ổ ơ ặ ắ ề ả ậ ướ ệ Đ bài: Bình gi ng nét đ c s c ngh thu t qua kh th sau: “Con sóng d i lòng
ứ ủ ơ ả ỳ sâu…..c trong m còn th c” trong bài Sóng c a Xuân Qu nh
ướ Con sóng d i lòng sâu
Con sóng trên m t n ặ ướ c
Ôi con sóng nh bớ ờ
Ngày đêm không ng đủ ược
ớ ế Lòng em nh đ n anh
ứ ả ơ C trong m còn th c.
BÀI LÀM THAM KH OẢ
ẫ ứ ể ố ờ ườ ẽ ồ Th i gian v n c trôi, b n mùa luôn luân chuy n. Con ng i ta sinh ra r i cũng s đi vào
ằ ỉ ạ ế ớ ườ ứ ữ ẹ ả cõi vĩnh h ng và ch còn l i trên th gi i tr ng c u này nh ng gì là cái đ p. Ph i chăng
ướ ổ ầ ế ư ế vì th mà tr c khi ch t vua Ph c m tay Mozart và nói: ''Ng ươ ượ i t ẹ ng tr ng cho cái đ p,
ượ ặ ủ ự ắ ư ườ ế ế ế ậ ta t ng tr ng cho s s p đ t c a loài ng i. 11 th , bi t đâu sau khi ta ch t, h u th s ế ẽ
ở ớ ắ ườ ẹ ả ườ ờ quên ta đi và nh c nh t i ng ư ậ i.” Qu đúng nh v y, là cái đ p ng ợ i đ i luôn ca ng i
ề ụ ế ớ ủ ế ế ẹ ậ ớ ộ ơ ớ và truy n t ng. Đ n v i m t bài th hay là đ n v i th gi i c a cái đ p. Vì v y, ng ườ i
ơ ừ ứ ủ ề ớ ơ yêu th t ủ ữ trong ti m th c c a mình làm sao không nh không yêu bài th Sóng c a n sĩ
Xuân Qu nh.ỳ
ế ử ữ ế ơ ờ ộ ỳ Bài th ra đ i nh ng năm 1967 nhân m t chuy n công tác vào tuy n l a, Xuân Qu nh
ướ ể ề ể ạ ấ ồ ộ ồ ứ đ ng tr c bi n Diêm Đi n. Sóng bi n vô h n vô h i đã khu y đ ng tâm h n đang yêu
ơ ỳ ế ấ ẩ ượ ư ủ c a Xuân Qu nh và nhà th đã vi t r t thành công thi ph m này. Nó đ c xem nh linh
ấ ả ủ ậ ế ọ ượ ư ươ ồ h n c a t p Hoa d c chi n hào xu t b n năm 1968 và đã đ c đ a vào ch ng trình
ư ộ ả ạ ệ ủ ữ ủ ơ ờ ỳ gi ng d y nh m t ki ử t tác c a n sĩ Xuân Qu nh nói riêng, c a th ca th i kì “L a
ượ ủ ơ ơ ỳ cháy” nói chung. Thành công c a Xuân Qu nh trong bài th này là nhà th đã m n hình
ể ể ệ ủ ỗ ườ ướ ể ớ ủ ượ t ng sóng đ th hi n n i lòng c a ng i con gái tr c bi n l n tình yêu c a mình.
ổ ơ ư ế ả ằ ả ọ ộ ơ ả ị Ph i nói r ng hình nh nào cũng sâu xa, thi v . Nh ng n u ch n m t kh th hay h n c ,
ườ ẽ ễ ả ạ ọ ỗ ớ ơ ơ ị ẳ h n không ít ng i s ch n đo n di n t ả sóng và n i nh . Gi n d thôi, đ n s thôi!
ườ ạ ầ ủ ấ ạ ỳ ư Nh ng d ư ng nh nó l i là đo n xu t th n c a ngòi bút Xuân Qu nh:
ướ Con sóng d i lòng sâu
Con sóng trên m t n ặ ướ c
Ôi con sóng nh bớ ờ
Ngày đêm không ng đ ủ ượ c
ớ ế Lòng em nh đ n anh
ứ ả ơ C trong m còn th c.
ầ ả ẳ ằ ơ ỳ ị ế ể ọ ề C n ph i kh ng đ nh r ng bài th Sóng Xuân Qu nh vi t khá đ u tay, khó có th ch n ra
ơ ặ ắ ế ả ạ ơ ơ ộ ỳ m t đo n th đ c s c vì th là ti ng lòng. Ta có c m giác Xuân Qu nh không làm th mà
ả ế ủ ừ ữ n sĩ đang tr i lòng mình trên trang vi t, đang giãi bày tình yêu c a mình trên t ng trang
ế ở ở ừ ơ ườ vi ừ t b i Lê Quý Đôn đã t ng nói: Th phát kh i t trong lòng ng i ta. Còn Ngô Thì
ầ ủ ầ ậ ằ ộ ồ ơ ọ ơ ằ Nh m cho r ng: Hãy xúc đ ng h n th cho ng n bút có th n. Th n c a bài th Sóng n m
ở ộ ự ủ ừ ỳ ế ngay đ chân th c khi Xuân Qu nh giãi bày tình yêu c a mình trên t ng trang vi t. S ự
ủ ơ ộ ờ ượ ủ ủ ằ ậ ị rung đ ng c a th ca bao gi cũng đ c đo b ng nh p đ p c a con tim. Sóng c a Xuân
ề ơ ộ ở ỳ ả Qu nh tác đ ng vào xúc c m nhi u h n là lý trí b i:
ề ắ ữ Trái tim yêu có nh ng đi u th p sáng
ứ ướ Lí trí mù khi đ ng tr c tim yêu.
ắ ươ (Th p sáng tim yêu Mai Kì Ph ng)
ẽ ổ ơ ứ ế ỳ ệ ơ ổ ơ ủ Chính vì l đó, đ n kh th th năm, Xuân Qu nh đã phá l th . Tám kh th c a thi
ữ ề ẩ ấ ố ơ ổ ế ơ ể ẳ ị ph m đ u có b n câu th , duy nh t kh năm n sĩ vi ỗ t sáu câu th đ kh ng đ nh n i
ườ ớ ủ nh c a ng i con gái đang yêu.
ổ ơ ư ế ả ấ ơ ớ Đ n v i bài th Sóng nói chung và kh th bình gi ng nói riêng, ta th y nh đang đ ượ c
ướ ứ ể ạ ồ ướ ộ ạ ươ ứ đ ng tr c bi n vô h n, vô h i, đ ng tr c m t đ i d ắ ng mênh mông. Nó giăng m c
ữ ườ ế ố ầ ớ ồ vào trong tâm h n nh ng con ng i bi ế t s ng vì tình yêu. Nó đ n v i chúng ta đ u tiên là
ệ ủ ủ ế ấ ơ ồ ằ b ng âm thanh c a ti ng sóng. Âm thanh y cũng chính là âm đi u c a bài th . M i bài
ơ ườ ớ ộ ế ầ ộ ả ệ ờ ộ th hay th ng tác đ ng đ u tiên đ n v i đ c gi là nh âm đi u. Khi n i dung ta còn
ế ệ ủ ậ ồ ự ờ ủ ư ch a bi ơ t rõ, âm đi u c a bài th đã xâm nh p h n ta t bao gi ỳ . Sóng c a Xuân Qu nh
ệ ấ ẹ ậ ầ ộ ổ ồ có m t âm đi u r t đ p: khi tr m khi b ng, khi thăng khi giáng, lúc thì d n d p khi thì
ượ ặ ệ ử ụ ấ ở ỳ mênh mang. Có đ ệ c âm đi u đ c bi t này b i Xuân Qu nh s d ng r t thành công th ể
ể ơ ư ệ ệ ạ ầ ấ ộ ơ th ngũ ngôn liên hoàn. Đây là m t th th giàu nh c đi u, giàu v n đi u nh ng r t khó
ế ấ ế ộ ả ấ ễ ơ ờ ả ị ế ử ụ s d ng. N u khéo bi n hóa, bi n t u, đ c gi r t d dàng n y nh p cho bài th b i đã có
ắ ặ ấ ơ ượ ữ ề ạ ể ẳ ừ câu thi trung h u nh c. Ta đã t ng b t g p r t nhi u bài th đ c chuy n th ng thành
ữ ừ ể ủ ư ơ ỳ nh ng ca t ề , ca khúc ví nh bài th Thuy n và bi n c a Xuân Qu nh:
ề ể ớ ỉ ườ ế ớ ế ề ể Ch có thuy n m i hi u Bi n mênh mông nh ng nào Chi có bi n m i bi t Thuy n đi
ề đâu v đâu.
ườ ể ơ ượ ả Ng i yêu th cũng không th quên đ ỏ ủ c Mùa xuân nho nh c a Thanh H i. Dù đ ượ c
ế ể ệ ự ồ ể ơ ố ờ ư ữ ớ ơ vi t trong ngày cu i đ i nh ng v i th th năm ch , bài th đã th hi n s h n nhiên vui
ị ố ủ ẻ ồ ơ ướ ượ ở ộ ẻ v , nh p s ng tr trong tâm h n c a nhà th khi ông c mình đ c tr thành m t mùa
ỏ ặ ẽ ở ạ ớ ữ ờ ơ xuân nho nh l ng l dâng cho đ i. Tr l ỳ ộ ầ i v i bài th Sóng, m t l n n a Xuân Qu nh
ệ ể ợ ể ơ ế ủ Ở ổ ơ ứ ạ l i tri t đ khai thác l i th c a th th ngũ ngôn liên hoàn. ữ kh th th năm này, n sĩ
ơ ầ ữ ể ạ ả ả ỳ ị ị Xuân Qu nh đã n y nh p khá linh ho t. Hai câu th đ u n sĩ n y nh p theo th 2/3:
ướ ặ ướ Con sóng/ d i lòng sâu Con sóng/ trên m t n c.
Ở ữ ể ơ ơ ổ ị ạ ở nh ng câu th sau, nh p th hoàn toàn thay đ i. Nó có th là 1/4, khi l i tr thành 2/3
ể ặ ho c cũng có th là 3/2:
ớ ờ ủ ượ ớ ế ả ơ Ôi/ con sóng nh b Ngày đêm/ không ng đ c Lòng em/ nh đ n anh C trong m / còn
th c.ứ
ệ ấ ẹ ế ạ ắ ộ ộ ơ ị Chính cách ng t nh p đ t ng t này đã t o nên âm đi u r t đ p cho bài th . Th là hình
ầ ộ ầ ủ ế ế ậ ượ t ng sóng d n d n l ớ mình ra, ló mình ra qua âm thanh c a ti ng sóng. Vì v y, đ n v i
ủ ế ẽ ậ ổ ơ ế ế ế ả ớ kh th bình gi ng, s th t là thi u sót n u không đ n v i âm thanh c a ti ng sóng vì âm
ệ ấ ấ ươ ề ả ệ ồ ủ ế ớ ườ đi u y, âm thanh y là ph ng ti n truy n t i sóng đ n v i tâm h n c a ng ơ i yêu th .
ể ượ ệ ỳ ổ ứ ổ ơ ữ ủ ệ Đ có đ c âm đi u này, Xuân Qu nh đã t ậ ch c ngôn ng c a kh th theo ngh thu t
ứ ẫ ế ằ ệ ậ ơ ỉ ườ ươ t ng x ng, v n bi t r ng ngh thu t ch làm nên câu th còn trái tim là ng ệ i ngh sĩ.
ể ệ ủ ệ ế ế ẳ ặ ậ ọ M c dù v y, vi c th hi n ti ng nói c a trái tim là vô cùng quan tr ng. Ch ng th mà
ư ị ừ ạ B ch C D đã t ng nói:
ờ ố L i là g c
Ý là cành
Thanh là hoa
Nghĩa là qu .ả
ậ ủ ệ ơ ừ ệ ậ ạ ơ ở Th ca là ngh thu t c a ngôn t . Chính ngh thu t đã đem l i cho th ca tr thành lĩnh
ộ ự ộ ộ ố ơ ươ ủ ồ ờ ự ủ v c c a m t s đ c đáo. Nó là m t n t th t i xanh trong dàn đ ng ca chung c a th i kì
ự ươ ử ở ự ươ ể ớ ế ứ ữ ế L a cháy. S t ứ ng x ng đây có th là s t ng x ng gi a v câu v i v câu: trong
ơ ươ ự ươ ứ ứ ớ ứ ữ ớ m t ng x ng v i còn th c. Đó còn là s t ặ ng x ng gi a các c p câu v i nhau: Con
ướ ươ ặ ướ ứ ớ ậ ươ sóng d i lòng sâu t ng x ng v i Con sóng trên m t n ệ c. Ngh thu t t ấ ứ ng x ng y
ổ ắ ự ứ ư ế ế ả ạ ớ đã t o ra s hô ng, luy n láy, đu i b t. Nó gây cho ta c m giác đ n v i “sóng” nh đang
ứ đ ng tr ướ ạ ươ c đ i d ng.
ổ ơ ỗ ợ ộ ợ ỏ ố ỗ ộ M i m t kh th là m t đ t sóng. Trong m i đ t sóng có trăm ngàn con sóng nh g i lên
ổ ắ ề ộ ọ ướ ề ờ ấ nhau, đu i b t, đ u có chung m t khát v ng đó là h ề ể ệ ng v b anh th hi n rõ nh t đi u
ả ể ế ơ này ta ph i k đ n hai câu th :
Ôi con sóng nh bớ ờ
Ngày đêm không ng đ ủ ượ c
ạ ươ ệ ở ỳ ể Nhìn vào trong đ i d ng mênh mông, Xuân Qu nh phát hi n trong lòng bi n thăm
ặ ướ ẳ ổ ỗ th m kia luôn có hai con sóng. Có con sóng n i lên trên m t n ầ c, có con sóng v ng m
trong lòng n c:ướ
ướ Con sóng d i lòng sâu
ặ ướ Con sóng trên m t n c.
ủ ể ể ỳ ể Đây là lý do Xuân Qu nh ví sóng là trái tim c a bi n. Bi n không có sóng nghĩa là bi n
ế ườ ừ ữ ơ ấ ch t. Khi y, loài ng ế i không yêu nhau, th tinh trên th gian này không còn n a. T hai
ỳ ưở ớ ủ ế ỗ ườ con sóng này, Xuân Qu nh đã liên t ng đ n n i nh c a ng i con gái khi yêu. Khi yêu,
ờ ớ ườ ự ủ ữ ồ ườ ỗ n i nh là đ i sông th ng tr c, canh cánh trong tâm h n, trái tim c a nh ng ng i đang
ồ ườ ớ ồ ề ớ ỗ ỗ yêu. Khi yêu trong tâm h n ng i con gái có nhi u n i nh . Có n i nh c n cào không
ể ấ ượ ặ ạ ươ ư ổ ỳ th che gi u đ c. Xuân Qu nh ví đó nh con sóng n i lên trên m t đ i d ng mênh
ớ ỗ ườ ố ở ở ỗ ữ mông. Có nh ng n i nh ng i con gái c dìm sâu, vùi sâu trong lòng mình b i n i nh ớ
ườ ữ ự ồ ườ ơ ủ ươ ờ ố là đ i s ng th ng tr c trong tâm h n nh ng ng i đang yêu. Nhà th c a h ồ ng đ ng
ộ ầ ộ ế ươ ơ gió n i đã h n m t l n vi t trong T ng t ư :
ồ ớ Thôn Đoài ng i nh thôn Đông
ườ ớ ườ ộ ườ ộ M t ng i chín nh m i mong m t ng i.
ườ ấ ớ ợ ồ ộ ộ ớ Yêu và nh trong tr ở ng h p này đ ng nh t v i nhau b i m t trái tim đang yêu là m t tâm
ừ ừ ấ ớ ộ ớ ự ờ ồ h n đang nh . Khi m t tâm hôn ng ng nh , trái tim y ng ng yêu t bao gi ộ ớ . V i m t
ề ữ ư ậ ề ắ ừ ẳ ấ ầ ồ ỳ ti n đ v ng ch c nh v y, t trong sâu th m tâm h n, Xuân Qu nh xu t th n hai câu
ấ ủ ơ ẹ ơ ượ ủ ả ư ư ẩ ồ th đ p nh t c a bài th Sóng đ c xem nh linh h n, nh trái tim c a c thi ph m:
ớ ế Lòng em nh đ n anh
ứ ả ơ C trong m còn th c.
ư ộ ự ả ơ ộ ọ Câu th nh m t con sóng đi xuyên qua c hai cõi: cõi th c và cõi m ng. Nó xóa đi m i
ớ ế ọ ớ ư ự ữ ỉ ranh gi i trên th gian này. Nó xóa đi m i ranh gi ồ i gi a ngày đêm, h th c và ch còn t n
ế ớ ườ ớ ủ ử ỗ ườ ớ ườ ạ t i trên th gi i tr ng c u này đó là n i nh c a ng ế i con gái đ n v i ng i mình yêu.
ậ ườ ố ậ ưở ừ ả ắ ạ Vì v y, khi yêu nhau, ng i ta mu n t n h ng t ng kho nh kh c, phút giây h nh phúc
ỏ ầ ắ ấ ỉ ầ ủ ả ắ ợ ộ ế bên nhau. Ch c n ch p m t thôi thì kho nh kh c y tu t kh i t m tay c a mình. Th là
ứ ự ề ả ả ộ ỳ ứ Xuân Qu nh th c ngay c trong cõi th c, th c ngay c trong cõi m ng. Chính đi u này
ưở làm ta liên t ng t ớ ứ ơ th : i t
ẫ ộ Trong anh đêm ngày sao l n l n
ồ ườ ơ Vui bu n c i khóc tình trong m
ờ ơ ứ ậ ộ Th c ngũ ch p ch n c n ác m ng
ư ự ả ề H th c liêu trai m nh trăng th .
ề ễ ả ổ (M nh trăng th Nguy n Kh ng Minh)
ượ ư ạ ừ ứ ủ ộ Ở ữ Đây là nh ng lúc đ c xem nh tâm tr ng t th c c a m t trái tim đang yêu. đây, rõ
ề ộ ề ộ ứ ố ứ ư ỳ ràng Xuân Qu nh c s ng, c yêu mà không h v i vã, không h v i vàng nh nhà th ơ
ể ệ ế ơ ở ỳ Xuân Di u b i Xuân Qu nh hi u h n ai h t:
ứ ặ ứ Em c yêu c m c cho ngày mai
ổ ợ Tình không tu i sao còn s non già.
ẫ (V n mãi yêu)
ở ề ớ ư ậ ỳ ẽ Nh v y, Xuân Qu nh đã tr v v i chính lòng mình. Có l ể ệ trái tim đang yêu đã th hi n
ộ ạ ộ ả ộ ầ ấ ộ ơ ỳ ấ r t rõ m t b n lĩnh, m t phong cách r t Xuân Qu nh. Nó h n m t l n b c b ch trong T ự
hát:
ở ề Em tr v đúng nghĩa trái tim em
ị ờ ườ ẳ Là máu th t đ i th ng ai ch ng có
ộ ờ ừ ậ ữ ẫ v n ng ng đ p khi cu c đ i không còn n a
ế ế ả ồ ư Nh ng bi t yêu anh c khi ch t đi r i.
ẽ ớ ườ ế ố ồ ẫ ố ườ Có l ộ v i m t con ng i bi ế t s ng vì yêu thì lúc ch t đi r i v n s ng cho ng i mình
ề ể ỉ ở ữ ơ ủ ữ ơ ẹ ư ỳ yêu. Đi u này ch có th có nh ng câu th đ p nh câu th c a n sĩ Xuân Qu nh.
ư ậ ủ ố ơ ườ Nh v y rõ ràng, xuyên su t bài th là chân dung c a ng ị i con gái đang yêu. Cái nh p
ư ồ ơ ạ ể ệ ự ộ ồ ồ th bu n bã, h n nhiên nh ng l ộ i th hi n khá thành th c m t tâm h n đang yêu, m t trái
ầ ả ẳ ị ạ ộ ầ ữ ủ ờ ỳ tim đang yêu. C n ph i kh ng đ nh l i m t l n n a Sóng c a Xuân Qu nh ra đ i năm
ứ ế ộ ố ướ 1967. Đây là lúc cu c kháng chi n ch ng Mĩ c u n c đang đi vào cao trào,... Thanh niên
ướ ơ ố ữ ấ ngày y đã b c vào th T H u:
ẻ ọ ườ ơ X d c Tr ng S n đi c u n ứ ướ c
ớ ậ ươ ơ Mà lòng ph i ph i d y t ng lai.
ế ờ ắ ỏ ệ ấ ộ ộ ỏ Bi ủ t bao nhiêu cu c chia ly chói ng i s c đ , cu c chia ly màu đ xu t hi n thì Sóng c a
ứ ỳ ướ ủ ế ạ ư ộ Xuân Qu nh nh m t thách th c tr ỳ c bom đ n trong chi n tranh. Sóng c a Xuân Qu nh
ứ ố ỉ ẻ ủ ề ẳ ố ị ườ ệ ỉ mu n kh ng đ nh s c s ng b n b d o dai c a con ng i Vi ư ộ ợ t Nam nh m t s i ch xanh
ể ạ ệ óng ánh xuyên qua bao nhiêu năm tháng. Bom đ n không th tiêu di ể ặ ứ t, không th ch t đ t
ượ ồ ủ ườ ệ ọ ẫ ứ ẫ ọ đ c tình yêu trong tâm h n c a con ng i Vi ẫ t Nam. H v n c yêu, v n hi v ng, v n
ờ ợ ướ ư ủ ắ ạ ỳ ch đ i d i làn m a bom bão đ n và Sóng c a Xuân Qu nh còn giăng m c, còn ng tr ự ị
ồ ủ ỗ ườ ế ố ớ mãi trong tâm h n c a m i con ng i bi t s ng vì tình yêu l n.
ơ ấ ạ ọ ơ ớ ư ầ ạ Đ c xong đo n th , g p l ữ i trang sách đã lâu nh ng nh ng v n th v i tình yêu r t d ấ ữ
ồ ủ ườ ồ ủ ẫ ắ ỗ ộ d i trong tâm h n c a ng i con gái v n còn giăng m c mãi trong tâm h n c a m i con
ườ ế ố ề ẻ ẹ ủ ệ ậ ơ ơ ế ng i bi t s ng vì tình yêu. Nói v v đ p c a th ca ngh thu t, có nhà th đã vi t:
ẻ ơ ườ ẹ Khi ta còn tr th là ng i m
ạ ớ ơ ồ ườ Ta l n lên r i th là b n là ng i yêu
ơ ổ Chăm sóc tu i già th là con gái
ư ế ơ ồ ỷ ệ Lúc ch t đi r i k ni m hóa l u th .
ẽ ớ ượ ự ố ư ạ ữ ộ ồ Có l v i hình t ng nh ng con sóng vô cùng chân th c s ng đ ng đã l u l i trong h n ta
ứ ề ể ổ ặ ả ộ ươ ầ ồ m t kho ng l ng đ th n th c v con tim yêu đ ng đang đong đ y khát khao n ng cháy.
ủ ộ ỳ ơ ư ế ự ự Sóng c a Xuân Qu nh th c s là m t bài th nh th .
