1
Đánh giá cơ hội sinh kế của người dân và
tác động đến rừng tự nhiên tại xã Hương
Nguyên, A Lưới, Thừa Thiên Huế
Nguyễn Đức Tố Lưu, Nguyễn Ngọc Quang
Trung tâm Con người và Thiên nhiên
Page 2Trung tâm Con người và Thiên nhiên
Những quan niệm hiện tại về sinh kế cộng đồng và
bảo vệ rừng
“Ngăn chặn người dân khai thác rừng
sẽ giải quyết được vấn đề suy thoái và
mất rừng”: nếu nhu cầu sử dụng rừng
cho sinh hoạt vẫn còn thì ngăn chỗ
này, lúc này người dân sẽ khai thác
chỗ khác lúc khác để đảm bảo cuộc
sống của họ.
“Người dân tộc miền núi sống phụ
thuộc vào rừng”: phụ thuộc vào rừng
là phụ thuộc như thế nào? Có nhất
thiết phải là người dân được sở hữu
rừng không?
• “Cải thiện sinh kế sẽ làm giảm tác
động đến rừng của người dân địa
phương”: không có gì đảm bảo điều
này là đúng.
2
Page 3
Muốn làm giảm áp lực của người dân lên tài nguyên rừng cần nhìn nhận nguyên
nhân của các áp lực đó từ con mắt sinh kế của người dân, đáp ứng những nhu cầu
sống của người dân bằng những phương thức không hoặc ít tác động đến tài
nguyên rừng. Như vậy sẽ giải quyết được tận gốc của vấn đề và theo đuổi được cả
2 mục tiêu đối lập nhau: nâng cao sinh kế và bảo tồn rừng.
Trung tâm Con người và Thiên nhiên
Page 4
Khung đánh giá
Trung tâm Con người và Thiên nhiên
Nhu cầu sinh sống
người dân
-Ăn ở
-Thu nhập
-Môi trường sống
-Sinh hoạt văn hóa
Sinh kế đáp ứng nhu cầu
-Khai thác lâm sản
-Nông nghiệp
-Nghề thủ công nghiệp
hàng hóa
-Nghề kinh doanh, dịch
vụ.
Khó khăn và cơ hội
-Lao động
-Kiến thức
-Tài chính
-Cơ chế chính sách
-Thị trường
-Công cụ LĐ
Tác động đến rừng
Biểu hiện ở thay đổi các
giá trị:
-Lâm sản
-Đất đai
-Môi trường rừng
-Giá trị văn hóa
3
Page 5
Phương pháp đánh giá
Địa điểm: 2 thôn Mu Nú Ta Rá và thôn Giồng
của xã Hương Nguyên, huyện A Lưới, tỉnh Thừa
Thiên Huế.
Công cụ đánh giá:
–Thu thập thông tin thứ cấp
– Phỏng vấn cán bộ xã, thôn
– Thảo luận nhóm mục tiêu:
nhóm cộng đồng và phụ nữ
– Phỏng vấn các hộ điển hình.
Thời gian: tháng 9/2018.
Trung tâm Con người và Thiên nhiên
Mục tiêu: Đánh giá khả năng đảm bảo sinh kế của người dân gắn với sử dụng
tài nguyên thiên nhiên bền vững và tăng cường phối hợp quản lý bảo vệ rừng
trên địa bàn xã nhằm giảm mất rừng và suy thoái rừng tự nhiên.
Page 6
Đảm bảo nhu cầu ăn, ở
Nhu cầu lương thực: Đáp ứng được cơ bản nhu cầu bằng trồng lúa và ngô sắn (tỷ
lệ ít), không có hộ đói. Năng suất cây trồng còn ở mức thấp.
Trung tâm Con người và Thiên nhiên
Sản
xuất lương thực
thôn
Giồng (344 khẩu)Diện tích, ha Năng suất,
tạ/ha
Sản
lượng
,
tạ/năm
Bình
quân
tháng,
kg/người
Lúa nước 2 vụ
17,4
48,6
1.438
35
Lúa nương
5
18,8
94
2
Sắn
22
166,3
3.659
89
Ngô
2
42,9
86
2
4
Page 7
Nhu cầu thực phẩm (thịt): Chăn nuôi đáp ứng được nhu cầu trung bình ở thôn,
nhưng chưa có dư thừa (chưa có chăn nuôi để bán). Nguồn thịt từ săn bắt vẫn là
một phần để đáp ứng nhu cầu thực phẩm.
Trung tâm Con người và Thiên nhiên
Thôn
Số hộ Trâu Bò Lợn Dê Gia cầm
Giồng
85 15 38 95 7 1.395
TB/hộ 0,2 0,4 1,1 0,1 16,4
Mu
Nú Ta Rá 107 58 43 106 13 1.296
TB/hộ 0,5 0,4 1,0 0,1 12,1
Page 8
Nhu cầu nhà ở (sử dụng gỗ): Phần lớn nhà của người dân là nhà xây khung, cửa
gỗ, rường mái gỗ. Đồ gỗ gia dụng cũng bằng gỗ khá phổ biến. Nhu cầu về gỗ do đó
tuy không cao như làm nhà sàn nhưng vẫn còn khá nhiều mà phần lớn được đáp
ứng bằng cách khai thác gỗ từ rừng tự nhiên. Đây là một nguyên nhân chính dẫn
đến suy thoái rừng ở khu vực.
Trung tâm Con người và Thiên nhiên
Trung bình mỗi năm cả thôn có
3 hộ làm nhà mới
Trung bình khối lượng gỗ mỗi
hộ sử dụng khoảng: 6 m3
Tổng trung bình khối lượng gỗ
sử dụng/năm cho làm nhà mới:
18 m3.
5
Page 9
Cơ cấu thu nhập của người dân
Thu nhập từ việc trồng và khai
thác rừng Keo và Cao su là nguồn
thu nhập chính cho người dân, kể
cả việc tạo ra các việc làm, ngày
công trong khu vực.
Thu hái lâm sản từ rừng là một
nguồn sinh kế quan trọng của
người dân, đặc biệt là các hộ
nghèo ít đất và vốn để sản xuất
nông nghiệp.
Thu nhập từ bảo vệ rừng (PFES
hoặc khoán) chiếm tỷ trọng dưới
2% trong sinh kế người dân.
Trung tâm Con người và Thiên nhiên
Page 10
Đảm bảo nhu cầu môi sinh và văn hóa
Thiếu nước cho sinh hoạt và cho canh tác
nông nghiệp, một phần do nguồn nước địa
phương đã dung cho hệ thống cung cấp
nước sạch thu phí.
Rừng trồng Keo và Cao su diện rộng ở địa
phương có điều kiện vệ sinh môi trường
không tốt bằng rừng tự nhiên. Khi khai thác,
việc thu đốt các sản phẩm sau khai thác gây
ô nhiễm nguồn nước và không khí.
Văn hóa truyền thống của người dân tộc đã
đơn giản hóa nhiều do đã định cư ở khu vực
xa rừng và biến đổi theo phong tục người
miền xuôi.
Trung tâm Con người và Thiên nhiên