Đánh giá sức cạnh tranh của thành phố Hồ Chí Minh và gợi ý định hướng chiến lược phát triển đến năm 2025, tầm nhìn 2045

CHƯƠNG TRÌNH GIẢNG DẠY KINH TẾ FULBRIGHT<br /> <br /> Tháng 3/2016<br /> <br /> ĐÁNH GIÁ SỨC CẠNH TRANH CỦA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH<br /> VÀ GỢI Ý ĐỊNH HƯỚNG CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN<br /> ĐẾN NĂM 2025, TẦM NHÌN 2045<br /> Huỳnh Thế Dua<br /> Nguyễn Xuân Thànha<br /> Đỗ Thiên Anh Tuấna<br /> Huỳnh Trung Dũnga<br /> <br /> Với sự tài trợ của<br /> <br /> CÔNG TY ĐẦU TƯ TÀI CHÍNH NHÀ NƯỚC<br /> THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH<br /> <br /> TPHCM - 2015<br /> <br /> a<br /> <br /> Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright. Bài viết thể hiện quan điểm riêng của các tác giả và không nhất thiết<br /> <br /> phản ánh quan điểm của các tổ chức nơi các tác giả đang làm việc cũng như đơn vị tài trợ.<br /> <br /> Đánh giá sức cạnh tranh của thành phố Hồ Chí Minh và gợi ý định hướng chiến lược<br /> <br /> LỜI CẢM ƠN<br /> <br /> Trong khoảng hai thập kỷ qua, nhóm nghiên cứu chúng tôi đã thực hiện rất nhiều các nghiên cứu về<br /> Thành phố Hồ Chí Minh (TPHCM). Những kết quả nghiên cứu của chúng tôi cũng như nhiều<br /> nghiên cứu khác chỉ ra rằng TPHCM có những điểm rất sáng nhìn trên bình diện quốc tế như: khả<br /> năng cải tạo hệ thống kênh rạch gắn với chương trình chỉnh trang đô thị; hay cấu trúc đô thị hài hòa<br /> mà ở đó các hộ gia đình với các mức thu nhập khác nhau cùng chung sống với rất ít nhà lụp xụp<br /> (thuật ngữ so sánh quốc tế gọi là nhà ổ chuột). Tuy nhiên, điều mà chúng tôi trăn trở nhiều nhất là<br /> cho dù tiềm năng rất lớn, nhưng đến nay, TPHCM vẫn chưa thể phát triển như kỳ vọng và khoảng<br /> cách với các thành phố khác trong khu vực nói riêng, trên thế giới nói chung còn rất lớn. Dựa vào<br /> những nghiên cứu của mình, chúng tôi nhận ra rằng, TPHCM hoàn toàn có thể phát huy được lợi<br /> thế để trở nên phát triển trong vài ba thập kỷ tới. Ý tưởng thực hiện một phân tích tổng thể về vị trí<br /> cũng như sức cạnh tranh của TPHCM trên cơ sở so sánh với các thành phố khác nhằm tìm ra các khả<br /> năng và cách thức cải thiện cho TPHCM đã dần định hình trong quá trình nghiên cứu của chúng tôi.<br /> Là người đã gắn bó với sự phát triển của TPHCM trong khoảng hai thập kỷ qua, ông Diệp Dũng,<br /> Tổng giám đốc Công ty Đầu tư Tài chính Nhà nước Thành phố Hồ Chí Minh (HFIC) luôn có những<br /> trăn trở về sự phát triển của Thành phố. Gắn bó với Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright<br /> (FETP) từ năm 1996 khi theo học chương trình một năm, ông cũng hiểu được những gì mà FETP<br /> đang làm cũng như những nghiên cứu về TPHCM. Ông Diệp Dũng rất muốn có một đánh giá khách<br /> quan về bức tranh Thành phố hiện nay, đặt nó trong mối tương quan so sánh với các thành phố<br /> khác trên thế giới.<br /> Qua quá trình trao đổi, nhóm nghiên cứu chúng tôi, cùng với ông Diệp Dũng đã thống nhất thực<br /> hiện nghiên cứu: “ĐÁNH GIÁ SỨC CẠNH TRANH CỦA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH VÀ GỢI<br /> Ý ĐỊNH HƯỚNG CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN ĐẾN NĂM 2025, TẦM NHÌN 2045” với một phần<br /> tài trợ của HFIC. Lý do cột mốc 2025 và 2045 được chọn là do mục tiêu mong muốn TPHCM trở<br /> thành một đô thị phát triển trong tương lai kết hợp với tính khả thi theo khoảng thời gian. Mười<br /> năm có thể tạo ra những chuyển biến căn bản và ba thập kỷ là khoảng thời gian đủ để một số thành<br /> phố trong khu vực như Singapore, Seoul hay Đài Bắc bước từ thế giới thứ ba sang thế giới thứ nhất.<br /> Nhìn vào thực tế với các tiềm năng và lợi thế hiện có, ba thập niên cũng là khoảng thời gian đủ để<br /> TPHCM có thể đạt được những bước tiến như vậy. Hơn thế, 2025 và 2045 cũng là hai cột mốc đặc<br /> biệt của Việt Nam nói chung, TPHCM nói riêng.<br /> Với tư cách là những nhà nghiên cứu độc lập, chúng tôi cố gắng đưa ra những phân tích và đánh giá<br /> khách quan nhất. Cho dù nhận được khoản tài trợ từ HFIC, nhưng quá trình nghiên cứu và việc đưa<br /> ra các phân tích, nhận định, đánh giá và khuyến nghị của nhóm tác giả là hoàn toàn độc lập. Mục<br /> đích của chúng tôi là có thêm một tài liệu tham khảo cho những ai quan tâm đến tương lai phát triển<br /> của TPHCM, nhất là chính quyền và người dân Thành phố.<br /> Chúng tôi xin chân thành cảm ơn Công ty Đầu tư Tài chính Nhà nước Thành phố Hồ Chí Minh đã<br /> dành một khoản tài trợ cho chúng tôi thực hiện nghiên cứu này. Chúng tôi xin cảm ơn ông Diệp<br /> Dũng vì sự hỗ trợ và đặc biệt là những chia sẻ, trao đổi của ông từ góc nhìn của một người đang làm<br /> thực tế với rất nhiều kinh nghiệm. Chúng tôi xin chân thành cảm ơn PGS.TS Phạm Duy Nghĩa và<br /> những người khác đã có những góp ý và bình luận hết sức quý báu cho bài viết. Bài viết thể hiện<br /> quan điểm riêng của các tác giả và không nhất thiết phản ánh quan điểm của các tổ chức nơi các tác<br /> giả đang làm việc hay đơn vị tài trợ.<br /> <br /> -i-<br /> <br /> Đánh giá sức cạnh tranh của thành phố Hồ Chí Minh và gợi ý định hướng chiến lược<br /> <br /> NHÓM TÁC GIẢ<br /> <br /> Huỳnh Thế Du: Ông Huỳnh Thế Du là Giám đốc Đào tạo tại Chương trình Giảng dạy Kinh tế<br /> Fulbright (FETP). Lĩnh vực nghiên cứu chính của ông gồm: kinh tế đô thị, phát triển cơ sở hạ<br /> tầng và tài chính ngân hàng. Ông Du đã từng làm việc tại Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt<br /> Nam trong giai đoạn 1996-2005. Ông thường xuyên tham gia các thảo luận chính sách ở Việt<br /> Nam và bắt đầu có những nghiên cứu/tìm hiểu về TPHCM từ năm 1998. Ông Du đã học đại học<br /> ngành xây dựng dân dụng và ngành quản trị kinh doanh; sau đại học các ngành kinh tế học<br /> ứng dụng và chính sách công, kinh tế phát triển, và quản lý công. Năm 2013, ông nhận bằng<br /> tiến sỹ tại Trường Kiến Trúc Harvard với trọng tâm nghiên cứu về phát triển đô thị và chính<br /> sách công. Luận văn tiến sỹ của ông có tiêu đề “Chuyển đổi ở Thành phố Hồ Chí Minh: Những vấn<br /> đề trong Quản lý Tăng trưởng”. Ông Du đã nghiên cứu sau tiến sỹ tại Trường Kiến trúc Harvard<br /> trong giai đoạn 2013-2014 với nghiên cứu về cảm nhận chất lượng sống của người dân ở các<br /> hình thái đô thị tại Thành phố Hồ Chí Minh.<br /> Nguyễn Xuân Thành: Ông Nguyễn Xuân Thành là Giám đốc của FETP và là cán bộ nghiên cứu<br /> cao cấp tại Trường Harvard Kennedy. Các lĩnh vực nghiên cứu chính sách của ông Nguyễn<br /> Xuân Thành bao gồm tài chính phát triển, đầu tư công và phát triển cơ sở hạ tầng. Các nghiên<br /> cứu mới nhất của ông Nguyễn Xuân Thành là sở hữu chéo ngân hàng ở Việt Nam, những trở<br /> lực về cơ sở hạ tầng Việt Nam và chiến lược phát triển TPHCM. Trước khi giảng dạy tại Trường<br /> Fulbright, ông Nguyễn Xuân Thành là cán bộ của Ủy ban Nhân dân TPHCM. Ông điều hành<br /> hoạt động chung của FETP. Ông thường xuyên tham gia giảng dạy các khóa đào tạo ngắn hạn<br /> cao cấp và các sáng kiến đối thoại chính sách của Trường Fulbright. Ông Nguyễn Xuân Thành<br /> nhận bằng Cử nhân kinh tế danh dự tại Đại học Delhi, bằng Thạc sĩ kinh tế và tài chính tại Đại<br /> học Warwick, và bằng Thạc sĩ quản lý nhà nước tại Trường Harvard Kennedy.<br /> Đỗ Thiên Anh Tuấn: Ông Đỗ Thiên Anh Tuấn là giảng viên của FETP. Lĩnh vực nghiên cứu<br /> hiện nay của ông gồm: chính sách kinh tế vĩ mô, tài chính ngân hàng và tài chính phát triển.<br /> Ngoài hoạt động giảng dạy và nghiên cứu tại FETP, ông Tuấn còn tham gia thảo luận trên các<br /> diễn đàn kinh tế và cộng tác với các tờ báo về các chủ đề kinh tế vĩ mô, tài chính và hệ thống<br /> ngân hàng Việt Nam. Trước đây, ông Tuấn là giảng viên Khoa Kinh tế thuộc Trường Đại học<br /> Nông Lâm TPHCM. Ông Tuấn có bằng Thạc sĩ Chính sách công của FETP, bằng Cử nhân Tài<br /> chính – Ngân hàng của Trường Đại học Ngân hàng TPHCM.<br /> Huỳnh Trung Dũng: Ông Huỳnh Trung Dũng là giảng viên của FETP và trước đó là giảng viên<br /> Khoa Thương mại và Quản lý, trường Đại học RMIT Việt Nam từ năm 2011.Ông dạy các môn<br /> về quản trị chiến lược, quản trị nhân sự, kinh doanh quốc tế, kỹ năng lãnh đạo và quản lý.<br /> Trước đó ông làm việc tại Bộ ngoại giao Việt Nam và Sở Ngoại vụ Thành phố Hồ Chí Minh<br /> trong 8 năm. Ông tốt nghiệp chương trình Thạc sĩ chính sách công tại Trường Chính sách Công<br /> Lý Quang Diệu, Đại học Quốc gia Singapore với luận văn về nâng cao năng lực cạnh tranh của<br /> Thành phố Hồ Chí Minh và bằng cử nhân tại Đại học Ngoại thương và Học viện Quan hệ Quốc<br /> tế Việt Nam. Hiện nay ông đang nghiên cứu về phát triển đô thị tại châu Á.<br /> <br /> -ii-<br /> <br /> Đánh giá sức cạnh tranh của thành phố Hồ Chí Minh và gợi ý định hướng chiến lược<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> <br /> VỊ TRÍ HIỆN TẠI CỦA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH<br /> Những kết quả phân tích dựa trên bối cảnh trong nước và so sánh với một số thành phố trong<br /> khu vực về sức cạnh tranh cũng như những vấn đề liên quan trong bài viết cho thấy, nhìn trong<br /> nước từ khía cạnh trung tâm kinh tế và thương mại thì TPHCM giữ vị trí số 1 từ trước đến nay<br /> (Hình 1). Với những lợi thế và vị trí hiện nay, khả năng một địa phương nào đó có thể vượt qua<br /> TPHCM để trở thành dẫn đầu trong một vài thập kỷ tới là không cao.<br /> Hình 1: Lực lượng lao động, GDP và xuất khẩu của các địa phương năm 2011<br /> <br /> Nguồn: Tổng hợp của các tác giả từ số liệu của các địa phương.<br /> <br /> Giống như nhiều thành phố đang phát triển khác, những bất cập, trục trặc trong công tác quy<br /> hoạch và quản lý đô thị là không thể tránh khỏi. Trong Tờ trình trình Bộ Chính trị năm 2012, đã<br /> được đăng tải rộng rãi, Thành phố đã thẳng thắn thừa nhận: “Kết cấu hạ tầng vốn đã yếu kém,<br /> ngày càng quá tải, bất cập, ngày càng gây bức xúc cho nhân dân, cản trở mục tiêu tăng trưởng kinh tế và<br /> cải thiện đời sống nhân dân; quy hoạch và quản lý đô thị chưa theo kịp tốc độ phát triển và còn nhiều yếu<br /> kém.” Tuy nhiên, Thành phố cũng có những điểm sáng được xem là những bài học hay kinh<br /> nghiệm tốt cho nhiều thành phố trên thế giới. Điển hình nhất là việc cải tạo thành công hệ<br /> thống kênh rạch nằm trong chương trình chỉnh trang đô thị trong hơn hai thập kỷ qua. Ngân<br /> <br /> -iii-<br /> <br />