Ch"¬ng 1:
nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ c«ng ty cæ phÇn
A.Kh¸i niÖm chung :
1.Kh¸i NiÖm vµ §Æc §iÓm C«ng Ty Cæ PhÇn:
Trong lÞch sö ph¸t triÓn kinh tÕ cña x· héi loµi ng êi . ë mçi giai ®o¹n kh¸c nhau l¹i cã c¸c
h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña nã. Trong c¸c h×nh thøc ®ã , m« h×nh
c«ng ty cã vÞ trÝ hÕt søc quan träng ®èi víi mçi quèc gia còng nh trong quan hÖ kinh tÕ Quèc tÕ.
HiÖn nay cã rÊt nhiÒu lo¹i c«ng ty,mét hinh thøc ph¸t triÓn cña doah nghiÖp - ®ã lµ c«ng ty cæ
phÇn
C«ng ty cæ phÇn lµ mét h×nh thøc tæ chøc doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr êng ,ra
®êi ®Çu tiªn tõ c¸c n íc T©y ¢u .Nã lµ “ C«ng ty ® îc h×nh thµnh trªn c¬ së liªn hîp nhiÒu t b¶n
c¸ nh©n b»ng c¸ch ph¸t hµnh vµ b¸n cæ phiÕu , lîi nhuËn cña c«ng ty ® îc ph©n phèi giòa c¸c cæ
®«ng theo sè l îng cæ phÇn. Tuú theo ph¸p luËt tõng n íc mµ c«ng ty ® îc tæ chøc d íi c¸c h×nh
thøc kh¸c nhau .
C«ng ty cæ phÇn vÒ thùc chÊt lµ lo¹i h×nh tæ chøc doanh nghiÖp trong ®ã c¸c thµnh viªn
gãp vèn trë thµnh cæ ®«ng cña c«ng ty ® îc quyÒn tham gia quyÕt ®Þnh mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt
kinh doanh cña c«ng ty® îc h ëng lîi nhuËn vµ chÞu tr¸ch nhiÖm t ¬ng øng víi phÇn vèn gãp
.C«ng ty cæ phÇn cã quyÒn huy ®éng vèn b»ng c¸ch ph¸t hµnh cæ phiÕu . Do ®ã , nã cã quy m«
huy ®éng vèn réng r·i víi c¬ chÕ thuËn lîi , linh ho¹t nªn rÊt phï hîp víi nÒn s¶n xuÊt lín hiÖn
®¹i . Tõ nhu cÇu huy ®éng vèn trong toµn x· héi do x· héi ho¸ s¶n xuÊt cïng sù ph¸t triÓn cña
kinh tÕ thÞ tr êng , cña l u th«ng hµng ho¸ - tiÒn tÖ , ®Æc biÖt lµ quan hÖ tÝn dông ng©n hµng , lµ
nguyªn nh©n vµ ®IÒu kiÖn quan träng tÊt yÕu dÉn tíi sù ra ®êi cña c«ng ty cæ phÇn ,
C«ng ty cæ phÇn cã u thÕ h¬n h¼n so víi m« h×nh doanh nghiÖp kh¸c. Do huy ®éng ® îc
l îng vèn lín mét c¸ch nhanh chãng nªn c«ng ty cæ phÇn lµm t¨ng nhanh quy m« s¶n xuÊt , ®ång
vèn ® îc sö dông cã hiÖu qu¶ trong ho¹t ®éng sn xuÊt kinh doanh , t¹o c¬ chÕ ph©n t¸n tñi ro
nh»m h¹n chÕ nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc vÒ kinh tÕ – x· héi trong c«ng tyl©m vµo t×nh tr¹ng ph¸
s¶n . §ång thêi nã cßn t¹o kh n¨ng tån t¹I l©u bÒn cho doanh nghiÖp .thóc ®Èy thÞ tr êng chøng
kho¸n ra ®êi vµ ®©y chÝnh lµ h×nh thøc kinh tÕ trung gian qu¸ ®é chuyÓn lªn ph ¬ng thøc s¶n xuÊt
XHCN.
MÆc dï cßn tån t¹i mét sè khuyÕt tËt nh ng c«ng ty cæ phÇn cã vai trß rÊt quan träng trong
nÒn s¶n xuÊt x· héi nªn ® îc ph¸t triÓn phæ biÕn ë nhiÒu n íc trªn thÕ giíi .C«ng ty cá phÇn ® îc
h×nh thµnh b»ng ba con ® êng c¬ b¶n :
Mét lµ: con ® êng truyÒn thèng – tõ doanh nghiÖp mét chñ lªn c«ng ty.trªn c¬ së liªn t b¶n t
nh©n trong n íc h×nh thµnh c«ng ty cæ phÇn.
Hai lµ : con ® êng liªn kÕt t b¶n t nh©n víi Nhµ n íc th«ng qua ph¸t hµnh cæ phiÕu .
Ba lµ : con ® êng chuyÓn doanh nghiÖp nhµ n íc (DNNN) thµnh c«ng ty cæ phÇn (Cæ phÇn ho¸
DNNN).
2.Nh÷ng ¦u ThÕ vµ ThuËn Lîi Cña C«ng Ty Cæ PhÇn :
ThuËn lîi ®Çu tiªn mµ DNNN sau khi tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ lµ gi¶i quyÕt ® îc vÊn ®Ò vèn
vµ ®æi míi c«ng nghÖ.Mét doanh nghiÖp muèn ph¸t triÓn ® îc tèt th× vÊn ®Ò ®Çu tiªn ® îc ®Æt ra
chÝnh lµ vèn,h¬n n÷a ®èi víi mét n íc ®i lªn tõ nÒn n«ng nghiÖp l¹c hËu l¹i bÞ ¶nh h ëng bëi
chiÕn tranh tµn ph¸ nh ViÖt Nam th× t×nh tr¹ng vèn l¹i cµng trë nªn cÊp thiÕt h¬n.Mét thùc tr¹ng
chung ®èi víi hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp lµ ho¹t ®éng dùa trªn c¬ së vèn vay, chØ mét phÇn rÊt nhá
tån t¹i b»ng vèn chñ së h÷u nh ng chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp cã quy m« nhá.Doanh nghiÖp
lu«n ph¶i t×m mäi c¸ch ®Ó thu hót vèn.C¸c doanh nghiÖp nhµ n íc chñ yÕu sö dông h×nh thøc thu
hót vèn gi¸n tiÕp, cã nghÜa lµ nguån vèn vay tõ c¸c ng©n hµng th ¬ng m¹i, c¸c c«ng ty tµi chÝnh
hay c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c thuéc nhµ n íc(ngoµi sè vèn ® îc nhµ n íc trî cÊp tõ ng©n s¸ch
nhµ n íc).Nh ng c¸c tæ chøc tÝn dông nµy ®Òu cã nguån thu hót vèn tõ nh©n d©n vµ c¸c tæ chøc
kinh tÕ kh¸c, nh vËy viÖc thu hót vèn cña c¸c DNNN qua mét kh©u trung gian phÇn nµo lµm
gi¶m tèc ®é chu chuyÓn cña ®ång tiÒn, chÞu thªm mét møc l·i suÊt vµ mét sè rñi ro kh¸c.
H¬n n÷a, t©m lý chung cña d©n ViÖt Nam lµ nÕu cã tiÒn tiÕt kiÖm d thõa,thay v× ®em vµo
göi ng©n hµng tiÕt kiÖm th× hä l¹i ®Ó ë nhµ cÊt gi÷ v× hä cho r»ng nh thÕ lµ an toµn h¬n.V× vËy
l îng vèn trong c¸c tæ chøc tÝn dông thuéc nhµ n íc nh×n chung còng kh«ng ®ñ lín ®Ó cung cÊp
cho tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp quèc doanh.Trong khi ®ã c¸c c«ng ty cæ phÇn do ®Æc ®iÓm cã h×nh
thøc së h÷u ®a d¹ng,cæ phÇn ® îc b¸n réng raÜ cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ,t¹o ra kh¶ n¨ng huy
®éng vèn trong toµn x· héi bao gåm c¸ nh©n,c¸c tæ chøc kinh tÕ,tæ chøc x· héi trong vµ ngoµi
n íc,lµm phong phó thªm nguån vèn.Thªm vµo ®ã,nguån vèn cña c¸c c«ng ty nµy l¹i phÇn lín lµ
vèn tù cã do c¸c cæ ®«ng ®ãng gãp nªn kh¶ n¨ng tµi chÝnh t ¬ng ®èi lín,phÇn nµo t¹o ® îc lßng
tin cho c¸c ®èi t¸c. Cã ® îc nguån vèn dåi dµo, doanh nghiÖp cã thÓ tiÕn hµnh më réng s¶n xuÊt
kinh doanh t¨ng kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña c«ng ty ®ång thêi lµm t¨ng uy tÝn cña c«ng ty ®èi víi
ng êi lao ®éng,t¹o lîi thÕ cho viÖc tiªu thô nh÷ng ®ît cæ phiÕu b¸n ra ®Ó thu hót vèn cña doanh
nghiÖp.Cø nh vËy,quy m« s¶n xuÊt ® îc më réng h¬n, ng êi lao ®éng cã thu nhËp lín h¬n do
ngoµi tiÒn l ¬ng tiÒn cæ tøc hä cßn ® îc h ëng mét kho¶ng thu “ngÇm” do cæ phiÕu cña c«ng ty
lµm ¨n cã hiÖu qu¶ t¹o ra.
H¬n n÷a cã nguån vèn phong phó, doanh nghiÖp cã thÓ tiÕn hµnh ®æi míi c«ng nghÖ nh»m
n©ng cao søc c¹nh tranh cho c¸c hµng ho¸ do chóng ta s¶n xuÊt ra vµ t¹o ® îc uy tÝn cho hµng
ViÖt Nam.Tr íc ®©y, c¸c doanh nghiÖp quèc doanh s¶n xuÊt trong ®iÒu kiÖn m¸y mãc thiÕt bÞ tõ
thêi Ph¸p thuéc ®Ó l¹i,phÇn lín m¸y mãc tr íc ®ã ®· qua sö dông vµ nh×n chung lµ l¹c hËu so víi
c¸c n íc ph¸t triÓn ®Õn 70-80 n¨m v× vËy n¨ng suÊt kh«ng cao,chÊt l îng s¶n phÈm l¹i thÊp.Trong
nh÷ng n¨m qua víi nguån vèn Ýt ái mét sè doanh nghiÖp ViÖt Nam còng ®· nhËp khÈu mét sè
m¸y mãc nh ng ®Õn 70% lµ ®· qua sö dông,vµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng
nµy chÝnh lµ thiÕu vèn.ChÝnh v× vËy cã thÓ nãi víi nguån vèn phong phó c¸c c«ng ty cæ phÇn cã
lîi thÕ trong viÖc b¾t kÞp víi c«ng nghÖ tiªn tiÕn hiÖn ®¹i,nh»m n©ng cao chÊt l îng hµng ViÖt
Nam ngang víi mÆt b»ng chung cña toµn thÕ giíi.
Mét thuËn lîi n÷a mµ cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ®em l¹i ®ã chÝnh lµ viÖc t¹o ®iÒu kiÖn cho
ng êi lao ®éng ® îc lµm chñ thùc sù, thay ®æi ph ¬ng ph¸p qu¶n lý,t¹o ®éng lùc thóc ®Èy doanh
nghiÖp lµm ¨n cã hiÖu qu¶,n©ng cao thu nhËp cña ng êi lao ®éng.ViÖc ng êi lao ®éng ® îc lµm
chñ thùc sù sÏ cã t¸c ®éng khuyÕn khÝch hä lµm viÖc tÝch cùc h¬n,n©ng cao tinh thÇn tiÕt kiÖm vµ
tr¸ch nhiÖm cña m×nh trong c«ng viÖc,tr¸nh ® îc t×nh tr¹ng “së h÷u chung”, “cha chung kh«ng ai
khãc” nh thêi kú tr íc.H¬n n÷a, c¸c c«ng ty cæ phÇn thùc hiÖn c¬ chÕ qu¶n lý ph©n quyÒn thay
cho c¬ chÕ qu¶n lý theo kiÓu tËp trung nh trong c¸c DNNN ë giai n d©n ta ®ang h íng tíi.
ch"¬ng 2:
Thùc Tr¹ng vµ Gi¶i Ph¸p cho TiÕn tr×nh Cæ phÇn ho¸ DNNN hiÖn nay
A.thùc tr¹ng dnnn :
1. Thùc Tr¹ng DNNN vµ Yªu CÇu CPH:
a) Thùc tr¹ng DNNN tr íc CPH:
ë n íc ta,còng gièng nh c¸c n íc XHCN tr íc ®©y thùc hiÖn m« h×nh kÕ ho¹ch ho¸
tËp trung,lÊy viÖc më réng vµ ph¸t triÓn khu vùc kinh tÕ nhµ n í®o¹n tr íc,v× vËy kh«ng nh÷ng
®¸p øng nhanh chãng nhu cÇu thÞ tr êng mµ cßn b¾t kÞp ® îc sù thay ®æi cña thÞ tr êng mét khi
nã bÞ biÕn ®éng.
Tõ n¨m 1989 ®Õn nay nÒn kinh tÕ n íc ta ®· thùc sù b íc sang ho¹t ®éng theo c¬ chÕ
thÞ tr êng.Bµi häc lÞch sö ®· cho chóng ta thÊy kh«ng thÓ ®Æt sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thuÇn tuý
trªn c¬ së kinh tÕ thÞ tr êng vµ khu vùc t nh©n mµ kh«ng cã sù can thiÖp cña nhµ n íc,bªn c¹nh
®ã còng kh«ng thÓ hoµn toµn dùa vµo khu vùc kinh tÕ nhµ n íc mµ xem nhÑ kinh tÕ thÞ tr êng vµ
khu vùc t nh©n.Cæ phÇn ho¸ lµ gi¶i ph¸p võa t¹o nªn ® îc sù thay ®æi trong c¸c doanh nghiÖp
quèc doanh,mÆt kh¸c cßn gãp phÇn chèng sù ph¸t triÓn tù ph¸t,trµn lan cña thµnh phÇn kinh tÕ t
nh©n mµ mÆt tiªu cùc cña nã lµ t¹o nªn mét líp ng êi muèn ®i theo chñ nghÜa t b¶n tõ ®ã chèng
l¹i con ® êng x· héi chñ nghÜa mµ §¶ng nhµ n íc vµ toµc bao trïm toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n
lµm môc tiªu cho c«ng cuéc c¶i t¹o vµ x©y dùng CNXH.V× vËy,khu vùc kinh tÕ nhµ n íc ®· ® îc
ph¸t triÓn mét c¸ch nhanh chãng réng kh¾p trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc c¬ b¶n víi tû träng tuyÖt ®èi
trong nÒn kinh tÕ bÊt kÓ hiÖu qu¶ ®Ých thùc mµ nã mang l¹i, trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn sù ra ®êi trµn lan
cña c¸c DNNN do cÊp ®Þa ph ¬ng qu¶n lý.Theo sè liÖu thèng kª, ®Õn ngµy 1-1-1990, c¶ n íc cã
12.084 DNNN, trong ®ã cã 1.695 doanh nghiÖp do trung ¬ng qu¶n lý, 10.389 doanh nghiÖp do
cÊp ®Þa ph ¬ng qu¶n lý.
HÇu hÕt c¸c ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh ®Òu do kinh tÕ nhµ n íc n¾m gi÷.Khu vùc kinh tÕ nhµ
n íc cã sè vèn trÞ gi¸ kho¶ng 10 tû USD, chiÕm 85% tæng sè vèn ®Çu t tõ ng©n s¸ch nhµ n íc,
kho¶ng 70% tæng gi¸ trÞ tµi s¶n toµn x· héi, t¹o ra kho¶ng tõ 30%-38% gi¸ trÞ tæng s¶n phÈm x·
héi vµ thu nhËp quèc d©n kho¶ng 23%-30%.Hµng n¨m, kinh tÕ nhµ n íc vÉn lµ nguån thu ng©n
s¸ch chñ yÕu cña ng©n s¸ch nhµ n íc(60%-70% tæng thu ng©n s¸ch).Tuy nhiªn nÕu trõ ®i l îng
vèn ®Çu t vµ kho¶n trî cÊp ngÇm qua tÝn dông u ®·i cña ng©n hµng còng nh phÇn khÊu hao c¬
b¶n vµ nhiÒu lo¹i thuÕ kh¸c nh thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thuÕ tµi nguyªn do b¸n dÇu th« v.v... th×
møc ®é ®ãng gãp trªn cßn ch a t ¬ng xøng.
Tr íc khi tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸,c¸c doanh nghiÖp quèc doanh ë n íc ta còng gièng nh nhiÒu
n íc trªn thÕ giíi ho¹t ®éng hÕt søc kÐm hiÖu qu.Cã thÓ minh ho¹ cho nhËn xÐt nµy qua mét vµi
chØ tiªu cô thÓ sau:
+ Tû träng tiªu hao vËt chÊt trong tæng s¶n phÈm x· héi cña khu vùc kinh tÕ nhµ n íc cao gÊp
1,5 lÇn vµ chi phÝ ®Ó s¸ng t¹o ra mét ®ång thu nhËp quèc d©n th êng cao h¬n gÊp 2 lÇn so víi kinh
tÕ t nh©n.
+ Møc tiªu hao vËt chÊt cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n íc trong s¶n xuÊt cho mét gi¸ trÞ ®¬n vÞ
tæng s¶n phÈm x· héi ë n íc ta th êng cao gÊp 1,3 lÇn so víi møc trung b×nh thÕ giíi.VÝ dô, chi
phÝ vËt chÊt cña s¶n phÈm ho¸ chÊt b»ng 1,88 lÇn, s¶n phÈm c¬ khÝ b»ng 1,3-1,8 lÇn.
Møc tiªu hao n¨ng l îng cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n íc ë n íc ta còng cao h¬n so víi møc trung
b×nh cña thÕ giíi. VÝ dô, trong s¶n xuÊt ho¸ chÊt c¬ b¶n b»ng 1,44 lÇn, than b»ng 1,75 lÇn, trong
s¶n xuÊt giµy gÊp 1,26 lÇn...
+ ChÊt l îng s¶n phÈm cña nhiÒu doanh nghiÖp nhµ n íc rÊt thÊp vµ kh«ng æn ®Þnh.§iÒu nµy
® îc gi¶i thÝch mét phÇn lµ do thùc tr¹ng c«ng nghÖ cña c¸c DNNN qu¸ l¹c hËu thËm chÝ cßn l¹c
hËu mÊy chôc n¨m so víi c¸c n íc ph¸t triÓn kh¸c.Trung b×nh trong khu vùc kinh tÕ nhµ n íc chØ
cã kho¶ng 15% ®¹t tiªu chuÈn xuÊt khÈu; 65% sè s¶n phÈm ®¹t møc ®é trung b×nh ®Ó tiªu dïng
néi ®Þa; 20% sè s¶n phÈm kÐm chÊt l îng.V× vËy hµng ho¸ cña chóng ta kh«ng thÓ xuÊt sang thÞ
tr êng c¸c n íc ph¸t triÓn vµ nh÷ng thÞ tr êng khã tÝnh kh¸c.HiÖn t îng hµng ho¸ ø ®äng víi khèi
l îng lín vµ hiÖn t îng thÝch dïng hµng nhËp cña mét bé phËn d©n c lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái.Vµ
l îng hµng tån ®äng chiÕm ®Õn h¬n 10% sè vèn l u ®éng cña toµn x· héi, ®iÒu nµy cã ¶nh h ëng
xÊu ®Õn kh¶ n¨ng quay vßng vèn còng nh kh¶ n¨ng më réng quy m« s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp.
+ HÖ sè sinh lêi cña khu vùc kinh tÕ nhµ n íc rÊt thÊp.VÝ dô, hÖ sè sinh lêi chung cña vèn cè
®Þnh tÝnh chung chØ ®¹t 7%/n¨m vµ hÖ sè sinh lêi cña vèn l u ®éng ®¹t 11%/n¨m. HiÖu qu¶ khai
th¸c vèn ®Çu t cña khu vùc nµy còng hÕt søc thÊp.Cô thÓ lµ trong mét sè n¨m gÇn ®©y, hµng n¨m
Nhµ n íc dµnh h¬n 70% vèn ®Çu t ng©n s¸ch cña toµn x· héi cho c¸c doanh nghiÖp nhµ n íc,
tuy nhiªn chóng chØ t¹o ra ® îc tõ 34%-35% tæng s¶n phÈm x· héi trong khi chóng l¹i sö dông
hÇu hÕt lao ®éng cã tr×nh ®é ®¹i häc, c«ng nh©n kü thuËt vµ phÇn lín sè vèn tÝn dông cña c¸c ng©n
hµng th ¬ng m¹i quèc doanh.
+ Sè c¸c doanh nghiÖp thua lç chiÕm mét tû träng lín.Theo sè liÖu cña Tæng côc thèng kª n¨m
1990, trong sè 12.084 c¬ së quèc doanh th× cã tíi 4.584 ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh thua lç, chiÕm
h¬n 30% tæng sè c¸c DNNN.Trong ®ã, quèc doanh trung ¬ng cã 501 c¬ së thua lç,b»ng 29,6%
sè c¬ së do trung ¬ng qu¶n lý; quèc doanh ®Þa ph ¬ng cã 4.083 c¬ së thua lç, chiÕm 39,9% sè
®¬n vÞ do ®Þa ph ¬ng qu¶n lý.C¸c ®¬n vÞ thua lç trªn cã gi¸ trÞ tµi s¶n cè ®×nh b»ng 38% tæng gi¸
trÞ tµi s¶n cña toµn bé khu vùc kinh tÕ nhµ n íc vµ víi 787.300 lao ®éng trong tæng sè 2.590.000
lao ®éng, b»ng32,9% sè lao ®éng cña toµn bé khu vùc kinh tÕ nhµ n íc.H¬n n÷a,c¸c doanh
nghiÖp ®«i khi kh«ng thËt thµ trong khai b¸o l·i-lç lµm cho t×nh tr¹ng l·i gi¶ lç thËt ngµy cµng gia
t¨ng.
Nh÷ng sè liÖu trªn cho thÊy viÖc lµm thua lç cña c¸c DNNN ®· g©y tæn thÊt lín cho ng©n s¸ch
nhµ n íc vµ lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n ® a ®Õn viÖc béi chi ng©n s¸ch nhµ n íc triÒn miªn
trong mÊy n¨m qua.Thªm vµo ®ã, nhµ n íc l¹i cã hµng lo¹t chÝnh s¸ch bï gi¸, bï l ¬ng, bï chªnh
lÖch ngo¹i th ¬ng vµ hµng lo¹t c¸c kho¶n bao cÊp kh¸c cho c¸c doanh nghiÖp nhµ n íc ®· lµm
cho g¸nh nÆng tµi chÝnh vµ c¸c kho¶n nî cña Nhµ n íc ngµy cµng nÆng nÒ vµ nghiªm träng.
VÒ thÞ tr êng,tr íc ®©y ngo¹i th ¬ng ë n íc ta chñ yÕu dùa trªn c¬ së mua b¸n trao ®æi víi
c¸c n íc trong khèi x· héi chñ nghÜa.Tõ khi chñ nghÜa x· héi ë Liªn X« sôp ®æ kÐo theo mét lo¹t
c¸c n íc x· héi chñ nghÜa kh¸c ë §«ng ¢u ®· khiÕn cho chóng ta mÊt ®i nh÷ng thÞ tr êng truyÒn
thèng.ChÝnh s¸ch më cöa cho phÐp më réng bu«n b¸n víi tÊt c¶ c¸c n íc kh«ng ph©n biÖt chÕ ®é
chÝnh trÞ còng kh«ng gióp g× cho viÖc tiªu thô hµng ho¸ trong n íc v× hµng ho¸ cña ta kh«ng ®¸p
øng ® îc tiªu chuÈn chÊt l îng hµng ho¸ cña c¸c n íc kh¸c, ®Æc biÖt lµ c¸c n íc t b¶n ph¸t
triÓn. Kh n¨ng liªn doanh liªn kÕt víi n íc ngoµi cña c¸c DNNN còng t ¬ng ®èi thÊp mét mÆt do
c¸c DNNN lµm ¨n kh«ng cã hiÖu qu¶ nªn kh«ng t¹o ra ® îc mét søc hót m¹nh mÏ ®èi víi c¸c
c«ng ty, tæ chøc n íc ngoµi.MÆt kh¸c,do t×nh tr¹ng l·i gi¶ lç thËt ®ang phæ biÕn ë c¸c DNNN
còng nh sù kh«ng chÝnh x¸c cña th«ng tin ®· lµm cho c¸c doanh nghiÖp n íc ngoµi tá ra nghi
ng¹i tr íc viÖc ®Çu t vµo c¸c doanh nghiÖp nµy.
Mét ®iÓm ®¸ng ® îc l u t©m n÷a lµ vèn vµ tµi s¶n cña c¸c DNNN lµ kh«ng nhiÒu,phÇn lín bÞ
phô thuéc vµo ng©n s¸ch nhµ n íc vµ nguån vèn vay tõ c¸c tæ chøc tÝn dông thuéc nhµ n íc,nªn
nh×n chung triÓn väng ph¸t triÓn vµ ®i lªn cña c¸c DNNN lµ kh«ng cao.Thu nhËp cña lao ®éng
trong c¸c DNNN còng thuéc vµo møc trung b×nh.C¬ chÕ ph©n phèi kh«ng dùa trªn nguyªn t¾c
ph©n phèi theo lao ®éng mµ chñ yÕu nh»m phôc vô chÝnh s¸ch x· héi, mang nÆng tÝnh b×nh qu©n
chñ nghÜa, kh«ng kÝch thÝch ng êi lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp nµy n©ng cao hiÖu qu c«ng
t¸c vµ n¨ng suÊt lao ®éng.Thªm vµo ®ã,®éi ngò c¸n bé víi kiÕn thøc vµ tr×nh ®é h¹n chÕ céng
thªm sù b¶o thñ,tr× trÖ, thiÕu n¨ng ®éng ®· khiÕn cho c¸c doanh nghiÖp nµy cµng r¬i vµo t×nh tr¹ng
bÕ t¾c.§ång thêi c¬ chÕ qu¶n lý tËp trung quan liªu bao cÊp mang tÝnh cøng nh¾c kÐo dµi qu¸ l©u
®· k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lùc l îng s¶n xuÊt vµ ®Èy nÒn kinh tÕ r¬i vµo khñng ho¶ng.
b) Thùc tr¹ng vµ tiÕn tr×nh CPH DNNN HiÖn Nay:
§øng tr íc t×nh h×nh c¸c doanh nghiÖp quèc doanh lµm ¨n kh«ng cã hiÖu qu¶ nh trªn ®· ®Ò cËp
®Õn,nhµ n íc ta ®· cè g¾ng ¸p dông nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng trªn, trong ®ã, cæ
phÇn ho¸ ® îc ®¸nh gi¸ lµ biÖn ph¸p h÷u hiÖu h¬n c¶.Kh«ng ph¶i ®Õn n¨m 1992, viÖc cæ phÇn ho¸
c¸c doanh nghiÖp nhµ n íc míi ® îc ®Ò cËp ®Õn mµ ngay tõ cuèi n¨m 1987, chÝnh phñ ®· nhËn
thÊy cÇn ph¶i cæ phÇn ho¸ mét sè DNNN vµ giao cho Bé tµi chÝnh chñ tr× viÖc lµm thÝ ®iÓm (®iÒu
22 t¹i QuyÕt ®Þnh 217/h®bt).§ã lµ chñ tr ¬ng hoµn toµn ®óng nh ng cßn qu¸ sím do ch a cã
c¸c ®iÒu kiÖn kh¸ch quan còng nh ®iÒu kiÖn chñ quan cÇn thiÕt nh bao cÊp qu¸ lín, kinh tÕ thÞ
tr êng ch a ph¸t triÓn, ch a cã sù thèng nhÊt vÒ quan ®iÓm, quyÕt t©m cña toµn §¶ng vµ toµn d©n
nªn chñ tr ¬ng nµy ®· bÞ l·ng quªn.
§Õn 10/5/1990, chÝnh phñ l¹i cã quyÕt ®Þnh143/ h®bt trong ®ã nh¾c l¹i chñ tr ¬ng cæ phÇn
ho¸ mét sè DNNN.Vµ lÇn nµy vÊn ®Ò cæ phÇn ho¸ ®· ® îc nãi râ h¬n vÒ môc ®Ých, c¸ch lµm...vµ
mÆc dï ViÖn nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ trung ¬ng rÊt tÝch cùc lµm ® îc nhiÒu viÖc cho sù khëi
®Çu nh ng sau gÇn 2 n¨m, chñ tr ¬ng ®ã vÉn dõng l¹i ë møc c¸c dù th¶o.Trªn thùc tÕ th× ë mét sè
n¬i còng cã tiÕn hµnh cæ phÇn hãa mét ph¹m vi nµo ®ã cña DNNN nh ng nh×n chung kh«ng theo
mét bµi b¶n thèng nhÊt nªn còng kh«ng ph¸t huy ® îc tÝnh hiÖu qu cña viÖc cæ phÇn.
Hai n¨m sau,ngµy 8/6/1992 chñ tÞch héi ®ång bé tr ëng l¹i ra quyÕt ®Þnh sè 202-CT vÒ viÖc tiÕp
tôc thÝ ®iÓm chuyÓn mét sè DNNN thµnh c«ng ty cæ phÇn,kÌm theo ®ã lµ ®Ò ¸n chuyÓn mét sè
DNNN thµnh c«ng ty cæ phÇn ¸p dông t¹i c¸c doanh nghiÖp ® îc chän lµm thÝ ®iÓm. Ngµy
4/3/1993,thñ t íng chÝnh phñ tiÕp tôc ra chØ thÞ sè 84/Ttg vÒ viÖc xóc tiÕn thùc hiÖn thÝ ®iÓm cæ
phÇn ho¸ DNNN vµ c¸c gi¶i ph¸p ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc së h÷u ®èi víi c¸c DNNN.C¸c DNNN
® îc thÝ ®iÓm cæ phÇn ho¸ ®Òu mang l¹i nh÷ng kÕt qu¶ tèt ®Ñp,v× vËy chÝnh phñ ®· ra quyÕt ®Þnh
cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN trªn diÖn réng
Ngµy 7/5/1996,chÝnh phñ ra nghÞ ®Þnh sè 28 nh»m thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN trªn diÖn
réng trong ph¹m vi c¶ n íc.Sau ®ã nghÞ ®Þnh sè 44 cña chÝnh phñ ra ®êi cã nh÷ng söa ®æi thuËn
lîi t¹o ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ diÔn ra nhanh h¬n.Nh×n chung,bªn c¹nh c¸c khã kh¨n
cßn tån t¹i,qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ë n íc ta ®· ®¹t ® îc nhiÒu thµnh tùu ®¸ng kÓ.
C«ng t¸c chuyÓn ®æi ® îc thùc hiÖn theo hai h íng cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN theo ®Þa ph ¬ng vµ
theo c¸c bé ngµnh.Tõ cuèi n¨m 1991 ®Õn cuèi n¨m 1997,trong c¶ n íc ®· tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸
® îc 18 DNNN ®· ®em l¹i mét bé mÆt míi cho nh÷ng doanh nghiÖp nµy,b íc ®Çu kh¼ng ®Þnh
® îc sù ®óng ®¾n cña chñ tr ¬ng cæ phÇn ho¸.Cã thÓ ®¸nh gi¸ thµnh tùu b íc ®Çu cña cæ phÇn
ho¸ qua mét sè d÷ liÖu sau:
+ §èi víi doanh nghiÖp:
- Vèn t¨ng b×nh qu©n 45%/n¨m.
- Doanh thu t¨ng b×nh qu©n 56,9%/n¨m.
- Lîi nhuËn t¨ng b×nh qu©n 70,2%/n¨m.
- Thu nhËp cña ng êi lao ®éng t¨ng b×nh qu©n 20%/n¨m.
- Tû suÊt lîi nhuËn trªn doanh thu t¨ng 19,1%/n¨m.
- Tû suÊt lîi nhuËn trªn vèn t¨ng 74,6%/n¨m.
+ §èi víi nhµ n íc: nguån thu cña nhµ n íc tõ thuÕ cao h¬n nhiÒu céng thªm vµo ®ã l¹i lµ nh÷ng
kho¶n thu vÒ sau khi b¸n cæ phÇn vµ lîi tøc cña nhµ n íc tõ c¸c c«ng ty cæ phÇn.H¬n n÷a c¸c
DNNN sau khi cæ phÇn ho¸ nµy cßn cã tØ lÖ t¨ng nép ng©n s¸ch hµng n¨m lµ 98%/n¨m.
b.Nh÷ng khã kh¨n vµ gi¶i ph¸p trong qu¸ tr×nh
cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN :
1. Mét Sè VÊn §Ò §Æt Ra Trong vµ Sau CPH:
Tuy vËy ,tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ DNNN ®Õn nay ®· béc lé nhiÒu bÊt cËp vÒ c¬ chÕ ,chÝnh s¸ch , ®Æc
biÖt lµ ®èi víi ng êi lao ®éng . ViÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch u ®·i cho c¸c DNNN chuyÓn ®æi
còng lµ vÊn ®Ò næi cém , do c¸ch hiÓu vµ vËn dông kh«ng thèng nhÊt gi÷a c¸c bé , c¸c ®Þa ph ¬ng
trong viÖc thùc hiÖn vÒ quyÒn u ®·i vµ miÔn gim thuÕ .cã n¬i th× cho r»ng doanh nghiÖp sau
chuyÓn ®æi ph¶i cã ph ¬ng ¸n ®Çu t th× míi ® îc miÔn gi¶m , n¬i kh¸c th× cho r»ng cø doanh
nghiÖp chuyÓn ®æi lµ ® îc h ëng u ®·i nh quy ®Þnh t¹i luËt khuyÕn khÝch ®Çu t trong n íc nh
doanh nghiÖp míi thµnh lËp (coi ph ¬ng ¸n CPH lµ ph ¬ng ¸n ®Çu t thµnh lËp doanh nghiÖp míi
). C¸c chÝnh s¸ch u ®·i vÒ tÝn dông , quyÒn thuª ®Êt , ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu còng kh«ng nhÊt
qu¸n : c¬ chÕ cña chÝnh phñ th× cho phÐp , nh ng c¸c ban , ngµnh th× h¹n chÕ hoÆc ph©n biÖt ®èi
xö Trong khi chÝnh phñ th× cho phÐp c¸c doanh nghiÖp tiÕp tôc vay vèn cña c¸c NHTM , c¸c tæ
chøc tÝn dông cña nhµ n íc ,nh ng phÝa ng©n hµng l¹i quy ®Þnh chØ cã nh÷ng DN mµ nhµ n íc
n¾m gi÷ cæ phÇn chi phèi th× míi ® îc ¸p dông , cßn nh÷ng DN mµ nhµ n íc kh«ng n¾m gi÷ cæ
phÇn chi phèi th× chØ ® îc ¸p dông trong 2 n¨m ®Çu sau khi chuyÓn ®æi
§èi víi c¸c kho¶n nî vµ tµi s¶n tån ®äng ®· ® îc lo¹i trõ khi x¸c ®Þnh gi¸ trÞ DN , theo c¬ chÕ
hiÖn hµnh th× DNNN thùc hiÖn chuyÓn ®æi ® îc quúªn lo¹i trõ mét sè kho¶n nî vµ tµi s¶n tån
®äng ra khái gi¸ trÞ DN ®Ó CPH ,giao, b¸n ,kho¸n ... nh ng trªn thùc tÕ ,sè l îng nî vµ tµi s¶n tån
®äng ® îc phÐp lo¹i trõ khi x¸c ®Þnh gi¸ trÞ DN ®Ðn thêi ®iÓm chuyÓn ®æi vÉn ch a xö lý xong
còng kh«ng Ýt ( theo sè liÖu thèng kª ch a ®Çy ®ñ th× hiÖn cã kho¶ng 292 tû ®ång nî vµ tµi s¶n tån
®äng vÉn cßn ®ang n»m t¹i c¸c DN sau chuyÓn ®æi ). MÆc dï mét sè bé ,®Þa ph ¬ng ®· cã c¬ chÕ
uû quyÒn ®Ó bï ®¾p chi phÝ ,nh ng thùc tÕ ,viÖc xö lý sè nî vµ tµi s¶n nµy còng kh«ng cã dÊu hiÖu
tiÕn triÓn ...
Nguyªn nh©n do nhµ n íc kh«ng gi¶i quyÕt triÖt ®Ó sè lao ®éng d«i d tr íc khi tiÕn hµnh CPH
vµ kh«ng cho phÐp c«ng ty cæ phÇn ®æi míi c¬ cÊu lao ®éng trong vßng 12 th¸ng sau khi cæ phÇn
hãa , hoÆc kh«ng cho phÐp ®æi míi c¬ cÊu lao ®éng trong vßng 3n¨m giao DN ,nªn ®· lµm gi¶m
tÝnh hÊp dÉn cña CPH v× c¬ cÊu lao ®éng cò lµ yÕu tè c¶n trë lín ®Õn kh¶ n¨ng lµm ¨n cã hiÖu qu¶
cña DN trong t ¬ng lai