Bệnh uốn ván - ThS.BS. Nguyễn Thị Thu Ba

ệ

ố

B nh u n ván

Ố

Ệ

Ck1 nhi                       B NH U N VÁN

Ễ

Ị

THS.BS NGUY N TH  THU BA

Ụ M C TIÊU

ượ ặ ị ể ọ ủ ệ 1.Nêu đ ể c đ c đi m d ch t h c c a b nh.

ả ủ ệ ể ệ 2.Mô t các bi u hi n lâm sàng c a b nh .

ủ ệ ề ố ị ể 3.Trình bày cách đi u tr  các th  lâm sàng c a b nh u n ván.

ừ ệ ố 4.Nêu cách phòng ng a b nh u n ván.

Ạ ƯƠ 1. Đ I C NG

ệ ộ ế t ra đ c t ộ ố Đây là b nh nhi m trùng nhi m đ c do  ế Clostridium tetani gây nên. Vi trùng ti ậ ứ ễ ệ ầ ưở ả ơ ễ ng đ n h  th n kinh, gây c ng c  vân, co gi t toàn thân. tetanospasmin  nh h

ệ ễ ế ườ ị ứ ạ ề ử B nh di n bi n khó l ng tr ướ ượ c đ c, đi u tr  ph c t p, t vong còn cao

ỏ ệ ệ ễ ể ẫ ả ị B nh không gây mi n d ch nên khi kh i b nh v n ph i tiêm phòng đ  tránh tái phát.

ệ ượ ổ ướ B nh đã đ c mô t t ượ ớ ả ừ ờ  th i th ượ ng c  (1000 năm tr ệ ấ ư ừ ấ ủ c tính ch t gây b nh c a vi trùng mang tên ông t ế c Công nguyên); nh ng mãi đ n năm   ự    đ y (tr c trùng 1885, Nicolaier m i xác minh đ Nocolaier)

ứ ậ ằ ượ c Knub Faber phân l p năm 1886 và ch ng minh r ng nó là tác nhân gây ộ ố ố  u n ván đ Đ c t ệ ể ra các bi u hi n lâm sàng.

ộ ố ố ế ế Roux và Vaillard ch  ra huy t thanh kháng đ c t u n ván năm 1893.

ả ộ ố ố ệ ở ố ỷ i đ c t u n ván, m  màn k  nguyên phòng b nh u n ván có ệ Năm 1923, G. Ramon tìm ra gi ả hi u qu .

2. TÁC NHÂN GÂY B NHỆ

ố 2.1. Vi trùng u n ván

ự ươ ộ ộ ng dài 4­10 (cid:0) m, r ng 0,4­0,6 (cid:0) m, có lông quanh thân, di đ ng t ươ   ng Tr c trùng Gram d ườ ế ư ố đ i trong môi tr ng y m khí, lúc còn non ch a sinh nha bào.

ưở ẽ ấ ở Vi trùng tr ng thành s  m t lông quanh thân và tr  thành nha bào

ưở ụ ườ ụ ậ ấ ầ c tìm th y trong đ t, n ấ ờ ờ ờ ị ứ ề    i. Nha ị    trong dung d ch phenol 5% và ố   ừ . Mu n c s c nóng đun sôi t 1­3 gi ấ ướ ả ậ ấ ờ ố ng thành có hình dùi tr ng. Nha bào là hình th c đ Nha bào còn non có hình b u d c; tr ấ ượ ướ ủ c, b i, không khí, phân súc v t và phân ng kháng c a vi trùng, đ ố ố ớ ệ ấ ứ ề t trùng (s ng 10 gi bào có s c đ  kháng r t cao đ i v i các ch t di ượ ứ ị 24 gi  trong dung d ch formalin 3%). Nha bào cũng ch u đ 0C trong 15 phút. ệ t 121 di t nha bào ph i đun th t sôi ít nh t 4 gi hay h p

ộ ố ố 2.2. Đ c t u n ván

ộ ố ố ượ ả ặ ườ u n ván đ c s n sinh ra khi Clostridium tetani  g p môi tr ng thu n l ậ ợ in vitro  i Đ c t ho c ặ  in vivo, g m:ồ

ệ ủ ệ ứ ặ ố ượ c mã hoá ệ ở ấ ả ọ ộ ố ệ ệ ­ Tetanospasmin (tetanus toxin) gây ra tri u ch ng đ c hi u c a b nh u n ván, đ ộ t c  m i dòng vi trùng sinh đ c t trên m t plasmid hi n di n t .

ộ ạ   Tetanospasmin là m t chu i polypeptide 151 kDa g m chu i n ng 100 kDa (chia làm 2 đo n ằ ồ ầ ố ớ ỗ ạ ẹ ỗ ỗ ặ B và C) và chu i nh  50 kDa (đo n A) n i v i nhau b ng c u disulfur.

ạ ể ừ ế ế ậ  bào, xâm nh p, di chuy n t g n vào t t ỗ ặ Đo n C c a chu i n ng giúp đ c t ầ ộ ố ắ ạ ế ự ụ ứ ế ủ ầ    bào th n ấ    bào th n kinh khác; sau đó đo n A phát huy tác d ng  c ch  s  phóng thích ch t ề kinh này sang t ầ ẫ d n truy n th n kinh

Trang 1

ệ

ố

B nh u n ván

ầ ươ ồ ủ ­ Tetanolysin: làm tan h ng c u t ng t pneumolysin c a pneumococcus, streptolysin cura ư ế ự ệ streptococcus tan huy t. Tuy nhiên vai trò sinh b nh ch a rõ.

Ặ Ể Ị Ễ 3. Đ C ĐI M D CH T

ư ậ ẩ ấ ấ ữ ơ ấ ậ ợ ề ộ ướ ế ạ ộ vùng đông dân c , khí h u nóng  m, đ t nhi u ch t h u c , nh t là khi có   ế ấ ế  ­ xã h i th p, thi u m ng l i nh  trình đ  giáo d c – kinh t i y t ư ứ ầ ỏ ặ ở ệ B nh hay g p  ụ ệ ề ữ thêm nh ng đi u ki n thu n l ạ ơ ở ữ c  s  v ng m nh trong chăm sóc s c kh e ban đ u.

ệ i kho ng 1 tri u ca/ năm (18/100.000 dân). ế ớ T n su t b nh trên toàn th  gi ổ Ở ỹ ế ườ ố ổ ộ i già trên 60 tu i do l ả  M  có 35­70   ặ   ơ  là tiêm phòng khi đã quá tu i lao đ ng; hi m khi g p ấ ệ ầ ca/ năm, đa s  là ng ố ố u n ván r n.

Ở ữ ướ ể ở ắ ặ ở ẻ su t u n ván là 28/100.000, trong khi  ủ ặ ầ c tiêm phòng đ y đ , đ c bi ỏ ơ   ỹ  B c M  nh  h n ố   ệ ố t u n ván r n ử ấ ố  em do không đ ướ ở ố ợ ử ườ ế nh ng n ệ 0,1/100.000; b nh hay g p  ng h p t chi m ½ tr c đang phát tri n, t  tr  vong do u n ván các n ượ c này.

ữ ệ ề ắ ệ Phái nam m c b nh nhi u h n phái n  (2,5/1). T i b nh vi n Ch  Quán Tp. HCM, năm ề ử ơ ữ ợ ạ ệ ơ ữ  vong nhi u h n n  ( 57,4%/ 42,6%). 1982  ­ 1983 phái nam 61,5%, phái n  38,5%. Nam cũng t

Ngõ vào:

ươ ế ng da niêm do tai n n giao thông, th ạ ế ỏ ậ ấ   ộ ạ ng tích chi n tranh, tai n n lao đ ng (nh t ắ   ỏ ỗ  tai, xăm mình, c t ẩ ụ ẩ ế ươ ­ V t th ươ ế là các v t th ng b n và d p nát), v t b ng, tiêm chích không vô trùng, x  l ụ ằ ố r n b ng các d ng c  b n.

ươ ườ ư ữ ễ ỗ ế ­ V t th ng da niêm tr ng di n: chàm, loét da, ung th  da, viêm tai gi a, l dò viêm ươ x ng ...

ươ ậ ạ ậ ả ụ ẫ ẩ ế ­ V t th ng ph u thu t s n ph  khoa, ph u thu t đ i tràng …

ỡ ẻ ­ Phá thai, đ  đ  không vô trùng

ạ ế ươ M , 70% ngò vào là các v t th Ở ỹ ấ ấ ả ế ứ ấ ộ ươ ượ ng da niêm c p, 23% các lo i v t th không tìm th y ngõ vào. M t nghiên c u khác cho th y kho ng 23% không dò tìm đ ng khác, 7% c ngõ vào.

Ọ Ệ 4. SINH B NH H C

ệ ề ệ ả ố ố B nh u n ván mu n phát sinh ph i có ba đi u ki n:

ậ ủ ự ự ử ố ế ươ ­ S  xâm nh p c a tr c trùng, bào t u n ván qua v t th ạ ng da niêm m c

ủ ộ ố ụ ề ệ ệ ­ Đi u ki n lan tràn và phát huy tác d ng gây b nh c a đ c t

ặ ị ư ễ ả ị ướ ồ ệ ố ­ Mi n d ch ch a có ho c b  suy gi m d ộ ả i n ng đ  b o v  t ể i thi u.

4.1. Ngõ vào

ử ố ượ ệ ệ ậ  u n ván tiêm cho súc v t thí nghi m không gây đ Bào t ự ố ế ợ ị ạ ộ ử ầ ầ ấ ự ố ớ ấ ứ ặ ớ ộ ộ ộ ố ử ả ư ậ ặ ả c b nh u n ván vì b  b ch c u đa   ệ ớ ệ ố , c n k t h p v i m t ch t có nhân th c bào. Mu n gây b nh u n ván th c nghi m, khi tiêm bào t   ấ   ầ ố ớ ạ hoá  ng đ ng âm tính đ i v i b ch c u (acid lactic) ho c v i vi trùng, ho c v i đ t hay m t ch t ầ ớ ẩ b n nào đó. Nh  v y m i làm cho bào t n y m m và s n sinh đ c t .

Ứ ụ ấ ầ ủ ệ ử ậ ố ươ ng d ng trên ng i, chúng ta th y t m quan tr ng c a vi c x  trí v t th ổ ứ ng th t t ằ ườ ế t, phá   ệ   t ề ệ ể ọ ạ ử  ch c ho i t ử ố ế ạ ị ậ ấ ế h t các ngóc ngách, l y h t các d  v t và t ậ ợ ệ hai đi u ki n thu n l i cho vi c phát tri n bào t ế ỹ ớ , sát trùng k  v i oxy già nh m tiêu di ủ ễ  u n ván: y m khí và nhi m t p trùng sinh m .

ủ ộ ố ố ự ệ 4.2. S  lan tràn và gây b nh c a đ c t u n ván:

ộ ố ố ả Đ c t ự  ly gi ầ ớ ạ ầ ượ ệ ộ u n ván đ ạ ế ế c dòng đi n th , ti n v  s ng tr ượ c vi trùng t ư ế ề ừ ấ ủ ộ ố ố ờ . Đ c t ả ự ộ ể ầ ụ ầ ộ ờ ộ ệ ầ ậ ộ   ậ i phóng thích ra, xâm nh p vào các mô lân c n, m t ậ ộ ậ ạ ph n vào máu và b ch huy t nh ng ph n l n thâm nh p vao đo n ngo i vi c a neuron v n đ ng,   ấ   ớ ố ướ ủ ố  u n ván th m c t y s ng v i t c đ  vài mm/gi ng ố   ậ  đ ng. Cu i qua hàng rào máu – màng não r t kém và có th  xâm nh p dây th n kinh c m giác ­ t ạ ộ ố ề ế cùng, đ c t    v  đ n trung tâm th n kinh sau m t th i gian ph  thu c vào chieu dài và ho t tính ọ ủ đi n h c c a dây th n kinh .

Trang 2

ệ

ố

B nh u n ván

ế ộ ố ệ ầ ủ ế ả ế ng, đ c t Khi đ n h  th n kinh trung lan to  đ n các đ u t n cùng c a t ạ ả ế ồ thân não. Đ c t ự ế ề ế ạ ố ằ ủ ế ề ặ ầ ấ ẫ ộ ừ ế ậ ấ ầ ậ ầ ươ  bào th n kinh   ủ   ộ ố ở  tiêu h y c ch , g m c  hai lo i neuron glycinnergic và neuron GABAergic  ớ ị ấ ẫ   t cho s  k t  n i các ch t d n  truy n th n kinh v i v  trí ầ   ề  bào ti n synap. B ng cách ngăn ch n ch t d n truy n th n ả    bào này, tetanospasmin đã làm cho các neuron v n đ ng m t kh  năng các t ứ ầ ộ synaptobrevin, m t lo i protein c n thi phóng thích c a chúng trên màng t kinh phóng  thích t ứ ế c ch .

ế ế ễ ạ ị 4.3. Tình tr ng khi m khuy t mi n d ch:

ể ả ộ ố ả ứ ứ ể ằ ệ ự ự ườ ế ộ ố ố ố ồ ệ  u n ván < 0,01 UI/ml.Đây là B nh u n ván x y ra khi n ng đ  kháng th  ch ng đ c t ộ ừ ệ ố ộ ả ồ ấ  nghiên c u in vivo trên chu t (1937) đo b ng ph n  ng trung i thi u xu t phát t n ng đ  b o v  t ộ ả ể ồ hoà kháng nguyên kháng th . N ng đ  b o v  th c s  trên ng i không bi t ro.

ộ ồ ể ườ ủ ợ N ng đ  kháng th  không đ  b o v  trong tr ặ ủ ả ầ ủ ế c ch ng ng a b ng gi ị ng h p không đ ủ ủ ừ ằ ễ ư ờ ả   ượ i   t, ho c ch ng đ  nh ng đã quá th i gian mi n d ch ệ ủ ố ặ ộ ố đ c t `, ho c ch ng không đ  s  mũi c n thi ắ ạ ượ c tiêm phòng nh c l mà không đ i.

1. LÂM SÀNG

ừ ờ ỳ ủ ệ ế ấ ứ ứ ệ ­ Th i k b nh: t ệ ờ ỳ ầ ắ ệ ặ ờ ượ ượ ng đ n khi xu t hi n tri u ch ng đ u tiên (c ng hàm), . Th i k  này càng ng n b ng càng n ng .   ể ặ c ngõ vào ho c không th b nh vì không tìm đ ế ế ươ ị ế  lúc b  v t th ấ ắ trung bình 7 – 14 ngày, ng n nh t là 48 – 72 gi ờ ỳ ủ ệ ị c th i k   Cũng có khi không xác đ nh đ ừ ươ ễ ố bi t nha bào u n ván nhi m vào v t th ng t lúc nào.

ở ờ ỳ ừ ứ ậ ­ ế  khi c ng hàm cho đ n khi có c n co gi ả ặ ơ ệ ắ ắ ầ   t và  ho c c n co th t h u ặ    2­ 5 ngày. Th i k  này càng ng n b nh càng n ng. ờ ỳ ơ ơ ờ ỳ ơ ­ Th i k  kh i phát: t ầ ọ h ng thanh qu n đ u tiên, trung bình t ọ Th i k  này quan tr ng h n th i k ừ ờ ỳ ủ ệ  b nh vì chính xác h n.

ầ ủ ủ ố ờ ỳ ệ ấ ả ­ ệ ­ Th i k  toàn phát: 10 – 14 ngày; xu t hi n b nh c nh lâm sàng đ y đ  c a u n ván.

ờ ỳ ồ ụ ứ ể ề ầ ơ ­ ­Th i k  h i ph c: trung bình  3­ 4 tu n; có th  co c ng c  kéo dài trong nhi u tháng sau.

­ Ể 5. CÁC TH  LÂM SÀNG

ố : ­ 5.1. U n ván toàn thân

ứ ầ ặ ấ ở ớ ỏ ­ ể ệ Là  th  b nh th ố ướ ỏ ệ ng g p nh t. B nh kh i phát v i m t m i, nh c đ u, m i hàm, nhai nói khó, ớ ượ ườ ố ẽ ấ ứ ặ ầ ầ ệ ng, u ng s c.D n d n hàm c ng không há l n đ c. Thăm khám s  th y: nu t v

ử ộ ứ ơ ổ C  nhai co c ng, n i rõ khi c  đ ng. ­

ưỡ ố ở ộ ệ ạ Dùng cây đè l i c  m  r ng hàm b nh nhân thì hàm càng khít l i ­

ể ệ ấ Không tìm th y đi m đau rõ r t vùng quai hàm. ­

ọ ố ắ ơ ặ ứ ề ề ố ạ M i c  g ng nhai nu t th c ăn m m đ u làm các c  m t co l i. ­

ồ ể ạ ­ ủ ố Giai đo n toàn phát c a u n ván đi n  hình g m:

ứ ­ ơ 5.1.1. Co c ng c :

ấ ự ộ ­ nh t đ nh, b t đ u t ơ ướ ư ứ ứ ắ ầ ừ ơ ấ ị ứ  c  nhai (c ng hàm) lan   ụ ố   ư ồ ế i và cu i i nhăn – risus sardonicus), r i đ n c  gáy, l ng, b ng, chi d ế ơ ườ   n. Tùy theo nhóm c  co c ng  u th  mà ư ế ặ ệ ệ ụ Đau,liên t c, xu t hi n và lan tràn theo m t trình t ơ ặ ặ ườ ế đ n c  m t (nét m t c ế ơ cùng là c  chi trên, hi m khi có co c ng các c  liên s ữ ộ ệ b ng nhân có m t trong nh ng t ơ t sau: th  đ c bi

ưỡ ườ ướ ộ ố ứ ơ Cong n ng i ra tr c do co c ng c  phía sau c t s ng (opisthotonos). ­

ậ ườ ư ế ố ơ ướ ộ ố ứ G p ng i theo t th  gi ng bào thai do co c ng c  tr c c t s ng (embrosthotonos). ­

ư ấ ơ ướ ứ ề ẳ ồ ộ ố Th ng nh  t m ván do co c ng đ ng đ u các c  tr c và sau c t s ng (orthotonos). ­

ườ ộ ố ứ ộ ộ Cong ng i sang m t bên do co c ng m t bên c t s ng (pleurothotonos). ­

ắ ­ ậ 5.1.2. Co gi t và co th t:

Trang 3

ệ

ố

B nh u n ván

ậ ứ ự ệ ặ ạ ộ ộ ­ t c ng toàn thân t ở ế  nhi n ho c do kích đ ng b i ti ng đ ng, va ch m, ánh sáng ệ B nh  nhân co gi chói,..

ể ắ ầ ả ặ ắ ấ ơ ọ ố ­ ư ữ ư   Nguy hi m nh t là nh ng c n co th t h u h ng gây khó nu t, s c đàm, co th t thanh qu n đ a ở ế đ n tím tái và ng ng th .

­ ố ạ ơ 5.1.3. R i lo n c  năng:

ắ ầ ở ọ ế ẽ ườ ­ ớ ắ t đàm nh t, t c ngh n đ ạ   ấ ng hô h p; đ i ể ố Khó nu t, khó nói, khó th  do co th t h u h ng, tăng ti ệ ti u ti n khó.

ấ ­ ệ 5.1.4. D u hi u toàn thân:

ệ ệ ớ ố ỉ ờ ầ ­ B nh nhân t nh táo, không s t cao lúc m i phát b nh và trong 48 gi đ u.

ệ ế ể ệ ừ ­ ầ  110 – 120 l n/ phút, khi co ạ ể ơ ơ ể ố ụ ề ệ ậ ắ ả ế Khi b nh ti n tri n, b nh nhân có th  s t 38 – 38,5 , m ch nhanh t gi t nhi u và co th t thanh qu n liên t c, b nh nhân có th  l m , hôn mê do thi u oxy não.

ụ ộ ố ­ 5.2. U n ván c c b

ớ ơ ở ị ố ặ ­ ng  ng v i n i xâm nh p c a vi khu n u n ván, hay g p trên ứ ố ớ ố v  trí t ộ ễ ệ ẹ ự ỏ ơ Co c ng c  khu trú  ị ng ậ ươ ứ ầ ườ i đã có mi m d ch m t ph n đ i v i u n ván. B nh th ẩ ủ ườ ng nh  và kéo dài; t kh i.

ể ầ ố ­ 5.3.U n ván th  đ u:

ế ặ ườ ắ ­ ng ng n; tuy nhiên theo ươ ứ ầ ự ầ ệ ướ ế ố ữ ổ Ngõ vào là v t th nh ng nghiên c u g n đây, b nh có khuynh h ờ ng khu v c đ u, m t, c , tai… Th i gian  ễ ng di n ti n t ủ ệ  b nh th t.

ể ­ ệ ạ Có hai lo i bi u hi n

ệ ­ ể 5.3.1. Th  không li t:

ắ ầ ở ầ ứ ệ ệ ặ ớ ố ố ­ ọ Kh i đ u v i tri u ch ng co th t h u h ng làm b nh nhân khó nu t và u ng s c.

ể ệ ­ 5.3.2. Th  li t:

ườ ể ặ ơ ệ ­ Th ng g p h n th  không li t.

ườ ặ ấ ệ ớ ế ươ ệ ả ế ặ ­ ng g p nh t, li t cùng bên v i v t th ng, li ế   t c  hai bên n u v t ệ ươ Li th ạ t m t ngo i biên: Th ố ng ngay s ng mũi.

ệ ế ầ ặ ố ơ ­ Li t dây th n kinh s  III, IV, VI hi m g p h n.

ố ố ­ 5.4. U n ván r n

ủ ệ ố ễ ố ướ ụ ớ ­ b nh 3 – 5 ngày, t i đa không quá 28 ngày. R n nhi m trùng t và r ng s m vào ờ Th i gian  ngày 4.

ỏ ồ ụ ứ ắ ặ ắ ố ­ ề ắ Tr  b  bú, m t nh m, khóc nh  r i không khóc, b ng c ng, bàn tay n m ch t, chân co, s t cao, gi ắ ẻ ỏ ậ t nhi u, co th t, tím tái.

ệ ế ậ ỷ ệ ử ấ ­ t. T  l t vong còn r t cao (60 – 70 t khi tr  m  m t, khóc to d n, h t co gi ộ ẻ ở ắ ễ ầ ưỡ ổ ể ố ế B nh ti n tri n t ấ %) do suy hô h p, b i nhi m ph i, suy dinh d ng.

ố ệ ậ ­ Nguyên nhân co gi t trên b nh nhân u n ván:

ộ ố ố ­ Đ c t u n ván

ươ ở ộ ế ế ­ ắ   ả ng, chăm sóc m  khí qu n, táo bón, xúc đ ng, t c ồ ế ố Y u t  kích thích: ti ng  n, thay băng v t th ẽ ngh n đàm, thăm khám…

ố ­ S t cao

ề ố ố ậ ư ủ ­ Li u thu c ch ng co gi t ch a đ

ố ­ Nguyên nhân s t cao:

ạ ầ ố ­ ự ậ ­ R i lo i th n kinh th c v t

Trang 4

ệ

ố

B nh u n ván

ậ ề ­ ­ Co gi t nhi u

ế ướ ả ­ ­ Thi u n ệ c đi n gi i.

ị ứ ộ ố ­ ­ D   ng thu c mu n do SAT hay Penicillin.

ở ệ ộ ố ể ệ ặ ố ờ ­ D a vào th i gian ủ ệ  b nh, th i gian kh i b nh và m t s  các đ c đi m lâm sàng, b nh u n ván  ộ ượ ư ờ c phân làm 3 đ   nh  sau: ự đ

­

­

­

Ộ Ệ Ố Ả ­ B NG PHÂN Đ  B NH U N VÁN

­

Đ  IỘ Đ  IIỘ Đ  IIIỘ

ờ ủ ệ Th i gian b nh 15 – 30 ngày 7­ 14 ngày < 6 ngày

ở ệ ờ Th i gian kh i b nh > 5 ngày 2 – 5 ngày < 48 giờ

ậ Co gi t toàn thân + + |+ + +

ắ ả ở Co th t thanh qu n ­ + ư + +, ng ng th

ầ ạ ố ự ậ R i lo n th n kinh th c v t ­ + + +

­

Ậ ­ 6. C N LÂM SÀNG

ộ ố ậ ị ­ 6.1. Phân l p vi trùng và xác đ nh đ c t

ệ ề ệ ế ấ t t ng nghi là ngõ vào; c y trong đi u ki n y m khí ặ ủ ấ ẩ B nh ph m là m , ch t ti ỉ ệ ấ ươ  c y d nghiêm ng t. T  l ế ừ ế  v t th ổ ừ ng thay đ i t ươ  30 – 40%.

ệ ệ ậ ở ườ gây ra chu t b ch lang b nh u n ván đi n hình. Tr ợ   ng h p ộ ạ ộ ố ằ ể ệ ộ ố ử Th  nghi m sinh v t: đ c t ả ứ ả ươ ng tính ph i làm ph n  ng trung hoà đ c t d ố ộ ố ặ  b ng kháng đ c t đ c hi u.

ồ ộ ế ể ằ ươ 6.2. Đo n ng đ  kháng th  trong huy t thanh b ng hai ph ng pháp

ả ứ ệ ể ồ ộ ­ ể ắ ề ể ế ấ ờ ề ố ạ Ph n  ng trung hoà kháng nguyên kháng th  in vivo: đo IgG r t nh y, có th  phát hi n n ng đ kháng th  đ n 0,001 UI/ml; tuy nhiên đ t ti n và t n nhi u th i gian.

ả ứ ­ Ph n  ng in vitro: ­

ạ ả ứ ả ứ ụ ộ ư ầ ­ ả ứ ế ồ ị ả ứ ữ ệ ệ ơ ẻ ề ữ ả ạ ươ ế ể ằ ơ ả ứ ả ng có k t qu  cao h n gi Có 3 lo i ph n  ng: Ph n  ng nh ng k t h ng c u th  đ ng (passive hemagglutination Ha),   ả ứ   ễ ph n  ng ELISA, ph n   ng đi n di mi n d ch tia (radio – immunoassay RIA). Nh ng ph n  ng ộ  ồ ặ ơ ạ ư ả này nhanh, nh y, r  ti n, đ n gi n nh ng ít đ c hi u h n ph n  ng in vivo. Ngoài ra n ng đ ả   ớ ườ kháng th  đo b ng nh ng ph  t o so  v i  ph n ng pháp này th ứ ng in vivo.

ế ầ ồ ứ ấ ứ ạ ố ể   ố t cho h i s c c p c u, ch ng các r i lo n chuy n ­ ệ ế ộ ế ọ Các xét nghi m huy t h c sinh hoá c n thi ể ặ ặ hoá và huy t đ ng hay g p trong các th  n ng.

Ứ Ế 2. BI N CH NG

Trang 5

ệ

ố

B nh u n ván

ế ấ ứ 7.1. Bi n  ch ng hô h p:

ắ ơ ầ ở ộ ứ ư ấ ặ ả ơ ộ ọ ­ Ng ng th  đ t ng t do co th t c  h u h ng thanh qu n ho c co c ng các c  hô h p.

ế ấ ế ấ ử Suy hô h p: là bi n ch ng nguy hi m nh t chi m 50% các nguyên nhân gây t vong ứ ấ ệ ể ố ể ­ trên b nh nhân u n ván. Suy hô h p có th  do:

ậ ề ­ Co gi t nhi u.

Ứ ọ ế ả ­ đ ng đàm dãi trong khí ph  qu n.

ủ ế ễ ế ả ổ ổ ộ ổ ­ B i nhi m ph i: viêm ph i, ph  qu n ph  viêm; tràn khí, tràn m  màng ph i.

ế ẹ ả ắ ổ ­ X p ph i do t c ph  qu n

ế ạ ­ ứ 7.2. Bi n ch ng tim m ch:

ủ ộ ố ư ể ộ ộ ộ ặ ơ ủ ­ Ng ng tim đ t ng t, có th  do tác đ ng c a đ c t trên hành t y ho c c  tim.

ả ủ ạ ạ ầ ậ ơ ấ   ự ậ Tr y tim m ch do r i lo n th n kinh th c v t, viêm c  tim, h u qu  c a suy hô h p ặ ố ụ ễ ố ­ ho c s c nhi m trùng Gram âm.

ế ế ạ ơ ơ ­ ị Thi u máu c  tim, lo n nh p tim, c n tăng huy t áp.

ắ ộ ạ ổ ­ T c đ ng m ch ph i.

ạ ướ ­ Viêm tĩnh m ch chi d i.

ố ạ ự ậ ầ 7.3. R i lo n th n kinh th c v t:

ứ ư ủ ệ ượ ậ ­ ố Tri u ch ng gi ng nh  u t y th ng th n:

ủ ệ ệ ầ ầ ấ ặ Xu t hi n tu n 1 ho c tu n 2 c a b nh.

ể ệ ế ạ ạ ạ ạ ả ố ồ ướ Bi u hi n : s t cao, vã m  hôi, m ch nhanh, huy t áp tăng, m ch gi m, co m ch ngo i biên, catecholamine tăng cao trong máu và n ể c ti u.

ộ ễ 7.4.B i nhi m:

ễ ả ở ế Nhi m trùng v t m  khí qu n.

ế ễ Nhi m trùng huy t.

ễ ơ ở ươ ụ loét (vùng gáy, gót câhn, vùng x ỷ ng cùng c t, khu u tay). Viêm tĩnh ề ạ Nhi m trùng da, các n i l m ch do tiêm truy n.

ễ ể ể ặ Nhi m trùng ti u do đ t thông ti u.

ế ấ 7.5. Xu t huy t:

ế ấ ặ ạ ườ ố Xu t huy t tiêu hoá trong u n ván n ng do loét d  dày th ng do stress.

ế ấ ơ ậ Xu t huy t trong các c  do co gi ạ t m nh.

ề ị ế 7.6. Tai bi n đi u tr :

ễ ả ở ộ ạ ế ổ ộ ễ ả ổ ẹ i v t m , b i nhi m ph i, h p khí qu n sau khi rút canuyn. M  khí qu n: b i nhi m t

ấ ế ế ị ứ u n ván xu t hi n t ặ ố ộ ố ố ự ế ư ạ ệ ừ ư ậ t nhi u, tím tái, ng ng th  d  đ a đ n t ngày 6 đ n ngày 7 sau khi tiêm: phát   ở ẽ ư ế ử  ề Tai bi n huy t thanh kháng đ c t ban d   ng, s ng h ch khu v c ho c s t cao, co gi vong.

ư ế ố ụ ề ể ầ ầ ạ ạ ồ Li u an th n m nh và kéo dài có th  làm cho hôn mê lâu h i ph c, đ a đ n r i lo n tâm th n.

3. DI CH NGỨ

ệ ạ ứ ể ạ ứ ắ ộ ố ứ ờ ơ ị ộ ặ ệ ộ ị ể ể ạ ầ ờ ườ ứ ậ i s c dài hay ng n tùy i di ch ng tinh th n và v n đ ng. Sau th i gian l B nh u n ván ít đ  l   ụ   ể ẹ ủ thu c m c đ  n ng nh  c a b nh, th i gian đi u tr  và c  đ a, b nh nhân có th  bình ph c ợ ả hoàn toàn. tuy nhiên kho ng 15% các tr ề ng h p có th  đ  l ệ i các di ch ng :

Trang 6

ệ

ố

B nh u n ván

ậ ộ ứ 8.1. Di ch ng v n đ ng:

ơ ặ ệ ở ơ ẳ ­ Co rút gân c , đ c bi c  co c ng tay và các ngón. t

ươ ạ ộ ở ị ươ ặ ệ ng th n kinh ngo i biên do b  chèn ép b i m t u x ng ho c li t do chèn ép dây ổ ­ T n th ầ ầ ụ ặ ầ th n kinh tr  ho c dây th n kinh hông khoeo ngoài trong lúc hôn mê.

ớ ươ ớ ấ ừ ệ ờ ­ U x ệ ạ ấ ạ ớ ả ươ ầ ờ ặ ề ấ ớ ứ ế ả ư ệ ử ụ ớ ế ầ ế ệ ấ    ngày 20 đ n ngày 60 v i d u hi u lâm ng c nh kh p: xu t hi n trong th i gian t ế ử  ỏ ớ ớ ế ng nóng, đ , đau, h n ch  c sàng đau kh p, sau đó m i đ n d u hi u X quang. kh p x ở ề  ờ ở ộ  ph n m m quanh kh p hay   b đ ng. hình  nh X quang cho th y bóng m  đ c, b  rõ  ớ ệ ẹ ặ ươ ẫ   ng, kho ng giũa liên kh p v n nguyên v n. B nh lý này đ a đ n c ng kh p và m t x ủ ệ ứ ộ ặ chèn ép dây th n kinh; liên quan đ n m c đ  n ng c a b nh và vi c s  d ng barbiturat.

ứ ơ ố ố ư ế ế ầ ố ặ ­ Gãy đ t s ng l ng và đ t c : hi m g p n u dùng thu c an th n đúng quy cách.

ứ ề ị 8.2. Di ch ng đi u tr :

ẹ ả ả ở H p khí qu n sau m  khí qu n

ệ ệ ủ ể ế ầ Li t do huy t thanh, bi u hi n c a viêm dây th n kinh.

Ẩ 9. CH N ĐOÁN

ẩ ị 9.1.Ch n đoán xác đ nh:

ố ẩ ệ ệ ặ ự ố ớ ể ầ ả ả ể ờ ớ ế ị ậ ẩ ườ   ng Ch n đoán u n ván d a hoàn toàn vào lâm sàng vì các xét nghi m không đ c hi u và th ế ệ ể cho k t qu  ch m. Đ i v i các th  không đi n hình, c n ph i theo dõi sát các bi u hi n co   ơ ứ  m i quy t đ nh ch n đoán. c ng c , co gi ậ t trong 24 –48 gi

ể ự ể ệ ẩ ố Ch n đoán u n ván có th  d a vào các bi u hi n lâm sàng sau đây:

ứ ệ ươ Tri u ch ng d ng tính:

ươ ư ế ươ ế Có v t th ng ngõ vào (l u ý 20 – 30 % không có v t th ng ngõ vào).

ứ C ng hàm.

ơ ớ ặ ứ ể ụ Co c ng c  v i đ c đi m:Đau và liên t c

ệ ấ ộ ự ấ ị ơ Xu t hi n theo m t trình t nh t đ nh: c  nhai  chi trên.

ư ế ố ị      T  th  c  đ nh.

ậ ư ừ ơ Co gi ở t toàn tâhn t ng c n, tím tái, ng ng th .

ứ ệ ệ ớ ố ỉ ờ ầ Tri u ch ng âm tính:T nh táo,Không s t cao lúc m i p hát b nh và t rong vòng 48 –72 gi đ u.

ơ ơ ặ ậ ề ạ m  ho c hôn mê do co gi ầ   ố t nhi u, r i lo n th n ờ ự ậ ể ố ễ ế ộ ệ Sau th i gian này, b nh nhân có th  s t cao, l kinh th c v t, thi u oxy não, b i nhi m.

ẩ ệ 9.2. Ch n đoán phân bi t:

ỉ ớ ứ ơ ệ ầ ầ ệ ớ 9.2.1. |B nh nhân ch  m i c ng hàm đ n thu n: c n phân bi t v i:

ệ ở ặ Các b nh răng hàm m t:

ế Tai bi n răng khôn.

ươ Viêm x ng hàm do sâu răng

ủ ấ Viêm t y m  amiđan.

ươ ớ Viêm kh p thái d ng hàm.

Áp – xe  chân răng.

ứ ệ ệ ủ ừ ạ ệ ệ ấ t c a t ng lo i b nh, có hai d u hi u giúp ệ ệ ớ ệ ố ố ớ Đ i v i các b nh lý này, ngoài tri u ch ng riêng bi ta phân bi t v i b nh u n ván là:

ệ ụ ể ở ể ệ ả ả ấ ỏ ố Có đi m đau rõ r t c  th quai hàm ( trong u n ván, b nh nhân c m th y m i hàm lan to ).

Trang 7

ệ

ố

B nh u n ván

ớ ộ ưỡ ể ở ộ ệ ượ ẹ V i đ ng tác nh  nhàng, dùng đè l i có th  m  r ng mi ng ra đ c.

ệ ầ Các b nh th n kinh:

ầ ố Viêm dây th n kinh s  V.

ệ ầ Li t dây th n kinh sô VII.

Nhũn não, u não, viêm não.

ứ ư ầ ố C ng hàm sau dùng thu c an th n nh  Chlorpromazin, Promethazin.

ơ ậ ầ ệ ớ C n phân bi t v i: 9.2.2. Khi có c n gi t toàn thân:

ứ ầ ứ ề ệ Viêm màng não: b nh nhân nh c đ u nhi u, nôn ói, không c ng hàm

ạ ườ ế ộ ứ ặ ộ ơ H  đ ng huy t đ t ng t và n ng cũng gây co c ng c , hôn mê.

ở ầ ở ứ ơ ứ ấ    chi và thân mình, c ng hàm không rõ và  xu t ộ ộ ệ Ng  đ c Strychnine: các c n co c ng kh i đ u  hi n sau cùng.

ở ầ ườ ợ ớ  đ u chi, sau đó m i lan ra toàn thân. Tr ặ   ng h p n ng ớ ở ẻ Tetenie   tr  em: co c ng c  t p trung  ứ ở ầ m i co c ng ứ ơ ậ ổ ặ  đ u, m t , c .

ứ ử ệ ố ơ ườ ư ơ i, nh ng các c n co gi ậ   t ườ ề ậ ơ Hysterie: b nh nhân có nh ng c n co c ng co c ng u n cong n a ng ắ không đ u, th ữ ả ướ ng ch y n c m t sau c n gi ư t.

ớ ệ ể ể ệ ố Nhìn chung, các b nh k  trên có 2 đi m khác v i b nh u n ván:

ể ứ ầ ở ề ứ ạ ớ ệ ở ộ ỉ ạ ộ ố đ u lúc b nh m i kh i phát. B nh nhân u n ván ch  mê ni u m c đ  khác nhau tùy theo nguyên ở  ian đo n mu n, khi ừ ầ ầ ế ọ ệ ố ấ ả ề T t c  đ u có bi u hi n r i lo n ý th c tinh th n  ệ nhân, ngay t thi u Oxy não tr m tr ng.

ứ ế ệ ệ ấ ơ ố Co gi ậ ắ ầ ở t b t đ u ể  các chi; không c ng hàm, n u có thì bi u hi n thô s  và xu t hi n cu i cùng.

ụ ộ ở ầ C n phân bi ậ   t ộ ạ ế ậ ở ắ ớ ố 9.2.3. U n ván c c b   ở ầ ở ầ  đ u chi hay  kh i đ u ệ ớ ơ  chi:  ở ộ  m t, sau đó m i lan r ng ụ ộ t v i c n đ ng king c c b  Bravais Jackson: co gi  đo n chi k  c n.

ố ầ ệ ớ ố C n  phân bi t v i: 9.2.4. U n ván r n:

ễ ễ ế ố Nhi m trùng huy t theo sau nhi m trùng r n:

ố ậ ố ướ ỏ ụ ễ ộ S t cao, co gi t, b  bú, r n t, nhi m trùng, r ng mu n

ứ Không c ng hàm

ễ ễ ạ ộ Tình tr ng nhi m trùng nhi m đ c rõ

ậ ượ ấ ệ C y máu: phân l p đ c vi trùng gây b nh

ấ ế Xu t huy t màng não:

ặ ạ ẻ ỏ ệ ả ả ầ ồ ố Tr  b  bú, không s t ho c h  thân nhi t, da xanh tái, h ng c u gi m, hemoglobin gi m.

ứ ộ ồ H i ch ng màng não, thóp ph ng căng.

ố ụ ư ụ ư ặ ướ R n r ng ho c ch a r ng nh ng còn t.

ữ ư ứ ả ặ ơ ở ỉ ạ   ậ ừ t t ng h i, th nh tho ng có nh ng c n ng ng th , không c ng hàm m c dù có tình tr ng ươ Co gi tăng tr ồ ự ơ ng l c c .

ặ ạ Toàn tr ng n ng.

Viêm màng não m :ủ

ố ậ ứ ỏ S t, co gi t, b  bú, không c ng hàm.

ứ ộ Có h i ch ng màng não.

ả ủ ụ ạ ầ ị ườ ặ ả D ch n o t y: đ c, tăng b ch c u, tăng albumin, đ ng gi m n ng.

Trang 8

ệ

ố

B nh u n ván

Ị Ề 10. ĐI U TR

ổ ứ ề ưỡ 10.1. T  ch c săn sóc đi u d ng:

ị ố ề ả ệ ệ ớ ị t, cách ly v i các phòng b nh khác, yên tĩnh, ánh sáng d u. ­Phòng đi u tr  u n ván ph i riêng bi

ề ưỡ ượ ử ệ ề ấ ng  chuyên trách đ ồ   c hu n luy n, theo dõi v  các x  trí h i

ộ ộ ­Có m t đ i ngũ bác sĩ và đi u d ứ ấ ứ s c c p c u.

ưỡ ủ ầ ầ ượ ủ ệ ấ ố ứ   ng c a b nh nhân u n ván r t cao vì co c ng ng đ y đ : nhu c u năng l ễ ề ồ ả ả ­B o đ m dinh d ậ ơ c , co gi t nhi u, vã m  hôi, nhi m trùng…

ệ t. N u không ăn b ng mi ng đ ượ ạ ế ườ c do c ng hàm thì dinh d ễ ứ ơ ưỡ   ượ ng   c nguy c  nhi m trùng và duy trì ằ ng tĩnh m ch vì tránh đ ộ ớ ố ầ C n nuôi ăn càng s m càng t ằ ố ơ ạ ằ t h n b ng đ b ng thông d  dày t ủ ạ ạ ộ ượ c ho t đ ng sinh lý c a d  dày, ru t. đ

ử ế ươ 10.2. X  trí v t th ng:

ế ị ậ ử ướ ắ ọ ể ở ố c mu i, đ  h  không thâu kín. ở ộ ệ ứ ộ ấ ễ ằ ỏ ­M  r ng, c t l c, phá b  các ngóc ngách, l y h t d  v t, r a n ầ V  sinh h ng ngày 1­ 2 l n tùy m c đ  nhi m trùng.

ế ễ ư ế ử ọ ố ắ ế ấ ạ vong ị ậ ằ ộ ­N u d  v t n ng sâu tránh m i c  g ng l y ra h t vì gây kích thích m nh, d  đ a đ n t ộ đ t ng t.

ố ử ụ 10.3. Thu c s  d ng:

ế ộ ố ố ừ ự u n ván t Có m c đích  trung hoà đ ế u n ván và l u hành  trong máu, không trung hoà đ ớ ụ ộ ố c các đ c t ệ ắ  đã ng m vào t ụ ủ ả ng a (SAT): ượ ờ ầ  đ u c a b nh, có tác d ng làm gi m đ ượ ộ   c đ c ầ    bào th n ộ t trong vòng 48 gi ễ ế ệ 10.3.1. Huy t thanh kháng đ c t ư ố ố t ố kinh. SAT cho càng s m càng t ắ ặ n ng và rút ng n di n ti n b nh.

ơ ơ ị ị i l n, 500 – 700 đ n v /Kg ở ẻ  tr ấ ề t vong mà còn tăng nguy c ế ườ ớ ả ớ ướ ử ầ c khi chích, c n th  test v i 75 đ n v  tiêm d ắ ủ ỏ ầ ố ở ề ơ các n i có đ y đ ỗ ề ấ ệ ầ ắ ớ ề Tiêm b p SAT v i li u duy nh t 20000 đ n v /ng  em và   ệ ỉ ệ ử ơ ở ẻ ơ ị ơ ơ   tr  s  sinh. Li u cao h n không c i thi n t  l 1000 đ n v /Kg  ầ   ơ ị ị ướ ễ ế tai bi n mi m d ch. Tr i da. N u test (+) c n ươ ươ ng pháp này là chích li u nh , tăng ong pháp Besredka; nguyên t c c a ph chích theo ph   ủ  ỉ ố ộ ồ ầ d n n ng đ  thu c, m i li u chích cách nhau 30 phút. Ch  nên tiêm thu c  ồ ứ ươ ng ti n h i s c hô h p ­ tu n hoàn. ph

ờ ố ủ ủ Th i gian bán h y c a thu c là 2 ngày.

ồ ố ừ ườ ố ễ ị 10.3.2. Globulin mi m d ch u n ván có ngu n g c t ng i (HTIG):

ố ị ­ huy t t ủ ng c a ng ờ ả ế ế ả ầ ườ ệ ượ ị ứ ễ ấ ả ự ệ ế ề ẫ ớ ố ấ ắ ề ư ệ ạ ạ ắ ơ ị i Vi ố ớ ệ ẻ ạ ế ươ ậ ừ i kho  m nh có mi n d ch đ i v i b nh u n ván. Th i gian Phân l p t   ủ ệ   ố bán h y là 24,5 –31,5 ngày, b o v  đ c 8 – 14 tu n. R t hi m khi thu c gây tai bi n ph n v , ặ ể   có th  dùng an toàn cho b nh nhân d   ng ho c m n c m v i huy t thanh ng a; li u 3000 – ệ   10000 đ n v  tiêm b p hay tiêm m ch. Tuy nhiên, thu c r t đ t ti n và hi n ch a có t t Nam.

ố ượ ạ ế ươ ả ố ng vi trùng t i v t th ạ   ng . In vitro, vi trùng u n ván nh y ớ 10.3.3. Kháng sinh: Làm gi m s  l ả c m v i Metronidazole, Penicillin, Cephalosporin, Imipenem, Macrolide, Tetracycline.

ắ ạ ơ ị ­ ớ ề ­Penicillin dùng tiêm b p hay tiêm m ch v i li u 100000 – 200000 đ n v /Kg/ngày x 10­ 14 ngày.

ử ụ ượ ư ự ể ệ ầ ố ­ Metronidazole:s  d ng an toàn và đ ọ c xem nh  l a ch n đ u tiên đ  di t vi trùng u n ván.

ệ ố ệ ớ ớ ệ ơ ơ ấ ệ ờ ậ ờ ầ   t đ i cho th y nhóm b nh nhân dùng Metronidazole c n i B nh vi n Nhi   t và giãn c  h n so v i nhóm b nh nhân dùng Penicillin; nh  v y th i gian ệ ơ ứ ạ ệ            Nghiên c u t ậ ố ít thu c ch ng co gi ắ ằ n m vi n cũng ng n h n.

ằ ườ ề ạ ọ ­ Metronidazole có th  dùng b ng đ ng u ng, truy n tĩnh m ch hay t a d ố ố ơ ằ ơ ườ ể ọ ượ ng t a d ấ c thì h p thu t ượ t h n và ít co giât h n khi cho b ng đ c. Tuy nhiên   ề   ườ ng truy n ằ cho b ng đ tĩnh m ch.ạ

Trang 9

ệ

ố

B nh u n ván

ạ ượ ề ờ ề ạ ờ ­ Li u 400 mg to  d c/6 gi , hay 500 mg truy n m ch/6 gi x 7 – 10 ngày.

ế ố ­ Các   thu c   thay   th   khác:   Erythromycin,   Tetracycline,   Doxycycline,   Chloramphenicol, vancomycin.

ố ố ậ 10.3.4. Thu c ch ng co gi t:

ấ ủ ệ ứ ứ ể ệ ố ọ ơ ậ t. Giúp ki m soát tri u ch ng quan tr ng nh t c a b ng u n ván là c ng c  và co gi

ấ ủ ố ố ậ ưở ộ ố Tính ch t c a m t s  thu c ch ng co gi t lý t ng:

ể ượ ơ ậ ­Ki m soát đ c c n co gi t.

ụ ờ ­Th i gian tác d ng nhanh.

ứ ế ấ ầ ­Không  c ch  hô h p tu n hoàn.

ụ ề ả ắ ố ơ ­Có  tác d ng m m c , gi m đau, ch ng lo l ng.

ễ ử ụ ạ ố ằ ườ ạ ­D  s  d ng, dung n p t t khi chích b ng đ ng tĩnh m ch.

ả ừ ­Th i tr  nhanh.

ư ờ ậ ứ ầ ầ ầ ủ t nào đáp  ng đ y đ  các yêu c u trên  c n ph i ố ệ ố ặ ợ Hi n th i ch a có m t thu c ch ng co gi ườ ợ h p thu c trong các tr ộ ố ố ng h p n ng.

ề ưở ố ậ ệ ạ t, b nh nhân n m yên hay trong tr ng thái ng ệ ổ ằ ừ c vì thay đ i tùy t ng b nh nhân. Nên cho th ủ  ườ   ng ế ượ ơ c c n co gi ượ ượ ng đ ặ ệ ỗ Li u lý t ề gà. Li u này th xuyên m i 2 gi ề ng là li u kh ng ch  đ ng không tiên l  các b nh nhân n ng. ườ ờ ở

ị ố ụ ề ấ +Diazepam (Valium, Seduxen): thông d ng nh t trong đi u tr  u n ván.

ụ ờ ờ ủ ừ ờ ờ Th i gian tác d ng 1 – 3 gi , th i gian bán h y t 20 –72 gi .

ề ượ ộ ề ề ạ ấ ố Li u l ng 1­ 5 mg/Kg/ngày; li u u ng g p đ i li u tiêm tĩnh m ch.

ậ ờ ề ở ệ ả ạ t 0,1 – 0,3 mg/Kg/ 2­ 4 gi tiêm tĩnh m ch. Chú ý gi m ½ li u b nh nhân ắ ơ      C t c n co gi suy gan.

+Midazolam (Hypnovel):

+Nhóm Benzodiazepin.

ụ ờ ờ ủ ờ ờ Th i gian tác d ng: 1 gi , th i gian  bán h y: 2 –3 gi .

ắ ơ ạ ậ ờ t: 0,05 – 0,2 mg/Kg/2 – 4 gi chích tĩnh ề    Li u: 1­ 8 mg/Kg/ngày chích tĩnh m ch, c t c n co gi m ch.ạ

ơ ầ ử ụ ệ ố ố ơ _Thu c giãn c : C n có kinh nghi m s  d ng thu c giãn c .

ị ố ượ ậ c và co gi t có

ọ ọ ể ề ng pháp ch n l c đ  đi u tr  u n ván n ng, co gi ề ầ ể t không ki m soát đ ề ươ ơ ị ẽ Là ph ấ nguy c  gây suy hô h p. C n nhi u trang thi ậ ế ị  chi phí đi u tr  s  tăng. ặ t b

ở ữ ả ơ ượ ể ở ử ụ ở  nh ng n i m  khí qu n đ ộ   c, có máy th , có th  theo dõi khi máu đ ng ỉ Ch  nên s  d ng  m ch.ạ

ườ ổ ư ế ủ Dùng giãn c  ơ  hút đàm th ng, đ i t th , cho ng  sâu.

ố ử ụ ụ ờ lúc tiêm thu c giãn c ử ự ệ ấ ố ế ầ ừ ỏ ự ủ ồ ữ ụ ế ơ ấ ệ ờ ư ộ ơ ơ  Nên s  d ng thu c giãn c  không kh  c c có th i gian tác d ng dài (t ầ xong cho đ n khi xu t hi n nh ng d u hi u đ u tiên c a h i ph c kh i s  phong b  th n kinh   ả – c ) kho ng m t gi nh  (Arduan).

ề ề ạ ạ +Li u Pipercuronium: 0,02 – 0,08 mg/Kg tiêm m ch hay truy n tĩnh m ch trong 2 – 4 gi ờ .

ố ố ậ Các thu c ch ng co gi t khác:Phenobarbital, Chlorpromazin, Papaldehyde, Mebrobamat.

ờ ứ ế ứ ứ ế ả ạ ả ậ ố ộ ớ ộ ố   ế ề ụ Barbiturates (Phenobarbital, Gardenal…): Tác d ng kéo dài th i gian  c ch  ti n synap. Thu c   i và  c ch  các đáp  ng v n đ ng. làm suy y u cung ph n x , làm gi m s  xung đ ng đi t

Trang 10

ệ

ố

B nh u n ván

ố ụ ự ế ả ứ ứ ế ấ    u n ván b ng cách kèo dài  c ch . Ph n  ng b t ủ ộ ố ố ấ ố ị ứ ấ ố Thu c ch ng tác d ng tr c ti p c a đ c t ợ l ằ ặ i là d   ng, s t, phát ban; n ng nh t là gây suy hô h p.

ẻ ề ề ắ ố Li u dùng:Phenobarbital tiêm b p 0,2g (1 – 4  ng/ngày). Tr  em 5 mg/Kg/li u.

+Chlorpromazin (Aminazin, Largactil

ứ ặ ạ ầ ng tiêm 2 – 5 ml ch a 25 mg  và 50 mg, tiêm b p ho c tĩnh m ch 25 – 50 mg/l n (ng ườ ớ   i l n), ể ầ ừ ầ Ố ẻ 0,5 mg/Kg/l n (tr  em). Có th  dùng t ắ  3 –4 l n trong 24 gi ờ .

ố ấ 10.3.5. Ch ng suy hô h p:

­Hút đàm.

ở ­Th  oxy.

ở ị ỉ ả ­M  khí qu n:Ch  đ nh:

ắ ầ ư ả ọ ở              + Co th t h u h ng thanh qu n gây tím tái hay ng ng th .

ư ở ơ              +Có c n ng ng th .

Ứ ọ ề ấ +  đ ng nhi u đàm dãi gây suy hô h p.

ậ ụ ể ượ ằ ố ố ậ +Co gi t liên t c, không ki m soát đ c b ng thu c ch ng co gi t.

ố ỉ ị ơ              +Có ch  đ nh dùng thu c giãn c .

ứ ế Bi n ch ng:

ả           Ch y máu.

ướ Tràn khí d i da.

ễ ế ổ           Nhi m trùng v t m .

ễ ổ Nhi m trùng ph i.

Khàn ti ng.ế

ứ ẹ ẹ ộ H i ch ng quen canuyn, s o h p canuyn.

ẫ ậ Săn sóc h u ph u:

Hút  đàm vô trùng.

ứ ộ ễ ả ầ ở Thay băng m  khí qu n 1 –2 l n tùy m c đ  nhi m trùng.

ạ ướ ỗ ủ ấ         Ph  t m g c t trên l canuyn.

Rút canuyn:

ế ả ở ỉ ị ừ ả ở Khi h t ch  đ nh m  khí qu n; t 10 –14 ngày sau khi m  khí qu n.

ướ Nên cho diazepam tr c khi rút canuyn.

ị ộ ẩ ố li n và luôn luôn chu n b  m t canuyn khác s  nh ỏ ặ ạ ả ừ Sau khi rút ph i theo dõi liên t c sau 6 gi ườ ơ h n phòng ng a tr ụ ợ ầ ng h p c n đ t l ờ ề i canuyn.

ề ấ ị Đi u tr  suy hô h p:

ở ỉ ị ­Ch  đ nh th  máy:

ể ệ ấ Có bi u hi n suy hô h p:

2: SaO2 < 90%, PaO2  < 60 mmHg.

Thi u 0ế

ạ ộ COỨ 2 PaCO2 đ ng m ch > 50 mmHg.

ậ ự ị ụ ố Co gi ơ t liên t c, có d  đ nh dùng thu c giãn c .

ư ầ ơ ở ở ị Có c n ng ng th  hay nh p th  < 8 l n/phút.

Trang 11

ệ

ố

B nh u n ván

.

­Theo dõi:

2

ể ấ ạ ộ ở ở ị ầ    Hô h p: nh p th , ki u th , da niêm, đ u chi.Tri giác.Khí máu đ ng m ch.SaO

11. PHÒNG  NG AỪ

ố 11.1.Tiêm phòng u n ván:

ố ớ ẻ ừ ở ộ ủ ễ ị ơ ả ứ ứ ổ ằ   ươ ng trình tiêm ch ng m  r ng: Gây mi n d ch c  b n b ng ẻ   ẻ c 2 tháng tu i, mũi th  2 lúc tr  3 tháng, mũi th  3 lúc tr  4 ắ ạ ẻ ổ Đ i v i tr  em, tiêm ng a theo ch ẻ ượ ắ ầ 3 mũi DPT : b t đ u lúc tr  đ tháng và nh c l i khi tr  18 tháng tu i.

ẻ ớ ỗ ườ ớ ề ứ ầ i 1 l n .Mũi VAT 1 không t o đ ặ ầ ể ớ ạ ượ ắ ạ ộ ồ ắ   i l n và tr  l n:VAT ho c DPT  3 mũi , m i mũi cách nhau 1 tháng, năn sau nh c   c mi n d ch; 2 – 4 tu n sau   i h n 5 năm. Sau ạ ượ c > 0,01 UI/ml và t n t ị ễ ễ ị ố ớ Đ i v i ng ễ ị ầ ạ l i 1 l n ,v  sau c  5 năm nh c l ồ ạ ơ khi tiêm mũi VAT 2, n ng đ  kháng th  m i đ t đ mũi VAT 4, mi n d ch kéo dài 10 năm và sau mũi VAT 5, mi n d ch kéo dài 20 năm.

ệ ạ ể ả ầ ộ ồ ụ ữ ấ ữ ế ầ ả ố ố ớ Đ i v i ph  n  có thai c n chích 2 mũi VAT sao cho n ng đ  kháng th  b o v  đ t m c lý ưở ng; t t ứ t nh t là kho ng cách gi a mũi 1 và 2 là 4 tu n và mũi 2 đ n lúc sinh là 1 – 2 tháng.

ụ ữ ổ ủ ẻ Ph  n  tu i sinh đ  nên tiêm đ  5 mũi.

ị ế ươ 11.2. Khi b  v t th ng:

ử ế ươ ậ ố ấ ế ị ậ ử ướ ố X  trí v t th ng th t t t,l y h t d  v t, r a n c mu i, không khâu kín.

ố Tiêm phòng u n ván:

ượ ủ ễ ầ ờ ị c tiêm phòng đ y đ  và còn trong th i gian mi n d ch thì tiêm VAT ế +N u b nh nhân đã đ ắ ạ nh c l ệ i.

ư ủ ề ượ ễ ị ơ ậ ị ế ươ ề ơ ờ c mi n d ch thì ả ồ ng d , d p nát nhi u); đ ng th i ph i tiêm VAT 3 ế +N u ch a tiêm phòng hay tiêm phòng không đ  li u hay đã quá th i gian đ ờ ả ph i tiêm SAT 1500 – 3000 đ n v  (v t th mũi.

ừ ố ố 11.3. Phòng ng a u n ván r n:

ẹ ờ ố ­Tiêm phòng u n ván cho bà m  trong th i gian mang thai.

ẻ ơ ả ­Qu n lý thai nghén, tránh đ  r i.

ỡ ẻ ­Đ  đ  vô trùng.

ệ ả Tài li u tham kh o

Trang 12