Đặc điểm sinh trưởng phát triển và năng suất của một số giống lúa chất lượng cao tại Điện Biên

TẠP CHÍ KHOA HỌC<br /> Khoa học Tự nhiên và Công nghệ, Số 14 (4/2019) tr.119 -126<br /> <br /> ĐẶC ĐIỂM SINH TRƯỞNG PHÁT TRIỂN VÀ NĂNG SUẤT<br /> CỦA MỘT SỐ GIỐNG LÚA CHẤT LƯỢNG CAO TẠI ĐIỆN BIÊN<br /> <br /> Nguyễn Văn Khoa, Nguyễn Thị Kiều Chinh<br /> Trường Đại học Tây Bắc<br /> <br /> Tóm tắt: Nghiên cứu đánh giá khả năng sinh trưởng, năng suất và chất lượng của một số giống lúa<br /> chất lượng cao mới chọn tạo tại huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên trong vụ mùa năm 2017. Kết quả cho thấy các<br /> giông lúa thí nghiệm đều sinh trưởng tốt. Thời gian sinh trưởng từ 92-113 ngày, chiều cao cây từ 114,4-123,3cm,<br /> năng suất thực thu đạt từ44,8- 63,65 tạ/ha. Chỉ có giống N25 có năng suất thực thu (đạt 63,6 tạ/ha) cao hơn<br /> giống đối chứng, các giống còn lại năng suất thấp hơn giống đối chứng. Các giống lúa thí nghiệm đều có hạt<br /> gạo dài, tỷ lệ gạo nguyên đạt từ 59,3-70,3%, các giống đều có mùi thơm nhẹ và gạo hơi mềm.<br /> <br /> Từ khóa: Điện Biên, lúa, chất lượng, năng suất, sinh trưởng.<br /> <br /> 1. Đặt vấn đề<br /> Những năm gần đây, nhu cầu về gạo chất lượng cao của người tiêu dùng ngày càng<br /> tăng. Chất lượng gạo được quyết định chủ yếu do đặc điểm của giống, tuy nhiên điều kiện khí<br /> hậu, đất đai và các biện pháp kỹ thuật trồng trọt cũng ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng hạt<br /> gạo. Nhiều tác giả cho rằng, nhiệt độ thấp và sự chênh lệch nhiệt độ ngày đêm cao giúp lúa có<br /> mùi thơm tốt hơn. Tuy nhiên, đặc điểm này cũng chỉ đúng với một số giống [1], [6]. Điều này<br /> chỉ ra rằng mỗi khu vực, mỗi giống đều phải có nghiên cứu riêng cụ thể chứ không thể áp<br /> dụng khuôn mẫu chung trên toàn thế giới hay bất kỳ quốc gia nào [5]. Vì vậy, mỗi một giống<br /> lúa chất lượng cao được chọn tạo ra khi được trồng trọt ở những vùng thích hợp với biện pháp<br /> kỹ thuật tốt sẽ càng phát huy hơn nữa chất lượng hạt gạo.<br /> Điện Biên là một tỉnh miền núi có điều kiện khá lý tưởng cho việc trồng lúa, với cánh<br /> đồng Mường Thanh rộng lớn và đã rất nổi tiếng với năng suất và chất lượng gạo cao. Hai loại<br /> gạo phổ biến của tỉnh Điện Biên là Bắc Thơm 7 và IR64, cho chất lượng gạo thơm, ngon và<br /> được nhiều người ưa chuộng. Mặc dù vậy, việc trồng lặp đi lặp lại một vài giống sẽ ảnh<br /> hưởng không tốt đến năng suất, chất lượng và làm gia tăng mức độ nhiễm sâu bệnh hại. Do<br /> đó, việc nghiên cứu, ứng dụng các giống lúa chất lượng cao mới vào sản xuất tại Điện Biên<br /> nhằm đáp ứng được nhu cầu của thị trường là cần thiết.<br /> Viện Cây lương thực và cây thực phẩm là nơi chọn tạo ra khá nhiều giống lúa chất<br /> lượng cao phục vụ sản xuất như: AC5, N25, GL159, GL102,... đã được Bộ Nông nghiệp và<br /> Phát triển Nông thôn cho sản xuất thử năm 2015. Các giống này bước đầu đã khẳng định<br /> được năng suất và chất lượng tại một số tỉnh ở Đồng bằng Bắc Bộ. Trong nghiên cứu này,<br /> chúng tôi tiến hành thử nghiệm một số giống lúa mới chất lượng cao do Viện Cây lương thực<br /> và cây thực phẩm chọn tạo tại Điện Biên nhằm đánh giá khả năng sinh trưởng phát triển, năng<br /> <br /> <br /> <br /> Ngày nhận bài: 08/10/2018. Ngày nhận đăng: 18/11/2018.<br /> Liên lạc: Nguyễn Văn Khoa, e-mail: nguyenvankhoatbu@gmail.com<br /> 119<br /> suất và chất lượng của các giống,từ đó chọn và đề xuất giống phù hợp nhất cho sản xuất lúa<br /> gạo chất lượng cao tại Điện Biên.<br /> <br /> 2. Nội dung và phương pháp nghiên cứu<br /> 2.1. Đối tượng, địa điểm và thời gian nghiên cứu<br /> 2.1.1. Đối tượng nghiên cứu<br /> Các giống lúa chất lượng cao do Viện Cây lương thực và cây thực phẩm chọn tạo gồm:<br /> AC5, N25, GL159, GL102; và giống Bắc thơm số 7 được sử dụng làm giống đối chứng.<br /> 2.1.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu<br /> Địa điểm nghiên cứu: Thí nghiệm được tiến hành tại xã Thanh Yên, huyện Điện Biên,<br /> tỉnh Điện Biên. Thí nghiệm thực hiện trong vụ mùa năm 2017.<br /> 2.2. Nội dung nghiên cứu<br /> Đánh giá đặc điểm sinh trưởng, phát triển, năng suất, chất lượng và mức độ sâu bệnh<br /> hại của các giống lúa tham gia thí nghiệm.<br /> <br /> 2.3. Phương pháp nghiên cứu<br /> 2.3.1. Bố trí thí nghiệm<br /> - Thí nghiệm được bố trí theo kiểu khối ngẫu nhiên đầy đủ (RCB), với 5 công và 3 lần<br /> nhắc lại.<br /> + Công thức 1: Giống lúa Bắc thơm số 7 (ĐC).<br /> + Công thức 2: Giống lúa AC5.<br /> + Công thức 3: Giống lúa N25.<br /> + Công thức 4: Giống lúa GL102.<br /> + Công thức 5: Giống lúa GL159.<br /> - Diện tích mỗi ô thí nghiệm là 20m2 (10mx 2m).<br /> - Phương thức gieo cấy: Gieo vãi ướt với lượng giống 60kg/ha/mỗi công thức.<br /> - Kỹ thuật áp dụng: Lúa trong thí nghiệm được gieo thẳng với lượng giống 60 kg/ha.<br /> Lượng phân bón gồm: phân NPK Lâm Thao (5: 10 : 3): 500 kg/ha, đạm urê Hà Bắc (46,3%<br /> N): 250 kg/ha, Kaliclorua (60% K O): 220 kg/ha.<br /> <br /> 2.3.2. Các chỉ tiêu theo dõi<br /> - Thời gian qua các giai đoạn sinh trưởng, phát triển. Động thái tăng trưởng chiều cao<br /> cây (đo 2 tuần 1 lần, cắm cố định và đo 10 cây/ô thí nghiệm).Các yếu tố cấu thành năng suất<br /> và năng suất (Số bông trên đơn vị diện tích, số hạt chắc trên bông, khối lượng 1.000 hạt).<br /> <br /> - Năng suất lý thuyết (tạ/ha) = (Số bông/m² x Số hạt chắc/bông x M1.000 hạt)/10.000.<br /> <br /> - Năng suất thực thu: Gặt toàn bộ ô thí nghiệm kể cả các khóm lấy mẫu, tuốt hạt, phơi<br /> khô đến khi độ ẩm đạt 13-14%, quạt sạch, cân toàn bộ khối lượng (kg), sau đó quy ra tạ/ha.<br /> <br /> <br /> 120<br />  - Mức độ nhiễm sâu, bệnh hại: Theo dõi ruộng cây, đánh giá các loại sâu bệnh hại:<br /> Bệnh đạo ôn hại, bệnh bạc lá, bệnh đốm nâu, sâu đục thân, sâu cuốn lá nhỏ, rầy nâu. Đánh giá<br /> theo thang điểm trong Quy phạm khảo nghiệm giống lúa năm 2011 [4].<br /> <br /> - Các chỉ tiêu về chất lượng: Đánh giá chất lượng từng loại giống theo phương pháp<br /> cảm quan bằng cánh nấu chín, đánh giá mùi thơm, độ dẻo, vị ngon cơm của các loại gạo của<br /> các giống tham gia thí nghiệm, theo Tiêu chuẩn Quốc gia TCVN 8373:2010 về đánh giá chất<br /> lượng cảm quan cơm gạo trắng [7]. Tỷ lệ gạo nguyên(lấy 100 g gạo xát rồi chọn riêng tất cả<br /> hạt gạo nguyên ra, cân khối lượng gạo nguyên, làm nhắc lại 3 lần). Tính tỷ lệ gạo nguyên theo<br /> phần trăm khối lượng gạo xát. Kích thước hạt gạo (Sau khi phơi khô, quạt sạch và xát, đo<br /> chiều dài (D) và chiều rộng(R) hạt gạo (tính bằng mm)).<br /> <br /> 2.3.3. Phương pháp phân tích và xử lý số liệu<br /> <br /> Xử lý số liệu bằng chương trình Excel và phần mềm IRRISTAT 5.0.<br /> <br /> 3. Kết quả nghiên cứu và thảo luận<br /> <br /> 3.1. Thời gian qua các giai đoạn sinh trưởng phát triển của các giống lúa<br /> <br /> Thời gian sinh trưởng của các giống lúa luôn biến động theo giống, mùa vụ, điều kiện<br /> thời tiết khí hậu và biện pháp kỹ thuật trong chăm sóc.<br /> <br /> Bảng 1. Thời gian qua các thời kỳ sinh trưởng khác nhau của các giống lúa<br /> <br /> Thời gian từ gieo đến … (ngày) Tổng thời gian<br /> Giống lúa Thời gian sinh trưởng<br /> Đẻ nhánh Làm đòng Trỗ (ngày)<br /> trỗ<br /> <br /> Bắc thơm số 7 26 62 75 5 103<br /> <br /> AC5 33 61 76 5 110<br /> <br /> N25 27 49 69 4 92<br /> <br /> GL102 31 45 61 5 94<br /> <br /> GL159 32 66 80 7 113<br /> <br /> Kết quả nghiên cứu thể hiện ở bảng 1 cho thấy: Thời gian từ gieo đến đẻ nhánh của<br /> các giống lúa dao dộng từ 26-33 ngày; thời gian từ gieo đến làm đòngdao động từ 45-66<br /> ngày;thời gian từ gieo đến trỗ của các giống lúa dao động từ 61-80 ngày. Các giống lúa khác<br /> nhau có tổng thời gian sinh trưởng khác nhau, theo phân nhóm của tác giả Nguyễn Văn Luật<br /> và cộng sự thì các giống lúa thí nghiệm đều thuộc nhóm ngắn ngày chín sớm A1 (từ 91-115<br /> ngày) [3]. Trong đó, 2 giống có tổng thời gian sinh trưởng ngắn hơn đối chứng là N25 (ngắn<br /> hơn đối chứng 11 ngày), GL102 (ngắn hơn đối chứng 9 ngày). Hai giống lúa có thời gian sinh<br /> trưởng dài hơn đối chứng là AC5 (dài hơn đối chứng 7 ngày), GL159 (dài hơn 10 ngày).<br /> <br /> <br /> 121<br /> 3.2. Chiều cao cây của các giống lúa<br /> <br /> Chiều cao cây ngoài phụ thuộc vào giống còn phụ thuộc vào điều kiện ngoại cảnh như<br /> nhiệt độ, ánh sáng, lượng mưa… Mặc dù chiều cao cây không liên quan trực tiếp đến năng<br /> suất nhưng liên quan đến khả năng chống đổ và khả năng chịu thâm canh.<br /> <br /> Bảng 2. Động thái tăng trưởng chiều cao cây của các giống lúa (cm)<br /> <br /> Ngày sau gieo Bắc thơm số 7 AC5 N25 GL102 GL159<br /> 14 21,7 19,3 25,4 22,6 18,2<br /> 28 41,1 38,8 45,6 40,2 40,6<br /> 42 59,4 58,3 71,5 64,5 62,5<br /> 56 77,8 79,5 89,2 84,3 83,2<br /> 70 86,8 88,0 98,7 100,1 90,7<br /> 84 99,7 101,5 110,6 104,67 96,5<br /> 98 109,4 112,1 - - 109,3<br /> CCC 120,9 121,4 120,9 114,4 123,3<br /> <br /> Kết quả ở bảng 2 cho thấy, cùng điều kiện chăm sóc như nhau thì chiều cao cây của các<br /> giống lúa có sự khác nhau không đáng kể. Chiều cao cây của các giống lúa tham gia thí nghiệm<br /> dao động từ 114,4-123,3cm, thuộc nhóm có chiều cao cây ở mức trung bình [3].<br /> <br /> 3.3. Các yếu tố cấu thành năng suất và năng suất<br /> <br /> Năng suất là một trong những chỉ tiêu quan trọng quyết định sự tồn tại của các giống<br /> lúa. Để có năng suất cao ngoài đặc điểm giống thì cần có các biện pháp kỹ thuật phù hợp cho<br /> giống, đồng thời điều kiện sinh thái cũng là yếu tố ảnh hưởng lớn đến năng suất lúa. Kết quả<br /> nghiên cứu được trình bày ở bảng 3.<br /> <br /> Bảng 3. Các yếu tố cấu thành năng suất lúa và năng suất của các giống lúa<br /> <br /> Năng suất Năng suất<br /> Số bông/m² Số hạt chắc/bông Khối lượng<br /> Giống lúa lý thuyết thực thu<br /> (bông) (hạt) 1000 hạt (g)<br /> (tạ/ha) (tạ/ha)<br /> <br /> Bắc thơm số 7 317,4a 99,47d 19,0 59,99 53,00b<br /> <br /> AC5 174,4c 149,13c 22,9 59,82 44,85c<br /> <br /> N25 187,0b 175,27a 23,1 75,71 63,65a<br /> <br /> GL102 169,1c 166,67b 31,0 87,35 46,50c<br /> <br /> GL159 156,3d 174,8a 24,0 65,56 52,05b<br /> <br /> CV(%) 2,80 3,2 0,30 - 7,10<br /> <br /> LSD0,05 10,18 8,80 0,13 - 6,68<br /> <br /> 122<br />  Qua bảng 3 ta thấy: số bông/m2 của các giống lúa tham gia thí nghiệm dao động từ<br /> 156,27-317,4 bông. Các giống lúa tham gia thí nghiệm đều có số bông/m² thấp hơn so với<br /> giống lúa đối chứng ở mức ý nghĩa LSD0.05. Giữa các giống cũng có sự khác nhau rõ rệt về<br /> số bông/m2, trong đó giống N25 có số bông/m2 lớn nhất (187 bông), thấp nhất là giống<br /> GL159 (156 bông/m²). Theo Yoshida và Parao (1976) thì số hạt/m2 quyết định đến 74% năng<br /> suất lúa [8]. Chỉ tiêu này lại phụ thuộc rất lớn vào số bông/m2, số bông/m2 đối với lúa gieo<br /> thẳng cần đạt 300-350 bông [8] thì mới cho năng suất cao. Ngoài ra, số hạt/m2 còn phụ thuộc<br /> nhiều vào số hạt chắc/bông, thời kỳ quyết định số hạt chắc/bông là thời kỳ từ làm đòng đến<br /> chín sữa. Số hạt chắc trên bông phụ thuộc vào đặc tính giống, điều kiện ngoại cảnh, quá trình<br /> kỹ thuật chăm sóc. Kết quả nghiên cứu ở bảng 3 cho thấy số hạt chắc/bông của các giống lúa<br /> tham gia thí nghiệm dao động từ 99,47-175,27 hạt. Tất cả các giống thí nghiệm đều có số hạt<br /> chắc/bông cao hơn đối chứng ở mức có ý nghĩa. Trong đó, hai giống lúa có số hạt chắc/bông<br /> cao nhất là N25 (175,27 hạt/bông), và GL159 (175,27 hạt/bông).<br /> Năng suất lý thuyết: Phản ánh tiềm năng năng suất của từng giống. Năng suất lý<br /> thuyết của các giống tham gia thí nghiệm dao động từ 59,82-87,35 tạ/ha. Có 3 giống có năng<br /> suất lý thuyết cao hơn đối chứng ở mức ý nghĩa LSD 0.05 là N25, GL102 và GL159. Giống<br /> AC5 có năng suất lý thuyết đạt 59,82 tạ/ha tương tự giống đối chứng và thấp hơn các giống<br /> còn lại.<br /> Năng suất thực thu: Kết quả thí nghiệm ở bảng 3 cho thấy năng suất thực thu của các<br /> giống tham gia thí nghiệm dao động từ 44,85-63,65 tạ/ha. Giống lúa N25 cho năng suất thực<br /> thu cao nhất (63,65 tạ/ha), cao hơn đối chứng 10,65 tạ/ha. Giống GL159 có năng suất tương<br /> đương so với giống đối chứng, trong khi giống GL102 và AC5 đều cho năng suất thực thu<br /> thấp hơn đối chứng.<br /> <br /> 3.4. Mức độ nhiễm sâu bệnh hại<br /> Thí nghiệm được thực hiện trong vụ mùa có khí hậu nắng nóng kèm theo mưa nhiều<br /> tại Điện Biên là điều kiện thuận lợi cho sâu bệnh hại phát sinh và phát triển gây hại cho lúa.<br /> Do đó, việc theo dõi, đánh giá mức độ sâu bệnh gây hại trên các giống lúa thí nghiệm là cơ sở<br /> quan trọng để có những khuyến cáo phù hợp trong sản xuất. Kết quả đánh giá mức độ nhiễm<br /> sâu bệnh hại của các giống lúa thí nghiệm được trình bày trong bảng 4.<br /> <br /> Bảng 4. Mức độ nhiễm sâu bệnh hại của các giống lúa<br /> <br /> Đơn vị tính: Điểm<br /> <br /> Giống Rầy nâu Bệnh bạc lá Bệnh đốm nâu<br /> <br /> Bắc thơm số 7 1 1 1<br /> <br /> AC5 1 1 1<br /> <br /> N25 1 1 0<br /> <br /> GL102 1 7 1<br /> <br /> GL159 1 1 1<br /> <br /> 123<br />  Qua bảng 4 cho thấy, hầu như các giống chỉ nhiễm sâu bệnh ở mức nhẹ. Các giống<br /> lúa tham gia thí nghiệm đều nhiễm rầy nâu ở mức độ nhẹ (Điểm 1: hơi biến vàng trên một<br /> số cây) [4].<br /> <br /> Về bệnh hại: Trong giai đoạn lúa làm đòng đến trỗ (tháng 8 đến tháng 9), thường<br /> xuyên có mưa rào, gió và các giống lúa tham gia thí nghiệm đều lá giống lúa chất lượng nên<br /> đều bị nhiễm bệnh bạc lá, đặc biệt giống GL102 là bị hại nặng nhất (điểm 7: 50% diện tích lá<br /> nhiễm), các giống lúa còn lại đều bị nhiễm ở điểm 1 (1 - 5% diện tích lá bị hại). Bên cạnh đó,<br /> hầu như các giống lúa tham gia thí nghiệm đều nhiễm bệnh đốm nâu ở mức độ nhẹ (điểm 1:<br />