ĐẠI HOÀNG
(Kỳ 3)
Đơn thuốc kinh nghiệm:
+ Trị các chứng lạ gây ra bởi đàm sinh ra, hễ ăn vào là mửa ra, đều do
có đàm trong ngực: Đại hoàng 40g, Cam thảo (chích) 10g, sắc với một tô nước
còn lại nửa tô, phương pháp này để quét đàm ra hết, nếu bỏ Hà thiên cao vào
làm hoàn thì lại càng tốt (Kim Quỹ Yếu Lược).
+ Trị trường vị có thực nhiệt, táo bón: Đại hoàng 10 - 15g, Hậu phác
8g, Chỉ thực 8g, sắc, hòa Mang tiêu 10g uống (Đại Thừa Khí Thang – Thương
Hàn Luận).
+ Trị trường vị có thực nhiệt, táo bón: Đại hoàng 10-15g, Chỉ thực,
Hậu phác đều 6-8g, sắc uống (Tiểu Thừa Khí Thang – Thương Hàn Luận).
+ Trị mửa ra máu, chảy máu mũi, tâm khí bất túc: Đại hoàng 80g,
Hoàng liên, Hoàng cầm, mỗi thứ 40g, sắc với 3 chén nước, còn 1 chén uống
(Tả Tâm Thang - Kim Quỹ Yếu Lược).
+ Trị bụng đau do trường ung, táo bón: Đại hoàng 12g, Mẫu đơn bì 16g,
Đào nhân, Đông qua tử, Mang tiêu mỗi thứ 12g, sắc uống (Đại Hoàng Mẫu
Đơn Bì Thang – Kim Quỹ Yếu lược).
+ Trị huyết trệ, kinh bế và sản hậu ứ huyết, bụng dưới đau như cắt: Đại
hoàng 12g, Đào nhân 12g, Miết trùng 4g, sắc uống (Hạ Ứ Huyết Thang – Kim
Quỹ Yếu Lược).
+ Trị nôn ra máu, đau xóc lên: Xuyên Đại hoàng 40g, tán bột. Mỗi lần
uống 4g, sắc với 1 chén nước Sinh địa, còn nửa chén, uống (Giản Yếu Tế
Chúng phương).
+ Trị nhiệt bệnh nói sảng: Xuyên Đại hoàng 200g, xắt nhỏ, sao hơi đỏ
rồi tán bột, dùng Lạp tuyết thủy 5 thăng nấu cô lại như cao. Mỗi lần uống nửa
muỗng càfê với nước lạnh (Thánh Huệ phương).
+ Trị thắt lưng đau, chân đau do phong khí: Đại hoàng 80g, xắt như con
cờ, trộn một tí sữa vào, sao khô đừng để cho đen. Mỗi lần dùng 8g sắc với 3
chén nước lớn và 3 lát Gừng, uống lúc đói. Sau khi uống xổ ra vật dơ như mũi
thì giảm đau (Hải Thượng phương).
+ Trị phong nhiệt tích ẩn bên trong, hóa đờm dãi, trị tức đầy, tiêu thực,
hóa khí, dẫn huyết: Đại hoàng 160g, Khiên ngưu tử một nửa sao, một nửa để
sống, tất cả 160g tán bột, trộn với mật làm viên, to bằng hạt ngô đồng. Mỗi lần
uống 10 viên với nước. Nếu cần lượng mạnh hơn thì có thể tăng lên 20 viên.
Trong sách ‘Vệ Sinh Bảo Giám’ dùng Tạo giáp nấu cao, hòa với thuốc bột làm
thành viên, gọi là ‘Cổn Đờm Hoàn’ hoặc ‘Toàn Chân Hoàn’. Ngày xưa, Kim
Tuyên Tông uống có hiệu quả nên ban cho cái tên “Bảo An Hoàn” (Kinh
Nghiệm phương).
+ Bài thuốc ‘Cổn Đàm Hoàn’ trị đàm gây ra trăm thứ bệnh, chỉ trừ tiêu
chảy, trước hay sau khi có thai thì cấm dùng: dùng Đại hoàng tẩm rượu chưng
chín, sắc mỏng phơi khô 320g, Sinh hoàng cầm 320g, Trầm hương 20g, Thanh
mộc thạch 80g và Diêm tiêu 80g, cho vào nồi, lấy đất sét trét kín, đốt cho đỏ
lên rồi nghiền bột 80g. Các vị trên đều tán bột, lấy nước làm viên, to bằng hạt
ngô đồng. Thường uống 10-20 viên, bệnh nặng uống 50-60 viên, nhẹ hoặc
chậm uống 70-80 viên, cần gấp thì uống 120 viên với nước nóng, nằm yên
đừng cử động để trục đàm trệ ở thương tiêu. Uống ngày đầu ra hết bào bọt, sau
ra nhớt dãi, nếu chưa thì uống tiếp. Ngày xưa. Vương Ẩn Quân hàng năm dùng
bài này để chữa lành hàng vạn bệnh (Dưỡng Sinh Chủ Luận phương).
+ Trị đàn bà kinh huyết không thông, xích bạch đới, rong kinh, tiêu ra
máu, các chứng lâm, sản hậu tích huyết, bụng đau gò có cục, đàn ông bị ngũ
lao thất thương, trẻ con bị nóng sốt về chiều, dùng hiệu quả rất nhanh: Cẩm
văn đại hoàng 1 cân chia làm 4 phần: Một phần ngâm với 1 chén Đồng tiện,
muối ăn 8g, ngâm 1 đêm, xắt mỏng phơi khô; 1 phần dùng rượu ngon tẩm 1
chén trong một ngày, bào mỏng, lại lấy Ba đậu nhân 35 hạt sao với nó, tới khi
Ba đậu vàng thì bỏ đi, chỉ lấy Đại hoàng; Một phần ngâm 1 chén nước với
Hồng hoa 160g nấu một đêm, xắt mỏng, phơi khô; Một phần dùng 4 lượng
Đương quy bỏ vào một chén giấm nhạt tẩm một đêm phơi khô, bỏ Quy đi, xắt
lát mỏng, phơi khô. Tất cả tán bột, trộn với mật làm thành viên to bằng hạt ngô
đồng. Mỗi lần uống 50 viên, lúc đói với rượu ấm. Chờ khi đi cầu ra những vật
dơ là có hiệu nghiệm (Y Lâm Tập Yếu phương).
+ Trị các loại bệnh ở tâm phúc, các loại bệnh hiểm nghèo: Ba đậu, Đại
hoàng, Can khương mỗi thứ 40g, tán bột, trộn với mật, quết một ngàn chày rồi
viên bằng hạt đậu nhỏ. Mỗi lần uống 3 viên. Hễ khi trẻ con chạm vía làm tâm
bụng căng đau như dùi châm, dao cắt, thở gấp, cấm khẩu, chết lăn quay, lấy
nước ấm hoặc rượu cho uống với thuốc thêm 3 viên nữa, khi nào trong bụng
chuyển sôi là được, tới khi tiêu hoặc mửa ra là tốt. Nếu miệng đã cấm khẩu,
cậy răng đổ thuốc vào, bài này của Trọng Cảnh, ông Bùi Tú chức Tư Không
đổi ra làm tán nhưng không hay bằng viên (Đồ Kinh phương).
+ Trị trong bụng căng đầy, bỉ khối, có hòn cục: dùng Đại hoàng 400g,
tán bột, 3 thăng giấm, 2 muỗng mật ong, trộn, nấu lên làm viên, to bằng hạt
ngô đồng lớn. Mỗi lần uống 30 viên với nước gừng sống, khi nào mửa hoặc đi
tiêu là được (Ngoại Đài Bí Yếu ).
+ Trị bụng sườn tích khối: Phong hóa thạch hôi, tán bột, nửa cân, sao
thật chín xong đợi nguội, bỏ bột Đại hoàng 40g sao chín, bỏ bột 20g Quế tâm
vào, sao qua rồi cho giấm gạo vào làm thành cao, phết vào vải, dán lên nơi đau
(Đan Khê Tâm Pháp).
+ Trị bụng sườn tích khối: Đại hoàng 80g, Phác tiêu 40g tán bột, lấy tỏi
đâm nhuyễn trộn dán (hoặc gia thêm 40g A ngùy rất hay) (Đan Khê Tâm
Pháp).
+ Trị tích tụ lâu ngày không khỏi, đại tiểu tiện không thông, có cảm giác
như cái gì thốc lên trái tim, bụng sình căng đau, ăn không tiêu: Đại hoàng,
Bạch thược mỗi thứ 80g, tán bột, trộn hồ làm viên, to bằng hạt ngô đồng lớn,
mỗi lần uống 40 viên, ngày 3 lần, hễ thấy chuyển là được (Thiên Kim phương).