhöõng taùc ñoäng baát lôïi cuûa

hieän töôïng xoùi boài loøng daãn gaây ra, ñeà taøi KC08-15 ‘Nghieân cöùu döï baùo xoùi lôû, boài

laéng loøng daãn vaø ñeà xuaát caùc bieän phaùp phoøng choáng cho heä thoáng soâng ôû ÑBSCL’

thuoäc chöông trình Moâi tröôøng vaø phoøng traùnh thieân tai ñöôïc thöïc hieän.

*Saûn phaåm chính cuûa ñeà taøi.

Sau hôn ba naêm thöïc hieän ñeà taøi vôùi söï giuùp ñôõ ñaày nhieät tình cuûa caùc caáp caùc

ngaønh coù lieân quan töø trung öông tôùi caùc ñòa phöông, ñeà taøi ñaõ hoøan thaønh moät khoái

löôïng lôùn coâng vieäc vôùi caùc saûn phaåm chính sau:

+Ba taäp taøi lieäu cô baûn veà ñòa hình, ñòa chaát vaø thuûy vaên heä thoáng soâng ôû

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

259

ÑBSCL .

+Möôøi boán baùo caùo chuyeân ñeà:

- Chuyeân ñeà 1, Baùo caùo ñaùnh giaù keát quaû nghieân cöùu quaù trình loøng daãn, taùc

ñoäng cuûa coâng trình chænh trò ñaõ coù vaø ñònh höôùng caùc giaûi phaùp phoøng choáng xoùi,

boài heä thoáng soâng ôû ÑBSCL;

- Chuyeân ñeà 2, Baùo caùo ñieàu tra thöïc traïng xoùi lôû vaø boài laéng loøng daãn heä

thoáng soâng ôû ÑBSCL;

- Chuyeân ñeà 3, Kyõ thuaät vieãn thaùm vaø GIS trong giaùm saùt bieán ñoåi ñöôøng bôø

soâng Cöûu Long;

- Chuyeân ñeà 4, Nghieân cöùu dieãn bieán loøng soâng, hình thaùi soâng vaø loïai daïng

loøng daãn cuûa heä thoáng soâng ôû ÑBSCL;

- Chuyeân ñeà 5, Baùo caùo phaân tích nhöõng nhaân toá aûnh höôûng, nhöõng nguyeân

nhaân, cô cheá, ñaëc ñieåm xoùi lôû vaø boài laéng loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL;

- Chuyeân ñeà 6, Cô sô lyù thuyeát moâ hình toùan ba chieàu loøng ñoäng vaø keát quaû

döï baùo xoùi boài loøng daãn soâng Vaøm Nao trong quaù trình dieãn bieán luõ naêm 2004;

- Chuyeân ñeà 7, Keát quaû nghieân cöùu ñòa chaát traàm tích, doøng soâng coå nhaèm

xaùc ñònh haønh lang oån ñònh ven soâng Tieàn, soâng Haäu;

- Chuyeân ñeà 8, Boá trí heä thoáng moác quan traéc quaù trình saït lôû bôø, boài laéng

loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL;

- Chuyeân ñeà 9, Ñaëc ñieåm kieán taïo ÑBSCL vaø caáu truùc traàm tích hai bôø soâng

Tieàn;

- Chuyeân ñeà 10, Ñaùnh giaù taùc ñoäng moâi tröôøng do xoùi lôû, boài laéng loøng daãn

gaây ra treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL;

- Chuyeân ñeà 11, Keát quaû khaûo saùt caáu truùc bôø keø Vónh Long baèng phöông

phaùp ñòa vaät lyù Georadar vaø thaêm doø ñieän;

- Chuyeân ñeà 12, Keát quaû khaûo saùt caáu truùc ñòa chaát bôø soâng Tieàn khu vöïc thò

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

260

traán Taân Chaâu, tænh An Giang;

- Chuyeân ñeà 13, Xaây döïng chöông trình tính oån ñònh maùi soâng, keânh vaø maùi

ta-luy trong moâi tröôøng MS. EXCEL;

- Chuyeân ñeà 14, Theo doõi thi coâng vaø ñaùnh giaù söï oån ñònh coâng trình gia coá

bôø soâng Tieàn khu vöïc thò traán Taân Chaâu.

+ Hai phaàn meàm :

- Phaàn meàm tính oån ñònh maùi bôø coù nhieàu lôùp ñaát vôùi ñoä doác maùi bôø khaùc

nhau;

- Phaàn meàm quaûn lyù döõ lieäu cô baûn vaø keát quaû nghieân cöùu cuûa ñeà taøi.

+Keát quaû öùng duïng thöïc teá: thoâng baùo keát quaû döï baùo xoùi boài loøng daãn heä

thoáng soâng ôû ÑBSCL göûi cho caùc ñòa phöông haøng naêm vaøo tröôùc muøa möa baõo,

tham gia thieát keá, theo doõi thi coâng moät soá coâng trình chænh trò soâng.

+Xuaát baûn saùch ‘Xoùi lôû bôø soâng Cöûu Long vaø giaûi phaùp phoøng traùnh cho caùc

khu vöïc troïng ñieåm’, Nhaø xuaát baûn Noâng nghieäp, naêm 2002;

+Coâng boá 16 baøi baùo treân caùc taïp chí chuyeân ngaønh, tham gia 4 hoäi thaûo khoa

hoïc;

+Höôùng daãn ñoà aùn toát nghieäp cho 8 sinh vieân Tröôøng Ñaïi hoïc Giao thoâng

Vaän taûi thaønh phoá Hoà Chí minh, Tröôøng Baùch khoa thaønh phoá Hoà Chí Minh;

+Ñaøo taïo naâng cao trình ñoä chuyeân moân vaø söû duïng khaù thaønh thaïo moâ hình

toùan Mike 11, Mike 21 C, moâ hình toùan ba chieàu loøng ñoäng cho caùc caùn boä tham gia

ñeà taøi;

+Höôùng daãn thaønh coâng moät hoïc vieân cao hoïc laøm luaän vaên toát nghieäp, moät

nghieân cöùu sinh naêm thöù 4 vaø moät nghieân cöùu sinh naêm thöù 2.

*Nhöõng ñoùng goùp veà khoa hoïc vaø thöïc tieãn cuûa ñeà taøi :

- Xaây döïng böùc tranh xoùi boài loøng daãn cho toøan boä heä thoáng soâng ôû ÑBSCL;

- Phaân loïai, phaân caáp xoùi boài loøng daãn theo ñaëc ñieåm, nguyeân nhaân hình

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

261

thaønh, theo möùc ñoä gaây haïi ;

- ÖÙng duïng kyõ thuaät vieãn thaùm vaøo nghieân cöùu dieãn bieán loøng daãn treân maët

baèng, ñaây laø moät phöông phaùp nghieân cöùu môùi ñaït hieäu quaû cao ít toán keùm;

- Ñaõ nhaän ñònh moät soá nguyeân nhaân daãn ñeán tình traïng gia taêng xoùi lôû bôø heä

thoáng soâng ôû ÑBSCL trong nhöõng thaäp nieân qua. Ñaõ tieáp caän vôùi nhöõng ñaùnh giaù veà

löôïng moät soá yeáu toá nhö: Khaû naêng cuûa doøng chaûy, thôøi gian duy trì khaû naêng cuûa

doøng chaûy, luõ xuoáng trieàu ruùt, gia taûi meùp bôø soâng tôùi toác ñoä xoùi lôû bôø;

- Xaùc ñònh ñöôïc phaïm vi hoïat ñoäng treân maët baèng doïc soâng Tieàn, soâng Haäu

töø ñoù kieán nghò haønh lang oån ñònh beân soâng;

- Xaây döïng ñöôïc hai coâng thöùc kinh nghieäm tính toác ñoä xoùi lôû bôø cho hai khu

vöïc Thöôøng Phöôùc vaø Sa Ñeùc treân soâng Tieàn. Hai coâng thöùc ñaõ phaûn aùnh ñöôïc baûn

chaát vaät lyù cuûa hieän töôïng xoùi lôû bôø;

- ÖÙng duïng Mike 11, Mike 21C vaø ñaëc bieät laø moâ hình toùan ba chieàu loøng

ñoäng vaøo nghieân cöùu döï baùo xoùi boài bieán hình loøng daãn cho ñoïan soâng Tieàn khu vöïc

Taân Chaâu-Hoàng Ngöï , khu vöïc soâng Vaøm Nao vaø ñoïan soâng Haäu khu vöïc thaønh phoá

Long Xuyeân. Keát quaû thu ñöôïc khaù phuø hôïp vôùi dieãn bieán thöïc teá;

- Laàn ñaàu tieân öùng duïng coâng ngheä khoâng phaù huûy Georadar vaøo vieäc xaùc

ñònh vò trí, ñoä lôùn caùc dò thöôøng trong thaân keø gia coá bôø khu vöïc thò xaõ Vónh Long vaø

khu vöïc thò traán Taân Chaâu;

- Phaân tích, ñaùnh giaù nhöõng öu ñieåm vaø nhöõng maët coøn haïn cheá cuûa caùc loïai

daïng coâng trình chænh trò soâng ñaõ xaây döïng treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL, töø ñoù ruùt

ra nhöõng kinh nghieäm caàn thieát ;

- Xaùc ñònh thöù töï öu tieân xaây döïng caùc coâng trình chænh trò treân heä thoáng soâng

ôû ÑBSCL trong nhöõng naêm tôùi ;

- Xaây döïng ñöôïc phaàn meàm quaûn lyù döõ lieäu, quaûn lyù keát quaû nghieân cöùu cho

heä thoáng soâng ôû ÑBSCL, phaàn meàm coù khaû naêng khai thaùc vaø caäp nhaät döõ lieäu, vôùi

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

262

giao dieän gaàn guõi vôùi ngöôøi duøng.

Ngoøai ra coøn moät soá ñoùng goùp thöïc teá ñöôïc caùc ñòa phöông ñaùnh giaù cao ñoù

laø: Keát quaû döï baùo xoùi lôû bôø göûi ñeán caùc ñòa phöông haøng naêm vaøo tröôùc muøa möa

luõ ; Döï baùo xoùi lôû bôø soâng Saøi Goøn khu vöïc baùn ñaûo Thanh Ña vaø ñeà xuaát giaûi phaùp

xöû lyù caáp baùch ; Tham gia thieát keá coâng trình gia coá bôø khu vöïc thò xaõ Taân An, khu

vöïc Naêm Caên ; Tö vaán cho quaù trình thi coâng keø Taân Chaâu, keø Sa Ñeùc v.v…

- Döï baùo xoùi lôû vaø ñeà xuaát giaûi phaùp giaûm nheï thieät haïi cho ñoïan soâng Tieàn khu

vöïc aáp Long Hoøa, xaõ Long Thuaän huyeän Hoàng Ngöï tænh Ñoàng Thaùp;

- Thieát keá keø baûo veä bôø soâng Caùi Nai khu vöïc thò traán Naêm Caên;

- Thieát keá keø gia coá bôø soâng Vaøm Coû, khu vöïc thò xaõ Taân An.

*Nhöõng toàn taïi cuûa ñeà taøi :

- Nghieân cöùu veà boài laéng loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL coøn nhieàu haïn cheá;

- Chöa ñi saâu nghieân cöùu aûnh höôûng cuûa beø nuoâi caù boá trí doïc soâng tôùi söï thay

ñoåi keát caáu doøng chaûy, thay ñoåi quy luaät bieán hình loøng daãn ;

- Hieän nay chöa coù taøi lieäu ño ñaïc, ñaùnh giaù cuï theå chính xaùc taùc ñoäng cuûa töøng

phöông aùn thoaùt luõ tôùi cheá ñoä doøng chaûy heä thoáng soâng bôûi vaäy ñaùnh giaù veà löôïng

aûnh höôûng cuûa töøng phöông aùn thoùat luõ tôùi xoùi boài loøng daãn chöa theå thöïc hieän ñöôïc;

- Nghieân cöùu döï baùo xoùi lôû bôø döïa treân keát quaû ño ñaïc Georañar chöa cho bieát

cuï theå khoaûng thôøi gian xaûy ra saït lôû.

*Höôùng nghieân cöùu trong thôøi gian tôùi:

- Naâng cao ñoä chính xaùc cuûa keát quaû döï baùo ;

- Nghieân cöùu quy luaät phaùt trieån, thôøi gian xuaát hieän saït lôû taïi caùc khu vöïc bôø

soâng, keø gia coá bôø coù khuyeát taät baèng coâng ngheä môùi Georadar;

- Nghieân cöùu naâng cao ñoä chính xaùc keát qua döï baùo baèng moâ hình toùan ;

- Tieán haønh nghieân cöùu treân moâ hình vaät lyù ñeå xaùc ñònh tyû leä phaân löu hôïp lyù vaø

chænh trò oån ñònh ñoïan soâng Vaøm Nao, phaân löu chính giöõa soâng Tieàn vaø soâng Haäu ;

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

263

- Caàn trieån khai caùc keát quaû nghieân cöùu cuûa ñeà taøi vaøo thöïc teá saûn xuaát.

9.2 KIEÁN NGHÒ

Ñeå taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc nghieân cöùu vaø khai thaùc coù hieäu quaû nguoàn

lôïi soâng nöôùc, ñeà nghò nhaø nöôùc caáp kinh phí ñeå duy trì vieäc ño ñaïc taøi lieäu cô baûn

veà thuûy vaên, buøn caùt, ñòa hình loøng daãn ñònh kyø heä thoáng soâng ôû ÑBSCL.

Phöông phaùp nghieân cöùu dieãn bieán loøng daãn baèng caùch chaäp aûnh veä tinh ñònh vò

toøan caàu raát ñôn giaûn, ñem laïi hieäu quaû cao, ñeà nghò caùc cô quan coù thaåm quyeàn cho

mua aûnh coù ñoä phaân giaûi cao, chuïp ñònh kyø haøng naêm vaøo moät thôøi ñieåm nhaát ñònh.

Ñeå baûo veä ñöôøng bieân giôùi vaø oån ñònh ñôøi soáng nhaân daân khu vöïc bieân giôùi ñeà

nghò nhaø nöôùc caáp kinh phí cho vieäc xaây döïng coâng trình gia coá bôø ñoïan soâng, raïch

bieân giôùi giöõa Vieät Nam vaø Campuchia, daøi khoûang 1000 m.

Muoán giöõ oån ñònh loøng daãn soâng Tieàn vaø soâng Haäu sau Vaøm Nao ñieàu caàn thieát

phaûi giöõ ñöôïc oån ñònh tyû leä phaân löu, giöõ ñöôïc oån ñònh loøng daãn soâng Vaøm Nao vì

vaäy ñeà nghò cho xaây döïng coâng trình chænh trò soâng Vaøm Nao trong thôøi gian sôùm

nhaát coù theå.

Ñeà nghò duy trì coâng taùc döï baùo xoùi lôû bôø cho caùc ñòa phöông vaøo tröôùc muøa baõo

luõ haøng naêm.

Ñeà nghò nhaø nöôùc cho pheùp xaây döïng moâ hình vaät lyù moät ñoïan soâng Cöûu Long

nhaèm taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho coâng taùc nghieân cöùu khoa hoïc vaø phuïc vuï saûn

xuaát.

Moâ hình toaùn ba chieàu loøng ñoäng saûn phaåm mang thöông hieäu Vieät Nam coù khaù

nhieàu öu ñieåm so vôùi moâ hình toùan Mike 21 C, vì vaäy ñeå moâ hình toùan ba chieàu loøng

ñoäng coù choã ñöùng ñuùng vò trí cuûa noù ñeà nghò Boä Khoa hoïc vaø Coâng ngheä taïo moïi

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

264

ñieàu kieän caàn thieát ñeå caùc nhaø khoa hoïc hoøan thieän moâ hình toùan naøy.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1.- Altunin S.T., Chænh trò soâng, Nhaø xuaát baûn noâng nghieäp, Moscow 1956.

2.- Baùo caùo toùm taét keát quaû nghieân cöùu, Ñaùnh giaù tieàm naêng caùt doïc soâng Coå Chieân

vaø soâng Haäu Giang tænh Traø Vinh, Lieân hieäp Khoa hoïc Ñòa chaát, Moâi tröôøng vaø

coâng ngheä khoaùng, Tp.Hoà Chí Minh thaùng 5/2000.

3.- Baùo caùo toång hôïp ‘Quy hoïach toång theå phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi vuøng ÑBSCL

thôøi kyø ñeán naêm 2010’ Boä keá hoïach vaø Ñaàu tö, Trung taâm Kinh teá mieàn Nam, Tp.

HCM, 6/1996.

4.- Buøi Ñaït Chaâm, Nghieân cöùu dieãn bieán loøng daãn soâng Tieàn, soâng Haäu, soâng Vaøm

Nao, treân ñòa phaän tænh An Giang phuïc vuï phoøng choáng thieân tai saït lôû ñaát bôø soâng,

An Giang 2003.

5.- Ñaäu Quoác Nhaân, Boài xoùi ôû caùc soâng ñoàng baèng vaø hình thaùi loøng soâng ôû vuøng

cöûa soâng coù thuûy trieàu, Vieän nghieân cöùu KHTL Nam Kinh Trung Quoác, Baûn dòch

1982, ngöôøi dòch Nguyeãn Vieát Phoå.

6.- Ñaøo Xuaân Hoïc & nnk, Baùo caùo toång keát ñeà taøi “Nghieân cöùu caùc vaán ñeà thoùat luõ

vaø kinh teá-xaõ hoäi-moâi tröôøng phuïc vuï phaùt trieån beàn vöõng ÑTM”, Cô sôû II-Tröôøng

Ñaïi hoïc Thuûy lôïi, Tp. HCM, 7/2004.

7.-Developing and updating empirical methods for predicting morphological

changes of the Jamuna River, EGIS Technical Note Series 29, Dhaka, January

2002.

8.- Dinh Cong San, Flood flow and morphology of the Lower Mekong River,

Master Thesis AIT, Bangkok Thailand, 2000.

9.- Döï aùn khaû thi, Khai thaùc caùt san laáp treân loøng soâng Coå Chieân thuoäc caùc xaõ Taân

Hoùa Baéc, Tröôøng An, Taân Ngaõi, phöôøng 9 – Thò xaõ Vónh Long, tænh Vónh Long,

Coâng ty Vaät lieäu xaây döïng, Vónh Long naêm 2002.

10.- Gerrit J. Schiereck, Introduction to Bed, band and shore protection, Delft

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

265

University press, 2001.

11.- G.J. Klaassen, Planform changes in large braided sand-bed rivers, Delft

hydraulics, December 1993.

12.- Hoøang Höng, Vaán ñeà boài laáp cöûa soâng vuøng trieàu, Taïp chí KHKT, Vieän KH

Vieät Nam, 1974.

13.- Hoaøng Vaên Huaân, Coâng trình baûo veä bôø choáng xoùi lôû oån ñònh bôø soâng Tieàn khu

vöïc phöôøng 3, 4 thò xaõ Sa Ñeùc tænh Ñoàng Thaùp, Tp.HCM 2002.

14.- Izbad Zade Iu.A., Kiacbeili T.H. Bieán hình doøng soâng, nhaø xuaát baûn Vieän haøn

laâm Aderbaighiang CCP, Baky, 1966.

15.- Karasev I. F. Quaù trình bieán ñoåi loøng daãn khi doøng chaûy thay ñoåi, Nhaø xuaát baûn

Noâng nghieäp, Leningrad, 1975.

16.- Leo C.Van Rijn, Handbook Sediment Transport by Currents and Waves, Delft

Hydraulics, Report H 461, June 1989.

17.- Leâ Ngoïc Bích & nnk, Ñieàu tra bieán ñoåi loøng daãn heä thoáng soâng Cöûu Long vaø

soâng Saøi Goøn Ñoàng Nai, Vieän KHTL mieàn Nam, Tp. HCM, 1995.

18.- Leâ Ngoïc Tuùy, Xoùi lôû cuïc boä treân soâng Hoàng vaø döï baùo cho ñoïan soâng cong,

Taäp san VKHTL Haø Noäi, 1984.

19.- Leâ Maïnh Huøng, Ñinh Coâng Saûn, Xoùi lôû bôø soâng Cöûu Long vaø giaûi phaùp phoøng

traùnh cho caùc khu vöïc troïng ñieåm, Nhaø xuaát baûn Noâng Nghieäp, Tp. HCM, 2002.

20.-Leâ Maïnh Huøng, Coâng thöùc kinh nghieäm tính toác ñoä xoùi lôû bôø soâng Tieàn khu vöïc

Thöôøng Phöôùc tænh Ñoàng Thaùp, Taïp chí Noâng nghieäp PTNT, thaùng 6/2004.

21.-Leâ Maïnh Huøng & NNK, Baùo caùo toång keát döï aùn KHCN caáp nhaø nöôùc, “Nghieân

cöùu döï baùo phoøng choáng xoùi lôû bôø soâng Cöûu Long, Vieän KHTL mieàn Nam, Tp.

HCM 2001.

22.- Löông Phöông Haäu, Ñoäng löïc hoïc doøng soâng, Tröôøng ñaïi hoïc Xaây döïng Haø

Noäi, 1992.

23.- Löông Phöông Haäu, Traàn Ñình Hôïi, Ñoäng löïc hoïc doøng soâng vaø chænh trò soâng,

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

266

Nhaø xuaát baûn Noâng nghieäp, Haø Noäi 2004.

24.- Ngoâ Trí Vieàng chuû bieân, Boä moân thuûy coâng Tröôøng Ñaïi hoïc Thuûy Lôïi, Giaùo

Trình Thuûy Coâng, Nhaø xuaát baûn Noâng Nghieäp, Haø Noäi 1988.

25.- Nguyeãn Aân Nieân, Leâ Ngoïc Bích, Löông Phöông Haäu, “Nghieân cöùu döï baùo bieán

hình loøng soâng vaø caùc bieän phaùp coâng trình phoøng choáng xoùi lôû bôø soâng Cöûu Long

ñoïan Taân Chaâu-Hoàng Ngöï, Vieän nghieân cöùu KHTL Nam boä, Tp. HCM 3/1995.

26.- Nguyeãn Ngoïc Anh vaø nnk, Ñaëc ñieåm thuûy vaên luõ ÑBSCL, Phaân vieän Khaûo saùt

quy hoaïch thuûy lôïi Nam Boä, Tp.Hoà Chí Minh thaùng 10/1994.

27.- Nguyeãn Höõu Phuùc, Saït lôû bôø soâng, bôø bieån - Thöïc traïng vaø giaûi phaùp, Cuïc Quaûn

lyù ñeâ ñieàu vaø Phoøng choáng luït baõo, Haø Noäi 2004.

28.- Nguyeãn Sinh Huy, Nghieân cöùu quaù trình hoaït ñoäng vaø tình hình saït lôû bôø cuûa

soâng Tieàn - soâng Haäu, Tp.Hoà Chí Minh thaùng 10/1998.

29.- Przedwojski B., Blazejewski R., Pilarczyk K.W., River Training Techniques,

A.A. Balkema/Rotterdam/Brookfield/ 1995.

30.- River Bank Erosion in Vietnam and related literature, Road and Hydraulic

Engineering Institute, Delft, The Netherlands, 2003.

31.- Smirnova T.G., Pravgivest Iu.P., Smirnov G.N., Coâng trình baûo veä bôø, Nhaø xuaát

baûn xaây döïng Moscow, 2002.

32.- Tieâu chuaån ngaønh, Coâng trình baûo veä bôø soâng ñeâ choáng luõ, Quy trình thieát keá

14 TCN 84-91, Nhaø xuaát baûn Noâng nghieäp, Haø Noäi, 1991.

33.- Trònh Coâng Vaán, Ñaùnh giaù nguyeân nhaân saït lôû bôø soâng Saøi Goøn khu vöïc baùn

ñaûo Thanh Ña, Hoäi thaûo Khoa hoïc sôû KH &CN Tp.HCM, thaùng 5/2004.

34.- Voõ Phaùn, chuû bieân, Giaùo trình Ñoäng löïc hoïc soâng ngoøi Tröôøng Ñaïi hoïc Thuûy

lôïi, Nhaø xuaát baûn Noâng nghieäp, Haø Noäi, 1981.

35.- Voõ Phaùn, Voõ Nhö Huøng, Coâng trình chænh trò soâng, Nhaø xuaát baûn giaùo duïc,

1995.

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

267

36.- Vuõ Taát Uyeân, Coâng trình baûo veä bôø, Vieän KHTL Haø Noäi 1991.

37.-Vuõ Vaên Nghò, Leâ Maïnh Huøng, Nghieân cöùu aûnh höôûng cuûa doøng chaûy theo muøa

tôùi xoùi lôû loøng daãn soâng Cöûu Long, Taïp chí Noâng nghieäp & PTNT, thaùng 12/2002.

38.- http:/www.gisdevelopment.net, Using remotely sensed data to detect changes

Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam

268

of riverbank in Mekong River, Vietnam vaø moät soá Website khaùc.

Baûng A.1. Thoáng keâ caùc khu vöïc xoùi lôû bôø treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

TT

Soâng

Tænh

Huyeän

Vò trí xoùi lôû

Chieàu daøi (m)

Möùc ñoä

Toác ñoä (m/naêm)

20÷30

Bôø taû xaõ Thöôøng Phöôùc 1,2

4900

Maïnh

Ñaàu cuø lao Long Khaùnh xaõ Long Khaùnh A

2200

Maïnh

15÷20 10÷15

3600

Maïnh

Hoàng Ngöï

Ñaàu cuø lao Caùi Vöøng vaø bôø taû xaõ Long Thuaän Bôø höõu cuø lao Caùi Vöøng xaõ Phuù Thuaän A

4000

5÷7

Trung bình

Bôø taû xaõ Thöôøng laïc

2400

5÷8

Trung bình

Bôø ta khu vöïc Thò traán Hoàng Ngöï ø

1500

5÷8

Trung bình

Ñaàu cuø lao Taây xaõ Phuù Thuaän B

4000

20÷30

Maïnh

3500

5÷8

Bôø taû xaõ Phuù Ninh

Trung bình

Tam Noâng

Tieàn

Ñoàng Thaùp

Bôø taû cuø lao Taây xaõ Taân Quôùi

4000

5÷8

Trung bình

5÷6

Bôø taû xaõ Taân Thaïnh

2700

Trung bình

Thanh Bình

5÷6

Bôø taû TT Thanh Bình

600

Trung bình

Ñaàu coàn Chaûi xaõ Taân Thuaän Ñoâng

5000

3÷5

Yeáu

TX Cao Laõnh

Bôø taû Phöôøng 6

2000

5÷8

Trung bình

7000

5÷7

Bôø höõu xaõ Myõ An Höng A, B

Trung bình

Laáp Voø

Bôø taû xaõ Myõ Xöông

1500

8÷10

Trung bình

Cao Laõnh

Bôø taû xaõ Bình Haøng Taây, Bình Haøng Trung Bôø taû xaõ Bình Thaïnh

3700 3500

8÷10 5

Trung bình Trung bình

16 17

Baûng A.1(Tieáp theo)

TT

Soâng

Tænh

Huyeän

Vò trí xoùi lôû

Möùc ñoä

Chieàu daøi (m)

Toác ñoä (m/naêm)

Bôø höõu xaõ Taân Khaùnh Ñoâng

Trung bình

5÷8

2200

Tx Sa Ñeùc

Bôø höõu Phöôøng 3, 4

Trung bình

5÷8

3600

Tieàn

Ñoàng Thaùp

Chaâu Thaønh

Bôø höõu xaõ An Hieäp

Maïnh

6000

30÷35

Bôø höõu xaõ Vónh Hoøa

Maïnh

6000

Taân Chaâu

Bôø höõu TT Taân Chaâu

Trung bình

5÷10

2000

An Giang

1÷2

Phuù Taân

Bôø höõu xaõ Phuù Thoï

Yeáu

3000

Chôï Môùi

Ñaàu cuø lao Gieàng xaõõ Taân Myõ

Maïnh

10÷12

4000

Tieàn

Long Hoà

Bôø höõu xaõ Ñoàng Phuù

Yeáu

3÷5

1500

Coàn Taân Long xaõ Taân Long

Yeáu

2÷3

1500

Vónh Long Tieàn Giang Myõ Tho

Chôï Laùch

Bôø höõu xaõ Phuù Phuïng

Trung bình

5÷10

2000

Beán Tre

Long Hoà

Bôø taû xaõ Bình Hoøa Phöôùc

Trung bình

6÷10

3500

5÷10

Tx Vónh Long Bôø höõu thuoäc khoùm 1-Phöôøng 5

Trung bình

800

Vónh Long

Vuõng Lieâm

Ñaàu cuø lao Giaûi xaõ Qöôùi Thieän

Yeáu

3÷5

3000

10÷20

Coå Chieân

Maïnh

3000

Tx Traø Vinh Ñaàu cuø lao Long Thò xaõ Long Ñöùc

Traø Vinh

Bôø höõu cuø lao Caùi Caùc xaõ Vónh Bình

Trung bình

5÷6

1000

Beán Tre

Chôï Laùch

Bôø taû xaõ Hoøa Nghóa

Maïnh

5000

Baûng A.1(Tieáp theo)

TT

Soâng

Tænh

Huyeän

Vò trí xoùi lôû

Möùc ñoä

Chieàu daøi (m)

Toác ñoä (m/naêm)

Chôï Laùch

Bôø höõu xaõ Long Thôùi, Phuù Sôn

Yeáu

2÷3

4000

Moû Caøy

Bôø höõu xaõ Phöôùc Hieäp

Yeáu

3÷5

2500

Beán Tre

Haøm Luoâng

7÷10

Ba Tri

Ñaàu cuø lao Ñaát xaõ An Hieäp

Trung bình

800

Ñaàu cuø lao Taáu xaõ Tam Hieäp

Maïnh

1500

Myõ Tho

Beán Tre

Bình Ñaïi

Bôø höõu xaõ Bình Thaéng

Trung bình

1500

An Phuù

Bôø höõu xaõ Khaùnh An, Khaùnh Bình (bieân giôùi)

Trung bình

5÷10

1000

Bôø taû xaõ Phuù Höõu

Trung bình

5÷10

1000

Ñaàu coàn Coùc xaõ Phöôùc Höng

Trung bình

1000

An Phuù

5÷10 10÷12

42 43 44

Phuù Taân

Haäu

An Giang

Ñaàu vaø bôø höõu cuø lao Ba xaõ Vónh Tröôøng Bôø höõu xaõ Phuù Hieäp Bôø höõu xaõ Hoøa Laïc Bôø höõu xaõ Bình Thaïnh Ñoâng

Maïnh Trung bình Trung bình Trung bình

5÷10 5÷10 5÷10

2000 3000 2000 4000

1÷2

Chaâu Phuù

Bôø höõu khu vöïc TT Caùi Daâu Ñaàu vaø bôø höõu cuø lao Baø Hoøa xaõ Bình Thuûy

Yeáu Yeáu

2÷3

1000 2000

Baû taû xaõ Nhôn Myõ

Trung bình

3000

Chôï Môùi

Bôø taû haï löu raïch OÂng Chöôûng xaõ An Thaïnh Trung

8÷10 4÷5

Yeáu

2000

15÷20

Maïnh

4000

Ñaàu vaø bôø höõu cuø lao Phoù Ba thuoäc aáp Myõ Thanh xaõ Myõ Hoøa Höng

Tp. Long Xuyeân

Baûng A.1(Tieáp theo)

TT

Soâng

Tænh

Huyeän

Vò trí xoùi lôû

Möùc ñoä

Chieàu daøi (m)

Toác ñoää (m/naêm)

3500

10÷15

Maïnh

Ñaàu vaø bôø taû cuø lao OÂng Hoå thuoäc aáp Myõ Thuaän, Myõù Khaùnh xaõ Myõ Hoøa Höng

An Giang

Bôø höõu P. Bình Ñöùc Bôø taû xaõ Myõ Hoaø

1000 9000

5÷10 4÷5

Trung bình Yeáu

Vónh Long

Bình Minh

52 53

Bôø höõu khu vöïc kho xaêng P. Traø Noùc

1000

2÷3

Yeáu

Tp. Caàn Thô

Bôø höõu thuoäc P. Bình Thuûy, P.Cai Kheá

1500

5÷7

Trung bình

Caàn Thô

Haäu

Thoát Noát Keá Saùch

56 57

Bôø taû cuø lao Thoát Noát xaõ Taân Loäc Bôø höõu xaõ An Laïc Thoân Bôø höõu khu vöïc cöûa raïch Ñaïi Ngaûi xaõ Ñaïi Ngaûi

220 1000 200

20 1÷2 3÷5

Maïnh Yeáu Yeáu

Soùc Traêng

Long Phuù

Bôø höõu xaõ An Thaïnh 2 Bôø taû xaõ Löu Nghieäp Anh

1500 3000

3÷5 3÷5

Yeáu Yeáu

Traø Vinh

Traø Cuù

Ñaàu coàn Baán Chaùt xaõ Hoøa Taân

400

Maïnh

61 Haäu

Traø Vinh

Caàu Keø

20÷30 25÷30

3200

Maïnh

An Giang

Chôï Môùi

Vaøm Nao

5÷7 2÷5 2÷3

Vuõng Lieâm Maêng Thít

Vónh Long

Maêng Thít

Tam Bình

2500 500 600 200 1300

3÷4 2÷3

Trung bình Yeáu Yeáu Yeáu Yeáu

63 64 65 66 67

Baûng A.1(Tieáp theo)

TT

Soâng

Tænh

Huyeän

Vò trí xoùi lôû

Möùc ñoä

Chieàu daøi (m)

Toác ñoää (m/naêm)

Tx Baïc Lieâu Bôø taû thuoäc Phöôøng 7 & 8

68 69

Giaù Rai

Caø Mau - Baïc Lieâu

Baïc Lieâu

Khu vöïc thò traán Giaù Rai Bôø taû vaø bôø höõu Thò traán Hoä Phoøng

70 140 200

Trung bình Trung bình Trung bình

5÷7 5÷10 5÷10

Khu vöïc cöûa soâng Thò traán Gaønh Haøo

970

15÷30

Maïnh

Ñoâng Haûi

Gaønh Haøo

Baûy Haùp

Ñaàm Dôi Ngoïc Hieån Caùi Nöôùc

0.5÷1 0.5÷1 5 3÷5 0,5÷1

Cöûa Lôùn

Ngoïc Hieån

Caø Mau

Traàn Vaên Thôøi

5 1÷2 1÷2

OÂng Ñoác

72 73 74 75 76 77 78 79

1000 500 100 2000 150 40 1000 5000 1200

Yeáu Yeáu Trung bình Yeáu Yeáu Trung bình Yeáu Yeáu Maïnh

10÷12

Ñaàm Dôi

1000

Bôø höõu thuoäc Khu vöïc chôï TT Naêm Caên

Trung bình

Ñaàm Dôi Caùi Nai

Ngoïc Hieån

Baûng A.10. Phaân loaïi caùc vò trí xoùi lôû bôø treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

Ñoái töôïng uy hieáp

Caáp baùo ñoäng

TT Soâng Tænh Huyeän

Vò trí xoùi lôû

Nhaø cöûa

Caáp III

Caáp II

Caáp I

Cô sôû haï taàng

Caáp ñaëc bieät

Coâng trình treân soâng

Do aûnh höôûng cuûa soùng (gioù,taøu thuyeàn)

Caùc loaïi hình xoùi lôû Khu Vuøng Ñoaïn vöïc phaân soâng cuø nhaäp phaân lao, löu laïch khoâng coàn oån baõi ñònh

Ñoaïn soâng cong coù hoá xoùi cuïc boä saùt bôø

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

(6)

(7)

(8)

(9)

(10)

(11)

(12)

(13)

(14)

(15)

(16

(17)

Bôø taû xaõ Thöôøng Phöôùc 1,2

Ñaàu cuø lao Long Khaùnh xaõ Long Khaùnh A

Ñaàu cuø lao Caùi Vöøng vaø bôø taû xaõ Long Thuaän

Hoàng Ngöï

Tieàn

Ñoàng Thaùp

Bôø höõu cuø lao Caùi Vöøng xaõ Phuù Thuaän A Bôø taû xaõ Thöôøng Laïc

Bôø ta khu vöïc Thò traán Hoàng Ngöï ø Ñaàu cuø lao Taây xaõ Phuù Thuaän B

Bôø taû xaõ Phuù Ninh

Tam Noâng

Baûng A.10 (Tieáp theo)

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

(6)

(7)

(8)

(9)

(10)

(11)

(12)

(13)

(14)

(15)

(16)

(17)

Bôø taû cuø lao Taây xaõ Taân Quôùi Bôø taû xaõ Taân Thaïnh

Thanh Bình

Bôø taû TT Thanh Bình

Tx Cao Laõnh

Ñaàu coàn Chaûi xaõTaân Thuaän Ñoâng Bôø taû Phöôøng 6

Laáp Voø

Ñoàng Thaùp

Bôø höõu xaõ Myõ An Höng A, B Bôø taû xaõ Myõ Xöông

Tieàn

Bôø taû xaõ Bình Haøng Taây, Bình Haøng Trung

Cao Laõnh

Bôø taû xaõ Bình Thaïnh

Tx Sa Ñeùc

Bôø höõu xaõ Taân Khaùnh Ñoâng Bôø höõu Phöôøng 3, 4

Bôø höõu xaõ An Hieäp

Chaâu Thaønh

Bôø höõu xaõ Vónh Hoøa

Taân Chaâu

Bôø höõu TT Taân Chaâu

An Giang

Bôø höõu xaõ Phuù Thoï

Phuù Taân

Baûng A.10 (Tieáp theo)

(1)

(2)

(3)

(5)

(6)

(7)

(8)

(9)

(10)

(11)

(12)

(13)

(14)

(15)

(16

(17)

(4)

Ñaàu cuø lao Gieàng xaõõ Taân Myõ

Bôø höõu xaõ Ñoàng Phuù

Chôï Môùi Long Hoà

Tieàn

Myõ Tho

Coàn Taân Long xaõ Taân Long

Bôø höõu xaõ Phuù Phuïng

An Giang Vónh Long Tieàn Giang Beán Tre

Bô øtaû xaõ Bình Hoøa Phöôùc

Vónh Long

Coå Chieân

Traø Vinh

Chôï Laùch Long Hoà Tx Vónh Long Vuõng Lieâm Tx Traø Vinh

Beán Tre

Chôï Laùch

Moû Caøy Bôø höõu xaõ Phöôùc Hieäp

Haøm Luoâng

Beán Tre

Ba Tri Ñaàu cuø lao Ñaát xaõ An Hieäp

Ñaàu cuø lao Taáu xaõ Tam Hieäp

Myõ Tho

Beán Tre

Bình Ñaïi

Bôø höõu xaõ Bình Thaéng

Baûng A.10 (Tieáp theo)

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

(6)

(7)

(8)

(9)

(10)

(11)

(12)

(13)

(14)

(15)

(16

(17)

An Phuù

Haäu

An Giang

Bôø höõu xaõ Hoøa Laïc

Phuù Taân

Chaâu Phuù

Bôø höõu xaõ Bình Thaïnh Ñoâng Bôø höõu khu vöïc TT Caùi Daâu Ñaàu vaø bôø höõu cuø lao Baø Hoøa xaõ Bình Thuûy

Baû taû xaõ Nhôn Myõ

Chôï Môùi

Haäu

An Giang

Tp. Long Xuyeân

Bôø höõu P. Bình Ñöùc

Baûng A.10 (Tieáp theo)

(2)

(5)

(6)

(7)

(8)

(9)

(10)

(11)

(12)

(13)

(14)

(15)

(16

(17)

(1)

(3)

(4)

Bôø taû xaõ Myõ Hoaø

Vónh Long

Bình Minh Thoát Noát

Caàn Thô

Tp. Caàn Thô

Bôø taû CL Thoát Noát xaõ Taân Loäc Bôø höõu khu vöïc kho xaêng P. Traø Noùc Bôø höõu thuoäc P. Bình Thuûy, P.Cai Kheá

Haäu

Bôø höõu xaõ An Laïc Thoân

Keá Saùch

Soùc Traêng

Long Phuù

Cöûa raïch Ñaïi Ngaûi xaõ Ñaïi Ngaûi Bôø höõu xaõ An Thaïnh 2

59 60

x x

Traø Vinh Caàu Keø

Traø Cuù Bôø taû xaõ Löu Nghieäp Anh Ñaàu coàn Baán Chaùt xaõ Hoøa Taân Bôø taû aáp Long Thöôïng, Hoøa thöôïng xaõ Kieán An

Vaøm Nao

An Giang

Chôï Môùi

Bôø taû xaõ Myõ Hoäi Ñoâng

Bôø höõu xaõ Quôùi An

Vuõng Lieâm Maêng Thít

Maêng Thít

Vónh Long

Tam Bình

Khu vöïc caàu soá 9 chôï Caùi Nhum Bôø taû xaõ Hoøa Hieäp Khu vöïc chôï Thò Traán Tam Bình

Baûng A.10 (Tieáp theo)

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

(6)

(7)

(8)

(9)

(10)

(11)

(12)

(13)

(14)

(15)

(16

(17)

Bôø taû thuoäc Phöôøng 7 & 8

Tx. Baïc Lieâu

Khu vöïc thò traán Giaù Rai

Giaù Rai Bôø taû vaø bôø höõu TT Hoä

Caø Mau - Baïc Lieâu

Baïc Lieâu

Phoøng

Gaønh Haøo

Khu vöïc cöûa soâng Thò traán Gaønh Haøo

Ñoâng Haûi

Baûy Haùp

Ñaàm Dôi Ngoïc Hieån Caùi Nöôùc

Cöûa Lôùn

Ngoïc Hieån

Caø Mau

Bôø höõu TT Traàn Vaên Thôøi

OÂng Ñoác

Traàn Vaên Thôøi

Ñaàm Dôi Caùi Nai

Cöûa soâng OÂng Ñoác xaõ Phong laïc Cöûa Hoá Guøi xaõ Nguyeãn Huaân Bôø höõu Khu vöïc chôï TT Naêm Caên

Ñaàm Dôi Ngoïc Hieån

Toång coäng

18

19

17

13

14

72

24

5

3

11

21

46

Baûng A.11. Thoáng keâ caùc vò trí boài laéng treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

TT

Soâng

Tænh

Huyeän

Vò trí boài laéng

Möùc ñoä

Chieàu daøi (m)

Toác ñoä (m/naêm)

Hoàng Ngöï

Bôø taû xaõ Thöôøng Thôùi Tieàn

2200

Maïnh

Thanh Bình

Khu vöïc cuoái cuø lao Taây xaõ Taân Long

2500

Yeáu

Ñoàng Thaùp

Tx Cao Laõnh Ñuoâi coàn Tre P. Taân Thuaän Taây

5000

Yeáu

Cao Laõnh

Bôø höõu xaõ Bình Thaïnh

1000

Maïnh

Bôø höõu coàn Lieät Só

1000

Maïnh

Taân Chaâu

Bôø taû haï löu keø Taân Chaâu 2km xaõ Long Phuù

1000

Trung bình

Tieàn

Bôø höõu xaõø Long Ñieàn A

400

Yeáu

An Giang

Chôï Môùi

Bôø höõu xaõ Myõ Luoâng

1500

Trung bình

Ñuoâi cuø lao Gieàn xaõ Bình Phöôùc Xuaân

3000

Maïnh

Vónh Long Long Hoà

Bôø höõu xaõ Ñoàng Phuù

6000

Yeáu

Beán Tre

Chaâu Thaønh

Coân caùt, coàn Taân Vinh xaõ Taân Thaïnh

3700

Maïnh

Goø Coâng Taây Bôø taû xaõ Bình Taân ñeán xaõ Phöôùc Trung

5800

Trung bình

Tieàn Giang

Cöûa Tieåu

Bôø höõu khu vöïc cöûa Tieåu xaõ Phuù Taân

3000

Maïnh

Goø Coâng Ñoâng

Baûng A.11 (Tieáp theo)

TT

Soâng

Tænh

Huyeän

Vò trí boài laéng

Möùc ñoä

Chieàu daøi (m)

Toác ñoä (m/naêm)

Chaâu Thaønh

Bôø taû xaõ Taân Phuù

Yeáu

1500

Thaïnh Phuù

Bôø höõu xaõ An Ñieàn

Maïnh

9000

Haøm Luoâng

Baõi boài ñuoâi cuø lao Ñaát

Trung bình

800

Ba Tri

Beán Tre

Ba lai

Trung bình

700

Thöôïng, haï löu ñaäp Ba Lai xaõ Taân Myõ, Baûo Thanh Ñuoâi cuø lao Caùi Caùc xaõ Vónh Bình

Chôï Laùch

Yeáu

1400

Coå Chieân

Thaïnh Phuù

Cöûa Coå Chieân xaõ Giao Thanh

Trung bình

6500

Traø Vinh Caàu Ngang

Cöûa Cung Haàu ñoaïn thuoäc xaõ Hieäp Thaønh

Trung bình

5000

Cung Haàu

Chaâu Phuù

Ñuoâi cuø lao Tam Bon xaõ Khaùnh Hoøa

Trung bình

800

Chôï Môùi

Laïch traùi cuø lao Oâng Hoå

Maïnh

5000

An Giang

Bôø höõu cuø lao OÂng Hoå xaõ Myõ Hoøa Höng

Yeáu

1000

Long Xuyeân

Ñuoâi cuø lao OÂng Hoå xaõ Myõ Hoøa Höng

Maïnh

2000

Haäu

Thoát Noát

Cuø lao Thoát Noát xaõ Taân Loäc

Trung bình

4500

Ñuoâi cuø lao Linh Phöôøng Bình Thuûy

Trung bình

250

Caàn Thô

Tp. Caàn Thô

Bôø taû phöôøng Caùi Kheá

Trung bình

800

Ñuoâi cuø lao Laùt Phöôøng Höng Phuù

Maïnh

600

Soùc Traêng Long Phuù

Ñaàu cuø lao Dung xaõ An Thaïnh 1

Trung bình

3500

Baûng A.11 (Tieáp theo)

TT

Soâng

Tænh

Huyeän

Vò trí boài laéng

Möùc ñoä

Chieàu daøi (m)

Toác ñoä (m/naêm)

4500

Yeáu

Soùc Traêng

Haäu

Cöûa Traàn Ñeà ñoaïn töø keânh Ba ñeán xaõ Trung Bình Bôø höõu xaõ Ñaïi AÂn 1

3000

Trung bình

Traø Vinh Duyeân Haûi

Cöûa Ñònh An xaõ Long Vónh

4000

Maïnh

Soùc Traèng Myõ Xuyeân

Cöûa soâng thuoäc xaõ Vónh Haûi

3200

Yeáu

Myõ Thanh

Ñoaïn aáp Kinh Xaùng xaõ Taân Uyeân

2500

Yeáu

35 OÂng Ñoác

Cöûa soâng thuoäc Xaõ Phong Laïc

3000

Yeáu

Caø Mau

34 Caùi Lôùn Kieân Giang An Bieân Traàn Vaên Thôøi Caùi Nöôùc

36 Baûy Haùp

Cöûa soâng thuoäc xaõ Nguyeãn Vieät Khaùi

2800

Yeáu

Cöûa lôùn

Ngoïc Hieån

Cöûa soâng thuoäc xaõ Vieät An

2500

Yeáu

Baûng A.12. Phaân loaïi caùc vò trí boài laéng loøng daãn treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL

Loaïi hình boài laéng

Ñoái töôïng uy hieáp

Caáp baùo ñoäng

Soâng Tænh Huyeän

Vò trí boài laéng

T T

Caáp III

Caáp II

Caáp I

Thoaùt luõ

Cuø lao, coàn baõi

Caáp ñaëc bieät

Giao thoâng thuûy

Vuøng cöûa soâng

Vuøng giao trieàu

Nuùt phaân laïch

Coâng trình treân soâng

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

(6)

(7)

(8)

(9)

(10)

(11)

(12)

(13)

(14)

(15)

(16)

Bôø taû xaõ Thöôøng Thôùi Tieàn

Ñoàng Thaùp

Khu vöïc cuoái CL Taây xaõ Taân Long Ñuoâi coàn Tre P. Taân Thuaän Taây

Bôø höõu xaõ Bình Thaïnh

Hoàng Ngöï Thanh Bình Tx. Cao Laõnh Cao Laõnh

Bôø höõu coàn Lieät Só

Tieàn

Taân Chaâu

Bôø taû haï löu keø Taân Chaâu xaõ Long Phuù

Bôø höõu xaø Long Ñieàn A

An Giang

Bôø höõu xaõ Myõ Luoâng

Chôï Môùi

Ñuoâi cuø lao Gieàng xaõ Bình Phöôùc Xuaân

Bôø höõu xaõ Ñoàng Phuù

Vónh Long

Long Hoà

Baûng A.12 (Tieáp theo)

(1)

(2)

(4)

(5)

(6)

(7)

(8)

(9)

(10)

(11)

(12)

(13)

(14)

(15)

(16)

(3)

Tieàn

Beán Tre

Chaâu Thaønh Goø Coâng Taây

Coân caùt, coàn Taân Vinh xaõ Taân Thaïnh Bôø taû xaõ Bình Taân ñeán xaõ Phöôùc Trung

Cöûa Tieåu

Tieàn Giang Goø Coâng

Bôø höõu khu vöïc cöûa Tieåu xaõ Phuù Taân

Ñoâng

Bôø taû xaõ Taân Phuù

Bôø höõu xaõ An Ñieàn

Chaâu Thaønh Thaïnh Phuù

Haøm Luoâng

Baõi boài ñuoâi cuø lao Ñaát

Ba Tri

Beán Tre

Ba Lai

Thöôïng, haï löu ñaäp Ba Lai xaõ Taân Myõ, Baûo Thanh

Chôï Laùch

Ñuoâi cuø lao Caùi Caùc xaõ Vónh Bình

Cöûa Coå Chieân xaõ Giao Thanh

Coå Chieân

Thaïnh Phuù

Traø Vinh

Caàu Ngang

Cöûa Cung Haàu ñoaïn xaõ Hieäp Thaønh

Chaâu Phuù

Ñuoâi cuø lao Tam Bon xaõ Khaùnh Hoøa

Haäu

An Giang

Chôï Môùi Laïch traùi cuø lao OÂng Hoå

Baûng A.12 (Tieáp theo)

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

(6)

(7)

(8)

(9)

(10)

(11)

(12)

(13)

(14)

(15)

(16)

An Giang

Long Xuyeân Long Xuyeân

Bôø höõu CL OÂng Hoå xaõ Myõ Hoøa Höng Ñuoâi cuø lao OÂng Hoå xaõ Myõ Hoøa Höng

Thoát Noát Cuø lao Thoát Noát xaõ Taân Loäc

Cuoái cuø lao Linh P Bình Thuûy

Caàn Thô

Bôø taû P Caùi Kheá

Tp. Caàn Thô

Haäu

Ñuoâi cuø lao Laùt P Höng Phuù

Ñaàu cuø laoDung xaõAnThaïnh1

Long Phuù

Soùc Traêng

Cöûa Traàn Ñeà ñoaïn töø Keânh Ba ñeán xaõ Trung Bình

Bôø höõu xaõ Ñaïi AÂn 1

Cöûa Ñònh An xaõ Long Vónh

Cöûa soâng thuoäc xaõ Vónh Haûi

33 x

Duyeân Haûi Myõ Xuyeân

An Bieân

Cöûa soâng thuoäc xaõ Vónh Haûi

34 x

Traø Vinh Soùc Traêng Kieân Giang

Myõ Thanh Caùi Lôùn

Baûng A.12 (Tieáp theo)

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

(6)

(7)

(8)

(9)

(10)

(11)

(12)

(13)

(14)

(15)

(16)

Cöûa soâng xaõ Phong Laïc

x

Traàn Vaên Thôøi

Caùi Nöôùc

x

Caø Mau

Cöûa soâng thuoäc xaõ Nguyeãn Vieät Khaùi

Cöûa soâng thuoäc xaõ Vieät An

x

OÂng Ñoác Baûy Haùp Cöûa Lôùn

Ngoïc Hieån

Toång coäng

5

13

6

13

21

23

3

1

3

8

25

BaûngA.2 Caùc khu vöïc xoùi lôû bôø soâng thuoäc tænh Ñoàng Thaùp

Möùc ñoä

TT

Soâng

Huyeän

Vò trí xoùi lôû

Chieàu daøi (m)

Toác ñoä (m/naêm)

20÷30

Bôø taû xaõ Thöôøng Phöôùc 1,2

4900

Maïnh

Ñaàu cuø lao Long Khaùnh xaõ Long Khaùnh A

2200

Maïnh

15÷20 10÷15

Ñaàu cuø lao Caùi Vöøng vaø bôø taû xaõ Long Thuaän

3600

Maïnh

Bôø höõu cuø lao Caùi Vöøng xaõ Phuù Thuaän A

4000

Trung bình

5÷7

Hoàng Ngöï

Bôø taû xaõ Thöôøng laïc

2400

Trung bình

5÷8

Bôø ta khu vöïc Thò traán Hoàng Ngöï ø

1500

Trung bình

5÷8

Ñaàu cuø lao Taây xaõ Phuù Thuaän B

4000

20÷30

Maïnh

Bôø taû xaõ Phuù Ninh

3500

Trung bình

5÷8

Tam Noâng

Bôø taû cuø lao Taây xaõ Taân Quôùi

4000

Trung bình

9 10

Thanh Bình

5÷8 5÷6 5÷6

Tieàn

Bôø taû xaõ Taân Thaïnh Bôø taû TT Thanh Bình

2700 600

Trung bình Trung bình

Ñaàu coàn Chaûi xaõTaân Thuaän Ñoâng

5000

Yeáu

3÷5

TX Cao Laõnh

Bôø taû Phöôøng 6

2000

Trung bình

5÷8

7000

Trung bình

5÷7

Bôø höõu xaõ Myõ An Höng A, B

Laáp Voø

Bôø taû xaõ Myõ Xöông

1500

Trung bình

8÷10

Bôø taû xaõ Bình Haøng Taây, Bình Haøng Trung

3700

Trung bình

8÷10

Cao Laõnh

Bôø taû xaõ Bình Thaïnh

3500

Trung bình

Bôø höõu xaõ Taân Khaùnh Ñoâng

2200

Trung bình

5÷8

Tx Sa Ñeùc

Bôø höõu Phöôøng 3, 4

3600

Trung bình

5÷8

Chaâu Thaønh

Bôø höõu xaõ An Hieäp

6000

Maïnh

BaûngA.4 Caùc khu vöïc xoùi lôû bôø soâng thuoäc tænh An Giang

Möùc ñoä

TT

Soâng

Huyeän

Vò trí xoùi lôû

Chieàu daøi (m)

Toác ñoä (m/naêm) 30÷35

Bôø höõu xaõ Vónh Hoøa

6000

Maïnh

Taân Chaâu

Tieàn

5÷10 1÷2

Bôø höõu TT Taân Chaâu Bôø höõu xaõ Phuù Thoï

2000 3000

Trung bình Yeáu

Phuù Taân

Chôï Môùi

Ñaàu cuø lao Gieàng xaõõ Taân Myõ Bôø taû xaõ Phuù Höõu

4000 1000

10 5÷10

Maïnh Trung bình

Ñaàu coàn Coùc xaõ Phöôùc Höng

1000

5÷10

Trung bình

An Phuù

10÷12

Ñaàu vaø bôø höõu cuø lao Ba xaõ Vónh Tröôøng

2000

Maïnh

Bôø höõu xaõ Phuù Hieäp

3000

5÷10

Trung bình

Bôø höõu xaõ Hoøa Laïc

2000

5÷10

Trung bình

Phuù Taân

5÷10 1÷2

Bôø höõu xaõ Bình Thaïnh Ñoâng Bôø höõu khu vöïc TT Caùi Daâu

4000 1000

Trung bình Yeáu

Chaâu Phuù

Haäu

Ñaàu vaø bôø höõu cuø lao Baø Hoøa xaõ Bình Thuûy Baû taû xaõ Nhôn Myõ

2000 3000

2÷3 8÷10

Yeáu Trung bình

Chôï Môùi

4÷5 15÷20

2000 4000

Yeáu Maïnh

3500

10÷15

Maïnh

Tp. Long Xuyeân

5÷10 25÷30

Bôø höõu P. Bình Ñöùc Bôø taû aáp Long Thöôïng, Hoøa thöôïng xaõ Kieán An

1000 4500

Trung bình Maïnh

Vaøm Nao Chôï Môùi

Bôø taû xaõ Myõ Hoäi Ñoâng

3000

5÷7

Trung bình

BaûngA.6 Caùc khu vöïc xoùi lôû bôø soâng thuoäc tænh Vónh Long

TT

Soâng

Huyeän

Vò trí xoùi lôû

Chieàu daøi (m)

Möùc ñoä

Toác ñoä (m/naêm)

Bôø höõu xaõ Ñoàng Phuù

1500

3÷5

Yeáu

Tieàn

Long Hoà

Bôø taû xaõ Bình Hoøa Phöôùc

3500

6÷10

Trung bình

Long Hoà

5÷10

Bôø höõu thuoäc khoùm 1-Phöôøng 5

800

Trung bình

Coå Chieân

Tx Vónh Long

Ñaàu cuø lao Giaûi xaõ Qöôùi Thieän

3000

3÷5

Yeáu

Bôø taû xaõ Myõ Hoaø

9000

4÷5

Yeáu

Haäu

Vuõng Lieâm Bình Minh

Vuõng Lieâm

2÷5 2÷3

Bôø höõu xaõ Quôùi An Khu vöïc caàu soá 9 chôï Caùi Nhum

500 600

Yeáu Yeáu

Maêng Thít

Bôø taû xaõ Hoøa Hieäp

200

3÷4

Yeáu

Tam Bình

Khu vöïc chôï Thò Traán Tam Bình

1300

2÷3

Yeáu

BaûngA.7 Caùc khu vöïc xoùi lôû bôø soâng thuoäc tænh Beán Tre

TT

Soâng

Huyeän

Vò trí xoùi lôû

Chieàu daøi (m)

Möùc ñoä

Toác ñoä (m/naêm)

Bôø höõu xaõ Phuù Phuïng

2000

5÷10

Trung bình

Tieàn

Chôï Laùch

Bôø höõu cuø lao Caùi Caùc xaõ Vónh Bình

1000

Trung bình

Coå Chieân

Chôï Laùch

Bôø taû xaõ Hoøa Nghóa

5000

Maïnh

4000

2÷3

Yeáu

Bôø höõu xaõ Long Thôùi, Phuù Sôn

Chôï Laùch

Bôø höõu xaõ Phöôùc Hieäp

2500

3÷5

Yeáu

Haøm Luoâng

Moû Caøy

7÷10

800

Ñaàu cuø lao Ñaát xaõ An Hieäp

Trung bình

Ba Tri

Ñaàu cuø lao Taáu xaõ Tam Hieäp

1500

Maïnh

Myõ Tho

Bình Ñaïi

Bôø höõu xaõ Bình Thaéng

1500

Trung bình

BaûngA.9 Caùc khu vöïc xoùi lôû bôø soâng thuoäc tænh Caø Mau

TT

Soâng

Huyeän

Vò trí xoùi lôû

Chieàu daøi (m)

Möùc ñoä

Toác ñoä (m/naêm)

Ñaàm Dôi

Khu vöïc cöûa raïch Caùi Keøo xaõ Quaùch Phaåm

1000

0.5÷1

Yeáu

Ngoïc Hieån

Ngaõ ba raïch Naêm Caên xaõ Ñaát Môùi

500

0.5÷1

Baûy Haùp

Yeáu

Caùi Nöôùc

Ngaõ ba soâng Gaønh Haøo xaõ Löông Theá Traân

100

Khu vöïc chôï Caùi Naåy xaõ Haøng Vònh

2000

3÷5

Trung bình Yeáu

0,5÷1

Ngaõ ba s. Boà Ñeà vaø s. Ñaàm Dôi xaõ Tam Giang

150

Yeáu

Cöûa Lôùn

Ngoïc Hieån

Bôø höõu xaõ Vieân An Ñoâng

Trung bình

5 1÷2

Bôø höõu khu vöïc TT Traàn Vaên Thôøi

1000

Yeáu

OÂng Ñoác

Traàn Vaên Thôøi

1÷2

Cöûa soâng OÂng Ñoác xaõ Phong laïc

5000

Yeáu

Cöûa Hoá Guøi xaõ Nguyeãn Huaân

Ñaàm Dôi

1200

Maïnh

10 3÷5

Caùi Nai

Ngoïc Hieån

Bôø höõu thuoäc Khu vöïc chôï TT Naêm Caên

1000

Trung bình

Baûng A.3 Caùc khu vöïc boài laéng thuoäc tænh Ñoàng Thaùp

TT

Soâng

Huyeän

Vò trí boài laéng

Toác ñoä (m/naêm)

Möùc ñoä

Chieàu daøi (m)

Hoàng Ngöï

Bôø taû xaõ Thöôøng Thôùi Tieàn

2200

Maïnh

Thanh Bình

Khu vöïc cuoái cuø lao Taây xaõ Taân Long

2500

Yeáu

Tieàn

Tx Cao Laõnh

Ñuoâi coàn Tre P. Taân Thuaän Taây

5000

Yeáu

Cao Laõnh

Bôø höõu xaõ Bình Thaïnh

1000

Maïnh

Baûng A.5 Caùc khu vöïc boài laéng thuoäc tænh An Giang

TT

Soâng

Huyeän

Vò trí boài laéng

Toác ñoä (m/naêm)

Möùc ñoä

Chieàu daøi (m)

Bôø höõu coàn Lieät Só

1000

Maïnh

Taân Chaâu

1000

Trung bình

Bôø taû haï löu keø Taân Chaâu 2km xaõ Long Phuù

Bôø höõu xaø Long Ñieàn A

400

Yeáu

Tieàn

Chôï Môùi

Bôø höõu xaõ Myõ Luoâng

1500

Trung bình

Ñuoâi cuø lao Gieàng xaõ Bình Phöôùc Xuaân

3000

Maïnh

Chaâu Phuù

Ñuoâi cuø lao Tam Bon xaõ Khaùnh Hoøa

800

Trung bình

Chôï Môùi

Laïch traùi cuø lao OÂng Hoå

5000

Maïnh

Haäu

1000

Yeáu

Bôø höõu cuø lao OÂng Hoå xaõ Myõ Hoøa Höng

Long Xuyeân

Ñuoâi cuø lao OÂng Hoå xaõ Myõ Hoøa Höng

2000

Maïnh

Baûng A.8 Caùc khu vöïc boài laéng thuoäc tænh Beán Tre

TT

Soâng

Huyeän

Vò trí boài laéng

Toác ñoä (m/naêm)

Möùc ñoä

Chieàu daøi (m)

Tieàn

Coân caùt, coàn Taân Vinh xaõ Taân Thaïnh

3700

Maïnh

Chaâu Thaønh

Bôø taû xaõ Taân Phuù

1500

Yeáu

Haøm Luoâng

Thaïnh Phuù

Bôø höõu xaõ An Ñieàn

9000

Maïnh

Ba Tri

Baõi boài ñuoâi cuø Lao Ñaát

800

Trung bình

Chôï Laùch

Ñuoâi cuø lao Caùi Caùc xaõ Vónh Bình

1400

Yeáu

Coå Chieân

Thaïnh Phuù

Cöûa Coå Chieân xaõ Giao Thanh

6500

Trung bình

Ba lai

Ba Tri

700

Trung bình

Thöôïng, haï löu ñaäp Ba Lai xaõ Taân Myõ, Baûo Thanh

Báo cáo tổng kết khoa học và kỹ thuật: Nghiên cứu dự báo xói lở bồi lắng lòng dẫn và đề xuất các biện pháp phòng chống cho hệ thống sông ở đồng bằng sông Cửu Long

Chủ đề:

Báo cáo tiến độ

Báo cáo tiến độ đồ án

Baùo caùo toång keát khoa hoïc vaø kyõ thuaät Ñeà taøi:

NGHIEÂN CÖÙU DÖÏ BAÙO XOÙI LÔÛ BOÀI LAÉNG LOØNG DAÃN VAØ ÑEÀ XUAÁT CAÙC BIEÄN PHAÙP PHOØNG CHOÁNG CHO HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑOÀNG BAÈNG SOÂNG CÖÛU LONG PGS.TS Leâ Maïnh Huøng

MUÏC LUÏC

Baùo caùo toùm taét toång keát khoa hoïc vaø kyõ thuaät Ñeà taøi:

NGHIEÂN CÖÙU DÖÏ BAÙO XOÙI LÔÛ BOÀI LAÉNG LOØNG DAÃN VAØ ÑEÀ XUAÁT CAÙC BIEÄN PHAÙP PHOØNG CHOÁNG CHO HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑOÀNG BAÈNG SOÂNG CÖÛU LONG PGS.TS Leâ Maïnh Huøng

Baùo caùo toùm taét toång keát khoa hoïc vaø kyõ thuaät Ñeà taøi:

NGHIEÂN CÖÙU DÖÏ BAÙO XOÙI LÔÛ BOÀI LAÉNG LOØNG DAÃN VAØ ÑEÀ XUAÁT CAÙC BIEÄN PHAÙP PHOØNG CHOÁNG CHO HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑOÀNG BAÈNG SOÂNG CÖÛU LONG

PGS.TS Leâ Maïnh Huøng

MUÏC LUÏC

LÔØI MÔÛ ÑAÀU

Chöông 1 TOÅNG QUAN

Chöông 2. THÖÏC TRAÏNG XOÙI BOÀI LOØNG DAÃN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL VAØ AÛNH

HÖÔÛNG CUÛA XOÙI BOÀI TÔÙI MOÂI TRÖÔØNG SINH THAÙI

Chöông 3. NGHIEÂN CÖÙU DIEÃN BIEÁN LOØNG SOÂNG VAØ HÌNH THAÙI HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ

ÑBSCL

ä

û

h / B e l y T

Khoaûng caùch tính töø cöûa soâng (Km)

Chöông 4: NGUYEÂN NHAÂN CAÙC NHAÂN TOÁ AÛNH HÖÔÛNG VAØ CÔ CHEÁ XOÙI BOÀI LOØNG

DAÃN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL

Nguyeân nhaân vaø caùc nhaân toá aûnh höôûng xoùi lôû (söï maát caân baèng maùi bôø)

Löïc choáng tröôït giaûm

Löïc gaây tröôït taêng leân

Gia taûi treân meùp bôø soâng

- Xaây döïng coâng trình - Chaát haøng hoaù

- Nöôùc thaûi

Nguyeân nhaân gaây boài laéng loøng daãn S > So

Haøm löôïng buøn caùt cuaû doøng chaûy lôùn

Khaû naêng taûi caùt cuûa doøng chaûy nhoû

Vaän toác doøng chaûy nhoû

Chieàu saâu doøng chaûy nhoû

Haït buøn caùt trong doøng chaûy lôùn

Löôïng buøn caùt töø khu vöïc laân caän ñöa tôùi

Löôïng buøn caùt töø thöôïng nguoàn ñöa veà

Buøn caùt do doøng ven bieån vaøo

Khu vöïc giaùp trieàu

Xoùi lôû loøng daãn khu vöïc laân caän

Buøn caùt töø soâng vaø caùc soâng khaùc chaûy ra bieån

Phiaù bôø loài soâng cong ñuoâi caùc baõi boài cuø lao

Taùc ñoäng do con ngöôøi nhö saûn xuaát, khai thaùc caùt..

Taùc ñoäng do con ngöôøi nhö saûn xuaát, khai thaùc caùt..

- Beà maët löu vöïc deã bò xoùi, doác. -Röøng ñaàu nguoàn bò phaù.

Ñoaïn soâng môû roäng ñoät ngoät, doøng khoâng thuaän.

Chöông 5: CAÙC GIAÛI PHAÙP GIAÛM NHEÏ THIEÄT HAÏI DO XOÙI BOÀI LOØNG DAÃN ÑÖÔÏC

ÖÙNG DUÏNG PHOÅ BIEÁN TREÂN THEÁ GIÔÙI

CAÙC GIAÛI PHAÙP GIAÛM NHEÏ THIEÄT HAÏI DO XOÙI LÔÛ BÔØ GAÂY RA

GIAÛI PHAÙP TRAÙNH NEÙ

GIAÛI PHAÙP NGAÊN NGÖØA

GIAÛI PHAÙP BÒ ÑOÄNG

GIAÛI PHAÙP CHUÛ ÑOÄNG

Quy hoaïch phaùt trieån trong töông lai.

Di dôøi ra khoûi khu vöïc coù nguy cô saït lôû.

ùi

Naâng cao nhaän thöùc cho nhaân daân veà xo lôû.

chænh doøng

-Troàng röøng, phuû xanh ñoài troïc. Xaây döïng hoà chöùa. - Quy hoïach tuyeán luoàng chaïy taøu, khoâng chaát taûi quaù möùc leân

(Gia coá bôø) - Thaûm thöïc vaät - Keø laùt maùi - Töôøng chaén - Taêng khaû naêng coá keát khoái ñaát (taêng khaø bôø naêng chòu löïc, cho áng xoùi).

* Töø xa. -Ngaên doøng - Phaân doøng -Ñieàu chænh theá soâng. * Tröïc tieáp -Ñieàu höôùng chaûy

CAÙC GIAÛI PHAÙP GIAÛM NHEÏ THIEÄT HAÏI DO BOÀI LAÉNG GAÂY RA

GIAÛI PHAÙP CHOÁNG

GIAÛI PHAÙP PHOØNG TRAÙNH BOÀI LAÉNG

BOÀI LAÉNG

GIAÛI PHAÙP BÒ ÑOÄNG

GIAÛI PHAÙP CHUÛ ÑO ÄNG

g,

äng

.

- Tr phu - Cho

oàng röøn û xanh ñoài troïc áng saït

lôû bôø.

ch phaùt Quy hoaï ng lai trieån töô tuyeán thoùat luõ, boá trí beán caûng,

- Na - Kh

ïo veùt. ôi thoâng luoàng laïch.

Giaùo duïc co ñoàng. (Naâng cao nhaän thöùc cho nhaân daân veà boài laéng)

beán phaø….